1, 2. (a) Bohlatse bja gore o moagi wa Mmušong wa Modimo ke bofe? (b) Ke ka baka la’ng ka dinako tše dingwe Dihlatse tša Jehofa di ile tša swanelwa ke go lwela go hlankela Modimo ka bolokologi?

NA O moagi wa Mmušong wa Modimo? Ka ge o le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, ga go pelaelo gore go bjalo! Ka gona bohlatse bja gore o moagi wa Mmušong wa Modimo ke bofe? Ga se pasa, goba lengwalo le lengwe le itšego la mmušo. Go e na le moo, bohlatse bja seo ke tsela yeo o hlankelago Jehofa Modimo ka yona. Borapedi bja therešo ga bo akaretše feela seo o se dumelago. Bo akaretša le seo o se dirago—go kwa melao ya Mmušo wa Modimo. Borapedi bja rena bo kgoma dikarolo ka moka tša bophelo, go akaretša tsela yeo re godišago bana ba rena ka yona gaešita le kamoo re swaraganago ka gona le ditaba tše itšego tša maphelo.

² Lega go le bjalo, gantši lefase leo re phelago go lona ga le hlomphe go ba ga rena baagi ba Mmušong wa Modimo goba seo Mmušo woo o se nyakago go rena. Mebušo e mengwe e lekile go lekanyetša tsela yeo re hlankelago Modimo ka yona goba go fediša borapedi bja rena ka mo go feletšego. Ka dinako tše dingwe, balata ba Kriste ba ile ba swanelwa ke go lwela tokologo ya bona ya go phela ka melao ya Kgoši Mesia. Na seo se a makatša? Aowa. Gantši batho ba Jehofa ba mehleng ya Beibele ba ile ba swanelwa ke go lwela tokologo ya bona ya go hlankela Jehofa.

3. Batho ba Modimo ba ile ba lwela’ng mehleng ya Mohumagadi Esitere?

³ Ka mohlala, mehleng ya Mohumagadi Esitere, batho ba Modimo ba ile ba swanelwa ke go lwela maphelo a bona. Ka baka la’ng? Ka gobane Tonakgolo e kgopo e lego Hamani o be a kgopetše Kgoši Ahasiwerosi wa Moperesia gore Bajuda ka moka bao ba dulago mmušong wa gagwe ba bolawe ka gobane “melao ya [bona] ga e swane le ya ditšhaba tše dingwe ka moka.” (Esitere 3:8, 9, 13) Na Jehofa o ile a lahla bahlanka ba gagwe? Aowa, o ile a šegofatša maiteko a Esitere le Morodekai ge ba be ba kgopela kgoši ya Moperesia gore e šireletše batho ba Modimo.—Esitere 9:20-22.

4. Re tlo ahlaahla’ng kgaolong ye?

⁴ Go thwe’ng ka mehleng yeno? Go etša ge re bone kgaolong e fetilego, ka dinako tše dingwe mebušo e ile ya leka go thibela Dihlatse tša Jehofa. Kgaolong ye, re tlo ahlaahla tše dingwe tša ditsela tšeo mebušo e bjalo e lekilego go lekanyetša tsela yeo re hlankelago Modimo ka yona. Re tlo ahlaahla dikarolo tše tše tharo: (1) tshwanelo ya gore mokgatlo wa rena o ngwadišwe semmušo le ya go hlankela Modimo ka tsela yeo re nyakago, (2) tokologo ya go ikgethela kalafo ka go dumelelana le melao ya motheo ya Beibele  le (3) tshwanelo ya gore batswadi ba godiše bana ba bona go ya ka ditekanyetšo tša Jehofa. Karolong e nngwe le e nngwe, re tlo bona kamoo baagi ba botegago ba Mmušong wa Mesia ba lwelego ka sebete go šireletša tokelo ya bona ya bohlokwa ya go ba baagi ba Mmušong woo le kamoo maiteko a bona a šegofaditšwego ka gona.

5. Go ngwadišwa semmušo go hola bjang Bakriste ba therešo?

⁵ Na ke kgapeletšo gore re ingwadiše mebušong ya lefase e le gore re hlankele Jehofa? Aowa, eupša go ingwadiša semmušo go re nolofaletša go hlankela Modimo—ka mohlala, re kgona go bokana ka bolokologi Diholong tša rena tša Mmušo le Diholong tša Kopano, go phrintha dikgatišo tše di theilwego Beibeleng le go di amogela go tšwa dinageng dišele gotee le go botša baagišani ba rena ditaba tše dibotse ka bolokologi, re sa šitišwe ke selo. Dinageng tše dintši, Dihlatse tša Jehofa di ngwadišitšwe semmušo gomme di thabela go hlankela Modimo ka bolokologi go swana le batho ba madumedi a mangwe ao a ngwadišitšwego semmušo dinageng tšeo. Lega go le bjalo, go ile gwa direga’ng ge mebušo e be e gana go re ngwadiša semmušo goba e leka go lekanyetša ditshwanelo tša rena tša motheo?

6. Dihlatse tša Jehofa tša kua Australia di ile tša lebeletšana le bothata bofe mathomong a bo-1940?

⁶ Australia. Mathomong a bo-1940, tonakgolo ya Australia e ile ya bolela gore ditumelo tša rena di tlo šitiša batho go lwelwa naga ya gabo bona. Modiro wa rena o ile wa thibelwa. Dihlatse di be di sa kgone go bokana goba go nea bohlatse phatlalatša, Bethele e ile ya tswalelwa gomme mmušo wa re amoga Diholo tša rena tša Mmušo. Go ba le dikgatišo tša rena tše di theilwego Beibeleng go be go sa dumelelwa. Ka morago ga gore Dihlatse tša kua Australia di dire modiro wa tšona ka sephiring ka nywaga e mmalwa, mafelelong di ile tša hwetša tokologo. Ka June 14, 1943, Kgorokgolo ya Tsheko ya Australia e ile ya tloša thibelo.

7, 8. Hlalosa kamoo bana babo rena ba Russia ka nywaga e mentši ba ilego ba lwela go hlankela Modimo ka bolokologi.

⁷ Russia. Dihlatse tša Jehofa di ile tša fetša nywagasome di thibetšwe ke pušo ya Makomanisi eupša mafelelong tša ngwadišwa ka 1991. Ka morago ga gore mmušo wa Soviet Union o we, re ile ra ngwadišwa semmušo nageng ya Russia ka 1992. Lega go le bjalo, go se go ye kae ba bangwe ba baganetši ba rena—kudukudu bao ba bego ba tsena Kereke ya Russia ya Orthodox—ba ile ba hlobja boroko ke go oketšega ga rena ka lebelo. Baganetši ba ba ile ba iša Dihlatse tša Jehofa kgorong ya tsheko ka melato e mehlano ya bosenyi magareng ga 1995 le 1998. Nako e nngwe le e nngwe, ramolao o be a sa hwetše bohlatse bja gore Dihlatse di na le molato. Ke moka baganetši ba bao ba bego ba sa nyake go bea marumo fase ba ile ba iša molato o mongwe kgorong ya tsheko ka 1998. Mathomong Dihlatse di ile tša se jewe ke molato, eupša baganetši bao ba gana phetho yeo, ba ipiletša kgorong ya tsheko gomme Dihlatse tša jewa ke molato ka May 2001. Molato woo o ile wa thoma go sekwa lefsa ka October wona ngwageng woo, gomme ka 2004 gwa dirwa phetho ya gore mokgatlo wo o ngwadišitšwego  semmušo woo Dihlatse di o dirišago kua Moscow o fedišwe le go thibela mediro ya wona.

⁸ Ka morago ga moo go ile gwa latela tlaišo e šoro. (Bala 2 Timotheo 3:12.) Dihlatse di ile tša swarwa gampe le go hlaselwa. Dikgatišo tša rena di ile tša tšewa ka šiši; le gona ra thibelwa go hira meago yeo re ka bokanago go yona goba go aga mafelo a borapedi. Akanya kamoo bana babo rena le dikgaetšedi ba ilego ba ikwa ka gona ge ba be ba lebeletšane le mathata ao! Ka 2001, Dihlatse di ile tša ipiletša Kgorong ya Yuropa ya Ditshwanelo tša Batho (European Court of Human Rights [ECHR]), gomme tša iša tsebišo e oketšegilego Kgorong yeo ka 2004. Ka 2010, ECHR e ile ya fihlelela phetho. Kgoro yeo e ile ya bona gabotse gore mmušo wa Russia o thibetše Dihlatse ka gobane batho ba di hloile gomme ya phetha ka gore ga go na lebaka la gore e eme le phetho ya dikgoro tša tikologong, ka ge go be go se na bohlatse bja gore go na le Dihlatse tše di nago le melato ya bosenyi. Go oketša moo, Kgoro e boletše gore thibelo yeo e be e reretšwe go amoga Dihlatse ditshwanelo tša tšona tša semolao. Kgoro e ile ya phetha ka gore Dihlatse di na le tshwanelo ya go hlankela Modimo ka bolokologi. Gaešita le ge bahlankedi ba bangwe ba Russia ba se ba dira ka go dumelelana le phetho ya ECHR, batho ba Modimo nageng yeo ba kgothaditšwe kudu ke diphenyo tše bjalo.

9-11. Batho ba Jehofa kua Gerika ba ile ba lwela bjang go hlankela Modimo ka bolokologi, gona mafelelo e bile afe?

⁹ Gerika. Ka 1983, Titos Manoussakis o ile a hira phapoši kua Heraklion, Crete, e le gore sehlopha se senyenyane sa Dihlatse tša Jehofa se swarele diboka moo. (Baheb. 10:24, 25) Lega go le bjalo, go se go ye kae, moruti wa Orthodox o ile a iša molato maphodiseng, a gana gore Dihlatse di diriše phapoši yeo go swarela diboka. Ka baka la’ng? Feela ka gobane ditumelo tša Dihlatse di fapana le tša Kereke ya Orthodox! Maphodisa a ile a iša Titos Manoussakis le Dihlatse tše dingwe tše tharo kgorong ya tsheko ka melato ya bosenyi. Ba ile ba lefišwa tšhelete gomme ba ahlolelwa dikgwedi tše pedi kgolegong. Ka ge Dihlatse tše e le baagi ba botegago ba Mmušong wa Modimo, di ile tša nagana gore kgoro ya tsheko ga se ya hlompha tshwanelo ya tšona ya go hlankela Modimo ka bolokologi, ka go re’alo tša leka go hwetša tharollo dikgorong tša tsheko tša tikologong yeo gomme mafelelong tša kgopela thušo go ECHR.

¹⁰ Mafelelong, ka 1996, ECHR e ile ya dira phetho yeo baganetši ba borapedi bjo bo sekilego ba bego ba sa e letela. Kgoro yeo e itše “Dihlatse tša Jehofa di wela legorong la ‘bodumedi bjo bo tsebjago’ go ya ka tlhaloso yeo e lego molaong wa Gerika,” le gore diphetho tša dikgoro tša tikologo yeo di “kgomile ka go lebanya tshwanelo ya Dihlatse ya go hlankela Modimo ka bolokologi.” Le gona Kgoro yeo e hweditše gore e be se mošomo wa mmušo wa Gerika go “dira phetho ya ge e ba ditumelo tša bodumedi bjo itšego goba mekgwa ya bjona e le molaong.” Dikahlolo tšeo di bego di neilwe Dihlatse di ile tša phumolwa gomme tša dumelelwa go tšwela pele di hlankela Modimo ka bolokologi!

 ¹¹ Na phenyo yeo e ile ya rarolla ditaba kua Gerika? Ka manyami ga se gwa ba bjalo. Ka 2012, mafelelong molato o swanago le wo go boletšwego ka wona ka mo godimo o ile wa rarollwa kua Kassandreia, Gerika, ka morago ga ntwa ya semolao yeo e tšerego nywaga e ka bago e 12. Molatong wo, kganetšo e be e hlohleleditšwe ke mopišopo wa Orthodox. Lekgotla la Mmušo, e lego kgorokgolo e phagamego ya Gerika, le ile la rarolla molato woo ka go ema le batho ba Modimo. Phetho yeo e ile ya tsopola karolo ya molaotheo wa yona naga yeo, wa gore motho yo mongwe le yo mongwe o na le tokologo ya go hlankela Modimo, gomme ya gana ditatofatšo tšeo di tšweletšwago gantši tša gore Dihlatse tša Jehofa ke bodumedi bjo bo sa tsebjego. Kgoro yeo e itše: “Ditumelo tša ‘Dihlatse tša Jehofa’ di tsebja gohle, ka baka leo di bodumeding bjo bo tsebjago.” Ditho tša phuthego e nyenyane ya kua Kassandreia di thabela gore ga bjale di kgona go swara diboka ka Holong ya tšona ya Mmušo.

12, 13. Baganetši ba ile ba leka bjang go dira gore “maanomabe ao [ba] a logago a be molaong” kua Fora, gomme mafelelo e bile afe?

¹² Fora. Ba bangwe ba baganetši ba batho ba Modimo ba ile ba leka go dira gore “maanomabe ao [ba] a logago a be molaong.” (Bala Psalme 94:20.) Ka mohlala, magareng ga bo-1990, bahlankedi ba lekgetho kua Fora ba ile ba thoma go hlahloba diakhaonto tša Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), e lego o mongwe wa mekgatlo ya semolao yeo Dihlatse tša Jehofa di e dirišago kua Fora. Tona ya ditšhelete e ile ya bolela lebaka la kgonthe la go dira tlhahlobo ye ka gore: “Go hlahloba diakhaonto tše go ka dira gore mokgatlo wo o fedišwe goba o išwe kgorong ya tsheko . . . , e lego seo se ka o šarakanyago goba sa o gapeletša gore o kgaotše mediro ya wona nageng ya gabo rena.” Gaešita le ge go se gwa hwetšwa diphošo diakhaontong tšeo, bahlankedi ba lekgetho ba ile ba lefiša mokgatlo wa ATJ tšhelete e ntši kudu ya lekgetho. Ge leano leo le be le ka atlega, bana babo rena ba be ba tla swanelwa ke go tswalela ofisi ya lekala gomme ba rekiše meago yeo e le gore ba kgone go lefa tšhelete yeo. Go be go bonagala batho ba Modimo ba fentšwe o šoro, eupša ga se ba ka ba nolega moko. Dihlatse di ile tša iša taba yeo dikgorong tša tsheko, gomme mafelelong tša e iša Kgorong ya Yuropa ya Ditshwanelo tša Batho (European Court of Human Rights [ECHR]) ka 2005.

¹³ Kgoro yeo e ile ya ntšha kahlolo ya yona ka June 30, 2011. E ile ya bolela gore tshwanelo ya batho ya go hlankela Modimo ka bolokologi e swanetše go thibela Mmušo go hlwa o hlahloba ge e ba ditumelo tša bodumedi bjo itšego di le molaong goba go hlahloba tsela yeo ba hlankelago Modimo ka yona, ka ntle le maemong ao a tlogago a sa tlwaelega. Go oketša moo, Kgoro yeo e itše: “Go lefišwa ga lekgetho leo . . . go be go tla dira gore mokgatlo wo o se sa kgona go tšwela pele ka mediro ya wona ya bohlokwa, ka morago ga moo gwa o thibela go kgonthišetša gore ditho tša wona di hlankela Modimo ka tsela e nyakegago.” Kgoro e ile ya phetha ka go ema le Dihlatse tša Jehofa! Batho ba Jehofa ba ile ba thaba kudu ge mafelelong mmušo wa Fora o buša tšhelete ya lekgetho yeo o bego o e lefišitše mokgatlo wa ATJ e na le tswalo,  gomme ka go dumelelana le taelo ya Kgoro gwa se sa nyakega gore re rekiše meago ya lekala gore re lefelele sekoloto seo.

14. O ka kgatha tema bjang ntweng ya go lwela go hlankela Modimo ka bolokologi?

¹⁴ Ka go swana le Esitere le Morodekai ba bogologolo, batho ba Jehofa lehono ba lwela go hlankela Jehofa ka tsela yeo a ba laetšego. (Esitere 4:13-16) Na o ka tšea karolo ntweng ye? Ee. O ka rapelela ka mehla bana babo rena le dikgaetšedi bao ga bjale ba tlaišegago ka baka la go hloka toka ga dikgoro tša tsheko. Dithapelo tše bjalo di ka thuša kudu bana babo rena le dikgaetšedi bao ba phelago maemong a thata le go tlaišwa. (Bala Jakobo 5:16.) Na Jehofa o araba dithapelo tše bjalo? Diphenyo tša rena dikgorong tša tsheko di bontšha gore ruri o a di araba!—Baheb. 13:18, 19.

15. Ke tlhahlo efe yeo batho ba Modimo ba e latelago tabeng ya go dirišwa ga madi?

¹⁵ Go etša ge re bone go Kgaolo 11, baagi ba Mmušong wa Modimo ba neilwe tlhahlo e kwagalago ya Mangwalo ya gore ba se ke ba diriša madi gampe, e lego selo seo se tlwaelegilego lehono. (Gen. 9:5, 6; Lef. 17:11; bala Ditiro 15:28, 29.) Gaešita le ge re gana go tšhelwa madi, re nyaka kalafo e kaonekaone yeo re ka e hwetšago bakeng sa rena le baratiwa ba rena ge feela e sa thulane le melao ya Modimo. Dikgoro tša tsheko tše di phagamego tša dinageng tše dintši di dumelelana le taba ya gore batho ba na le tshwanelo ya go kgetha goba go gana kalafo e itšego go ya ka matswalo a bona le go ya ka ditumelo tša bona tša bodumedi. Lega go le bjalo, dinageng tše dingwe batho ba Modimo ba ile ba lebeletšana le mathata a magolo tabeng ye. Ela hloko mehlala e sego kae.

16, 17. Ke kalafo ya mohuta ofe yeo kgaetšedi yo mongwe kua Japane a ilego a e newa yeo e ilego ya mo tšhoša, gona dithapelo tša gagwe di ile tša arabja bjang?

¹⁶ Japane. Misae Takeda, e lego mma wa nywaga e 63 yo a sa šomego wa kua Japane, o ile a swanelwa ke go dirwa ophareišene e kgolo. Ka ge e be e le moagi yo a botegago wa Mmušong wa Modimo, o ile a hlalosetša ngaka ya gagwe gore o nyaka go alafiwa ntle le go tšhelwa madi. Lega go le bjalo, ka morago ga dikgwedi, o ile a tšhoga kudu ge a ekwa gore o tšhetšwe madi ge a be a dirwa ophareišene. Ka ge Kgaetšedi Takeda a be a ikwa a se a hlompšha e bile a radiilwe, o ile a bula molato kgahlanong le dingaka le sepetlele seo ka June 1993. Mosadi yo yo a ikokobeditšego le yo boleta o be a na le tumelo e tiilego. O ile a nea bohlatse bjo matla pele ga kgoro ya tsheko yeo e bego e tletše, a ema moo lebaka la ka godimo ga iri gaešita le ge a be a fokola. O ile a tšwelela pele ga kgoro ya tsheko ka lekga la mafelelo kgwedi feela pele a ka hwa. Na ga re kgahlišwe ke sebete le tumelo ya gagwe? Kgaetšedi Takeda o itše ka mehla o be a lopa Jehofa gore a mo šegofatše ntweng ye. O be a kgodišegile gore dithapelo tša gagwe di tla arabja. Na go bile bjalo?

¹⁷ Nywaga e meraro ka morago ga ge Kgaetšedi Takeda a hwile, Kgorokgolo ya Tsheko ya Japane e ile ya mo ahlolela gabotse—ya dumela gore go be go fošagetše go mo tšhela madi a sa nyake. Phetho yeo e dirilwego ka February 29, 2000, e boletše gore “tshwanelo ya motho ya go itirela phetho” ditabeng tše bjalo “e swanetše go hlompšha ka ge e le seo motho a se nyakago.” Ka baka  la boikemišetšo bja Kgaetšedi Takeda bja go lwela tokologo ya go ikgethela kalafo ka go dumelelana le letswalo la gagwe leo le tlwaeditšwego ka Beibele, gona bjale Dihlatse tša kua Japane di kgona go hwetša kalafo di sa boife gore di tla tšhelwa madi ka kgapeletšo.

18-20. (a) Kgoro ya tsheko ya boipiletšo kua Argentina e ile ya hlompha bjang tshwanelo ya motho ya go gana tšhelo ya madi a diriša karata ya madi? (b) Re ka bontšha bjang gore re ikokobeletša boetapele bja Kriste tabeng ya go diriša madi gampe?

¹⁸ Argentina. Baagi ba Mmušong wa Modimo ba ka itokišeletša bjang gore go dirwe phetho ya maleba ya kalafo ge ba idibetše? Re ka dula re swere karata ya molao yeo e tlago go re bolelela, go etša ge Pablo Albarracini a ile a dira. Ka May 2012, o ile a thuntšhwa ka makga a mmalwa ge mahodu a be a swara batho poo. O ile a amogelwa sepetlele a idibetše ka go re’alo a se kgone go hlalosa boemo bja gagwe ka tšhelo ya madi. Lega go le bjalo, o be a swere karata ya gagwe ya madi yeo e bego e tladitšwe gabotse gomme a e saenne nywaga ya ka godimo ga e mene pele ga tiragalo ye. Gaešita le ge boemo bja gagwe bo be bo hlobaetša gomme dingaka tše dingwe di nagana gore o swanetše go tšhelwa madi bakeng sa go phološa bophelo bja gagwe, sehlopha sa dingaka le baoki se be se ikemišeditše go hlompha kganyogo ya gagwe. Lega go le bjalo, tatago Pablo, yo e bego e se yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, o ile a kgopela kgoro ya tsheko go mo dumelela go fetoša kganyogo ya morwa wa gagwe.

¹⁹ Gateetee ramolao yo a bego a emela mosadi wa Pablo o ile a iša taba yeo kgorong ya tsheko ya boipiletšo. Ka morago ga diiri tše sego kae, kgoro yeo ya boipiletšo e ile ya fetoša phetho ya kgoro ya tsheko ya tikologong yeo gomme ya phetha ka gore dikganyogo tša molwetši, go etša ge di bontšhitšwe karateng ya gagwe ya madi, di swanetše go hlompšha. Tatago Pablo o ile a ipiletša Kgorongkgolo ya Tsheko ya Argentina. Lega go le bjalo, Kgorokgolo yeo ya Tsheko ga se ya ka ya hwetša “mabaka a go belaela gore [karata ya madi ya Pablo ya go gana tšhelo ya madi] e be e tladitšwe ka temogo, ka maikemišetšo e bile e se ka kgapeletšo.” Kgoro yeo e itše: “Motho yo mongwe le yo mongwe yo mogolo o na le tshwanelo ya go bolela e sa le pele tsela yeo a nyakago go alafša ka yona, le gona a ka amogela goba a gana dikalafo tše itšego . . . Ngaka yeo e alafago molwetši e swanetše go hlompha ditaelo tšeo.”

²⁰ Ga bjale Ngwanabo rena Albarracini o fodile. Yena le mosadi wa gagwe ba leboga gore o ile a tlatša karata ya gagwe ya madi. Ka go gata mogato woo o bonolo—eupša o le bohlokwa—o bontšhitše gore o ikokobeletša Mmušo wa Modimo woo kgoši ya wona e lego Kriste. Na wena le lapa la gago le tladitše dikarata tša lena tša madi?

21-24. (a) Go tlile bjang gore Kgorokgolo ya Tsheko ya Canada e dire phetho ya bohlokwa mabapi le bana le go dirišwa ga madi? (b) Taba ye e ka kgothatša bjang bana bao ba hlankelago Jehofa?

²¹ Canada. Gantši dikgoro tša tsheko di dumelelana le taba ya gore batswadi ba na le tshwanelo ya go kgethela bana ba bona kalafo e kaonekaone. Ka dinako tše dingwe, dikgoro tše dingwe di ile tša phetha ka gore diphetho tša kalafo tša bana ba ba godilego di swanetše go hlompšha. Go bile bjalo ka April Cadoreth. Ge April a be a na le nywaga e 14, o ile a išwa sepetlele a dutla madi ka teng o šoro. Dikgwedi tše sego kae pele ga moo, o ile a tlatša karata ya Advance Medical Directive yeo go yona a bego a kgethile gore a se ke a tšhelwa madi gaešita le boemong bja tšhoganetšo.  Ngaka yeo e bego e mo alafa e ile ya kgetha go hlokomologa diphetho tša April tšeo di bego di hlalositšwe gabotse gomme ya kgopela tumelelo ya kgoro ya tsheko ya gore e mo tšhele madi. O ile a tšhelwa ka kgapeletšo mapotlelo a mararo a disele tše dikhwibidu tša madi. Ka morago April o ile a swantšha seo ba mo dirilego sona le go katwa.

²² April le batswadi ba gagwe ba ile ba ya dikgorong tša tsheko gore di ba thuše. Ka morago ga nywaga e mebedi, taba yeo e ile ya fihla Kgorongkgolo ya Tsheko ya Canada. Gaešita le ge molaotheo wa naga yeo wa gore ngaka e ka kgopela kgoro ya tsheko go fetoša diphetho tša kalafo tša ngwana wa ka tlase ga nywaga e 16 o ile wa dira gore April a jewe ke molato, Kgoro yeo e ile ya fetoša tsela yeo molaotheo woo o bego o tla dirišwa ka yona gomme ya laela gore baahlodi ba swanetše go lebelela ge e ba ngwana a godile ka mo go lekanego pele ba ka mo kgethela kalafo. Kgoro yeo e itše: “Tabeng ya kalafo, bana ba nywaga ya ka tlase ga e 16 ba swanetše go dumelelwa go hlalosa dipono tša bona ka kalafo e itšego go bontšha gore ba kgona go itirela diphetho le gore ba godile.”

²³ Taba ye ke ya bohlokwa ka gobane Kgorokgolo ya Tsheko e ile ya ahlaahla ditshwanelo tša molaotheo tša bana ba ba godilego. Pele ga phetho yeo, kgoro ya tsheko ya Canada e be e na le  matla a go nea dingaka tumelelo ya go alafa ngwana wa nywaga ya ka tlase ga e 16 ka tsela yeo di ratago ge feela kgoro e nagana gore seo se tla thuša ngwana yoo. Eupša ka morago ga phetho ye, kgoro e ka se dumelele dingaka go nea bana ba nywaga ya ka tlase ga e 16 kalafo yeo ba sa dumelelanego le yona ka ntle le gore e thome ka go ba nea sebaka sa gore ba bontšhe gore ba godile ka mo go lekanego gore ba ka itirela diphetho.

²⁴ Na ntwa yeo ya nywaga e meraro e bile le mehola? April o re: “Ee!” Ka ge ga bjale e le mmulamadibogo wa ka mehla e bile a phetše gabotse mmeleng, o re: “Go nthabiša kudu go tseba gore ke kgathile tema e itšego go leka go tagafatša leina la Modimo le go hlatsela gore Sathane ke moaketši.” Phihlelo ya April e bontšha gore bana ba rena ba ka emela therešo ka sebete, ba hlatsela gore ke baagi ba kgonthe ba Mmušong wa Modimo.—Mat. 21:16.

25, 26. Ka dinako tše dingwe go tšwelela boemo bofe ge batswadi ba hlalana?

²⁵ Jehofa o neile batswadi boikarabelo bja go godiša bana ba bona go ya ka ditekanyetšo tša gagwe. (Doit. 6:6-8; Baef. 6:4) Boikarabelo bjoo bo thata, eupša bo ka ba thata kudu ge batswadi ba hlalana. Ka morago ga tlhalo, batswadi ba ka ba le dipono tše di fapanego mabapi le kamoo bana ba bona ba swanetšego go godišwa ka gona. Ka mohlala, motswadi yo e lego Hlatse a ka nagana gore ngwana o swanetše go godišwa go ya ka ditekanyetšo tša Bokriste, mola motswadi yo e sego Hlatse a ka fo se dumelelane le seo. Ke therešo gore motswadi yo e lego Hlatse o swanetše go lemoga gore gaešita le ge tlhalo e fediša ditswalano tša lenyalo, taba ya go ba motswadi ga e fetoge.

²⁶ Motswadi yo e sego Hlatse a ka kgopela kgoro ya tsheko gore e mo nee tshwanelo ya go godiša ngwana goba bana e le gore a ba kgethele bodumedi. Ba bangwe ba re go godišwa o le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa ke mathata feela. Ba ka fahlela ka gore bana ba ka se keteke matšatši a bona a matswalo, meletlo ya matšatši a maikhutšo le gore ge go ka tšwelela boemo bja tšhoganetšo bja kalafo, ba ka se tšhelwe madi, e lego seo ba naganago gore se tla phološa bophelo. Re leboga gore dikgoro tše dintši tša tsheko di dira phetho di lebeletše seo se tlago go hola ngwana go e na le go lebelela gore bodumedi bja motswadi yo mongwe bo kotsi. Anke re lebeleleng e mengwe ya mehlala ya taba ye.

27, 28. Kgorokgolo ya Tsheko ya Ohio e ile ya arabela bjang tatofatšong ya gore go kotsi gore ngwana a godišwe e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa?

²⁷ United States. Ka 1992, Kgorokgolo ya Tsheko ya Ohio e ile ya swaragana le molato woo go wona tate yo e sego Hlatse a bego a bolela gore morwa wa gagwe yo monyenyane o tla ba kotsing ge a ka godišwa e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Kgoro ya tsheko ya tikologo e be e dumeletše tate yoo go godiša ngwana. Mmago ngwana yo, e lego Jennifer Pater, o be a dumeletšwe feela go mo etela, eupša a laetšwe gore “a se ke a ruta ngwana yoo ditumelo tša Dihlatse tša Jehofa ka tsela le ge e le efe.” Taelo ya kgoro ye e be e bolela dilo tše dintši kudu moo e bego e ka ra gore Kgaetšedi Pater o be a ka se bolele le morwa wa gagwe Bobby ka Beibele goba ditekanyetšo tša yona tša boitshwaro! Akanya kamoo  Jennifer a ilego a ikwa ka gona! O ile a kwa bohloko kudu, eupša o re o ithutile go se fele pelo le go leta Jehofa gore a gate mogato. O gopola ka gore: “Ka mehla Jehofa o be a na le nna.” Ramolao wa gagwe yo a bego a thušwa ke mokgatlo wa Jehofa o ile a ipiletša Kgorongkgolo ya Tsheko ya Ohio.

²⁸ Kgoro yeo e ile ya se dumelelane le phetho ya kgoro ya tikologo, ya bolela gore “batswadi ba na le tshwanelo ya motheo ya go ruta bana ba bona, go akaretša le tshwanelo ya go ba ruta ditekanyetšo tša bona tša boitshwaro le tša bodumedi.” E boletše gore ka ntle le ge go ka ba le bohlatse bja gore dithuto tšeo di rutwago ke Dihlatse tša Jehofa di tla gobatša ngwana mmeleng le monaganong, kgoro ya tsheko ga e na tshwanelo ya go thibela motswadi go godiša ngwana wa gagwe ka mabaka a bodumedi. Kgoro yeo ga se ya hwetša bohlatse bja gore ditumelo tša Dihlatse di tla gobatša ngwana mmeleng goba monaganong.

29-31. Ke ka baka la’ng kgaetšedi yo mongwe kua Denmark a ile a amogwa tshwanelo ya go godiša morwedi wa gagwe, gona Kgorokgolo ya Tsheko ya Denmark e ile ya dira phetho efe tabeng ye?

²⁹ Denmark. Anita Hansen o ile a ikhwetša a lebeletšane le bothata bjo bo swanago ge yo e bego e le monna wa gagwe a be a kgopela kgoro ya tsheko gore e mo dumelele go godiša ngwana wa bona wa nywaga e šupago e lego Amanda. Gaešita le ge ka 2000 kgoro ya seleteng seo e ile ya dumelela Kgaetšedi Hansen go godiša ngwana, tatago Amanda o ile a ipiletša kgorong e phagamego ya tsheko, yeo e ilego ya fetoša phetho ya kgoro ya tsheko ya selete gomme ya mo dumelela go godiša ngwana. Kgoro e phagamego ya tsheko e ile ya re ka ge batswadi ba ba na le dipono tše di sa swanego ka go godiša bana ka baka la ditumelo tša bona tše di sa  swanego tša bodumedi, tate o tla ba boemong bjo bokaone bja go rarolla bothata bjoo. Ka baka leo, Kgaetšedi Hansen o ile a amogwa tshwanelo ya go godiša Amanda ka ge e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa!

³⁰ Nakong ye e thata, Kgaetšedi Hansen o be a fela a gateletšega kudu moo a bego a sa tsebe gore a reng ge a rapela. O re: “Eupša ke be ke homotšwa kudu ke seo se bolelwago go Baroma 8:26, 27. Ka mehla ke be ke kgothatšwa ke go tseba gore Jehofa o kwešiša seo ke bego ke leka go se bolela. O be a dula a ntebeletše e bile a na le nna.”—Bala Psalme 32:8; Jesaya 41:10.

³¹ Kgaetšedi Hansen o ile a ipiletša Kgorongkgolo ya Tsheko ya Denmark. Kgoro yeo e boletše phethong ya yona gore: “Phetho ya gore ke mang a swanetšego go godiša ngwana e tla dirwa motheong wa seo se tlago go hola ngwana.” Go oketša moo, Kgoro e boletše gore phetho ya gore ke mang a swanetšego go godiša ngwana e tla ithekga ka tsela yeo motswadi a swaraganago le diphapano, e sego ka “dithuto le dipono” tša Dihlatse tša Jehofa. Kgaetšedi Hansen o ile a thaba kudu ge Kgoro e be e bona a swanelega go ba motswadi gomme e mo nea gape tshwanelo ya go godiša Amanda.

32. Kgoro ya Yuropa ya Ditshwanelo tša Batho e ile ya šireletša bjang batswadi ba Dihlatse gore ba se ke ba kgethollwa dikgorong tša tsheko?

³² Dinaga tše di fapafapanego kua Yuropa. Maemong a mangwe, dintwa tša semolao tša mabapi le tshwanelo ya go godiša bana di ile tša išwa le dikgorong tša tsheko tše di phagametšego dikgoro tša tsheko tša naga. Kgoro ya Yuropa ya Ditshwanelo tša Batho (European Court of Human Rights [ECHR]) le yona e ile ya swaragana le taba ye. Mabakeng a mabedi, ECHR e ile ya dumela gore dikgoro tša ditikologong le tša setšhaba di be di beba sefahlego ge di ahlolela batswadi ba Dihlatse le bao e sego Dihlatse feela ka gobane ba le madumeding a sa swanego. ECHR e ile ya re seo ke kgethollo, gomme ya phetha ka gore “go se ahlolele motho gabotse feela ka gobane a le bodumeding bjo itšego ga go amogelege.” Mma yo mongwe yo e lego Hlatse yo a ilego a holwa ke phetho e bjalo ya ECHR o ile a bolela kamoo a ilego a imologa ka gona gomme a re: “Go be go nkweša bohloko kudu go latofatšwa ka gore ke tla gobatša bana ba ka, mola e le gore ke be ke leka go ba nea seo ke bego ke nagana gore se tla ba hola kudu—go ba godiša e le Bakriste.”

33. Batswadi ba Dihlatse ba ka diriša bjang molao wa motheo wo o lego go Bafilipi 4:5?

³³ Ke therešo gore batswadi ba Dihlatse bao ba lebeletšanego le ditlhohlo tša semolao tša gore ba newe tshwanelo ya go nweletša ka dipelong tša bana ba bona ditekanyetšo tša Beibele ba leka go bontšha tekatekano. (Bala Bafilipi 4:5.) Ka ge ba kwešiša gore ba na le tshwanelo ya go ruta bana ba bona ditsela tša Modimo, ba lemoga le gore motswadi yo e sego Hlatse le yena ge e ba a nyaka o na le tshwanelo ya go godiša bana bao. Motswadi yo e lego Hlatse o tšeela godimo gakaaka’ng boikarabelo bja go ruta ngwana?

34. Batswadi ba Bakriste lehono ba ka holwa bjang ke mohlala wa Bajuda ba mehleng ya Nehemia?

³⁴ Mohlala wa mehleng ya Nehemia o ka re thuša tabeng ye. Bajuda ba ile ba šoma ka thata go lokiša morako wa Jerusalema le go o aga lefsa. Ba be ba tseba gore go dira bjalo go tla šireletša bona le malapa a bona ditšhabeng tša manaba tšeo di bego di ba  dikologile. Ka baka leo, Nehemia o ile a ba phegelela ka gore: “Le lwele bana babo lena, barwa ba lena, barwedi ba lena, basadi ba lena le magae a lena.” (Neh. 4:14) Bajuda bao ba be ba swanetše go dira sohle seo ba bego ba ka se kgona go lwa ntwa yeo. Ka mo go swanago, lehono batswadi bao e lego Dihlatse tša Jehofa ba šoma ka thata go godišetša bana ba bona therešong. Ba a tseba gore bana ba bona ba lebeletšane le ditutuetšo tše mpe sekolong le moo ba dulago. Ditutuetšo tše bjalo di ka tsena le ka gae ka mekero ya ditaba. Batswadi, le ka mohla le se lebale gore le swanetše go dira sohle seo le ka se kgonago go lwela barwa le barwedi ba lena gore ba golele tikologong e šireletšegilego yeo go yona ba tlago go gola moyeng.

35, 36. Dihlatse tša Jehofa di holegile bjang ka go lwela ditshwanelo tša tšona tša semolao, gona wena o ikemišeditše’ng?

³⁵ Ruri Jehofa o šegofaditše maiteko a mokgatlo wa gagwe wa mehleng yeno ge o be o lwela tshwanelo ya go mo hlankela ka bolokologi. Ka go lwela ditshwanelo tša bona tša semolao, gantši batho ba Modimo ba kgonne go nea bohlatse bjo matla dikgorong tša tsheko le setšhabeng. (Baroma 1:8) Mafelelo a mangwe a mabotse a diphenyo tša bona tše dintši tša semolao ke gore ba thušitše gore ditshwanelo tša batho ba bangwe ba bantši bao e sego Dihlatse di hlompšhe. Lega go le bjalo, ka ge re le batho ba Modimo, morero wa rena ga se go fetoša tsela yeo dilo di dirwago ka yona setšhabeng; le gona ga re ikgodiše ka diphenyo tše. Ka godimo ga tšohle, Dihlatse tša Jehofa di lwetše ditshwanelo tša tšona tša semolao dikgorong tša tsheko e le gore di thee borapedi bjo bo sekilego ka molao le go bo tšwetša pele.—Bala Bafilipi 1:7.

³⁶ Anke le ka mohla re se ke ra tšeela fase dithuto tša tumelo tšeo re ka ithutago tšona go bao ba lwetšego tshwanelo ya go hlankela Jehofa ka bolokologi! Anke le rena re dule re botega, re kgodišegile gore Jehofa o thekga modiro wa rena le gore o tšwela pele go re nea matla a go dira thato ya gagwe.—Jes. 54:17.