1, 2. Ke mpho efe e bohlokwa kudu e tšwago go Modimo lehono, le gona ke ka baka la’ng go le bjalo?

TATAGO rena wa legodimong o re neile selo se bohlokwa kudu​—mpho ya bophelo re le batho ba bohlale bao ba kgonago go ekiša dika tša gagwe. (Genesi 1:27) Ka baka la mpho yeo e botse, re kgona go kwešiša kamoo melao ya motheo ya Beibele e re holago ka gona. Ka go e diriša, re ka ba batho ba godilego moyeng bao ba ratago Jehofa le bao ba “tlwaeditšego matla a bona a go hlatha ka go a diriša, e le gore ba kgethologanye se se nepagetšego le se se fošagetšego.”​—Baheberu 5:14.

² Bokgoni bja go kwešiša melao ya motheo ya Beibele ke bja bohlokwa kudu lehono, ka ge lefase le raragane kudu moo e lego gore ga go na melao e lekanego e ka kgonago go dirišwa boemong bjo bongwe le bjo bongwe bjo bo ka rotogago bophelong. Thutamahlale ya tša kalafo e bontšha ntlha ye gabotse, kudukudu mabapi le ditšweletšwa le mekgwa e akaretšago go dirišwa ga madi. Ye ke taba e bohlokwa go bohle bao ba nyakago go kwa Jehofa. Lega go le bjalo, ge e ba re kwešiša melao ya motheo ya Beibele e swanetšego, re ka kgona go dira diphetho tše bohlale tšeo di kgotsofatšago letswalo la rena gomme ra dula leratong la Modimo. (Diema 2:6-11) Ela hloko e mengwe ya melao ye ya motheo.

3, 4. Ke neng moo bokgethwa bja madi bo ilego bja bolelwa ka lekga la pele ka Mangwalong, le gona bo theilwe melaong efe ya motheo?

³ Gateetee ka morago ga gore Kaine a bolaye Abele, Jehofa  o ile a utolla ka lekga la pele tswalano ya kgauswi magareng ga bophelo le madi, gotee le go kgethega ga ona. Modimo o itše go Kaine: “Theetša! Madi a ngwaneno a nkgoeletša a le mmung.” (Genesi 4:10) Mahlong a Jehofa, madi a Abele a be a emela bophelo bja gagwe, bjoo bo ilego bja fedišwa ka tsela e sehlogo. Ka gona, go ka bolelwa gore madi a Abele a ile a llela Modimo gore a a lefeletše.​—Baheberu 12:24.

⁴ Ka morago ga Meetsefula a Noa, Modimo o ile a nea batho tumelelo ya go ja nama ya diphoofolo eupša e sego madi a tšona. Modimo o itše: “Feela le se ke la ja nama yeo e nago le moya wa yona, e lego madi a yona. Go oketša moo, ke tla otla yoo a ka tšhollago madi a gago.” (Genesi 9:4, 5) Taelo ye e šoma go ditlogolo ka moka tša Noa go fihlela le mehleng ya rena. E gatelela seo se bolelwago ke mantšu ao Modimo a a boditšego Kaine peleng—moya, goba bophelo bja dibopiwa ka moka bo emelwa ke madi. Taelo yeo gape e kgonthišetša gore Jehofa, yena Mothopo wa bophelo, o tla sekiša batho bohle bao ba sa hlomphego bophelo le madi.​—Psalme 36:9.

5, 6. Molao wa Moshe o bontšhitše bjang gore madi ke a makgethwa e bile ke a bohlokwa? (Bona gape le “Hlompha Bophelo bja Diphoofolo.”)

⁵ Ditherešo tše tša bohlokwa tše pedi di ile tša bontšhwa gape Molaong wa Moshe. Lefitiko 17:10, 11 e balega ka gore: “Ge e le motho le ge e le ofe . . . yo a jago mohuta le ge e le ofe wa madi, sefahlego sa ka se tla lwa le motho yo bjalo gomme ke tla mo fediša setšhabeng sa gabo. Gobane bophelo bja sephedi bo mo mading gomme nna ke a beile aletareng gore le direle meoya ya lena poelano, ka gobane madi ke ona a dirago poelano ka bophelo bjo bo lego go ona.” *​—Bona lepokisi le rego:  “Matla a Madi a go Dira Poelano.”

⁶ Ge madi a phoofolo yeo e bego e hlabilwe a be a sa dirišwe aletareng, a be a swanetše go tšhollelwa fase. Ka go re’alo, ka  tsela ya seswantšhetšo, bophelo bo be bo swanetše go bušetšwa go Mong wa bjona. (Doiteronomio 12:16; Hesekiele 18:4) Lega go le bjalo, ela hloko gore Baisiraele ba be ba se ba swanela go latela mekgwa e feteletšego ya go leka go tloša lerothodi le lengwe le le lengwe la madi nameng ya phoofolo yeo ba bego ba nyaka go eja. Ge feela sebopiwa se be se hlabja ka tshwanelo e bile se ntšhwa madi, Moisiraele o be a ka se ja ka letswalo le lebotse, ka ge tlhompho e swanetšego e tla ba e neilwe Moneibophelo.

7. Dafida o bontšhitše bjang gore o hlompha go kgethega ga madi?

 ⁷ Dafida, “monna yo a kwanago le pelo ya [Modimo],” o ile a kwešiša melao ya motheo yeo e lego mabapi le molao wa Modimo ka madi. (Ditiro 13:22) Lebakeng le lengwe ge a be a nyorilwe, banna ba bararo bao ba bego ba sepela le yena ba ile ba gapeletša go tsena mešašeng ya lenaba, ba ga meetse ka sedibeng ba mo tlišetša ona. Na Dafida o ile a arabela bjang? O ile a botšiša gore: “A nka nwa madi a banna bao ba yago go ga meetse ba beile maphelo a bona kotsing?” Mahlong a Dafida, ge e le gabotse go nwa meetse ao go be go swana le go nwa madi a banna ba bego ba sepela le yena. Ka gona, go sa šetšwe gore o be a nyorilwe, o ile “a a tšhollela Jehofa.”​—2 Samuele 23:15-17.

8, 9. Na pono ya Modimo ka bophelo le madi e ile ya fetoga ge go thongwa phuthego ya Bokriste? Hlalosa.

⁸ Nywaga e 2 400 ka morago ga gore Noa a newe taelo ka madi, le mo e ka bago nywaga e 1 500 ka morago ga ge kgwerano ya Molao e dirilwe, Jehofa o ile a budulela sehlopha se bušago sa phuthego ya pele ya Bokriste gore se ngwale gore: “Gobane moya o mokgethwa le rena re bone e le mo go swanetšego gore re se ke ra le okeletša boima bjo bongwe, ge e se dilo tše tšeo di nyakegago, gore le dule le ila dilo tšeo di hlabetšwego medingwana ya diswantšho, madi, diphoofolo tše di kgamilwego le bootswa.”​—Ditiro 15:28, 29.

⁹ Go molaleng gore sehlopha se bušago sa lekgolong la pele se ile sa lemoga gore madi ke a makgethwa, le gore go a diriša gampe ke mo go fošagetšego go swana le go rapela medimo ya diswantšho goba go dira bootswa. Bakriste ba therešo lehono ba amogela boemo bjoo. Godimo ga moo, ka ge ba naganišiša ka melao ya motheo ya Beibele, ba kgona go kgahliša Jehofa ge ba dira diphetho mabapi le go dirišwa ga madi.

10, 11. (a) Dihlatse tša Jehofa di lebelela bjang go tšhelwa ga madi a feletšego le dikarolo tše nne tša motheo tša madi? (b) Ke dibopegong dife tša madi moo Bakriste ba ka bago le dipono tše fapafapanego?

¹⁰ Dihlatse tša Jehofa di lemoga gore go “ila . . . madi” go bolela go se amogele tšhelo ya madi le go se neele ka ona goba  go boloka madi a bona gore a tšhelwe mmeleng. Ka baka la go hlompha molao wa Modimo, ga di amogele le dikarolo tše nne tša motheo tša madi e lego: disele tše hwibidu, disele tše tšhweu, di-platelet le plasma.

¹¹ Lehono, dikarolo tše tša motheo gantši di kgona go arolwa gore e be dikarolwana tše di ka dirišwago ka ditsela tše di fapafapanego. Na Mokriste a ka amogela dikarolwana tše bjalo? Na o di lebelela e le “madi”? Motho yo mongwe le yo mongwe o swanetše go itirela phetho tabeng ye. Se ke se se swanago mekgweng ya tša kalafo e bjalo ka hemodialysis, e lego go ntšhwa ga madi mmeleng ka motšhene gore a hlwekišwe a be a bušetšwe, hemodilution, e lego go fokotšwa ga tahlegelo ya madi ka go a arošetša mekotlaneng nakong ya go buiwa, ka morago a bušetšwa molwetšing, gotee le cell salvage, e lego go fokotšwa ga tahlegelo ya madi ka go a hlatswa goba go a sefa, ke moka a bušetšwa molwetšing, ntle le ge a se a ka a bolokwa.​—Bona “Dikarolwana tša Madi le Mekgwa ya go Buiwa.”

12. Re swanetše go lebelela le go swaragana le ditaba tša letswalo bjang?

 ¹² Na ditaba tšeo motho a itirelago phetho go tšona ke tšeo di sego bohlokwa go Jehofa? Aowa, ka ge a tloga a tshwenyegile kudu ka seo re se naganago le gore re tutuetšwa ke eng. (Bala Diema 17:3; 21:2; 24:12) Ka gona, ka morago ga go kgopela tlhahlo e tšwago go Jehofa le go dira nyakišišo ka kelohloko ka setšweletšwa goba mokgwa o itšego wa kalafo, re swanetše go kwa letswalo la rena leo le tlwaeditšwego ka Beibele. (Baroma 14:2, 22, 23) Ke therešo gore ba bangwe ga se ba swanela go re direla phetho goba go re gapeletša go dira dilo ka tsela ya bona, goba ga se ra swanela go botšiša motho yo mongwe gore: “O be o tla dira’ng ge o ka be o le boemong bjo bo swanago le bja ka?” Ditabeng tše bjalo, Mokriste yo mongwe le yo mongwe o swanetše go “rwala morwalo wa gagwe.” *​—Bagalatia 6:5; Baroma 14:12; bona lepokisi le rego:  “Na ke Lebelela Madi e le a Makgethwa?.”

13. Melao ya Jehofa le melao ya gagwe ya motheo e utolla’ng ka yena? Nea mohlala.

¹³ Melao yeo e hwetšwago ka Beibeleng le melao ya yona ya motheo e utolla Jehofa e le yena Moneimolao yo bohlale le Tate yo lerato yoo a tlogago a tshwenyegile ka katlego ya bana ba gagwe. (Psalme 19:7-11) Gaešita le ge taelo ya go ‘ila madi’ e be e se ya newa batho e le molao wa gore ba phele gabotse mmeleng, e re šireletša mathateng a magolo ao a tswalanywago le ditšhelo tša madi. (Ditiro 15:20) Ge e le gabotse, batho ba bantši lefapheng la tša kalafo ba lebelela go buiwa ntle le madi e le “tekanyetšo e phagamego kudu” ditabeng tša kalafo mehleng yeno. Go Bakriste ba therešo, ditirigalo tše bjalo di fo gatelela bohlale bjo bo ka se lekanywego bja Jehofa le lerato la gagwe la go ba tate.​—Bala Jesaya 55:9; Johane 14:21, 23.

14, 15. (a) Go rata ga Modimo batho ba gagwe go ile gwa bonagatšwa ka melao efe? (b) O ka diriša bjang melao ye ya motheo yeo e thekgwago ke melao ye ya polokego?

 ¹⁴ Go tshwenyega ga Modimo ka katlego ya batho ba gagwe Isiraeleng ya bogologolo go ile gwa bonagatšwa melaong ya gagwe e mentši. Ka mohlala, o ile a nyaka gore dintlo tša Baisiraele di agelwe mmotwana go dikologa tlhaka e le go thibela gore go se be le dikotsi, ka ge ditlhakeng go be go dirwa mediro e mentši. (Doiteronomio 22:8; 1 Samuele 9:25, 26; Nehemia 8:16; Ditiro 10:9) Le gona, Modimo o ile a laela gore dipoo tše kotsi di hlapetšwe. (Bala Ekisodo 21:28, 29) Go hlokomologa dinyakwa tše go be go bontšha gore motho ga a hlomphe katlego ya batho ba bangwe e bile go be go ka feleletša ka gore a be le molato wa madi.

¹⁵ O ka diriša bjang melao ye ya motheo yeo e theilwego melaong ye? O re’ng o sa akanye ka koloi ya gago, mekgwa ya gago ya go otlela, diruiwa tša gago, legae la gago, lefelo la gago leo o šomelago go lona gotee le kgetho ya gago ya boithabišo? Dinageng tše dingwe, dikotsi ke sebaki se segolo sa lehu gare ga bafsa, gantši se se bakwa ke gore ba bea bophelo kotsing go sa nyakege. Lega go le bjalo, bafsa bao ba nyakago go dula leratong la Modimo ba tšeela bophelo godimo e bile ga ba nyake go ithabiša ka dilo tše kotsi. Ga ba nagane ka bošilo gore mofsa a ka se gobale. Go e na le moo, ba thabela bofsa bja bona ka go phema bošula bjo bo sa nyakegego.​—Mmoledi 11:9, 10.

16. Ge go tliwa tabeng ya go ntšhwa ga mpa, ke molao ofe wa motheo wa Beibele woo o šomago? (Bona gape le mongwalo wa ka tlase.)

¹⁶ Gaešita le bophelo bja leseana leo le sa hlwago le belegwa ke bja bohlokwa mahlong a Modimo. Isiraeleng ya bogologolo, ge e ba motho a gobaditše mosadi yo a imilego gomme mosadi yoo goba leseana la gagwe la hwa ka baka la seo, Modimo o be a lebelela motho yoo a nago le molato e le mmolai, e bile o be a swanetše go ‘lefa bophelo ka bophelo.’ * (Bala Ekisodo 21:22, 23) Ka  gona, akanya kamoo Jehofa a ikwago ka gona ge a bona maseana a mantši ao a sego a hlwa a belegwa a bolawa ka boomo ngwaga o mongwe le o mongwe, a bolawa ka baka la boithati le ka baka la boitshwaro bjo bo gobogilego.

17. O ka homotša bjang motho yo a ilego a ntšha mpa pele a ka ithuta ka ditekanyetšo tša Modimo?

 ¹⁷ Lega go le bjalo, go thwe’ng ka mosadi yo a ilego a ntšha mpa pele a ka tseba ka therešo ya Beibele? Na se se bolela gore Jehofa a ka se mo gaugele? Le gatee! Ge e le gabotse, motho yo a itsholago e le ka kgonthe a ka letela gore Jehofa a mo lebalele motheong wa madi a tšholotšwego a Jesu. (Psalme 103:8-14; Baefeso 1:7) Ruri, Kriste ka boyena o itše: “Ke tletše go biletša badiradibe boitsholong, e sego go bitša baloki.”​—Luka 5:32.

18. Beibele e bontšha bjang sebaki se segolo sa tšhollo e ntši ya madi?

¹⁸ Ntle le gore re se gobatše batho ba bangwe, Jehofa o nyaka gore re tumole ka medu dipelong tša rena selo seo se bakago tšhollo e ntši ya madi—lehloyo. Moapostola Johane o ngwadile gore: “Yo mongwe le yo mongwe yo a hloilego ngwanabo ke mmolai.” (1 Johane 3:15) Motho yo bjalo ga se gore o fo ba a sa rate ngwanabo eupša o duma eka a ka hwa. Bonaba bja gagwe bo ka bonagala ka gore a thomeletše o šoro goba a dire ditatofatšo tša maaka gore ge e ba e le tša kgonthe di dire gore motho yoo a swanelwe ke kahlolo ya Modimo. (Lefitiko 19:16; Doiteronomio 19:18-21; Mateo 5:22) Ka gona, go bohlokwa gakaakang gore re tumole ka medu lehloyo leo le ka bago le le gona ka dipelong tša rena!​—Jakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Motho yo a laolwago ke melao ya motheo ya Beibele o lebelela bjang ditemana tše bjalo ka Psalme 11:5 le Bafilipi 4:8, 9?

¹⁹ Bao ba tšeelago bophelo godimo go etša ge Jehofa a dira e bile ba nyaka go dula leratong la gagwe, le bona ba phema bošoro ka moka. Psalme 11:5 e re: “Moya wa [Jehofa] o hloile le ge e le mang yo a ratago bošoro.” Temana ye ga e no bolela ka semelo sa Modimo; e hupere molao wa motheo woo o kgomago tsela yeo re swanetšego go phela maphelo a rena ka yona. E tutuetša batho bao ba ratago Modimo go phema sebopego le ge e le sefe sa boithabišo seo se ka kgothaletšago go rata bošoro. Ka tsela e swanago, mantšu a rego Jehofa ke “Modimo wa khutšo” a tutuetša bahlanka ba gagwe go tlatša menagano le dipelo tša bona ka dilo tše di rategago, tša bokwala le tše di tumišegago, tšeo di dirago gore go be le khutšo.​—Bala Bafilipi 4:8, 9.

20-22. Ke mogato ofe woo Bakriste ba o gatago ka lefase, le gona ke ka baka la’ng?

²⁰ Mahlong a Modimo, lefase ka moka la Sathane le na le molato wa madi. Ditshepedišo tša lona tša dipolitiki, di tšweletšwa ka Mangwalong e le dibata tše šoro, tšeo di bolailego batho ba dimilione tše sa balegego, go akaretša le bahlanka ba bantši ba Jehofa. (Daniele 8:3, 4, 20-22; Kutollo 13:1, 2, 7, 8) Mekgatlo ya tša kgwebo le ya tša thutamahlale e ile ya dirišana le mebušo ye yeo e swanago le sebata e le gore e tšweletše dibetša tše šoro kudu tšeo di sa kago tša bonwa gomme e dire tšhelete e ntši kudu. Ruri ke therešo gore “lefase ka moka le rapaletše matleng a yo kgopo”!​—1 Johane 5:19.

²¹ Ka ge balatedi ba Jesu e “se karolo ya lefase” eupša ba dula ba sa tšee karolo ka mo go feletšego dipolitiking le dintweng tša lona, ba phema go ba le molato wa madi gotee le molato wa madi wa setšhaba. * (Johane 15:19; 17:16) Le gona ka go ekiša Kriste, ga ba arabele gampe ge ba bangwe ba ba tlaiša. Go e na  le moo, ba rata manaba a bona, gaešita le go a rapelela.​—Mateo 5:44; Baroma 12:17-21.

²² Ka godimo ga moo, Bakriste ba therešo ba phema go dirišana le “Babilona o Mogolo,” e lego mmušo wa lefase wa bodumedi bja maaka woo o nago le molato o mogolo kudu wa madi. Lentšu la Modimo le re: “Go yena go hweditšwe madi a baporofeta le a bakgethwa le a bao ka moka ba bolailwego lefaseng.” Ke ka baka leo re lemošwago gore: “Etšwang go yena batho ba ka.”​—Kutollo 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Go tšwa go Babilona o Mogolo go bolela’ng?

²³ Go tlogela Babilona o Mogolo go akaretša seo se fetago go se sa ba setho sa yona. Go akaretša le go hloya ditiro tše mpe tšeo bodumedi bja maaka bo di amogelago goba bo di kgothaletšago phatlalatša—tše bjalo ka boitshwaro bjo bo gobogilego, go tsenatsenana le ditaba tša dipolitiki le go phegelela lehumo ka megabaru. (Bala Psalme 97:10; Kutollo 18:7, 9, 11-17) Ruri mediro ye gantši e lebiša tšhollong ya madi!

24, 25. Modimo a ka diriša motheo ofe go gaugela motho yo a itsholago yo a nago le molato wa madi, gomme se se ile sa swantšhetšwa bjang mehleng ya Beibele?

²⁴ Pele ga ge re ka amogela borapedi bja therešo, yo mongwe le yo mongwe wa rena ka tsela e itšego o ile a thekga tshepedišo ya Sathane gomme a ipakela tekanyo e itšego ya molato wa madi. Lega go le bjalo, ka ge re fetošitše ditsela tša rena, ra hlagolela tumelo sehlabelong sa topollo sa Kriste le go neela bophelo bja rena go Modimo, re ile ra gaugelwa ke Modimo le go šireletšwa moyeng. (Ditiro 3:19) Tšhireletšo yeo mehleng ya Beibele e be e swantšhetšwa ke metse ya botšhabelo.​—Numeri 35:11-15; Doiteronomio 21:1-9.

²⁵ Tokišetšo yeo e be e šoma bjang? Ge e ba Moisiraele a be a ka bolaya motho ka phošo, gona o be a swanetše go tšhabela go o mongwe wa metse ya botšhabelo. Ka morago ga gore baahlodi bao ba swanelegago ba ahlole taba yeo, Moisiraele yo a bolailego motho yoo ka phošo o be a swanetše go dula motseng wa botšhabelo go fihlela moperisita yo mogolo a ehwa. Ke moka o be a ka lokologa gore a yo dula moo a ratago gona. A mohlala o mobotse wa kgaugelo ya Modimo le go tšeela ga gagwe godimo  bophelo bja motho! Seo lehono se swanago le metse yeo ya bogologolo ya botšhabelo ke tokišetšo ya Modimo, e theilwego sehlabelong sa topollo sa Kriste, seo se lokišeditšwego go re šireletša lehung ge re tshetše ka phošo taelo ya Modimo ya mabapi le bokgethwa bja bophelo le madi. Na o tšeela tokišetšo yeo godimo? O ka bontšha bjang gore o dira bjalo? Tsela e nngwe ke ka go laletša ba bangwe gore ba go tlatše motseng wa botšhabelo wa seswantšhetšo, kudukudu ka ge “masetlapelo a magolo” a batamela ka lebelo.​—Mateo 24:21; 2 Bakorinthe 6:1, 2.

26-28. Ke ka tsela efe boemo bja rena lehono bo swanago le bja moporofeta Hesekiele, gomme re ka dula bjang leratong la Modimo?

²⁶ Boemo bja batho ba Modimo lehono bo re gopotša ka moporofeta wa bogologolo Hesekiele, yoo Jehofa a mo romilego gore a hlankele e le mohlapetši yoo a bego a tla botša ba ntlo ya Isiraele ditemošo tša Modimo. Modimo o mmoditše gore: “O kwe lentšu [la ka] le ke le bolelago ka molomo wa ka gomme o ba nee temošo e tšwago go nna.” Ge e ba Hesekiele a be a ka hlokomologa thomo ya gagwe, gona o be a tlo ikarabela ka madi a bao ba bolailwego ge Jerusalema e be e ahlolwa. (Hesekiele 33:7-9) Eupša Hesekiele o ile a kwa gomme ga se a ba le molato wa madi.

²⁷ Lehono, re lebeletšane le bofelo bja lefase ka moka la Sathane. Ka gona, Dihlatse tša Jehofa di lebelela se e le boikarabelo le tokelo go tsebatša “letšatši la tefetšo” la Modimo ka go dumelelana le molaetša wa Mmušo. (Jesaya 61:2; Mateo 24:14) Na o tšea karolo modirong wo o bohlokwa? Moapostola Paulo o ile a tšeela godimo thomo ya gagwe ya boboledi. Ka baka leo, o be a ka bolela gore: “Ke hlwekile mading a batho bohle, gobane ga se ka lesa go le botša morero ka moka wa Modimo.” (Ditiro 20:26, 27) A mohlala o mobotse gakaakang woo re ka o ekišago!

²⁸ Ke therešo gore ge e ba re tla dula ka borutho leratong la Jehofa, re swanetše go dira seo se fetago go lebelela bophelo le madi ka tsela yeo Jehofa a di lebelelago ka yona. Le gona re swanetše go dula re hlwekile goba re le ba bakgethwa mahlong a gagwe, go etša ge re tla bona kgaolong e latelago.