1, 2. (a) Mabapi le banyalani bao ba sa tšwago go nyalana, ke’ng seo ka dinako tše dingwe re ka tshwenyegago ka sona, gona ka baka la’ng? (b) Ke dipotšišo dife tšeo re tlago go di ahlaahla kgaolong ye?

NA O thabela go ya manyalong? Ba bantši ba thabela go ya go ona, ka gobane dinako tše bjalo ke tše di thabišago kudu. O bona banyalani ba swanelwa. Ga se feela gore ba a swanelwa, difahlego tša bona di bile di tletše ka lethabo le legolo! Letšatšing le, ba thabile kudu, gomme bokamoso bja bona bo bonagala bo tletše ka kholofelo.

² Lega go le bjalo, therešo ke gore lenyalo lehono le tletše ka mathata. Gaešita le ge re lakaletša banyalani bao ba sa tšwago go nyalana gore ba atlege, ka dinako tše dingwe re fela re ipotšiša gore: ‘Na lenyalo le e tla ba le thabilego? Na le tla swarelela?’ Dikarabo tša dipotšišo tšeo tše pedi di tla ithekga ka taba ya ge e ba monna le mosadi ba bota le go diriša keletšo ya Modimo ka lenyalo. (Bala Diema 3:5, 6) Ke sona seo go nyakegago gore ba se dire e le gore ba dule leratong la Modimo. Anke mo nakong ye re tsepamišeng megopolo ya rena dikarabong tša Beibele dipotšišong tše tše nne: Ke ka baka la’ng batho ba tsenela lenyalo? Ge e ba o tsenela lenyalo, ke mang yo o tlago go mo kgetha gore e be molekane wa gago? O ka lokišetša bjang lenyalo? Le gona, ke’ng seo se ka thušago banyalani gore ba dule ba thabile lenyalong?

3. Ke ka baka la’ng e ka ba go se bontšhe bohlale ge motho a ka tsenela lenyalo ka mabaka a sa kwagalego?

³ Ba bangwe ba dumela gore lenyalo ke la bohlokwa gore motho  a thabe​—ba re o ka se kgotsofale goba wa thabela bophelo ntle le gore o hwetše molekane. Seo ga se therešo! Jesu, e lego monna yo a bego a sa nyala, o ile a bolela ka go se be lenyalong e le mpho gomme a kgothaletša bao ba ka kgonago go ba boemong bjoo gore ba dire bjalo. (Mateo 19:11, 12) Moapostola Paulo le yena o ile a ahlaahla mehola ya go se be lenyalong. (1 Bakorinthe 7:32-38) Jesu le Paulo ga se ba bea molao ka taba ye; ge e le gabotse, go “iletša batho go nyala” go lokeleditšwe gare ga “dithuto tša batemona.” (1 Timotheo 4:1-3) Le gona, go se be lenyalong go na le go gontši mo go ka go tlišetšago bao ba ratago go hlankela Jehofa ka ntle le tšhitišo. Ka gona, e ka se be gabohlale gore o tsene lenyalong ka mabaka a sa kwagalego, go swana le ge motho a ka tsena lenyalong feela ka baka la kgateletšo ya dithaka.

4. Lenyalo leo le atlegilego le thea motheo ofe wa go godiša bana?

⁴ Ka lehlakoreng le lengwe, na go na le mabaka a kwagalago a gore motho a tsenele lenyalo? Ee. Lenyalo le lona ke mpho e tšwago go Modimo wa rena yo lerato. (Bala Genesi 2:18) Ka gona le na le mehola e itšego e bile le ka tliša lethabo. Ka mohlala, lenyalo leo le atlegilego ke motheo o kaone wa bophelo bja lapa. Bana ba nyaka go golela legaeng le le tsepamego ba na le batswadi bao ba ba godišago, ba ba ratago, ba ba layago le go ba hlahla. (Psalme 127:3; Baefeso 6:1-4) Lega go le bjalo, go godiša bana ga se lona lebaka feela la gore batho ba nyalane.

5, 6. (a) Go ya ka Mmoledi 4:9-12, mehola e mengwe ya segwera sa kgauswi ke efe? (b) Ke bjang lenyalo le ka etšago thapo ya melogo e meraro?

⁵ Ela hloko moko wa lengwalo la kgaolo ye gotee le taba yeo le bolelago ka yona: “Ba babedi ba phala o tee, ka gobane ba hwetša moputso o mobotse ka go itapiša ga bona. Ge yo mongwe a ewa, yo mongwe a ka tsoša mogwera yoo wa gagwe. Eupša go tla direga’ng ge o tee a ewa go se na yo mongwe yo a ka mo tsošago? Le gona, ge ba babedi ba robala gotee, ba tla ruthetšana; eupša o tee a ka ruthela bjang? Ge motho a ka fekeetša o tee ka matla, ba babedi ba tla lwa le yena. Le gona thapo ya melogo e meraro ga e kgaoge feela.”​—Mmoledi 4:9-12.

⁶ Ge e le gabotse, lengwalo le le bolela ka bohlokwa bja  segwera. Therešo ke gore ge batho ba nyalane, eba bagwera ba kgauswi kudu. Go etša ge lengwalo le le bontšha, botee bjo bjalo bo ka dira gore banyalani ba thušane, ba homotšane le go šireletšana. Lenyalo le tia kudu ge e ba go na le selo se sengwe seo se tlaleletšago tlemong ye ya batho ba babedi. Go etša ge temana ye e bolela, thapo ya melogo e mebedi e ka kgaoga ka diripa tše pedi. Eupša thapo ya melogo e meraro e ka kgaogela bothateng. Ge monna le mosadi ba dira gore go kgahliša Jehofa e be selo se bohlokwa kudu maphelong a bona, lenyalo la bona le swana le thapo yeo ya melogo e meraro. Jehofa ke motheo wa lenyalo leo, ka gona e ba leo le tiilego kudu.

7, 8. (a) Ke keletšo efe yeo Paulo a ilego a e ngwalela Bakriste bao ba sego lenyalong bao ba lwantšhanago le dikganyogo tša go ba le dikopano tša botona le botshadi? (b) Beibele e re nea pono efe ya kgonthe ka lenyalo?

⁷ Lenyalo ke lona feela moo dikganyogo tša botona le botshadi di ka kgotsofatšwago ka mo go swanetšego. Ke boemong bjo feela moo dikopano tša botona le botshadi di lebelelwago gabotse e le mothopo o kgahlišago. (Diema 5:18) Ge motho yo a sego lenyalong a fetile seo Beibele e se bitšago “lebaka la bofsa”​—nako yeo dikganyogo tša botona le botshadi di bago matla ka lekga la pele—​motho yoo a ka ba a sa dutše a lwantšhana le dikganyogo tša botona le botshadi. Ge di ka se laolwe, dikganyogo tše bjalo di ka lebiša boitshwarong bjo bo sa hlwekago goba bjo bo sa swanelago. Paulo o ile a budulelwa go ngwala keletšo ye ka batho bao ba sego lenyalong: “Ge e ba ba se na boitshwaro, a ba nyale, gobane go kaone go nyala go e na le go fišwa ke kganyogo.”​—1 Bakorinthe 7:9, 36; Jakobo 1:15.

⁸ Go sa šetšwe mabaka ao a tutueletšago motho gore a tsene lenyalong, go bohlokwa go lebelela dilo ka tsela ya kgonthe. Go etša ge Paulo a bolela, bao ba tsenelago lenyalo “ba tla ba le tlaišego nameng.” (1 Bakorinthe 7:28) Batho bao ba nyalanego ba lebeletšana le ditlhohlo tšeo batho bao ba sego lenyalong ba ka se kego ba lebeletšana le tšona. Lega go le bjalo, ge go ka direga gore o tsenele lenyalo, o ka fokotša bjang ditlhohlo gomme wa ba le lethabo le legolo le kgotsofalo? Tsela e nngwe yeo o ka dirago seo ke ka go kgetha molekane ka bohlale.

9, 10. (a) Paulo o hlalosa bjang kotsi ya go ba le ditlemo tša kgauswi le batho bao e sego badumedi? (b) Go hlokomologa keletšo ya Modimo ya go se nyalane le motho yo e sego modumedi gantši go feleletša ka’ng?

⁹ Paulo o ile a budulelwa go ngwala molao wa motheo wa bohlokwa wo o swanetšego go dirišwa ge go kgethwa molekane wa lenyalo, wo o rego: “Le se ke la rwala joko le ba ba sa dumelego.” (2 Bakorinthe 6:14) Papišo ya gagwe e be e theilwe tabeng ya bophelo bja temo. Ge e ba diphoofolo tše pedi tšeo di fapanego kudu ka bogolo goba ka matla di pannwe gotee, bobedi bja tšona di tla imelwa. Ka mo go swanago, modumedi le motho yo e sego modumedi bao ba pannwego gotee ga go pelaelo gore le bona ba tla ba le dikgohlano le kgateletšego. Ge e ba molekane yo mongwe a nyaka go dula leratong la Jehofa gomme yo mongwe a sa tshwenyege gakaalo ka seo goba a sa nyake go kwa selo ka sona, dilo tša bohlokwa bophelong bja bona di ka se sepedišane, gomme go tla ba le kgateletšo. Ke ka baka leo Paulo a eleditšego Bakriste go “nyala feela Moreneng.”​—1 Bakorinthe 7:39.

¹⁰ Mabakeng a mangwe, Bakriste bao ba sego lenyalong ba ile ba phetha ka gore go rwala joko e sa lekalekanego go phala bodutu bjo ba bo kwago. Ba bangwe ba phetha ka gore ba hlokomologe keletšo ya Beibele, gomme ba nyalana le motho yo a sa hlankelego Jehofa. Gantši mafelelo e ba a nyamišago. Batho bao ba ikhwetša ba nyalane le motho yo ba ka se bolelego le yena ka ditaba tša bohlokwa kudu bophelong. Bodutu bjo ba bo kwago e ka ba bjo bogolo kudu go feta bodutu le ge e le bofe bjo ba kilego ba bo kwa pele ba tsena lenyalong. Ka mo go thabišago, go na le Bakriste ba diketekete bao ba sego lenyalong bao ba botago keletšo ya Modimo gomme ba e kgomarela ge e le mabapi le taba ye. (Bala Psalme 32:8) Gaešita le ge ba holofela gore ba tla ba lenyalong nakong e nngwe, ba dula ba se lenyalong go fihlela ba hwetša molekane gare ga batho bao ba rapelago Jehofa Modimo.

11. Ke eng yeo e ka go thušago go kgetha molekane wa lenyalo ka bohlale? (Bona le  Ke eng Seo ke se Lebeletšego go Molekane?.)

¹¹ Therešo ke gore ga se mohlanka yo mongwe le yo mongwe  wa Jehofa yo e lego molekane yo a swanelegago. Ge e ba o nagana ka lenyalo, nyaka motho yoo semelo sa gagwe, dipakane tša gagwe tša moya le lerato la gagwe la go rata Modimo di swanago le tša gago. Sehlopha sa mohlanka yo a botegago se ile sa gatiša dihlogo tše dintši tšeo di bolelago ka taba ye, gomme e tla ba gabohlale gore o naganišiše ka keletšo ye ya Mangwalo ka thapelo, o e dumelele gore e go hlahle ge o dira phetho ye ya bohlokwa. *​—Bala Psalme 119:105.

12. Ke motlwae ofe mabapi le lenyalo wo o dirišwago dinageng tše dintši, gomme ke mohlala ofe wa Beibele wo o neago tlhahlo?

¹² Dinageng tše dintši, ke mo go tlwaelegilego gore batswadi ba kgethele ngwana wa bona molekane wa lenyalo. Ka kakaretšo batho ba ditšo tšeo ba dumela gore batswadi ke ba bohlale kudu e bile ba na le phihlelo yeo e nyakegago gore ba dire kgetho e bjalo ya bohlokwa. Gantši manyalo a bjalo a a atlega, go etša ge a ile a ba bjalo mehleng ya Beibele. Mohlala wa Aborahama wa go romela mohlanka wa gagwe gore a yo hweletša Isaka mosadi ke thuto go batswadi bao lehono ba ka bago maemong a swanago. Aborahama o be a se a tshwenyega ka tšhelete goba maemo. Go e na le moo, o ile a dira boiteko bjo bogolo gore a hweletše Isaka mosadi gare ga batho bao ba bego ba rapela Jehofa. *​—Genesi 24:3, 67.

13-15. (a) Molao wa motheo wo o hwetšwago go Diema 24:27 o ka thuša bjang lesogana leo le naganago ka lenyalo? (b) Kgarebe e ka dira’ng gore e lokišetše lenyalo?

¹³ Ge e ba o naganela lenyalo, o swanetše go ipotšiša gore: ‘Na  ruri ke loketše lenyalo?’ Karabo ga se ya ithekga ka maikwelo a gago ka lerato, kopano ya botona le botshadi, bogwera goba go godiša bana. Go e na le moo, go na le dipakane tše itšego tšeo monna goba mosadi yo mongwe le yo mongwe yo a nyakago go tsenela lenyalo a swanetšego go nagana ka tšona.

¹⁴ Lesogana leo le nyakago mosadi le swanetše go naganišiša ka molao wo wa motheo: “Lokišetša modiro wa gago wa ka ntle, o itokišetše wona le mašemong. Ka morago ga moo o age ba lapa la gago.” (Diema 24:27) Se se gatelela’ng? Mehleng yeo, ge e ba monna a be a nyaka gore a “age ba lapa la [gagwe],” goba gore a be le lapa ka gore a nyale, o be a swanetše go ipotšiša gore: ‘Na ke boemong bjo bobotse bja gore ke hlokomele le go thekga mosadi le ngwana le ge e le ofe yo re ka bago le yena?’ Sa pele, o be a swanetše go šoma, a hlokomele mašemo a gagwe goba dibjalo. Molao o swanago wa motheo o šoma le lehono. Monna yo a nyakago go nyala o swanetše go ikemišetša boikarabelo bjoo. Ge feela a phetše gabotse mmeleng, o swanetše go šoma. Lentšu la Modimo le bolela gore monna yo a sa kgonego go hlokomela dinyakwa tša nama, maikwelo le tša moya tša lapa la gagwe ke yo mobe go feta motho yo a se nago tumelo!​—Bala 1 Timotheo 5:8.

¹⁵ Mosadi yo a phethago ka gore o nyaka go nyalwa le yena ka mo go swanago o dumela gore o tla rwala boikarabelo bjo bogolo. Beibele e reta bjo bongwe bja bokgoni le dika tšeo mosadi a ka di nyakago ge a dutše a thuša monna wa gagwe le go hlokomela lapa la gagwe. (Diema 31:10-31) Banna le basadi bao ba kitimelago go tsena lenyalong ntle le gore ba itokišeletše boikarabelo bjo bo akaretšwago ke seo, ba tloga ba ikgogomoša e bile ba palelwa ke go nagana ka seo ba ka se neago molekane wa bona wa nakong e tlago. Lega go le bjalo, sa bohlokwa kudu le go feta, bao ba naganelago lenyalo ba swanetše gore ba kgone go diriša melao ya motheo ya Modimo bophelong bja bona bja lenyalo.

16, 17. Batho bao ba lokišetšago lenyalo ba swanetše go naganišiša ka melao efe ya motheo ya Mangwalo?

¹⁶ Go lokišetša lenyalo go akaretša go naganišiša ka tema yeo Modimo a e abetšego monna le mosadi. Monna o swanetše go  tseba seo se bolelwago ke go ba hlogo ya lapa la Bokriste. Tema yeo a e kgathago ga e bolele gore o swanetše go ba mogateledi. Go e na le moo, o swanetše go ekiša mokgwa wo Jesu a bontšhago bohlogo ka gona. (Baefeso 5:23) Ka mo go swanago, mosadi wa Mokriste o swanetše go kwešiša karolo e hlomphegago ya mosadi. Na o tla rata go ikokobeletša “[molao] wa monna wa gagwe”? (Baroma 7:2) O šetše a le ka tlase ga molao wa Jehofa le wa Kriste. (Bagalatia 6:2) Bolaodi bja monna wa gagwe ka lapeng bo emela molao o mongwe. Na a ka thekga le go ikokobetša ge a swanetše go ipea ka tlase ga bolaodi bja monna yo a sa phethagalago? Ge e ba a ka se kgone, gona a se ke a nyalwa.

¹⁷ Go oketša moo, molekane yo mongwe le yo mongwe o swanetše go ba a ikemišeditše go hlokomela dinyakwa tša molekane wa gagwe tše di kgethegilego. (Bala Bafilipi 2:4) Paulo o ngwadile gore: “Yo mongwe le yo mongwe wa lena a rate mosadi wa gagwe bjalo ka ge a ithata; ka lehlakoreng le lengwe, mosadi o swanetše go ba le tlhompho e tseneletšego go monna wa gagwe.” Paulo o ile a tutuetšwa ke moya wa Modimo gore a lemoge gore monna o na le senyakwa se kgethegilego seo se dirago gore a nyake go ikwa a hlompšha ka mo go tseneletšego ke mosadi wa gagwe. Mosadi le yena o na le senyakwa seo se kgethegilego se se dirago gore a ikwe a nyaka go ratwa ke monna wa gagwe.​—Baefeso 5:21-33.

18. Ke ka baka la’ng batho bao ba lego lefereyong ba swanetše go itshwara nakong ya lefereyo?

¹⁸ Ka gona, lefereyo ga se nako ya go fo itloša bodutu. Ke nako ya gore monna le mosadi ba ithute kamoo ba tlogo dirišana ka gona ka mo go swanetšego, go bona ge e ba e tla ba gabohlale gore ba nyalane. E bile ke nako ya go bontšha boitshwaro! Teko ya go bontšhana lerato ka tsela ya batho bao ba nyetšego e ka ba e matla​—therešo ke gore ke ga tlhago go ba le maikwelo a bjalo. Lega go le bjalo, batho bao ba ratanago e le ka kgonthe ba tla phema ditiro le ge e le dife tšeo di ka senyago tswalano ya moratiwa wa bona le Modimo. (1 Bathesalonika 4:6) Ka gona ge e ba o le lefereyong, itshware; seka seo se tla go hola bophelong bja gago ka moka, go sa šetšwe gore o tsena lenyalong goba go se bjalo.

19, 20. Pono ya Mokriste ka lenyalo e swanetše go fapana bjang le ya batho ba bantši lefaseng lehono? Hlalosa.

¹⁹ Ge e ba banyalani ba nyaka gore lenyalo la bona le swarelele, ba swanetše gore ba be le pono e nepagetšego ka seo se bolelwago ke go itlama. Dipukung le difiliming, gantši mafelelong banyalani ba feleletša ba thabile go etša ge batho ba duma gore go be bjalo manyalong a bona. Lega go le bjalo, bophelong lenyalo ga se mafelelo; ke mathomo​—mathomo a selo seo Jehofa a se hlametšego gore se swarelele. (Genesi 2:24) Ka manyami, batho ba bantši lefaseng ga ba na pono e bjalo. Ditšong tše dingwe, batho ba bolela gore lenyalo le bjalo ka dithapo tše pedi tšeo di bofilwego gore e be lehuto. Ba ka no se lemoge kamoo papišo yeo e hlalosago gabotse pono yeo batho ba bantši ba nago le yona ka lenyalo. Ke ka baka la’ng go le bjalo? Gaešita le ge lehuto la maleba le swanetše go tia ge go nyakega, selo se sengwe seo re swanetšego go se tseba ke gore lehuto leo le ka bofša le go bofologa gabonolo.

²⁰ Batho ba bantši lehono ba lebelela lenyalo e le selo sa nakwana. Ba tsenela lenyalo ba le mafolofolo ka gobane ba nagana gore le tla ba nea seo ba se nyakago, eupša ba lebeletše gore ge dilo di thatafa ba kgone gore ba tšwe go lona. Lega go le bjalo, gopola papišo yeo Beibele e e dirišago ka tlemo e etšago ya lenyalo​—thapo. Dithapo tšeo di dirišwago dikepeng di dirilwe ka morero wa gore di swarelele, le ka mohla di se ke tša hlaramologa gaešita le nakong ya madimo a šoro. Lenyalo le lona le diretšwe gore e be le le swarelelago. Gopola, Jesu o itše: “Se Modimo a se tlemagantšego jokong go se be le motho yo a se aroganyago.” (Mateo 19:6) Ge e ba o tsena lenyalong, o swanetše go ba le pono e swanago ka lenyalo. Na tlamo e bjalo e dira gore lenyalo e be morwalo? Aowa.

21. Ke boemo bofe bja kgopolo bjo monna le mosadi ba swanetšego go ba le bjona ka yo mongwe le yo mongwe wa bona, gomme ke eng seo se ka ba thušago gore ba dire bjalo?

²¹ Ka mehla monna o swanetše go ba le pono e nepagetšego ka mosadi wa gagwe, le mosadi ka mo go swanago o swanetše go ba le pono e bjalo ka monna wa gagwe. Ge yo mongwe le  yo mongwe a ka šetša dika tše dibotse tša yo mongwe le boiteko bjoo yo mongwe a bo dirago, lenyalo e tla ba mothopo wa lethabo le tapologo. Na ga go kgonege go ba le pono e bjalo e botse ka molekane yo a sa phethagalago? Jehofa le gatee ga a ke a lebelela dilo ka tsela e sego ya kgonthe, ka gona re ithekga ka yena gore re boloke pono e botse ka rena. Mopsalme o ile a botšiša gore: “Ge e ba o be o latišiša melato, wena Jehofa, go be go tla ema mang?” (Psalme 130:3) Banna le basadi le bona ba swanetše gore ba be le pono e botse ka yo mongwe le yo mongwe wa bona ba be ba lebalelane.​—Bala Bakolose 3:13.

22, 23. Aborahama le Sara ba ile ba beela bjang banyalani mohlala o mobotse lehono?

 ²² Lenyalo e ka ba le le tlišago lethabo le kgotsofalo e kgolo kudu ge le dutše le swareletše go theoša le nywaga. Beibele e re botša ka lenyalo la Aborahama le Sara ge e šetše e le batšofadi. Ga se gore bophelo bja bona bo be bo se na mathata le ditlhohlo. Anke o nagane gore Sara o be a ikwa bjang, mosadi yo go bonagalago a be a šetše a le nywageng ya gagwe ya bo-60, ge a tloga legaeng la gagwe la manobonobo motseng o atlegilego wa Uri gomme a yo dula ditenteng bophelo bja gagwe ka moka. Lega go le bjalo, o ile a ikokobeletša bohlogo bja monna wa gagwe. E be e le motlatši wa kgonthe le mothuši wa Aborahama, yoo ka tlhompho a ilego a thuša Aborahama gore diphetho tša gagwe di atlege. Le gona boikokobetšo bja gagwe e be e se bja go ithola kgwara. Gaešita le ‘ka gare ga gagwe,’ o ile a bitša monna wa gagwe gore ke mong wa gagwe. (Genesi 18:12; 1 Petro 3:6) Go hlompha ga gagwe Aborahama go be go etšwa pelong.

²³ Go ba gona, se ga se bolele gore Aborahama le Sara ba be ba bona dilo ka tsela e swanago. Ka nako e nngwe Sara o ile a šišinya selo seo se ilego sa dira gore Aborahama “a šulafalelwe kudu.” Lega go le bjalo, ka tlhahlo ya Jehofa, Aborahama ka boikokobetšo o ile a theetša lentšu la mosadi wa gagwe, leo mafelelong le ilego la tliša tšhegofatšo lapeng la gagwe. (Genesi 21:9-13) Lehono banna le basadi bao ba nyalanego, gaešita le bao ba nyalanego ka nywaga e mentši ba ka ithuta mo gontši go banyalani ba bao ba bego ba boifa Modimo.

24. Ke manyalo a mohuta ofe ao a godišago Jehofa Modimo, gomme ka baka la’ng?

²⁴ Phuthegong ya Bokriste, go na le manyalo a diketekete ao a thabilego​—manyalo ao go ona mosadi a tlogago a hlompha monna wa gagwe, e bile monna a rata le go godiša mosadi wa gagwe, gomme bobedi bja bona ba dirišana go etišeng pele go dira thato ya Jehofa dilong ka moka. Ge e ba o phetha ka gore o nyaka go tsenela lenyalo, eka o ka kgetha molekane wa gago ka bohlale, o lokišetše lenyalo gabotse, gomme o šome ka thata gore o be lenyalong leo le nago le khutšo le lerato, leo le tlago go godiša Jehofa Modimo. Ge go ka ba bjalo, lenyalo la gago le tla go thuša gore o dule leratong la Modimo.