1, 2. (a) Ke molao ofe wa motheo wo o bego o dutše o hlahla balatedi ba Jesu go fihla le lehono? (b) Manaba a rena a ile a leka bjang go re fediša, gona mafelelo e bile afe?

JESU o be a eme pele ga Pilato, yo e bego e le moahlodi yo matla kudu wa setšhaba sa Bajuda, gomme a bolela molao wa motheo woo o bego o dutše o hlahla balatedi ba Gagwe ba kgonthe go fihla le lehono. O itše: “Mmušo wa ka ga se karolo ya lefase le. Ge nkabe mmušo wa ka e be e le karolo ya lefase le, bahlanka ba ka ba ka be ba lwela gore ke se ke ka gafelwa Bajuda. Eupša ka mo go lego ka gona, mmušo wa ka ga o tšwe mono.” (Joh. 18:36) Pilato o ile a dumelela gore Jesu a bolawe, eupša phenyo yeo e bile ya nakwana. Jesu o ile a tsošwa bahung. Babuši ba matla ba Mmušo wa Roma ba ile ba leka go fediša balatedi ba Kriste, eupša maiteko a bona ya ba a lefeela. Bakriste ba ile ba phatlalatša molaetša wa Mmušo dinageng ka moka tša mehleng ya bona.—Bakol. 1:23.

² Ka morago ga gore Mmušo wa Modimo o thome go buša legodimong ka 1914, e mengwe ya mebušo yeo e nago le madira a matla kudu historing e ile ya leka go fediša batho ba Modimo. Eupša ga go le o tee wo o kgonnego go re fenya. Mebušo e mentši le mekgatlo ya dipolotiki e lekile go re gapeletša gore re e thekge dintweng tša yona. Lega go le bjalo, ga se ya atlega go re aroganya. Lehono, balata ba Mmušo wa Modimo ba hwetšagala mo e nyakilego go ba ditšhabeng ka moka tša lefaseng. Lega go le bjalo, re kopantšwe borwarreng bja kgonthe bja lefase ka bophara, ga re tšee karolo dipolotiking tša lefase. Botee bja rena ke bohlatse bjo matla bja gore Mmušo wa Modimo o a buša le gore Kgoši Jesu Kriste o tšwela pele go hlahla balata ba gagwe, go ba hlwekiša le go ba šireletša. Ela hloko kamoo a dirilego se ka gona, gomme o bone tše dingwe tša diphenyo tše di tiišago tumelo tša dikgorong tša tsheko tšeo a re thušitšego go di fenya ge re dutše re katanela go dula re “se karolo ya lefase.”—Joh. 17:14.

3, 4. (a) Go diragetše’ng nakong ya ge Mmušo wa Modimo o be o tswalwa? (b) Na batho ba Modimo ba be ba dutše ba kwešiša ka botlalo seo se bolelwago ke go se tšee karolo dipolotiking? Hlalosa.

³ Ka morago ga go tswalwa ga Mmušo wa Modimo, go ile gwa tsoga ntwa legodimong gomme Sathane a lahlelwa lefaseng. (Bala Kutollo 12:7-10, 12.) Mo lefaseng le gona go ile gwa tsoga ntwa yeo e ilego ya leka potego ya batho ba Modimo. Ba be ba ikemišeditše go latela mohlala wa Jesu gomme e se be karolo ya lefase.  Eupša mathomong ba be ba sa kwešiše ka botlalo seo se bego se bolelwa ke go se tšee karolo ka mo go feletšego dipolotiking.

⁴ Ka mohlala, Bolumo ya Botshelela ya dipuku tša Millennial Dawn, * yeo e gatišitšwego ka 1904, e ile ya kgothaletša Bakriste go phema go tšea karolo dintweng. Lega go le bjalo, e ile ya bolela gore ge e ba Mokriste a be a ngwadišitšwe go tsenela bošole, o swanetše go kgopela go dira mediro yeo e sa akaretšego go lwa. Ge e ba a be a ka se dumelelwe go dira seo gomme a romelwa ntweng, o swanetše go kgonthišetša gore ga a bolaye motho. Ge Herbert Senior, yo a bego a dula Brithania gomme a kolobeditšwe ka 1905, a be a bolela ka boemo bja nakong yeo, o itše: “Bana babo rena ba be ba le kgakanegong e kgolo, le gona go be go se na tlhahlo e kwagalago ya ge e ba e tla ba mo go nepagetšego go fo ba lešole eupša o sa ye ntweng.”

5. Morokami wa September 1, 1915, o ile wa thoma go kaonefatša bjang kwešišo ya rena ka go se tšee karolo dipolotiking?

⁵ Lega go le bjalo, Morokami wa September 1, 1915, o ile wa thoma go re thuša go kwešiša taba ye. O ile wa bolela mabapi le ditšhišinyo tšeo di boletšwego ka go Studies in the Scriptures gore: “Re ipotšiša ge e ba go tsenela bošole eupša re dira mediro yeo e sa akaretšego go lwa go ka se re gore re tshela melao ya motheo ya Bokriste.” Eupša go thwe’ng ge e ba Mokriste a ka tšhošetšwa ka gore o tla thuntšhwa ge e ba a gana go apara yunifomo ya mašole le go tsenela tirelo ya bošole? Sehlogo sa ka go Morokami woo se itše: “Na ga go kaone gore re thuntšhwe ka gobane re botegela Kgošana ya Khutšo gomme re gana go se kwe taelo ya Yona, go e na le gore re thuntšhwe re šomela dikgoši tša lefase le, e bile go bonagala re di thekga ka ge re tla ba re apere yunifomo ya mašole gomme re sa latele dithuto tša Kgoši ya rena ya Legodimong? Re tla kgetha go bolaelwa go botegela Kgoši ya rena ya Legodimong.” Le ge sehlogo se se boletše mantšu ao a matla, se phethile ka gore: “Ga re gapeletše motho go latela se, e fo ba e le tšhišinyo.”

6. O ithutile’ng mohlaleng wa Ngwanabo rena Herbert Senior?

⁶ Bana babo rena ba bangwe ba ile ba kwešiša taba ye gabotse gomme ba ikemišetša go tlo lebana le ditlamorago. Herbert Senior yo a tsopotšwego pejana o itše: “Nna ke be ke bona go fološa dikolo ka sekepeng [modiro wo o bego o sa akaretše go lwa] go be go itshwanela le go di tsenya ka gare ga sethunya gore o tlo thunya motho.” (Luka 16:10) Ka ge Ngwanabo rena Senior a ile a gana go tsenela tirelo ya bošole ka baka la letswalo, o ile a golegwa. Yena le bana babo rena ba bangwe ba bane ba be ba le gare ga sehlopha sa batho ba 16 bao ba ilego ba gana go tsenela tirelo ya bošole ka baka la letswalo, go akaretša le banna bao ba tšwago madumeding a mangwe, bao ba ilego ba fetša nako e itšego ba le kgolegong ya Richmond kua Brithania yeo ka morago e ilego ya tsebja e le Richmond 16. Lebakeng le lengwe, Herbert le ba bangwe bao ba swanago le yena ba ile ba nametšwa sekepe ka sephiring gomme ba išwa ntweng kua Fora. Ge ba le moo, ba ile ba ahlolelwa go thuntšhwa. Yena le ba bangwe ba mmalwa ba ile ba emišwa ka pele ga mašole gore a ba thuntšhe, eupša a se ba thuntšhe. Go e na le moo, nywaga yeo ba bego ba e ahloletšwe go dula kgolegong e ile ya fokotšwa gomme ya ba nywaga e lesome.

7. Ke’ng seo batho ba Modimo ba bego ba šetše ba se tseba gabotse ge Ntwa ya Bobedi ya Lefase e be e thoma?

 ⁷ Ge Ntwa ya Bobedi ya Lefase e thoma, batho ba Jehofa ba be ba šetše ba tseba gabotse seo se bolelwago ke go se tšee karolo dipolotiking le seo ba bego ba swanetše go se dira e le gore ba latele mohlala wa Jesu. (Mat. 26:51-53; Joh. 17:14-16; 1 Pet. 2:21) Ka mohlala, tokollo ya Morokami wa November 1, 1939, e be e na le sehlogo sa bohlokwa kudu se se rego, “Go se Tšee Karolo Dipolotiking,” seo se boletšego gore: “Molao wo ga bjale o swanetšego go laola batho bao ba lego kgweranong le Jehofa ke wa gore ba se ke ba thekga ditšhaba tšeo di lwago.” Simon Kraker yoo ka morago a ilego a hlankela ntlongkgolo kua Brooklyn, New York, o boletše mabapi le sehlogo seo gore: “Ke ile ka kwešiša gore batho ba Modimo ba swanetše go phela ka khutšo le batho ka moka, gaešita le ge go na le ntwa.” Dijo tšeo tša moya di be di tlile ka nako ya maleba gomme tša thuša batho ba Modimo go itokišeletša tlhaselo e kgolo yeo e bego e tlo ba wela ka ge ba botegela Mmušo wa Modimo.

8, 9. Boporofeta bja moapostola Johane bo ile bja phethagala bjang?

⁸ Moapostola Johane o porofetile gore ka morago ga go tswalwa ga Mmušo wa Modimo ka 1914, drakone, e lego Sathane Diabolo, e be e tla leka go fediša bathekgi ba Mmušo woo ka go hlatša noka ya seswantšhetšo molomong wa yona. * (Bala Kutollo 12:9, 15.) Boporofeta bjo bja Johane bo ile ba phethagala bjang?  Go tloga ka bo-1920 go ya pele, batho ba Modimo ba ile ba tlaišwa o šoro. Ka go swana le bana babo rena ba bangwe ba bantši bao ba bego ba dula Amerika Leboa nakong ya ntwa ya bobedi ya lefase, Ngwanabo rena Kraker o ile a lahlelwa kgolegong ka baka la go botegela Mmušo wa Modimo. Ge e le gabotse, nakong ya ntwa, palo ya Dihlatse tša Jehofa tšeo di bego di le kgolegong e be e le pedi tharong ya bagolegwa ka moka bao ba bego ba swerwe dikgolegong tša mmušo kua United States ka ge ba be ba gana go tsenela ntwa ka baka la bodumedi.

⁹ Diabolo le badirišani ba gagwe ba be ba tloga ba ikemišeditše go dira gore balata ba Mmušo wa Modimo ba se sa botega go sa šetšwe gore ba be ba dula kae. Nageng ka moka ya Afrika, Yuropa le United States, ba ile ba išwa dikgorong tša tsheko le makgotleng ao a nago le matla a go lokolla bagolegwa pele ba fetša nywaga yeo ba e ahloletšwego kgolegong. Ka ge ba be ba sa tšee karolo dipolotiking, ba ile ba golegwa, ba itiwa le go golofatšwa. Kua Jeremane, batho ba Modimo ba ile ba tlaišwa o šoro ka ge ba be ba gana go bolela gore phološo e tšwa go Hitler goba go tšea karolo ntweng. Go akanyetšwa gore batho ba Modimo ba e ka bago ba 6 000 ba be ba swerwe dikampeng tša kgolego nakong ya pušo ya Nazi, gomme Dihlatse tša Majeremane le tšeo e sego Majeremane tša ka godimo ga tše 1 600 tša bolawa ke batho bao ba bego ba di tlaiša. Lega go le bjalo, Diabolo ga se a kgona go fediša batho ba Modimo.—Mar. 8:34, 35.

10. “Lefase” le swantšhetša’ng, gona le ile la tsena ditaba gare bjang go thuša batho ba Modimo?

¹⁰ Boporofeta bjo bo begilwego ke moapostola Johane bo bontšhitše gore “lefase”—e lego mekgatlo ya tshepedišo ye yeo e nago le kwešišo—le be le tla metša “noka” ya tlaišo, ka go re’alo la thuša batho ba Modimo. Karolo ye ya boporofeta e phethagetše bjang? Nywagasomeng ya ka morago ga Ntwa ya Bobedi ya Lefase, gantši “lefase” le ile la tsena ditaba gare gore le thuše bathekgi ba botegago ba Mmušo wa Mesia. (Bala Kutollo 12:16.) Ka mohlala, dikgoro tša tsheko tše di fapafapanego tšeo di nago le matla di ile tša šireletša tshwanelo ya Dihlatse tša Jehofa ya go gana go tsenela tirelo ya bošole le ya go gana go tšea karolo meletlong ya boratanaga. Sa pele, anke o ele hloko tše dingwe tša diphenyo tše dikgolo tšeo Jehofa a thušitšego batho ba gagwe go tšona tabeng ya ditirelo tša bošole.—Ps. 68:20.

11, 12. Ngwanabo rena Sicurella le Ngwanabo rena Thlimmenos ba ile ba pharwa ka melato efe, gona mafelelo e bile afe?

¹¹ United States. Anthony Sicurella e be e le yo mongwe wa bana ba tshelelago bao ba godišitšwego ke batswadi ba Dihlatse. Ge a na le nywaga e 15, o ile a kolobetšwa. Ke moka ge a na le nywaga e 21, a ingwadiša mokgatlong wo o kgethago batho go tsenela tirelo ya bošole e le mohlankedi wa bodumedi. Nywaga e mebedi ka morago, ka 1950, o ile a ingwadiša gape e le yo a ganago go tsenela tirelo ya bošole ka baka la letswalo. Gaešita le ge pego e tšwago go Lefapha la Mmušo la Dinyakišišo (Federal Bureau of Investigation) e hlalositše gore ga go na bothata ka seo, Kgoro ya Toka e ile ya se dumelelane le yena. Ka morago ga gore Kgoro ya  Toka e sekiše Ngwanabo rena Sicurella ka makga a mmalwa, Kgorokgolo ya Tsheko ya U.S. e ile ya theetša molato wa gagwe ke moka ya fetoša phetho ya Kgoro ya Toka gomme ya dira phetho ya go ema le Ngwanabo rena Sicurella. Phetho ye e ile ya thuša badudi ba bangwe ba United States gore le bona ba kgone go gana go tsenela tirelo ya bošole ka baka la letswalo.

¹² Gerika. Ka 1983, Iakovos Thlimmenos o ile a bonwa molato wa gore o gana go apara yunifomo ya mašole gomme a golegwa. Ka morago ga go lokollwa, o ile a dira kgopelo ya go šoma ka ditšhelete eupša kgopelo yeo ya gagwe ya ganwa ka ge a be a na le molato wa bosenyi. O ile a iša taba yeo kgorong ya tsheko, eupša ka morago ga gore a jewe ke molato dikgorong tša tsheko tša Gerika, a iša molato woo Kgorong ya Yuropa ya Ditshwanelo tša Batho (European Court of Human Rights [ECHR]). Ka 2000, Komitikgolo ya ECHR, yeo e bopšago ke baahlodi ba 17, e ile ya phetha ka go ema le yena, gomme seo sa thuša ba bangwe bao ba bego ba kgethollwa ka melato e swanago. Pele ga phetho ye, bana babo rena ba ka godimo ga ba 3 500 kua Gerika ba be ba na le melato ya bosenyi ka ge ba ile ba golegelwa go se tšee karolo dipolotiking. Ka morago ga phetho yeo, naga ya Gerika e ile ya ntšha molao wo o ilego wa phumola melato ka moka ya bana babo rena ya bosenyi. Le gona, molao wo o bego o sa tšwa go ntšhwa nywaga e sego kae pele ga moo, woo o neago badudi ka moka ba Gerika tshwanelo ya go dira mediro e mengwe setšhabeng yeo e sego ya bošole, o ile wa tiišetšwa ge Molaotheo wa Gerika o be o mpshafatšwa.

13, 14. O nagana gore re ka ithuta’ng molatong wa Ivailo Stefanov le wa Vahan Bayatyan?

¹³ Bulgaria. Ka 1994, Ivailo Stefanov o be a na le nywaga e 19 ge a be a ngwadišetšwa go tsenela bošole. O ile a gana go tsenela bošole goba go dira mediro le ge e le efe ya bošole. O ile a ahlolelwa go dula kgolegong ngwaga le dikgwedi tše tshelelago eupša a kgopela gore phetho yeo e lebelelwe lefsa, a theile seo tabeng ya gore motho o na le tshwanelo ya go gana go tsenela bošole ka baka la letswalo. Mafelelong molato wa gagwe o ile wa išwa go ECHR. Ka 2001, pele ga ge ECHR e ka theetša molato woo, mmušo wa Bulgaria o ile wa ahlola Ngwanabo rena Stefanov ka tsela ya maleba. Mmušo wa Bulgaria ga se wa fo lokolla Ngwanabo rena Stefanov, eupša gape o ile wa lokolla badudi ka moka ba Bulgaria bao ba bego ba nyaka go dira mediro e mengwe setšhabeng yeo e sego ya bošole. *

¹⁴ Armenia. Ka 2001, Vahan Bayatyan o be a na le nywaga yeo motho a bego a swanetše go tsenela tirelo ya bošole nageng ya gabo. * O ile a gana go tsenela tirelo ya bošole ka baka la letswalo eupša a jewa ke molato dikgorong tša tsheko ka moka tša nageng yeo. Ka September 2002, o ile a golegwa gore a fetše nywaga e mebedi le seripa kgolegong eupša a lokollwa ka morago ga dikgwedi tše lesome le seripa. Ka nako yeo, o ile a ipiletša go ECHR, yeo e ilego ya theetša molato wa gagwe. Lega go le bjalo, ka October 27, 2009, Kgoro ye e ile ya mmona molato. Phetho ye e ile ya dira gore bana babo rena ba Armenia bao ba bego ba lebeletšane  le taba ye ba ikwe ba fentšwe e le ruri. Lega go le bjalo, Komitikgolo ya ECHR e ile ya lebelela phetho yeo lefsa. Ka July 7, 2011, Kgoro yeo e ile ya se bone Vahan Bayatyan molato. Le e be e le lekga la mathomo ECHR e lemoga gore go gana ga motho go tsenela tirelo ya bošole ka baka la ditumelo tša gagwe tša bodumedi go swanetše go šireletšwa ka ge motho yo mongwe le yo mongwe a na le tokologo ya polelo, tokologo ya go dira seo letswalo le mo dumelelago go se dira le tokologo ya bodumedi. Phetho yeo ga e šireletše feela ditshwanelo tša Dihlatse tša Jehofa eupša e šireletša le ditshwanelo tša batho ba bangwe ba dimilione dinageng tšeo di ngwadišitšwego Lekgotleng la Yuropa. *

15. Ke ka baka la’ng batho ba Jehofa ba sa tšee karolo ditirong tša boratanaga?

¹⁵ Batho ba Jehofa ga ba fo botegela Mmušo wa Mesia ka go gana go tsenela tirelo ya bošole, eupša ba dira seo le ka go gana ka tlhompho go tšea karolo ditirong tša boratanaga. Moya wa boratanaga o ile wa aparela lefase kudukudu ga e sa le go tloga ge Ntwa ya Bobedi ya Lefase e thoma. Badudi ba dinageng tše dintši ba ile  ba gapeletšwa go ikana gore ba tla botegela naga ya gabo bona ka go bolela mantšu a itšego, go opela koša ya setšhaba goba go dumediša folaga ya naga. Eupša rena re ineetše go Jehofa ka mo go feletšego. (Ek. 20:4, 5) Ka baka leo, re tlaišwa o šoro. Lega go le bjalo, le lekgeng le Jehofa o dirišitše “lefase” go metša e nngwe ya tlaišo ye. Ela hloko tše dingwe tša diphenyo tše sego kae tše dikgolo tšeo Jehofa a re thušitšego go di fenya a diriša Kriste.—Ps. 3:8.

16, 17. Lillian le William Gobitas ba ile ba pharwa ka molato ofe, gona o ithutile’ng molatong wa bona?

¹⁶ United States. Ka 1940, baahlodi ba seswai go ba senyane ba Kgorongkgolo ya Tsheko ya U.S. ba ile ba se eme le Dihlatse tša Jehofa molatong wo o tsebjago e le Minersville School District Kgahlanong le Gobitis. Lillian Gobitas, * wa nywaga e 12 le kgaetšedi ya gagwe e lego William wa nywaga e 10, ba be ba nyaka go dula ba botegela Jehofa, ka baka leo ba ile ba gana go dumediša folaga goba go bolela mantšu a go bontšha go botegela naga ya gabo bona. Ka baka leo, ba ile ba rakwa sekolong. Molato wa bona o ile wa fihla Kgorongkgolo ya Tsheko, gomme Kgoro yeo ya phetha ka gore phetho yeo ya sekolo e be e dumelelana le molaotheo wa United States ka gobane e be e thekga seo ba bego ba re ke go šireletša botee bja setšhaba. Phetho yeo e ile ya dira gore Dihlatse di thome go tlaišwa o šoro. Bana ba bangwe ba Dihlatse ba ile ba rakwa dikolong, Dihlatse tše dingwe tša lahlegelwa ke mešomo gomme tše dingwe tše dintši tša hlaselwa o šoro ke dihlopha tša bahlolampherefere. Puku ya The Lustre of Our Country e re “go tlaišwa ga Dihlatse go tloga ka 1941 go ya go 1943 go ile gwa dira gore batho ba kua Amerika ba thome go kgetholla madumedi a mangwe lekgolong la bo-20 la nywaga.”

¹⁷ Phenyo ya manaba a Modimo e bile ya nakwana. Ka 1943, Kgorokgolo ya Tsheko e ile ya swaragana le molato o mongwe wo o swanago le wa Gobitis. O tsebja e le West Virginia State Board of Education Kgahlanong le Barnette. Mo lekgeng le, Kgorokgolo ya Tsheko e ile ya se bone Dihlatse tša Jehofa molato. E be e le lekga la mathomo historing ya U.S. moo Kgorokgolo ya Tsheko e ilego ya fetoša kapejana phetho yeo e bego e e tšere. Ka morago ga phetho yeo, go tlaišwa phatlalatša ga batho ba Jehofa kua United States go ile gwa fokotšega kudu. Ka yona nako yeo, ditshwanelo tša badudi ka moka ba United States di ile tša thoma go hlompšha.

18, 19. Pablo Barros o re o thušitšwe ke’ng go dula a botega, gona bahlanka ba bangwe ba Jehofa ba ka ekiša bjang mohlala wa gagwe?

¹⁸ Argentina. Pablo Barros wa nywaga e seswai le ngwanabo e lego Hugo wa nywaga e šupago, ba ile ba rakwa sekolong ka 1976 ka ge ba ganne go tšea karolo moletlong wa go emiša folaga. Ka letšatši le lengwe, hlogo ya sekolo e ile ya kgorometša Pablo gomme ya mo itia hlogong. E ile ya laela bašemane bao ka bobedi gore ba šale sekolong iri ka moka ka morago ga ge sekolo se tšwile, e leka go ba gapeletša go tšea karolo meletlong ya boratanaga. Ge Pablo a gopola tiragalo yeo e sehlogo o itše: “Ge nkabe Jehofa a se a ka a nthuša, nkabe ke se ka kgona go kgotlelela teko yeo ya gore ke se sa botega.”

¹⁹ Ge molato woo o fihla kgorong ya tsheko, moahlodi o ile a thekga phetho ya sekolo ya go raka Pablo le Hugo. Lega go le bjalo, molato wa bona o ile wa fetišetšwa Kgorongkgolo ya Tsheko  ya Argentina. Ka 1979, Kgorokgolo yeo e ile ya fetoša phetho ya kgoro yeo e bego e dumelelana le sekolo, gomme ya re: “Kotlo ye [ya go rakwa sekolong] ga e dumelelane le molaotheo wa gore ngwana yo mongwe le yo mongwe o na le tshwanelo ya go ithuta (Karolo 14) e bile ga e dumelelane le boikarabelo bja Mmušo bja go kgonthišetša gore bana ba hwetša thuto ya motheo (Karolo 5).” Phenyo ye e ile ya hola bana ba Dihlatse ba e ka bago ba 1 000. Ba bangwe ba ile ba se sa rakwa dikolong gomme ba bangwe bao ba swanago le Pablo le Hugo ba amogelwa lefsa dikolong tša mmušo.

20, 21. Molato wa Roel le Emily Embralinag o matlafatša bjang tumelo ya gago?

²⁰ Philippines. Ka 1990, Roel Embralinag, * wa nywaga e 9 le kgaetšedi ya gagwe e lego Emily wa nywaga e 10, gotee le barutwana ba bangwe ba Dihlatse ba e ka bago ba 66 ba ile ba rakwa sekolong ka ge ba ganne go dumediša folaga. Tatago Roel le Emily e lego Leonardo, o ile a leka go boledišana le balaodi ba sekolo, eupša seo sa se thuše ka selo. Ge maemo a gakala, Leonardo o ile a iša molato wo Kgorongkgolo ya Tsheko. Leonardo o be a se na tšhelete e bile a se na ramolao yo a ka mo emelago molatong wo.  Lapa le le ile la rapela Jehofa ka go tšwa pelong gore a le nee tlhahlo. Nakong yeo ka moka, bana ba ba be ba kwerwa le go segwa. Leonardo o be a nagana gore go ka se kgonege gore a fenye molato wo ka ge a be a sa tsebe selo ka tša molao.

²¹ Mafelelong, lapa le le ile la emelwa ke Felino Ganal, e lego ramolao yo a kilego a šomela e nngwe ya dikhamphani tša go tuma kudu tša molao nageng yeo. Ka nako ya molato wo, Ngwanabo rena Ganal o be a se sa šomela dikhamphani gomme e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Ge molato wo o be o sekwa Kgorongkgolo ya Tsheko, Kgoro ye e ile ya dumelelana ka gore Dihlatse ga di na molato gomme ya fetoša phetho ya go rakwa ga bana bao sekolong. Le gona mo, bao ba bego ba leka go dira gore batho ba Modimo ba se sa botega ba ile ba palelwa.

22, 23. (a) Ke ka baka la’ng re fentše melato e mentši gakaakaa e megolo dikgorong tša tsheko? (b) Borwarre bja rena bja lefaseng ka bophara bjo bo nago le khutšo ke bohlatse bja eng?

²² Ke ka baka la’ng batho ba Jehofa ba ile ba fenya melato e mentši gakaakaa e megolo dikgorong tša tsheko? Ga re tšee karolo dipolotiking. Eupša dinageng tše dintši le dikgorong tše dintši tša tsheko, baahlodi bao ba nago le toka ba ile ba re šireletša ditlhaselong tša baganetši bao ba bego ba ikemišeditše go re fediša, ka go re’alo seo sa thuša dikgoro tša tsheko go thea melaotheo yeo e tlago go thuša le ba bangwe. Ga go pelaelo gore Kriste o re thušitše go fenya melato yeo. (Bala Kutollo 6:2.) Ke ka baka la’ng re elwa dintwa tše tša semolao? Morero wa rena ga se go fetoša melao ya dikgorong tša tsheko. Go e na le moo, pakane ya rena ke go kgonthišetša gore re tšwela pele re hlankela Kgoši ya rena, e lego Jesu Kriste, ntle le tšhitišo.—Dit. 4:29.

²³ Lefaseng le leo le arogantšwego ke dintwa tša dipolotiki le leo le sentšwego ke lehloyo le le tseneletšego, Kgoši ya rena e bušago e lego Jesu Kriste o šegofaditše maiteko a balatedi ba gagwe lefaseng ka bophara a go dula ba sa tšee karolo dipolotiking. Sathane o paletšwe maitekong a gagwe a go re aroganya le go re fediša. Mmušo wa Modimo o kgobokeditše batho ba dimilione bao ba ganago go “ithuta ntwa.” Ruri borwarre bja rena bja lefaseng ka bophara bjo bo nago le khutšo ke mohlolo—ke bohlatse bjo bo sa ganetšegego bja gore Mmušo wa Modimo o a buša!—Jes. 2:4.