1, 2. (a) Nihibrothers dóó nihisisters haʼátʼíí bee bichʼįʼ anídahaztʼiʼ? (b) Áko haʼátʼíí bíndaʼídíkid?

BROTHER LIJE wolyéego ání, “Burundi anaaʼ hazlı̨́įʼgo ałkʼi jiijééʼ. Nihí éí assembly baa naʼaldeehgo atah dahoniidlǫ́. Diné danéechééh, łaʼ éí daʼdiłdon. Shizhéʼé dóó shimá dóó 11 tʼááłaʼ haiijéeʼgo tʼóó doolkǫǫhígo dah dadínííchą́ą́ʼ. Malawi hoolyéedi refugees bá nihodeetʼą́ągi shikʼéí łaʼ tʼáá báaʼda áajįʼ adahineezhchą́ą́ʼ. Éí 1,000 tsin sitą́ ánízáágóó yisdáʼdahizhneezhchą́ą́ʼ. Daʼníłtsʼą́ą́ʼgóó dah dadínííchą́ą́ʼ.”

² Anaaʼ dóó atíʼélʼı̨́įgo biniinaa nahasdzáán bikááʼgóó 65 míiltsoh ánéelą́ą́ʼ refugees dabikéyahdóó chʼídabidiʼniilkaad. Refugees tʼah doo kónéelą́ą́ʼ haʼniih da ńtʼééʼ. * (Footnote níníłʼı̨́.) Jiihóvah Yá Dahalneʼé éí miil ánéelą́ągo refugees danilı̨́. Ląʼí éí bikʼéí ádaadin áádóó ałtso  bitsʼádaʼiizdéél. Haʼátʼíí ałdóʼ bee bichʼįʼ anídahaztʼiʼ? Haitʼéego éí nihibrothers dóó nihisisters kótʼéego bichʼįʼ nidahwiiʼnáago Jiihóvah yá ndaalʼaʼgi dóó bił dahózhǫ́ǫ dooígi bee bíká anéijah doo? (Psalm 100:2) Áádóó refugees éí Jiihóvah doo yee dah hósin daaígíí haitʼéego hazhóʼó bee nidabidíníitįįł?

3. Jesus áádóó ląʼígo bídahoołʼaahii haitʼéego refugee dajizlı̨́ı̨́ʼ?

³ Łaʼ Jiihóvah bidiyingo naalʼaʼí Jóseph ííłní, naatʼáanii Hérad éí Jesus yiʼniiłhı̨́, áko Ííjipgóó adazhneezhchą́ąʼgo refugee dajizlı̨́ı̨́ʼ. Hérad daaztsą́ąjįʼ tʼáá ákwii kéédahojitʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ. (Matthew 2:​13, 14, 19-21) Ląʼí nááhaidóó bikʼijįʼ diné atídaalʼı̨́įgo biniinaa Jesus bídahoołʼaahii éí “Judíya índa Samériya kéyahgóó tahodiʼnooskaad.” (Acts 8:⁠1) Jesus tʼáá íídą́ą́ʼ nayólíigo éí ląʼígo bikééʼ nidaakai yę́ę dabikéyahdóó chʼídabidíʼnóolkał. Áko ání: “Atídanihiłʼı̨́įgo, náánáłahdi kin hanáánáálʼáajįʼ chodaʼiidoołʼįįł.” (Matthew 10:23) Hakéyah bitsʼą́ąjįʼ nídazhdíniichéehgo nanitłʼah.

4, 5. (a) Refugees danéechéehgo, haʼátʼíí bá baa dahadzid? (b) Bá nihodeetʼą́ągi kééhatʼı̨́įgo, haʼátʼíí bá baa dahadzid?

⁴ Refugees danéechéehgo doodaiiʼ bá nihodeetʼą́ągi kééhatʼı̨́įgo ląʼígóó doo yáʼátʼéhíí bił danítʼiʼ łeh. Lije bitsilí Gad ání: “Índa 12 shinááhaigo, tʼóó ahayóí diné daneeznáago bíighahgóó chʼíniiʼná. Shikeeʼ ayóó átʼéego daniicháád, nihílááh tʼáá sáhí wohkah dííniid. Shizhéʼé éí díí doo daatsʼíídgóó nidaʼałtseedii doo tʼáá kʼad yichʼįʼ kóshiilaa da, áko shiníłtı̨́. Tʼáá ákwii jı̨́ Jiihóvah bichʼįʼ sodadilzin dóó badaʼííníidlíigo yiikah. Áko łahda mangoes tʼéiyá nídeidı̨́ı̨́h.”—Philippians 4:12, 13.

⁵ United Nations éí refugees yá nídahodiiʼą́ą́góó Lije éí hakʼéí bił dahaghango jineeyą́. Ákweʼé doo yáʼáshóógóó hazʼą́. Lije, kʼad éí circuit overseer jílı̨́, kójíní: “Refugees kéédahatʼı̨́įgi naanish ádaadin. Aseezı̨́, ił nahondooh, gamble, antʼįįh, dóó tʼóó baaʼihgo naʼageh bee tsiʼnaʼaldeehgo hazʼą́.” Díí tʼáá átʼé bitsʼąą ádaa áháyą́ą doo biniyé, Jiihóvah Yá Dahalneʼé éí congregationgi binaʼanish bidajílníish doo. (Hebrews 6:​11, 12; 10:​24, 25) Hweʼoodląʼ bidziilgo ádajósin doo biniyé hazhóʼó ádaa ádahojilyą́, áádóó ląʼí pioneers daazlı̨́ı̨́ʼ. Ízrel dineʼé honoojíidi tʼóó áłtsééd niníná yę́ędą́ąʼgi átʼéego, refugees bá hazʼą́ągi ałdóʼ tʼóó kónígháníjįʼ kééhwiitʼı̨́ hwiindzin. Áko díí binahjįʼ hazhóʼó nitsáhákees.—2 Corinthians 4:18.

6, 7. (a) God bibee ayóóʼóʼóʼníinii nanihiiłnáago, haitʼéego nihibrothers bíká anéiijah? (b) Éí łaʼ haitʼéego bíká anéiijah?

⁶ Nihibrothers dóó nihisisters bichʼįʼ dahodiiʼnáahgo éí God bibee ayóóʼóʼóʼníinii nanihiiłnáago ayóóʼádeiyíníiʼníi łeh. (1 John 3:​17, 18 yíníłtaʼ.) Díí łah Judíyadi ałkʼidą́ą́ʼ Oodlání danilínę́ę dichin baa níłniiʼgo congregationdóó łaʼ áká ádiijah daniizı̨́ı̨́ʼ. (Acts 11:​28, 29) Yilʼaadii Paul dóó Peter  éí Oodlání danilínę́ę nihá ádahwiinítʼı̨́įgo áłká anídaahjah yidííniid. (Romans 12:13; 1 Peter 4:9) Jó Oodlání éí daʼníłtsʼą́ą́dę́ę́ʼ nihibrothers nihaa hakʼahígíí baa dajiinohbaʼ haʼní. Áko nihibrothers bichʼįʼ dahodiiʼnáahgo, doodaiiʼ bibeʼoodląʼ biniinaa atíbiʼdilʼı̨́įgo bíká adiilwoł! * (Footnote níníłʼı̨́.)—Proverbs 3:27 yíníłtaʼ.

⁷ Ukraine hoolyéedi haʼaʼaahjígo, tʼáá ániidídóó ląʼí Jiihóvah Yá Dahalneʼé éí anaaʼ dóó atíʼílʼı̨́ biniinaa dabighan bitsʼą́ąjįʼ chʼídahaazná. Baa yíníiłgo łaʼ nidabiʼdistseed. Ukraine dóó Russiadi nihibrothers dóó nihisisters éí dajínéhígíí yaa dajoozbaʼgo dabighan góneʼ yá dahoołʼaʼ. Kéyah biiʼ kéédahojitʼínígíí binahatʼaʼ bił ndaaztʼiʼii doo bee daʼjítah da, áádóó Diyin Bizaad biiʼdóó nizhónígo baa haneʼígíí bídazhneedlı̨́įgo baa nidahojilneʼ.—John 15:19; Acts 8:4.

8, 9. (a) Kéyah ániidígíí biiʼ refugee ídlı̨́įgo, haʼátʼíí bee áchʼįʼ anáhóótʼiʼ? (b) Áká adíílwołgi haʼátʼíí biniyé haʼííníilníi doo?

⁸ Refugees łaʼ, bikédaayah biiʼ náánáłahjįʼgo dah dadohnééh, dabidiʼní. Łaʼ éí kéyah doo dahojooʼı̨́ı̨́góó biih dajiinééh. Bílaʼashdlaʼii binahatʼaʼ éí refugees díí yee yíká anídaajah; chʼiyáán, ééʼ, dóó kéédahojitʼı̨́į dooígi, ndi anáhóótʼiʼii tʼáá dahólǫ́. Chʼiyáanda łah áhálniihgo átʼé. Łaʼ éí kéyah biiʼ kéédahojitʼínę́ęgi dah deesdoi, áko deeskʼaazgo ééʼ astı̨́įgi doo hózhǫ́ bił béédahózin da. Áádóó łaʼ chodaoʼíinii ádaaniidíii éí chooʼı̨́įgi índída yídahoołʼaah.

⁹ Refugees kéyah biiʼ nihoʼdeeʼnilgi bee ádaa áháyą́ą dooígíí, bílaʼashdlaʼii binahatʼaʼ bił nahazʼą́ą́góó łaʼ bee áká aʼdoowołii bee dahólǫ́. Ndi díkwííshı̨́ı̨́ nídíziʼdóó tʼáá hó ádaa ádahojilyą́ą doo hodóʼníi łeh. Díí éí nanitłʼah. Ląʼígóó tʼáá hooshchʼįʼ tʼáá łahjįʼ díí bídahwiizhdoołʼááł: saad ániidígíí bee yátiʼ, bee ádaʼoolʼįįłii ániidígíí, ąąh hááʼá dóó tax bee hazʼą́ągi, óltaʼgi, dóó áłchíní nanitin! Nihibrothers dóó nihisisters kótʼéego bichʼįʼ nidahwiiʼnáago, bił haʼííníilníigo nił nilı̨́įgoósh bíká adíílwoł?—Philippians 2:​3, 4.

10. Refugees tʼóó yíkaiígo haitʼéego bibeʼoodląʼ bidziilgo ádadiilnííł? (Áłtsé eelkidígíí níníłʼı̨́.)

¹⁰ Łahda ákwii bídahólníhígíí éí áhánígóó congregationgo nihibrothers ákǫ́ǫ́ doogáałgi yee yichʼįʼ nidahwiiłnáa łeh. Biniinaa tʼáá naʼníleʼdii, doo nihíká ádiijah da, deiłníi łeh. Naanish łaʼ éí áłah náʼádleeh hatsʼą́ą́ʼ neinółtłʼah doo jinízingo doo shá bíighah da jiníigo biniinaa kéyah doo biiʼ kééhonítʼíi da doo, ałdóʼ dahałníi doo. Áko łaʼ nídaaldzid dóó łahdóó adeeshwoł yeeʼ danízingo biniinaa díí naanish ádaa deidiyiitʼaah. Éí bąą nihibrother tʼáá ákǫ́ǫ́ refugee daaleehgo, tsı̨́įłgo bił ahéédahodiilzįįł. Nihaa hojoobaʼ lá dadínóozįįł. Díí átʼéego baa nitsáhákeesgo dóó bee bíká aʼdoowołii bá baa nitsíikeesgo éí bibeʼoodląʼ bidziil doo.—Proverbs 12:25; 17:17.

11. (a) Refugees haʼátʼíí yídin danílı̨́į łeh? (b) Refugees haitʼéego ahééh daznízin doo?

¹¹ Chʼiyáán, ééʼ dóó haʼátʼíí shı̨́ı̨́ bídin ídlínígi nihibrothers áłtsé bee bíká adíílwoł. * (Footnote níníłʼı̨́.) Azhą́ áłtsʼíísígo baʼnídéel ndi, zéédéeláhída łaʼ, nihibrother yaa ahééh nízin doo. Refugee jílı̨́įgo éí doo ayóó azhdókeed da doo, ndi diné háká anájahgi baa ahééh jinízin doo. Áko habrothers háká anájahgi yaa bił dahózhǫ́ǫ doo. Ndi, refugees éí bídin hwiindzinígíí tʼáá hó bee ádaa ádahojilyą́ągo há yáʼátʼééh. Kótʼéego ádá ádajitʼı̨́įgo ił ídlı̨́ bił nítʼiʼ, índa habrothers bił kʼé hwiindzin. (2 Thessalonians 3:7-10) Ákondi, refugees éí bíká ádiijahgi nihąą silá.

12, 13. (a) Refugees haitʼéego bíká adiilwoł? (b) Elders éí haitʼéego refugees yíká ííjééʼ?

¹² Refugee bíká aʼdoowołgi éí doo ayóó béeso átʼı̨́į da. Íiyisíí yídin danílínígíí éí ił ídlı̨́ dóó ayóóʼóʼóʼní. Bee hodootʼihii chooʼı̨́įgi doodaiiʼ chʼiyáán nihá yáʼádaatʼéehii doo daʼílínígíí nahidoonihgi bee bíká adíílwoł. Bee náʼálkadída doodaiiʼ chʼil bee yilzhéhída bee dahodooleełgi bíká adíílwoł, áko éí yee ákʼindaaldzil doo. Tsʼídá aláahdi éí congregation ániidíii yínáádidoodáałgi bee bíká adíílwoł. Ná bíighah ládą́ą́ʼ áłah náʼádleehgóó bił ałnáánítʼash. Áádóó nikéyah biiʼ nahólneʼígi átʼéego bee nidiníítı̨́ı̨́ł, índa dahootahgóó bił nahólneʼ doo.

 ¹³ Dı̨́ltʼéego ániid ndaakai léiʼ refugee danílı̨́įgo congregationgi yíkai, elders bíká ííjééʼ. Éí naʼabąąsʼgi, naaltsoos hadilnéehgi yee yídahołʼą́ą́ʼ, áádóó naanish biniyé naaltsoos niheʼníiłgi yíká ííjééʼ. Naanish hazhóʼó ałkééʼ nidazhdooniłgi elders yee háká ííjééʼ, áko Jiihóvah bá naʼalʼaʼgi áłtsé ádajósin. (Galatians 6:10) Tʼáadoo hodíínaʼí, díí dı̨́ltʼéego pioneers daazlı̨́ı̨́ʼ. Háálá elders bíká ííjééʼdóó tʼáá bí ádaatʼéego Jiihóvah bá naʼalʼaʼgi áłtsé ádayiilaa. Oodlání bidziilii daazlı̨́ı̨́ʼ índa Séítan binahatʼaʼ yitsʼą́ą́ʼ ádaʼdiilyaa.

14. (a) Refugees haʼátʼíí bitsʼąą ádajítʼée doo? (b) Háísh ákódzaa?

¹⁴ Oodlání átʼéhígi átʼéego, refugees ałdóʼ naalyéhé bíchą́hwíídéeniʼgi bitsʼąą ádajítʼéego Jiihóvah bił kʼé hwiindzingi áłtsé ádajósin doo. * (Footnote níníłʼı̨́.) Lije, baa chʼíhootʼánę́ę, yił háájééʼ yił danéechééh yę́ędą́ą́ʼ hazhéʼé éí oodląʼ ílı̨́ hałníigo yee nahoneeztą́ą́ʼ yę́ę béédajilniih. Kódajiní: “Nihizhéʼé éí nihiyéél yę́ę tʼááłáʼí níʼą́ągo, doo íiyisí nidzinii yóóʼayiiskaad. Ńtʼééʼ hoł hózhǫ́ǫgo azis tʼéiyá dah yoołtsosgo ání: ‘Danółʼı̨́. Díí tʼéiyá danohsin!’”—1 Timothy 6:8 yíníłtaʼ.

15, 16. (a) Nihibrothers bibeʼoodląʼ haitʼéego bidziilgo bá ádadiilnííł? (b) Bíniʼ yiiʼaʼgi haitʼéego bíká adiilwoł?

¹⁵ Refugees éí chʼiyáán índa ééʼ doo íiyisíí yídin danilı̨́į da. Diyin Bizaad biiʼdę́ę́ʼ bee adziilii índa bee haʼóníinii yídin danilı̨́. (Matthew 4:4) Elders éí refugees tʼáá bí dabizaad naaltsoos bee ádaalyaaígíí bá chodeizhdoołtʼeeł, áádóó nihibrother łaʼ éidí saad yee yáłtiʼígíí hadazhdínóotaał. Díí ílíinii átʼé, háálá ląʼí refugees tʼáá ałtsoní yídadínéelnánę́ę ałtso bitsʼą́ąjįʼ chʼíbidiʼneelkaad. Bikʼéí índa kéédahatʼínéegi dóó congregationgi yaa anájah yę́ę, yídahássááh. Bił Oodlání dajílínígíí éí Jiihóvah bibee ayóóʼóʼóʼní dóó beʼajoobaʼ bił dahólǫ́ǫgi baa ákodazhnízin doo. Doo baa ákodazhnízingo éí náánáłahdę́ę́ʼ kéyah Jiihóvah doo yá ndaalʼaʼ daaígíida yichʼįʼ chodaʼiidoołʼįįł. (1 Corinthians 15:33) Congregationgi nihił anítah dabidiiʼníigo “déʼéyóní danílíinii” éí Jiihóvah bił baa ádahwiilyą́ą doo.—Psalm 146:9.

¹⁶ Atídaʼoolíiłii tʼahdii dahwéiiʼaahgo biniinaa Jesus bikʼéí yił tʼah índída haghangóó nijíkai. Tʼáá ákótʼé, refugees dahaghangóó tʼą́ą́ʼ nízhdookahgi doo bohónéedzą́ą́góoda átʼée łeh. Ndi, łaʼ shı̨́ı̨́ doo nátʼą́ą́ʼ nidabiʼniʼ da. Lije áníigo ląʼí azhéʼé dóó amá hakéyah biiʼdi tʼáá dahanááł dahakʼéí yił nidahadeeł dóó nidabiʼdistseed. Áko biniinaa baʼáłchíní doo nátʼą́ą́ʼ nidadiitʼish da danízin. Nihibrothers baa aʼááh daniidzin, ayóóʼádeíyíníiʼní, nihá ádahwiinítʼı̨́, índa aʼohgo ádaa nitsídeiikees doo. (1 Peter 3:8) Atídabiʼdilʼı̨́įgo biniinaa refugees łaʼ tʼáá sahdii naʼádíltʼeʼ doo, índa bee bichʼįʼ nahwiiʼnánígíí baʼáłchíní yinááł yaa yáłtiʼgi  yaa yánízinda doo. Baa nitsíníkees, ‘Kótʼéego shichʼįʼ nahwiisʼnáaʼgo, haalá yitʼéego bee shaa nitsáhákees doo?ʼ—Matthew 7:12.

17. Refugees éí Diyin Bizaad bee bił dahaneʼgo haitʼéego bee biiʼ haa dahwiildóóh?

¹⁷ Dííshjı̨́įdi ląʼí refugees éí bikédaayahgi yiiʼ nidahalneʼ yę́ęgi bitsʼą́ą́ʼ niʼ ádaalyaadę́ę́ʼ deiyíkááh. Jiihóvah Yá Dahalneʼé yídaneedlı̨́įgo nidahalneʼígíí bichʼįʼ ahééh hwiindzin. Háálá tʼóó ahayóí refugees God biNahatʼaʼ baa haneʼgi índída yaa dahodiiztsʼą́ą́ʼ. (Matthew 13:​19, 23) Ląʼí yínííł danilı̨́, áłah náʼádleehgi biiʼ haa dahwiildóohgo ádaaní: “Diyin God nihitahgóó hólǫ́ǫ́ lá!”—Matthew 11:​28-30; 1 Corinthians 14:25.

18, 19. Refugees, Diyin Bizaad bee bił hwiilneʼgo, haitʼéego baa honiidzą́ą doo?

¹⁸ Honiidzą́ągo baa siitiʼgo refugees éí Diyin Bizaad bee bił nidahwiilneʼ doo. (Matthew 10:16; Proverbs 22:3) Refugees nihichʼįʼ yałtiʼgo haʼííníilníi doo, ndi bílaʼashdlaʼii binahatʼaʼ bił ndaaztʼiʼii doo bił baa néiitʼı̨́į da doo. Bétheldę́ę́ʼ dóó tʼáá ákwii bídahólníihii bikʼehgo íʼiilʼı̨́į doo, áko nihí doodaiiʼ łaʼda doo bohodidiiltʼih da. Refugees éí bibee daʼoodląʼ dóó bibee ádaʼoolʼįįłii ałʼąą ádaatʼé, bá baa ákoniidzin dóó nihił nílı̨́į doo. Łaʼ kédaayahdę́ę́ʼ sáanii ééʼ naazhjéeʼgi yee aa nídaatʼı̨́įgo átʼé. Áko bitah nahwiilneʼgo, hazhóʼó ní ééʼ bee háádiitʼįįhgo yáʼátʼéeh doo.

¹⁹ Bichʼįʼ nidahwiiʼnánígíí bíká ádiijah daniidzin łeh, azhą́ Jiihóvah doo yá naalʼaʼ da ndi ałdóʼ. Ákwíitʼı̨́įgo éí Jesus Samériyadóó diné léiʼ yaa hólneʼ yę́ęgi átʼéego beʼiilʼı̨́į doo. (Luke 10:33-37) Yáʼátʼéehgo diné bee bíká adiilwołgi éí nizhónígo haneʼ bee nidíníitı̨́ı̨́ł. Elder łaʼ ląʼí refugees yíká eelwodgo ání, tʼáá ákǫ́ǫ́ tsı̨́įłgo nihí éí Jiihóvah Yá Halneʼé daniidlı̨́ bidiiʼníi doo. Yídin danílínígíí bee bíká ádiijah, ndi áłtsé éí Diyin Bizaad biiʼdę́ę́ʼ ił chohooʼı̨́ bikʼidiʼdootı̨́įłgi bee nihił dahodíílni biniyé neiikai dabidiiʼníi doo.

20, 21. (a) Déʼéyóní ayóóʼádeiyíníiʼníigo haʼátʼíí bee yáʼátʼéhígi áhootʼée łeh? (b) Haʼátʼíí díí bikééʼdóó baa ídahwiidiilʼááł?

²⁰ Déʼéyóní ayóóʼádeiyíníiʼníigo yáʼátʼéhígi áhootʼée łeh. Nihisister nilı̨́įgo éí diné atídaalʼı̨́įgo biniinaa Eritrea hoolyéédę́ę́ chʼídahizhneezhchą́ą́ʼ. Dı̨́įʼ haʼáłchíní kéyah hóółtseiigóó yikahgo tseebíí dabiiską́. Chʼééh deeskai, ńtʼééʼ Sudan hoolyéedi yíkai. Áko ájíní, “Ákwii nihibrothers tʼáá íiyisí bikʼéí danilı̨́ nahalingo chʼiyáán, ééʼ, hooghan dooleełii índa bee chʼaa adoodáałii yee yíká ííjééʼ. Háísh éí tʼáadoo yee hósinii, tʼááłáʼígíí God yadaʼólíigo bighan góneʼ yá hwiidoołʼaał? Jiihóvah Yá Dahalneʼé tʼéiyá!”—John 13:35 yíníłtaʼ.

²¹ Ákoshąʼ áłchíní bizhéʼé dóó bimá yił nidahaaskaígíí? Díí baa ídahwiidiilʼááł, haitʼéego hooghan hazʼą́ą́dóó bił dahózhǫ́ǫgo Jiihóvah bá naʼalʼaʼ dooígi bee bíká ádiijah.