1, 2. (a) Jiihóvah Yá Dahalneʼé éí háí booʼish? (b) Díí dóó akééʼ góneʼ deiyídíiltahígíí, haʼátʼíísh bitsʼą́ą́dóó ídahodiilʼááł?

JIIHÓVAH YÁ DAHALNEʼÉ éí díí átʼéego nidabídíkid łeh, “Háísh éí nihinaatʼáanii nilı̨́?” Jó, oodląʼ dah deiyíkáhígíí tʼóó ahayóí hastóí doodaiiʼ sáanii łaʼ dabéeʼéésh łeh. Ndi nihí éí bílaʼashdlaʼii bąąhígi ádaaníłígíí doo danihéeʼéesh da. Háálá, nihí éí Jesus Christ nihiNaatʼáanii nilı̨́! Bí éí bizhéʼé, biNaatʼáanii Jiihóvah yikʼeh hółʼı̨́.—Matthew 23:10.

² Łaʼ hastóí dah yikahígíí éí “baʼahódlíigo índa hóyą́ągo naalʼaʼí nilı̨́” dabidiʼní, éí nahasdzáán bikáaʼgi God bidineʼé dayéeʼéésh. (Matthew 24:45) Áko Jiihóvah tʼáá aaníigo biYeʼ yee nihooʼishígíí haitʼéego nihił bééhodoozįįł? Táaʼgo bee bééhodoozįįłígíí baa nídadíitʼįįł. Azhą́ shı̨́ı̨́ Jiihóvah łaʼ bílaʼashdlaʼii bidineʼé dayéeʼéesh doogo biniyé choyoołʼı̨́į ndi, Jiihóvah éí bidineʼé tʼáá íiyisíí yiNaatʼáanii nilínígíí éí tʼáá bééhózíní yeeʼ.—Isaiah 58:11.

3. Mózes éí haʼátʼíí bee Ízrel dineʼé yooʼish ńtʼééʼ?

³ God bá nidaalʼaʼí éí níłchʼi diyinii bíká eelwod. God éí bidineʼé, Mózes booʼish dooleeł biniyé néiidiiłtı̨́. Díí naanish  nitsaago haa deitʼánígíí, haʼátʼíí binahjįʼ binjishnish? Jiihóvah éí Mózes “níłchʼi diyinii” yee diníʼą́. (Isaiah 63:11-14 yíníłtaʼ.) Áko Mózes éí níłchʼi diyinii yee, Jiihóvah bidineʼé yooʼish ńtʼééʼ.

4. Mózes éí níłchʼi diyinii bee nijishnishígíí haʼátʼíí bee bééhózin? (Áłtsé naashchʼąąʼígíí níníłʼı̨́.)

⁴ Mózes éí God biníłchʼi diyinii bee joolnishígíí, dinéésh dayooʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ? Aooʼ! Mózes éí Jiihóvah bibee adziilii, níłchʼi diyinii binahjįʼ ádajiilaa. Éí Ííjip binaatʼáanii Féro yiyiiłtsą́ągo Jiihóvah bízhiʼ yééhoosįįd. (Exodus 7:1-3) Mózes éí níłchʼi diyinii binahjįʼ, naatʼáanii ayóó haʼólníinii dóó ayóóʼóʼóʼníinii jílı̨́įgo áhoolaa. Doo éí naatʼáanii bádahachįʼígíí dóó tʼáá bí tʼéí ádaa nitsídajikeesígi ájítʼéii da ńtʼééʼ! (Exodus 5:2, 6-9) Éí biniinaa Jiihóvah éí Mózes naatʼáanii dooleeł biniyé néiidiiłtı̨́.

5. Jiihóvah bidineʼé yooʼish dooígi, háí lá ałdóʼ biníłchʼi diyinii yee diníʼą́?

⁵ Jiihóvah bidineʼé yooʼish dooígi, háí lá ałdóʼ níłchʼi diyinii yee diníʼą́? Diyin Bizaad ání: “Nan biyeʼ Jáshowa éí níłchʼi kʼehgo hódzą́ hwiiʼ hadeezbin.” (Deuteronomy 34:9) Jiihóvah “biníłchʼi diyinii éí Gídiyan bikʼi [hooleʼ.]” (Judges 6:34) Áádóó Jiihóvah “biníłchʼi diyinii éí David bikʼi hooleʼ.” (1 Samuel 16:13) Éí hastóí God biníłchʼi baa daʼjoozliʼígíí binahjįʼ, doo bídajíighah yę́ę bá bídahónéedzą́ągo áyiilaa. (Joshua 11:16, 17; Judges 7:7, 22; 1 Samuel 17:37, 50) Jiihóvah biníłchʼi diyinii haidiyiizʼánígíí binahjįʼ hanaanish hazhóʼó ádajiilaa. Éí biniinaa tsʼídá tʼáá bí tʼéiyá, bee baa hodooʼnih.

6. Haʼátʼíísh biniinaa God bidineʼé hastóí dabéeʼéshígíí bił danilı̨́į doo nízin ńtʼééʼ?

⁶ Mózes, Jáshowa, Gídiyan dóó David, éí tʼáá ííshjání God biníłchʼi diyinii yee nidaashnish. Ákoshąʼ Ízrel dineʼé, éí haitʼéego baa nitsídajikees doo ńtʼééʼ? Éí hastóí hoł danilı̨́į doo ńtʼééʼ. Ndi Mózes baa saad dahojisłı̨́ı̨́ʼ, áko Jiihóvah áháłní: “Haa nízáagishąʼ díí diné shił nidaʼíʼįįh doo?” (Numbers 14:2, 11) Jiihóvah éí díí hastóí bí bidineʼé dayéeʼéésh doo biniyé néiidiinil. Áko bidineʼé díí hastóí yikʼeh dahóółʼįįdgo éí Jiihóvah íiyisíí yikʼeh dahółʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ.

7. Haash yitʼéego diyingo nidaalʼaʼí Mózes yíká ííjééʼ?

⁷ Diyingo naalʼaʼí éí God bá nidaalʼaʼii yíká ííjééʼ. (Hebrews 1:7, 14 yíníłtaʼ.) God éí níłchʼigo nidaalʼaʼí, Mózes yíká adoojah biniyé choyoosʼįįd. Áłtsé éí níłchʼigo naalʼaʼí łaʼ “dówózhii biyiʼdóó diyingo naalʼaʼí hachʼįʼ íʼdiilyaii” dóó Ízrel dineʼé yisdá jidoonił biniyé naanish yee diníʼą́. (Acts 7:35) God éí díí átʼéego diyingo naalʼaʼí chonááyoosʼįįd, bibee hazʼáanii Mózes yee diníʼą́ągo Ízrel dineʼé yee neineeztą́ą́ʼ. (Galatians 3:19) Áádóó Jiihóvah kóbíłní: “kéyah  binahjįʼ nichʼįʼ hahásdzíʼígíí éí diné biih niʼéésh; jó, shidiyingo naalʼaʼí nihilą́ąjįʼ hooleeł doo.” (Exodus 32:34) Diyin Bizaad éí Ízrel dineʼé, diyingo naalʼaʼí dayiiłtsą́ tʼáadoo dííniid da. Ndi Mózes díí níłchʼigo nidaalʼaʼí bíká ííjéʼígíí tʼáá bééhózíní yeeʼ.

8. Haash yitʼéego diyingo nidaalʼaʼí Jáshowa dóó Heziikáíyah yíká ííjééʼ?

⁸ Diyingo nidaalʼaʼí háí lá ałdóʼ yíká ííjééʼ? Jiihóvah “bisiláo dah deínéehii binanitʼaʼí,” diyingo naalʼaʼí łaʼ Jáshowa yíká eelwod, éí yee Kéínan dineʼé yikʼeh deesdlı̨́ı̨́ʼ ní Diyin Bizaad. (Joshua 5:13-15; 6:2, 21) Heziikáíyah God bidineʼé yooʼishgo ałdóʼ, Asíriya dineʼé bisiláo éí Jerúsalem ádadiildįįł daaníí “nítʼééʼ tʼáá éí bitłʼééʼ Bóhólníihii bidiyingo naalʼaʼí honíleʼgo Asíriya dineʼé bisiláo dah yinéłígi [185,000] siláo neistseed.”—2 Kings 19:35.

9. Díí hastóí God yá naazíinii doo hadaałtʼéii da ndi, Ízrel dineʼé haʼátʼíí bąąh niilyá?

⁹ Diyingo nidaalʼaʼí éí hadadíłtʼé. Ndi diné yíká ííjéʼígíí éí ndagaʼ. Mózes ndi łahda Jiihóvah doo yidísin da ńtʼééʼ. (Numbers 20:12) Jáshowa éí Gíbiyan dineʼé ahadaʼdidiitʼááł dabidííniidgo, tʼáadoo ndi God bínabízhdééłkid da. (Joshua 9:14, 15) Heziikáíyah ałdóʼ łahda ádaa hojoosdliʼ. (2 Chronicles 32:25, 26) Ízrel dineʼé díí hastóí dabéeʼéshígíí doo hadaałtʼéii da ndi, yídahołníih doogo bąąh niilyá. Éí tʼáá ííshjání diyingo nidaalʼaʼí bíká anídaajahígíí binahjįʼ dabéeʼéeshgo bił béédahózin.

10. Mózes éí haitʼéego God biBee Hazʼáanii bíká eelwod?

¹⁰ God yá naazíinii éí God Bizaad bíká eelwod. Diyin Bizaad biiʼ Mózes “bibee hazʼáanii” yaa yáłtiʼgo éí Ízrel dineʼé baa deetʼánígíí átʼé. (1 Kings 2:3) Mózes bibee hazʼáanii éí Diyin Bizaad Jiihóvah íiyisíí biBee Hazʼáanii átʼé ní. Mózes ndi tʼáá éí bikʼeh hojíłʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ. (2 Chronicles 34:14) Díí nahalingo, Jiihóvah éí Mózes níbaal biiʼ hodílzinii ádíílííł yidííniid, áko “áhodííniidígíí tʼáá ałtso bikʼehgo íʼjiilaa.”—Exodus 40:1-16.

11, 12. (a) Jáshowa dóó naatʼáanii danilíinii, God bidineʼé yikʼi dahwéeʼaah dooígíí haa dadooníiłgo yee hoołʼaʼ? (b) Hastóí daʼéeʼéshígíí haitʼéego God Bizaad bíká eelwod?

¹¹ Jáshowa naatʼáanii silı̨́įʼgo God Bizaad haashı̨́ı̨́ néeltʼeʼgo bee hólǫ́ǫ́ ńtʼééʼ, áko Jiihóvah ábíłní: “Díí naaltsoos biyiʼ bee hazʼáanii bee akʼeʼashchínígíí tsʼídá bee yáníłtiʼ doo, . . . nabikʼítsíníłkeesgo iʼiiʼaahdóó niyiiłkaah dooleeł.” (Joshua 1:8) Naatʼáanii danilíinii, God bidineʼé yikʼi dahwéeʼaah dooígíí ałdóʼ “díí saad tʼáá ałtso bikʼehgo bee hazʼáanii áádóó yee nihwiizʼáanii yikʼeh hółʼı̨́įgo yéʼéłʼı̨́į doo” dóó tʼáá ákwíí jı̨́ dajółtaʼ doo.—Deuteronomy 17:18-20 yíníłtaʼ.

¹² Hastóí daʼéeʼéshígííshąʼ haitʼéego God Bizaad bíká eelwod? Naatʼáanii Josáíyah baa nitsíníkees. Mózes biBee Hazʼáanii bikʼíʼneetą́ągo, Josáíyah bá naalʼaʼígíí łaʼ bichʼįʼ yíʼníiłtaʼ. * (Footnote níníłʼı̨́.) “Áko aláahgo naatʼáanii éí bee hazʼáanii naaltsoos bee siʼánígíí yidiiztsʼą́ąʼgo ákʼinaʼooldláád.” Josáíyah éí God Bizaad bidiisnáaʼgo edaʼalyaii kéyah daabiiʼ yę́ę ałtso íísdįįd. Atisʼadeesdzá biniyé ahínáʼiildah yę́ę bá hashtʼeʼ  ádazhdilyaa. (2 Kings 22:11; 23:1-23) Josáíyah dóó hastóí daʼéeʼéshígíí éí God Bizaad hazhóʼó baa nitsínídazdeezkéezgo, éí binahjįʼ God bidineʼé hazhóʼó bee hashtʼeʼ ninádajiiʼéésh ńtʼééʼ. Éí binahjįʼ God bidineʼé bikʼeh dahóółʼįįd.

13. God bidineʼé dayéeʼéshígíí dóó łaʼ dah daʼéeʼéshígííshąʼ haitʼéego ałʼąą átʼé?

¹³ Hastóí, łahjígo dah daʼéeʼéshígíí éí hódząʼ doo yinahjįʼ ádaʼiilaa da. Kéínangi dah daʼéeʼéshígíí dóó bidineʼé, doo daaldingóó yéigo doo tsʼíí ádajiidzaa. (Leviticus 18:6, 21-25) God bidineʼé éí bí bibee hazʼáanii yikʼeh ádaanííł ńtʼééʼ, Bábilan dóó Ííjip dayéeʼéshígíí éí ndagaʼ. (Numbers 19:13) Áko God bidineʼé éí bąąhági átʼéii ádingo nizhónígo dabiʼdéetʼéshígíí yaa ádahonízin. Éí Jiihóvah íiyisíí booʼishígíí bee bééhózin ńtʼééʼ.

14. Haʼátʼíísh biniinaa Jiihóvah łaʼ bá daʼéeʼéshígíí hashké yee neineeztą́ą́ʼ?

¹⁴ Ákondi, naatʼáanii God bidineʼé dayéeʼéshígíí ndi, łahda doo God yikʼehgo ádaʼiilaa da. Díí doo akʼeh dahóółʼįįd daígíí éí God biníłchʼi diyinii, diyingo nidaalʼaʼí, bíká anídaalwoʼ yę́ę doo deiniizı̨́ı̨́ʼ da. Díí biniinaa Jiihóvah hashké binaʼnitin choyoosʼįįd, doodaiiʼ nááná háiida hatséskʼeh góneʼ ayiiznil. (1 Samuel 13:13, 14) Tʼahádóó índa Jiihóvah éí ooʼishii, tsʼídá tʼáá ákogi átʼé léiʼ néiidiiłtı̨́.

15. (a) Náasdi tsʼídá tʼáá ákogi átʼé léiʼ ooʼish dooígíí, haash yitʼéego átséedi haa hóoneʼ? (b) Éísh éí háí átʼı̨́?

¹⁵ Ląʼí nááhai bítséedi, Jiihóvah éí bidineʼé bá ooʼishii tsʼídá tʼáá ákogi átʼé léiʼ nihá nídideeshtééł yił níigo yichʼįʼ ádee haadzííʼ. Mózes éí Ízrel dineʼé kwííłní: Jiihóvah “nihiDiyin God nihichʼįʼgo halneʼí nihitsʼą́ą́dę́ę́ʼ tʼáá éí nihikʼisóó bitsʼą́ą́dę́ę́ʼ shígi átʼéii łaʼ néididoołááł; éí deísółtsʼą́ąʼ doo.” (Deuteronomy 18:15) Aizéíyah éí díidi God bidineʼé “yá sizı̨́įgo áádóó yinanitʼaʼí nilı̨́į doo” dííniid. (Isaiah 55:4) Áádóó Daniel éí Mesáíyah “Diyin Kʼehgo Atsʼáltíinii” dooleeł ní. (Daniel 9:25) Akéedi éí Jesus Christ tʼáá bí God bidineʼé “nihiNaʼnitinii” nishłı̨́ yidííniid. (Matthew 23:8 yíníłtaʼ.) Jiihóvah éí bidineʼé Jesus booʼish doo biniyé néiidiiłtínígíí biniinaa yikʼeh dahółʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ. (John 6:68, 69) Haʼátʼíísh biniinaa Jesus tʼáá íiyisíí dayoosdląąd?

16. Jesus éí níłchʼi diyinii bidziilgo ábiilaaígíí, haash yitʼéego nihił bééhózin?

¹⁶ Jesus éí, níłchʼi diyinii bidziilgo ábiilaa. Jesus éí “Tó biyiʼdę́ę́ʼ hajííyáago, tʼáá áko yádiłhił ąą ádzaago níłchʼi diyinii éí hasbídí nahalingo hakʼijįʼ hadahooleełgo” éí John yiyiiłtsą́. Éí tʼáadoo hodinaʼí “níłchʼi diyinii honoojíígóó ahoyíísá.” (Mark 1:10-12) Nihookáaʼgi nazhnitingo, níłchʼi diyinii bee God bibee adziilii chojoosʼįįd. (Acts 10:38) Jesus éí hwee ayóóʼíʼóoʼniʼ, ił hózhó dóó hweʼoodląʼ niłdzilígíí éí níłchʼi diyinii háká análwoʼígíí  binahjįʼ ńtʼééʼ. ( John 15:9; Hebrews 12:2) Jiihóvah éí bidineʼé jooʼish doo biniyé Jesus néiidiiłtı̨́, áádóó God biníłchʼi diyinii bee ajooʼishígíí éí tʼáá ííshjání ńtʼééʼ.

17. Diyingo nidaalʼaʼí éí haitʼéego Jesus yíká ííjééʼ?

¹⁷ Diyingo nidaalʼaʼí éí Jesus yíká ííjééʼ. Jesus baptize ábiʼdilyaadóó, “diyingo nidaalʼaʼí haa haaskaigo há chodaozʼįįd.” (Matthew 4:11) Kʼadę́ę bidiʼniilyı̨́įgo, “yáʼąąshdę́ę́ʼ diyingo naalʼaʼí hachʼįʼ niníyá, hadziil áhodoolííł biniyé.” (Luke 22:43) Jesus éí Jiihóvah, diyingo nidaalʼaʼí hachʼįʼ yidoołʼaałígíí hoł bééhózin.—Matthew 26:53.

18, 19. Jesus binaʼnitin dóó beʼiinaʼ áyiilaaígi éí haitʼéego God Bizaad bíká eelwod?

¹⁸ God Bizaad éí Jesus yíká eelwod. Jesus éí ahoʼniilneʼdóó ájídinjįʼ God Bizaad háká eelwod. Ádin jidooleełjįʼ ndi, Mesáíyah átséedi baa dahóoneʼ yę́ę baa chʼíhojiizʼą́. (Matthew 4:4; 27:46; Luke 23:46) Ákondi íídą́ą́ʼ hastóí dahodísinii ánaazíiníí éí doo Jesusgi ádaatʼée da ńtʼééʼ. God Bizaad doo bił yáʼádaatʼééhgóogo, éí doo yikʼeh ádaʼałʼı̨́į da ńtʼééʼ. Áko Diyin Bizaad biiʼ éí Jesus kóháłní: “Díí diné tʼáá bizábąąhídóó tʼéiyá yee shił danilı̨́, nidi dabijéí doo yee shitʼáhíjįʼ ádaatʼée da; Naʼníleʼdii shichʼįʼ dahodísin, háálá diné yee nahasʼáanii binaʼnitin danilı̨́įgo yee nidaʼnitin.” (Matthew 15:7-9) Jiihóvah bidineʼé dayéeʼéésh dooígíí éí Bizaad yikʼeh ádaaníłígíí tʼéiyá néiididoonił.

¹⁹ Jesus naʼnitingo éí God Bizaad choyoosʼįįd. Hastóí dahodísinii ánaazíinii nahódanitaahgo, doo tʼáá hó hontsékees  binahjįʼ bee bichʼįʼ háájoodzíiʼ da. Ndi, Diyin Bizaad chojoołʼı̨́įgo bee naʼjineeztą́ą́ʼ. (Matthew 22:33-40) Hweʼiinaʼ joołtʼihgi, yáʼąąshdi hooghan yę́ędą́ą́ʼ, yá biiʼ ádajiilaaígíí yę́ę ałtso baa chʼíhozhdooʼááł ńtʼééʼ ndi, Diyin Bizaadjígo chojoosʼįįd. Éí bízhneedlı̨́įgo “Diyin God bizaad bee akʼedaʼashchíinii yáʼátʼéehgo bikʼidazhdiʼdootı̨́įłgo hoł ííshją́ą́ áyiilaa.”—Luke 24:32, 45.

20. (a) Haash yitʼéego Jesus éí Jiihóvah yaa haznih? (b) Haash yitʼéego Jesus dóó Hérad Agrípa I, ałʼąą átʼé?

²⁰ Azhą́ shı̨́ı̨́ Jesus dabíistsʼą́ʼígíí bikʼee tʼóó bił adahayóí ndi, nabinitinii Jiihóvah, baa hodooʼnih nízin ńtʼééʼ. (Luke 4:22) Hastiin átʼı̨́į léiʼ éí Jesus “Naʼnitiní yáʼátʼéehii,” nilíinii hałníigo haa haznih, ndi Jesus áháłní: “Haʼátʼíishąʼ biniyé yáʼátʼéehii shidiní? Tʼááłáʼí nidi doo yáʼájítʼéhí da, tʼáá hazhóʼó Diyin God tʼéiyá.” (Mark 10:17, 18) Ákondi, tseebíí nínáánááhaigo Hérad Agrípa I, Judíya dineʼé yinaatʼáanii silı̨́ı̨́ʼ. Éí doo Jesusgi átʼéii da. Áłah aleeh léiʼgi Hérad éí ayóó átʼéego hadiidzaa. Áko diné dahwiiłtsą́ągo: “hadadeeshghaazhgo ádaaní, Eiiyeeʼ diyin biinééʼ átʼéé lá, doo diné biinééʼ átʼée da!” Hérad baa hasʼnihígíí bił yáʼíítʼééh, “Nítʼééʼ Diyin God doo baa hojiniihígíí biniinaa tʼahaaʼgo Bóhólníihii bidiyingo naalʼaʼí atíhoolaa, áko chʼosh dahalghałgo hajííyol.” (Acts 12:21-23) Jiihóvah éí Hérad ooʼish doogo, doo néiidiiłtı̨́į da. Ndi Jesus éí God náhodiiłtínígíí ííshjání ájiilaa. Jiihóvah éí bidineʼé aláahdi yiNaatʼáanii nilı̨́, éí biniinaa Jesus baa haniih ńtʼééʼ.

21. Akééʼ góneʼ lá haʼátʼíí baa nínáádadíitʼįįł?

²¹ Jiihóvah éí Jesus nízaadgóó Naatʼáanii nilı̨́į doo nízin. Jesus náábiʼdiilzá bikéédóó bídahoołʼaahii kóyidííniid: “Yáʼąąshdi áádóó nahasdzáán bikáaʼgi bee ídahólníihii tʼáá ałtso shaa deetʼą́ . . . áádóó jóʼakon, łahgo náhodeesdzáajįʼ tʼáá áłahjįʼ nihił honishłǫ́.” (Matthew 28:18-20) Ákoshąʼ Jesus yáʼąąshdę́ę́ʼ haitʼéego God bidineʼé yooʼish doo? Nahasdzáán bikáaʼgi Jesus bá dahwéeʼaah dooleełígíí, háíshąʼ Jiihóvah choidoołʼįįł? Áko díí chodabiʼdisʼįįdígíí, haash yitʼéego Oodlání danilíinii yéédahodoosįįł? Akééʼ góneʼ baa nínáádadíitʼįįłígíí éí díí biiʼ nidaʼádéékidígíí nihił ííshjání ádadoolnííł.