1. Bodumedi bja setšo bo ile bja swantšhwa bjang le phiramiti?

DITUMELO tša bodumedi bja setšo bja Afrika di ile tša swantšhwa le phiramiti. Ka godimo ke Modimo yo a nago le matla a magolo a moya. Ka thoko ga gagwe ke medimo ya ka tlasana goba meoya, yeo e lego bahlanka ba Modimo. Go bapa le bona ke bo-rakgolokhukhu bao ba gopolago malapa a bona lefaseng le go kgahlegela ka mafolofolo boiketlo bja ona. Botlaseng bja phiramiti ke matla a tlasana a moya: maleatlana, bonoge le boloi.

2. Polelwana e nngwe ya se-Afrika e bontšha bjang gore ditumelo tša setšo di na le tutuetšo bodumeding?

² Ditumelo tše tša setšo di bile le tutuetšo e matla madumeding a mangwe a Afrika. Polelwana e nngwe ya se-Afrika e e hlalosa ka tsela ye: “Go kgomarela Tumelo (ya Bokriste goba Bomoseleme) ga go re thibele go rapela medimo ya naga ya gabo rena.”

3. Ke kae moo re ka ithutago therešo mabapi le bao ba dulago tikologong ya moya?

³ Ditumelo tša setšo tša Afrika ke tša therešo gakaaka’ng? Beibele e re botša therešo mabapi le bao ba dulago tikologong ya moya.

4. Madumedi a magolo a Afrika a dumelelana ka eng?

⁴ Dihlopha tše tharo tše dikgolo tša madumedi a Afrika di a dumelelana ka gore Modimo o gona le gore ke yo a phagamego kudu. Beibele e mo hlalosa e le “Yêna Modimo wa medimo, ké Yêna Morêna wa marêna ohle, Yêna Modimo e moxolo, yo matla, e a thšabêxaxo.” (Doiteronomio 10:17) Mamoseleme le wona a dumela go Modimo o tee yo a phagamego kudu. Mabapi le bodumedi bja setšo bja Afrika, Moprofesara Geoffrey Parrinder o re: “Ma-Afrika a mantši a ile a dumela go Modimo yo a phagamego, tatago medimo le batho, mmopi wa legohle.”

5. Ke maina afe a mangwe ao a dirišwago go hlaola Modimo?

⁵ Lega go le bjalo, go sa šetšwe tumelo e atilego ya go dumela go Modimo, batho ba bantši ga ba na kwešišo e botse mabapi le yo Modimo e lego yena. Mogato wa pele go tsebeng motho ke go tseba leina la gagwe. Go na le kgakanego madumeding mabapi le leina la Modimo. Bojakaneng, o bitšwa kudu gore ke Modimo, e lego sereto seo se bolelago “Yo Matla.” Go Mamoseleme o bitšwa Allah. Gare ga bao ba dirišago bodumedi bja setšo, leina leo le dirišwago bakeng sa go hlaola Yo a Phagamego Kudu le fapana go ya ka maleme. Ka pukung ya gagwe ya Concepts of God in Africa, John S. Mbiti o lokeletša maina le direto tše di fapa-fapanego tša se-Afrika tše fetago 500 bakeng sa  Modimo. Ka mohlala, ka leleme la se-Yuroba (Nigeria), Modimo o bitšwa Olodumare; ka se-Kikuyu (Kenya), ke Ngai gomme go ma-Zulu (Afrika Borwa), ke Unkulunkulu.

6, 7. Leina la Modimo ke mang, gomme re le tseba bjang?

⁶ Ke’ng seo Modimo ka boyena a se bolelago ka leina la gagwe? Ge Modimo a be a laela Moše go eta pele ba-Isiraele go tšwa Egipita, Moše o ile a botšiša gore: “Byale xe ke fihla xo Ba-Isiraele ka re: Ke tla xo lena kè romilwe ke Modimo wa bô-tataweno! xomme xe bôná ba tlo re: Leina la xaxwe ké mang? ke tlo ba botša’ng?”—Ekisodo 3:13.

⁷ Modimo o ile a araba ka gore: “O botšê Ba-lsiraele O re: Xe ke tla xo lena, ke romilwe ke [“Jehofa,” NW] Modimo wa bô-tata-weno, . . . Ke lôna leina la-ka la neng le neng, le ke tl’o xo xopolwa ka lôna xo merafo le merafo.” (Ekisodo 3:15) Leina le la Modimo le tšwelela ka makga a fetago 7 000 ka pegong ya Beibele gaešita le ge bafetoledi ba bangwe ba Beibele ba dirile gore le tšeelwe sebaka ke direto “Modimo” goba “Morena.”

8. Jehofa ke motho wa mohuta mang gomme ke eng seo re swanetšego go se dira ge e ba re nyaka go amogelwa ke yena?

⁸ Ge e le gabotse Jehofa ke motho wa mohuta mang? Ke moya, yo matla-ohle le yo a nago le letago. Ke yo a phagamego kudu, yo a sa bapišwego le selo le yo go se nago yo a lekanago le yena. (Doiteronomio 6:4; Jesaya 44:6) Jehofa o itše go Moše: “Nna Jehofa Modimo wa gago ke Modimo yo a nyakago boineelo bjo bo feletšego.” Ka mantšu a mangwe, e le gore re amogelwe ke Jehofa, re swanetše go rapela yena a nnoši. Ga a nyake gore re rapele selo le ge e le sefe goba motho le ge e le ofe.—Ekisodo 20:3-5, NW.

9. Ke ka baka la’ng re ka bolela gore Jesu ga a lekane le Jehofa?

⁹ Lehono go na le kgakanego e kgolo mabapi le yo Jesu e lego yena. Ba bantši Bojakaneng ba dumela gore Jesu ke karolo ya Boraro botee bjo “Bokgethwa.” Eupša Beibele ga e rute gore Modimo ke batho ba bararo mothong o tee. Le gona ga e rute gore Jesu o lekana le Jehofa. Jesu ka boyena o itše: “Tate ó mpheta ka boxolo.”—Johane 14:28.

10. Jesu o be a le kae pele a e-tla lefaseng?

¹⁰ Beibele e ruta gore pele Jesu a ka phela e le motho lefaseng, o ile a phela legodimong e le sebopiwa se matla sa moya. Go fo swana le ge Jehofa a bopile Adama le Efa lefaseng, ka mo go swanago O ile a ba a bopa le batho ba moya legodimong. Jesu e bile motho wa pele wa moya yo Jehofa a mmopilego.—Johane 17:5; Ba-Kolose 1:15.

11. Go tlile bjang gore Jesu a belegwe e le motho?

¹¹ Mo e ka bago nywaga e 2 000 e fetilego, Jehofa o ile a fetišetša bophelo bja sebopiwa se sa moya ka popelong ya kgarebe yeo e bitšwago Maria. Morongwa Gabariele o itše go yena: “O tlo ima mmeleng wa xaxo, wa tlo bêlêxa morwa wa tlo mo rêa leina la Jesu. O tlo buša . . . , ’me boxoši bya xaxwe bo ka se ke bya ba le bofêlô.”—Luka 1:31, 33. *

12. Lebaka le lengwe leo ka lona Jesu a tlilego lefaseng ke lefe?

¹² Ka gona, Jesu o ile a belegwa, a gola ya ba monna gomme a ruta batho ka thato ya Jehofa le morero wa gagwe. O ile a botša mmušiši wa Roma gore: “Ké se ke se tswáletšwexo; ke tletše sôna lefaseng xore ke bê hlatse ya therešô.” (Johane 18:37) Ka go ela hloko seo Jesu a se rutilego, re ka ithuta therešo ka thato ya Modimo le morero wa gagwe. Re ka ithuta kamoo re ka hwetšago kamogelo ya Modimo ka gona.

13. Lebaka la bobedi leo ka lona Jesu a tlilego lefaseng ke lefe?

¹³ Lebaka le lengwe la bobedi leo ka lona Jesu a tlilego lefaseng e be e le go neela bophelo bja gagwe e le motho gore e be topollo bakeng sa batho. (Mateo 20:28) O dirile se e le  gore re lokologe sebeng seo re se abetšego go tatago rena wa pele Adama. Se le sona se tla dira gore go kgonege go rena gore re phele ka mo go sa felego. Moapostola Johane o ngwadile gore: “Xobane Modimo ó ratile lefase xakaakaa, a bá a le nea Morwa wa xaxwe e a tswetšwexo à nnoši, xore mang le mang e a mo dumetšexo a se kê a lahlêxa, a bê le bophelô byo bo sa felexo.”—Johane 3:16.

14. (a) Go diregile’ng ka Jesu ka morago ga lehu la gagwe e le motho? (b) Boemo bja Jesu ke bofe legodimong mo nakong ye?

¹⁴ Ka morago ga lehu la gagwe e le motho, Jesu o ile a tsošetšwa legodimong moo a ilego a tšwetša pele bophelo e le sebopiwa se matla sa moya. (Ditiro 2:32, 33) Ka morago, Jehofa o ile a mo nea “boxoši le kxodišô le mmušô; dithšaba ka moka le merafô le maleme ya ba bahlanka ba xaxwe.” (Daniele 7:13, 14) Jesu o ile a dirwa Kgoši e matla; ke Kgoši ya mmušo wa Jehofa wa legodimong. Kgaufsinyane o tla bonagatša matla a gagwe lefaseng ka moka.

15. Barongwa ba bopilwe neng gona kae?

¹⁵ Jehofa le Jesu ga se bona feela bao ba dutšego tikologong ya moya. Jehofa o bopile dibopiwa tše dingwe tša moya e lego barongwa. Gabariele yo a boletšego le Maria, ke se sengwe sa tšona. Barongwa ga se ba thoma bophelo bja bona e le batho lefaseng. Ba ile ba bopša legodimong kgale-kgale pele ga ge batho ba ka bopša lefaseng. (Jobo 38:4-7) Go na le barongwa ba dimilione.—Daniele 7:10.

16. Ke ka baka la’ng batho ba sa swanela go rapela barongwa?

¹⁶ Barongwa ba botegago ga ba nyake gore re ba rapele. Ka makga a mabedi ge moapostola Johane a be a leka go rapela barongwa, ba ile ba mo kgalemela ka gore: “Hlê lesa xo r’yalo! . . . Khunamêla Modimo.”—Kutollo 19:10; 22:8, 9.

17. Ke’ng seo se bontšhago gore barongwa ba kgona go šireletša bahlanka ba Modimo, gomme ke ka baka la’ng se e le se se kgothatšago?

¹⁷ Barongwa ga ba sa tšwelela bathong ba Modimo lefaseng go swana le ge ba ile ba phološa baapostola ba Jesu kgolegong. (Ditiro 5:18, 19) Lega go le bjalo, ge e ba re rapela Jehofa go ya ka Lentšu la gagwe, Beibele, re ka kgodišega gore madira a matla a Modimo ao a sa bonagalego a barongwa a tla re šireletša. Beibele e re: “Morongwa wa Morêna ó xoraxorêla ba ba mmoifaxo; ó a ba namolêla.” (Psalme 34:7; 91:11) Ke ka baka la’ng se se swanetše go re homotša? Ka gobane go na le manaba a kotsi tikologong ya moya ao a nyakago go re fediša!

18. (a) Ke ka baka la’ng morongwa yo mongwe a ile a rabela malebana le Modimo? (b) Ke maina afe ao a ilego a newa morongwa yo wa lerabele?

¹⁸ Ga se barongwa ka moka ba Modimo bao ba ilego ba dula ba botegela Modimo. Ba bangwe ba ile ba rabela malebana le yena. Ba ile ba itira manaba a Modimo le manaba a batho lefaseng. Se se diregile bjang? Dibopiwa ka moka tša barongwa tšeo Jehofa a bego a di bopile, di be di lokile e bile e le tše botse.  Lega go le bjalo, yo mongwe wa barwa ba bao ba phethagetšego ba moya o ile a nyaka gore batho ba rapele yena gomme a tšwetša pele kganyogo ye e mpe. Sebopiwa seo sa moya se ile sa newa leina la Sathane, leo le bolelago “Moganetši [wa Modimo].” Se bile se bitšwa Diabolo yeo e bolelago “Mothomeletši,” ka ge se ile sa bolela maaka a mašoro ka Jehofa.

19. Ke ka baka la’ng Sathane a ile a hlokofatša Jobo, gona bjang?

¹⁹ Sathane o gapeletša batho gore ba mo tlatše go rabeleng malebana le Modimo. Nagana ka seo a ilego a se dira mohlanka yo a botegago wa Modimo e lego Jobo. Jobo e be e le monna yo a humilego kudu. O be a na le dinku tše 7 000, dikamela tše 3 000, dikgomo le dipholo tše 1 000 gotee le dipokolo tša ditshadi tše 500. Le gona o be a e-na le bana ba lesome le bahlanka ba bantši. Sa pele, Sathane o ile a bolaya diruiwa tša Jobo le bahlanka ba gagwe. Se se latelago, o ile a dira gore “ledimo le legolo” le šišinye ngwako gomme la bolaya bana ba Jobo ka moka. Ka morago ga moo, Sathane o ile a hlokofatša Jobo ka “dišô tše di hlôhlônaxo xo tloxa lenaong xo fihla phoxong.”—Jobo 1:3-19; 2:7.

20. (a) Jobo o ile a putswa bjang bakeng sa go botega ga gagwe? (b) Gaešita le ge Jobo a ile a botegela Modimo, ke’ng seo Sathane a se dirilego go batho ba bangwe ba bantši?

²⁰ Go sa šetšwe teko ye e bohloko, Jobo o ile a dula a botegela Modimo. Ka gona Jehofa o ile a mo fodiša gomme “a buša a mo nea lehumô, la etša lela la pele xe le balwa xabedi.” (Jobo 42:10) Sathane o ile a palelwa ke go roba potego ya Jobo, eupša o ile a atlega go arošeng batho ba bangwe ba bantši go Modimo. Beibele e re: “Lefase ka moka le rapaletše matleng a yo mobe.”—1 Johane 5:19, NW.

21. (a) Sathane o ile a bontšha bjang kganyogo ya gagwe ya go nyaka go rapelwa? (b) Ke ka baka la’ng Jesu a ile a gana go rapela Sathane?

²¹ Sathane o nyaka gore re rapele yena. Se se ile sa bonagala gabotse nakong ya ge a be a leka Jesu mo e ka bago nywaga e 2 000 e fetilego. Beibele e bolela gore: “Ya ba xôna Diabolo a mo išitšexo [Jesu] thabeng e telele, a mmonthša mebušô ka moka ya lefase le letaxô la yona; A bolêla naê’ a re: ‘Tšôna-tšé ka moka ke tlo Xo neêla tšôna, xe O ka khunama wa lothša nna.’” Jesu o ile a gana ka gore: “Ntloxêlê, Sathane, xobane xo ngwadilwe xwa thwe: ‘O khunamêlê Morena Modimo wa xaxo, O dirêlê Yêna a nnoši.’” (Mateo 4:8-10) Jesu o be a tseba molao wa Jehofa gabotse gomme ga se a ka a dira seo Sathane a bego a se nyaka.

22. Ke eng seo batemona ba se dirilego bathong?

²² Barongwa ba bangwe ba tlatša Sathane go rabeleng malebana le Modimo. Barongwa ba ba batemona ke manaba a batho lefaseng. Ke ba bašoro le ba sehlogo. Nakong e fetilego, ba ile ba dira batho ba bangwe dimuma le difofu. (Mateo 9:32, 33; 12:22) Ba bangwe ba ile ba ba dira gore ba babje goba ba ba dire gore ba gafe. (Mateo 17:15, 18; Mareka 5:2-5) Ba ile ba hlokofatša gaešita le bana.—Luka 9:42.

23. (a) Ke’ng seo meoya e kgopo e se nyakago bathong? (b) Ke’ng seo Sathane le batemona ka boradia ba dirilego gore batho ba se dire?

²³ Ka go swana le Sathane, meoya ye e kgopo e nyaka go rapelwa. Go e na le go gana borapedi bjo bo tšwago bathong—ka go lemoga gore borapedi bo išwa go Jehofa feela—ba a bo kganyoga, ba a bo nyaka le go bo tšwetša pele. Ka go diriša boradia, maaka le poifo, Sathane le batemona ba dirile gore batho ba ba rapele. Ke therešo gore ga se batho ba bantši bao ba tsebago gore ba rapela Sathane le batemona ba gagwe. Batho ba bantši ba tla makatšwa ke go tseba gore bodumedi bja bona bo hlompha Sathane. Lega go le bjalo, Beibele e lemoša gore: “Didimo tše bantlè ba di diraxo bà di dirêla diriti [“batemona”] tše mpe; xa ba di direle Modimo.”—1 Ba-Korinthe 10:20.

24. Ke maano afe a mangwe ao Sathane a a dirišago go timetša batho?

²⁴ Tsela e nngwe yeo ka yona Sathane le batemona ba gagwe ba timetšago batho gore ba ba rapele, ke ka go phatlalatša dikgopolo tšeo di fošagetšego ka bao ba hwilego. Anke re boneng seo Beibele e se rutago mabapi le se.