1, 2. (a) Jehofa o re neile mpho efe e bohlokwa? (b) Ke’ng seo Jehofa a re filego sona go re thuša gore re phele gakaone?

JEHOFA o neile yo mongwe le yo mongwe wa rena mpho e botse kudu. Mpho yeo ke bophelo. (Genesi 1:27) O nyaka gore re phele gabotse kudu. Ke ka baka leo a re neilego melao ya motheo yeo e re thušago go dira diphetho tše dibotse. Re swanetše go diriša melao ye ya motheo go re thuša go ‘kgethologanya’ “se nepagetšego le se se fošagetšego.” (Baheberu 5:14) Ge re e diriša, re dumelela Jehofa gore a re tlwaetše go dira diphetho tše dibotse. Ge re phela ka melao ya motheo ya Modimo e bile re bona kamoo e kaonefatšago maphelo a rena, re thoma go lemoga kamoo e tlogago e le bohlokwa ka gona.

² Bophelo bo ka ba thata. Ka dinako tše dingwe go ka ba le maemo ao Beibele e sa re botšego ka go lebanya gore re dire eng. Ka mohlala, re ka swanelwa ke go dira diphetho mabapi le dikalafo tšeo di akaretšago go dirišwa ga madi. Re ka dira bjang diphetho tšeo di tlago go thabiša Jehofa? Ka Beibeleng re hwetša melao ya motheo yeo e re rutago kamoo Jehofa a lebelelago bophelo le madi ka gona. Ge e ba re kwešiša melao ye ya motheo, re tla kgona go dira diphetho tše bohlale le go dula re na le letswalo le lebotse. (Diema 2:6-11) Anke re ithuteng ka e mengwe ya melao yeo ya motheo.

3, 4. (a) Ke’ng seo Modimo a se boletšego go bontšha gore o lebelela madi a le bohlokwa? (b) Madi a emela’ng?

³ Beibele e re ruta gore madi ke a makgethwa ka gobane a emela bophelo. Jehofa o lebelela bophelo bo le bohlokwa. Ka morago ga gore Kaine a bolaye ngwanabo, Jehofa o ile a re go yena: “Madi a ngwaneno a nkgoeletša a le mmung.” (Genesi 4:10) Madi a Abele a be a emela bophelo bja gagwe. Ge Jehofa a be a bolela ka madi a Abele o be a bolela ka bophelo bja Abele.

⁴ Ka morago ga meetsefula a mehleng ya Noa, Modimo o ile a botša batho gore ba ka ja nama. Eupša o ile a bolela ka go lebanya gore: “Feela le se ke la ja nama yeo e nago le moya wa yona, e lego madi a yona.” (Genesi 9:4) Molao wo o šoma go ditlogolo ka moka tša Noa go akaretša le rena. Ge e le gabotse, go Jehofa madi a emela bophelo. Le rena re swanetše go lebelela madi ka tsela yeo.—Psalme 36:9.

5, 6. Molao wa Moshe o be o bontšha bjang kamoo Jehofa a lebelelago bophelo le madi ka gona?

⁵ Jehofa o boletše Molaong woo a o filego Moshe gore: “Ge e le motho le ge e le ofe . . . yo a jago mohuta le ge e le ofe wa madi, sefahlego sa ka se tla lwa le motho yo bjalo gomme ke tla mo fediša setšhabeng sa gabo. Gobane bophelo bja sephedi bo mo mading.”—Lefitiko 17:10, 11.

⁶ Molao wa Moshe o be o re ge batho ba bolaya diphoofolo gore ba di je, ba be ba swanetše go tšhollela madi a tšona fase. Seo se be se bontšha gore bophelo bja phoofolo bo be bo etšwa go Jehofa. (Doiteronomio 12:16; Hesekiele 18:4) Jehofa o be a sa letela gore ge Baisiraele ba tšholla madi a phoofolo, ba dire seo ka tsela e feteletšego. Ge feela ba be ba ka tšholla madi, ba be ba ka ja nama ka  letswalo le le hlwekilego. Ge ba be ba hlompha madi a phoofolo, ba be ba bontšha gore ba hlompha Monei wa bophelo, e lego Jehofa. Le gona Molao o be o laela Baisiraele gore ba neele diphoofolo e le sehlabelo sa poelanyo goba sa gore ba lebalelwe dibe.—Bala Tlhaloso 19 le 20.

7. Dafida o ile a bontšha bjang gore o hlompha madi?

⁷ Re kgona go bona gore madi a bohlokwa go seo Dafida a ilego a se dira ge a be a elwa le Bafilisita. Banna bao ba bego ba na le Dafida ba ile ba bona gore o be a nyorilwe kudu, ka gona ba bea maphelo a bona kotsing ka go ya lefelong le kotsi la manaba a bona gore ba yo gela Dafida meetse. Eupša ge ba nea Dafida meetse ao, o ile se a nwe gomme “a a tšhollela Jehofa.” Dafida o ile a re: “Jehofa, e tla ba selo se se sa kgahlišego ge nka dira se! A nka nwa madi a banna bao ba yago go ga meetse ba beile maphelo a bona kotsing?” Dafida o be a kwešiša gore Modimo o lebelela bophelo le madi di le bohlokwa.—2 Samuele 23:15-17.

8, 9. Lehono Bakriste ba swanetšego lebelela madi bjang?

⁸ Mehleng ya Bakriste ba pele, batho ba Modimo ba be ba se sa dira dihlabelo ka diphoofolo. Eupša ba be ba swanetše go lebelela madi ka tsela yeo Jehofa a a lebelelago ka yona. ‘Go ila madi’ e be e le e nngwe ya dikarolo tše sego kae tša Molao tšeo Jehofa a bego a nyaka gore Bakriste ba di latele. Go dira bjalo go be go le bohlokwa go swana le go phema boitshwaro bjo bo sa hlwekago goba borapedi bja medimo ya diswantšho.—Ditiro 15:28, 29.

⁹ Go sa le bjalo le lehono. Ka ge re le Bakriste, re a tseba gore Jehofa ke Yena a thomilego bophelo le gore bophelo ka moka ke bja gagwe. Le gona, re a tseba gore madi ke a makgethwa e bile a emela bophelo. Ka baka leo, pele re amogela kalafo yeo e akaretšago go dirišwa ga  madi re kgonthišetša gore ga e thulane le melao ya motheo ya Beibele.

10, 11. (a) Dihlatse tša Jehofa di lebelela bjang go tšhelwa madi goba dikarolo tše dikgolo tša madi? (b) Ke diphetho dife tšeo Mokriste yo mongwe le yo mongwe a swanetšego go itirela tšona?

¹⁰ Dihlatse tša Jehofa di kwešiša gore ‘go ila madi’ ga go akaretše feela go se a je goba go se a nwe. Go bolela le go se tsenye madi mebeleng ya rena ka tsela le ge e le efe. Se se akaretša go se tšhelwe madi, go se neelane ka wona gotee le go se boloke madi a rena gore re tle re a tšhelwe ka morago. Le gona ga se ra swanela go dumela go tšhelwa dikarolo le ge e le dife tše dikgolo tša madi, e lego disele tše dikhwibidu, disele tše ditšhweu, di-platelet le plasma.

¹¹ Megatong e mengwe ya tša kalafo, dikarolo tše tše nne tše dikgolo tša madi di arolwa ka dikarolo tše dinyenyane, tšeo di bitšwago dikarolwana tša madi. Mokriste yo mongwe le yo mongwe o swanetše go itirela phetho ya ge e ba a tla amogela dikarolwana tša madi goba a ka se di amogele. Mokriste yo mongwe le yo mongwe o swanetše go itirela phetho ya ge e ba a tla amogela mehuta ya kalafo e bjalo ka hemodialysis, e lego go ntšhwa ga madi mmeleng ka motšhene gore a hlwekišwe gomme a bušetšwe. Mehuta e mengwe e akaretša Hemodilution le cell salvage. Megato yeo ka moka e akaretša madi a motho ao a sego a bolokwa pele a dirišwa.—Bala Tlhaloso 21.

12. (a) Ke ka baka la’ng Jehofa a tshwenyega ka diphetho tšeo re di dirago? (b) Ke’ng seo se ka re thušago go dira diphetho tše bohlale ditabeng tša kalafo?

¹² Na ruri Jehofa o na le taba le diphetho tšeo re di dirago  go ya ka matswalo a rena? Ee, o na le taba. Jehofa o nyaka go tseba seo re se naganago le kamoo re ikwago ka gona. (Bala Diema 17:3; 24:12.) Ka baka leo, ge re dira diphetho tša kalafo, re swanetše go rapela Jehofa gore a re hlahle gomme re dire nyakišišo ka kalafo yeo. Ka morago ga moo re diriše letswalo la rena leo le tlwaeditšwego ka Beibele go dira phetho. Ga se ra swanela go botšiša ba bangwe gore ba be ba tla dira eng ge ba be ba ka ba boemong bja rena, e bile ba bangwe ga se ba swanela go re direla diphetho. Mokriste yo mongwe le yo mongwe o tla “rwala morwalo wa gagwe.”—Bagalatia 6:5; Baroma 14:12.

13. Melao ya Jehofa le melao ya gagwe ya motheo ya mabapi le madi e re bontšha’ng ka yena?

¹³ Selo le ge e le sefe seo Jehofa a re kgopelago gore re se dire, se a re hola gomme se bontšha gore o a re rata. (Psalme 19:7-11) Eupša ga re mo kwe feela ka gobane melao ya gagwe e re hola. Re mo kwa ka gobane re mo rata. Ka ge re rata Jehofa re phema go tšhelwa madi. (Ditiro 15:20) Re šireletša bophelo bja rena ge re sa tšhelwe madi. Batho ba bantši lehono ba a tseba gore go tšhelwa madi go kotsi, e bile dingaka tše dintši di dumela gore ge di dira balwetši diophareišene ntle le go ba tšhela madi di a ba šireletša. Go molaleng gore melao ya Jehofa e bontšha gore ke yo bohlale e bile o a re rata.—Bala Jesaya 55:9; Johane 14:21, 23.

14, 15. (a) Jehofa o be a neile batho ba gagwe melao efe gore e ba šireletše? (b) Ka ge melao e theilwe melaong ya motheo, o ka diriša bjang melao ya motheo yeo e hwetšwago melaong yeo Jehofa a bego a e neile Baisiraele?

¹⁴ Melao ya Modimo e be e dutše e hola batho ba gagwe.  Jehofa o ile a nea Baisiraele ba bogologolo melao ya go ba šireletša dikotsing tše dikgolo. Ka mohlala, molao o mongwe o be o re motho yo a nago le ntlo ya polata a age mmotwana ka godimo ga tlhaka gore batho ba se ke ba wa go yona. (Doiteronomio 22:8) Molao o mongwe e be e le wa mabapi le diphoofolo. Ge motho a be a na le poo yeo e hlabago batho, o be a swanetše go e hlokomela gore e se ke ya hlasela goba ya bolaya motho. (Ekisodo 21:28, 29) Ge Moisiraele a be a ka se latele melao yeo, o be a rwala molato ge motho a be a ka hwa.

¹⁵ Melao ye e re bontšha gore Jehofa o lebelela bophelo bo le bohlokwa. Go tseba se go swanetše go re kgoma bjang? Re swanetše go bontšha gore re hlompha bophelo ka tsela yeo re hlokomelago magae a rena le dikoloi tša rena, le ka tsela yeo re otlelago ka yona le kamoo re kgethago boitapološo ka gona. Batho ba bangwe, kudukudu bafsa, ba nagana gore ba ka se diragalelwe ke selo se sebe, ka go re’alo ba bea maphelo a bona kotsing le go hlokomologa dikotsi tšeo di ka ba welago. Eupša ye ga se tsela yeo Jehofa a nyakago re itshwara ka yona. O nyaka re hlompha bophelo bja rena le bja ba bangwe.—Mmoledi 11:9, 10.

16. Jehofa o lebelela bjang go ntšha mpa?

¹⁶ Jehofa o lebelela bophelo bja motho yo mongwe le yo mongwe bo le bohlokwa. Le ngwana yo a sa hlwago a belegwa o mo lebelela a le bohlokwa. Molaong wa Moshe, ge motho a be a ka gobatša mosadi wa moimana ka phošo, gomme mosadi yoo a hwa goba ngwana wa gagwe a hwa, Jehofa o be a phara motho yoo ka molato wa polao. Le ge seo se be se diregile ka phošo, se se šalago ke gore o be a bolaile motho gomme bophelo bja mohu bo be bo swanetše go lefša. (Bala Ekisodo 21:22, 23.) Modimo o  tšea ngwana yo a sa hlwago a belegwa e le motho yo a phelago. Ka ge o tseba seo, o nagana gore Modimo o ikwa bjang ka taba ya go ntšha mpa? O nagana gore o ikwa bjang ge a bona bana ba dimilione bao ba sa hlwago ba belegwa ba bolawa ngwaga le ngwaga?

17. Mosadi yo a ilego a ntšha mpa pele a ka ithuta ka Jehofa a ka kgodišega ka’ng?

¹⁷ Go thwe’ng ge e ba mosadi a ile a ntšha mpa pele a ka tseba gore Jehofa o re’ng ka taba yeo? A ka kgodišega gore Jehofa a ka mo lebalela a diriša sehlabelo sa Jesu. (Luka 5:32; Baefeso 1:7) Ga go nyakege gore mosadi yo a dirilego phošo yeo nakong e fetilego a dule a ipona molato ge e ba a itshotše go tšwa pelong. Beibele e re: “Jehofa o a gaugela e bile o a šokela . . . Go etša ge bohlabela bo le kgole le bodikela, le dikarogo tša rena o di lahletše kgole le rena ka tsela yeo.”—Psalme 103:8-14.

18. Ke ka baka la’ng re swanetše go leka ka gohle go fediša lehloyo dipelong tša rena?

¹⁸ Go hlompha mpho ya Modimo ya bophelo go thoma ka garegare dipelong tša rena. Go akaretša tsela yeo re ikwago ka yona ka ba bangwe. Moapostola Johane o ngwadile gore: “Yo mongwe le yo mongwe yo a hloilego ngwanabo ke mmolai.” (1 Johane 3:15) Go se rate motho yo mongwe go ka feleletša ka go mo hloya. Lehloyo le ka dira gore motho a se hlomphe ba bangwe, a bolele maaka ka bona goba gaešita le go duma eka ba ka hwa. Jehofa o tseba kamoo re ikwago ka gona ka batho ba bangwe. (Lefitiko 19:16; Doiteronomio 19:18-21; Mateo 5:22) Ge re ka ikhwetša re hloile motho yo mongwe, re swanetše go šoma ka thata gore re tloše lehloyo leo.—Jakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Tsela yeo Jehofa a lebelelago bošoro e swanetše go re hlohleletša go dira’ng?

 ¹⁹ Go na le tsela e nngwe yeo ka yona re ka bontšhago gore re lebelela bophelo bo le bohlokwa. Go Psalme 11:5, re ithuta gore Jehofa o “hloile le ge e le mang yo a ratago bošoro.” Ge e ba re kgetha boithabišo bjo bo nago le bošoro, re tla be re bontšha gore re rata bošoro. Ka gona ga se ra swanela go tlatša menagano ya rena ka mantšu a bošoro, dikgopolo le diswantšho tše mpe? Go e na le moo, re nyaka go tlatša menagano ya rena ka dilo tše di hlwekilego le tša khutšo.—Bala Bafilipi 4:8, 9.

20-22. (a) Jehofa o lebelela bjang batho bao ba sa mo hlankelego? (b) Batho ba Modimo ba ka bontšha bjang gore “ga se karolo ya lefase”?

²⁰ Batho ba bantši bao ba sa hlankelego Jehofa ga ba hlomphe bophelo, gomme Jehofa o ba lebelela ba na le molato wa polao. Lebakeng la mengwaga e makgolo, mebušo ya dipolotiki e bolaile batho ba dimilione, go akaretša le bahlanka ba bantši ba Jehofa. Ka Beibeleng mebušo ye e hlaloswa e le bogale e bile e swana le dibata tše šoro. (Daniele 8:3, 4, 20-22; Kutollo 13:1, 2, 7, 8) Lehono, go rekiša dibetša ke kgwebo e kgolo lefaseng. Batho ba dira tšhelete e ntši kudu ka go rekiša dibetša. Go molaleng gore “lefase ka moka le rapaletše matleng a yo kgopo.”—1 Johane 5:19.

²¹ Lega go le bjalo, Bakriste ba therešo “ga se karolo ya lefase.” Batho ba Jehofa ga ba thekge dipolotiki le dintwa. Ka ge ba sa bolaye, ga ba thekge mokgatlo le ge e le ofe wo o bolayago batho. (Johane 15:19; 17:16) Ge  Bakriste ba tlaišwa ga ba itefeletše. Jesu o re rutile gore re rate manaba a rena.—Mateo 5:44; Baroma 12:17-21.

²² Madumedi a mantši a maaka a dirile gore batho ba dimilione ba bolawe. Ge Beibele e bolela ka Babilona o Mogolo, e lego mmušo wa lefase wa bodumedi bja maaka, e re: “Go yena go hweditšwe madi a baporofeta le a bakgethwa le a bao ka moka ba bolailwego lefaseng.” Na o kgona go kwešiša lebaka leo ka lona Jehofa a re laelago gore: “Etšwang go yena batho ba ka”? Bao ba rapelago Jehofa ga se karolo ya bodumedi bja maaka.—Kutollo 17:6; 18:2, 4, 24.

23. ‘Go tšwa go’ Babilona o Mogolo go akaretša’ng?

²³ ‘Go tšwa go’ Babilona o Mogolo go akaretša gore tsela ya rena ya go phela e bontšhe gabotse gore ga re sa le karolo ya bodumedi le ge e le bofe bja maaka. Ka mohlala, kgonthišetša gore leina la gago le a phumolwa maineng a ditho tša kereke. Eupša ga go felele moo. Gape re swanetše go hloya dilo tše mpe tšeo di dirwago bodumeding bja maaka re be re di pheme. Bodumedi bja maaka ga bo na bothata le ge batho ba dumelela boitshwaro bjo bo sa hlwekago, dipolotiki le megabaru e bile bo kgothaletša dilo tšeo. (Bala Psalme 97:10; Kutollo 18:7, 9, 11-17) Ge mengwaga e dutše e eya, batho ba dimilione ba ile ba hwa ka baka la seo.

24, 25. Go tseba Jehofa go re dira bjang gore re be le khutšo le letswalo le lebotse?

²⁴ Pele re ka ithuta ka Jehofa, yo mongwe le yo mongwe wa rena o be a thekga dilo tše mpe tšeo di dirwago lefaseng la Sathane ka tsela e itšego. Eupša ga bjale re fetogile. Re bontšhitše tumelo sehlabelong sa Jesu ke moka ra neela maphelo a rena go Modimo. Re thabela ‘mehla ya tapologo e tšwago go Jehofa.’ Ka mantsu a mangwe, re  ba le khutšo le letswalo le lebotse ka gobane re tseba gore re thabiša Jehofa.—Ditiro 3:19; Jesaya 1:18.

²⁵ Le ge re kile ra ba karolo ya mokgatlo o itšego o sa hlomphego bophelo, re ka kgodišega gore Jehofa o tla re lebalela a diriša madi a Jesu. Re tloga re leboga mpho yeo Jehofa a re filego yona ya bophelo. Re bontšha gore re leboga mpho ye ka go thuša ba bangwe gore ba ithute ka Jehofa, ba tlogele lefase la Sathane gomme ba be le segwera sa kgauswi le Jehofa.—2 Bakorinthe 6:1, 2.

26-28. (a) Jehofa o be a neile Hesekiele mošomo ofe o kgethegilego? (b) Jehofa o re file mošomo ofe lehono?

²⁶ Isiraeleng ya bogologolo, Jehofa o ile a botša moporofeta Hesekiele gore a lemoše batho gore Jerusalema e be e tla fedišwa kgauswinyane. O ile a mmotša le gore a ba rute go dira seo ba bego ba swanetše go se dira e le gore ba tle ba phologe. Ge Hesekiele a be a ka se lemoše batho, Jehofa o be a tla nyaka madi a bona go yena. (Hesekiele 33:7-9) Hesekiele o ile a bontšha gore o be a tšea bophelo bo le bohlokwa ka go dira sohle seo a bego a ka se kgona gore a botše batho molaetša woo o bohlokwa.

²⁷ Jehofa o re file mošomo wa gore re lemoše batho gore lefase la Sathane le kgauswi le go fedišwa, le gore re ba thuše go mo hlankela gomme ba tle ba phele lefaseng le lefsa. (Jesaya 61:2; Mateo 24:14) Re nyaka go dira sohle seo re ka se kgonago gore re botše ba bangwe molaetša woo. Eka re ka bolela go swana le Paulo, yo a itšego: “Ke hlwekile mading a batho bohle, gobane ga se ka lesa go le botša morero ka moka wa Modimo.”—Ditiro 20:26, 27.

²⁸ Go na le maemo a mangwe a bophelo ao re swanetšego go hlweka go ona. Anke re boleleng ka a mangwe a ona kgaolong e latelago.