Skip to content

Skip to table of contents

Joseph F. Rutherford dóó náánáłaʼ brothers yił Europegóó naaskaigo naazı̨́

1920—Neeznádiin Nááhai Yę́ędą́ą́ʼ

1920—Neeznádiin Nááhai Yę́ędą́ą́ʼ

1920 tʼóó bee hahoolzhiizhígo Jiihóvah bidineʼé éí naanish aláahdi dooleełii yídadoolnishgi yaa bił dahózhǫ́. Éí íídą́ą́ʼ 1920 yihahígíí yeartext yá ádayiilaaígíí éí King James Version biiʼdóó, “The LORD is my strength and song.”—Ps. 118.14.

Jiihóvah éí bá ndaalʼaʼí yídaneedlı̨́įgo bibee adziil yeinílá. 1920 yihahgo colporteurs, díí tʼáá éí pioneers daolyéé ńtʼééʼ, éí 225dóó 350jįʼ silı̨́ı̨́ʼ. Íídą́ą́ʼ índa 8,000 class workers, éí publishers áhyiłní, field service ádaʼiilaagi headquarters yichʼįʼ áńdayiidlaa. Nahaneʼgi diné dabíistsʼą́ąʼgo Jiihóvah yéigo bikʼihasdliʼ.

BÍDAZHNEEDLĮ́ĮGO ÁDAJÓSIN

Joseph F. Rutherford éí Bible Students dah yikahígíí bá álą́ąjįʼ jizı̨́. March 21, 1920go New York Citygi, “Millions Now Living Will Never Die” wolyéego diné bee bichʼįʼ hajoodzííʼ. Bible Students díí biniyé diné tʼóó ahayóí nihaa díínááł deiłníigo yidaʼasniiʼ. New York Citygi theater ayóó áníłtsogo ahínáʼiildah biniyé siʼánígíí há dahastʼą́, áádóó 320,000 ánéelą́ą́ʼ invitations nidajizniiʼ.

“Millions Now Living Will Never Die” baa ahoʼniineʼgo bóʼoolkąąh

Bible Students éí tʼóó ahayóí hąąh áłah azlı̨́ı̨́ʼ. Theater éí tʼáá 5,000ígo bá hazʼą́, áko biiʼ hadéébįįdgo 7,000dóó baʼaan diné éí doo bá hazʼą́ą da hazlı̨́įʼgo tʼáadoo yah eekai da. The Watch Tower áníigo éí “International Bible Students éí díí áłah daʼazlı̨́ʼígíí tsʼídá nitsaago dóó yáʼátʼéehgo áłah azlı̨́ı̨́ʼ.”

Bible Students díí “millions now living will never die” haʼníigo yaa ndahalneʼgo ayóó bee bééhoʼdílzin daazlı̨́ı̨́ʼ. Íídą́ą́ʼ Diyin biNahatʼaʼ díí daʼníłtsʼą́ą́ʼgóó baa nahaneʼ dooleełgo átʼéegi doo baa ákodazhnízin da. Ákótʼée ndi, ayóó bídazhneedlı̨́. Ida Olmstead, 1902 yę́ędą́ą́ʼ áłah náʼádleehgi níjídáahgo baa nízhdiidzá, éí ájíní: “Bílaʼashdlaʼii tʼáá átʼé bikʼihwiizhdoodliiłgo bichʼįʼ hoolzhish. Áko tʼáá altso díí nizhónígo baa haneʼii bee bił hodoonihgo baa ákodaniidzin.”

LITERATURE TʼÁÁ NIHÍ ÁDEELNEʼ SILĮ́Į́ʼ

Diyin binaʼnitinii tʼáá hólǫ́ǫ doogo brothers Béthelgi nidaalnishígíí tʼáá bí literature print ádeiłʼı̨́įgo yaa nídiikai. Béthel tʼáá áhánígóó, 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New Yorkgi kin łaʼ baʼítʼą́ągo éí equipment łaʼ nidayiisniiʼgo tʼáá ákwii bí install ádayiilaa.

Leo Pelle dóó Walter Kessler éí January 1920go Béthelgi nizhdoolnish biniyé jiníʼáázh. Walter ájíní: “Béthelgi tʼóó niitʼázhígo printery yikʼidéezʼı̨́įʼii ání: ‘Daʼdiidı̨́įłjįʼ tʼááłáhídi dóó náʼáłnííʼ ahééʼílkid tʼah hadziih.’ Áko basementdę́ę́ʼ books hahidoohjih nihizhdííniid.”

Biiskánígo nináájishnish, Leo ájíní: “Naanish nihaa deetʼą́ągo éí kin biiʼ first floor góneʼ wall tʼáá íiyisíí tʼóó baaʼihgo táádoogis nihiʼdooʼniid. Díí kótʼéego naanish tsʼídá tʼah doo łaʼ binaashnish da ńtʼééʼ. Ndi, díí yeeʼ Jiihóvah binaanishii átʼé, éí tʼáá ákónéehee nisin.”

Printery press The Watch Tower bee álʼínę́ę

Tʼáadoo naaki damóo aleehí brothers yéigo yídaneedlı̨́įgo naaltsoos The Watch Tower print ádeiłʼı̨́įgo yaa nídiikai. Second floor góneʼ éí 60,000 ánéelą́ą́ʼ February 1, 1920 The Watch Tower éí printery press bee print ályaa. Basement góneʼ brothers éí Battleship deiłníigo printery press nideizʼą́. April 14, 1920 bee hahoolzhiizhgo éí naaltsoos The Golden Age ałdóʼ díí press bee álʼı̨́įgo bee hahoolzhiizh. Áko bééhózinígo ákwii nidaalnishígíí Jiihóvah hakʼihasdliʼ.

“Jiihóvah binaanishii átʼé, éí tʼáá ákónéehee nisin”

“LET US DWELL IN PEACE”

Jiihóvah bidineʼé éí łáʼí danilı̨́įgo ayóó yídaneedlı̨́įgo nidahalneʼgi yee chʼínáádaashnish. Ndi, 1917dóó 1919jįʼ achʼįʼ nahwiiʼná biniinaa Bible Students danilínę́ę łaʼ atsʼá heeskai. Áko haʼátʼíí bee bíká aʼdoowoł?

April 1, 1920, The Watch Tower biiʼ “Let Us Dwell in Peace” wolyéego ályaa. Éí ání: “Díí deiniidlą́ągo éí Jiihóvah bikʼeh honishʼı̨́į doo danízinę́ę éí nidaʼiisííʼ yę́ęgóó baa hodiyooʼnahgo Diyin bidineʼé béédiʼdoodáałgo Diyin binaʼanish bee atah chʼééʼdoonish.”

Díí saad ajoobaʼii bee bichʼįʼ haʼoodzíiʼgo ląʼí yaa ahééh daniizı̨́ı̨́ʼ. Ahídzískéii łaʼ kójíníigo áʼjiilaa: “Nahaneʼgi biʼoonishgo tʼóó íighah siidzı̨́įgo nihił yáʼátʼééh ńtʼéeʼgi doo ákótʼéégóó íitʼı̨́ı̨́ lá. Áko díí doo bee yóóʼanáánihidiʼnóotʼah da niidzı̨́ı̨́ʼ.” Díí nahaneʼgi yińdadeeshnishgo ląʼí naanish bá hazlı̨́ı̨́ʼ.

“ZG” NAASʼNIIʼ

June 21, 1920 ahoolzhiizhgo Bible Students éí paperback bee ályaago naaltsoos The Finished Mystery * yéigo yidadeeshnishgo ndeidiiniiʼ. Éí “ZG” deiłníigo dayíízhiʼ. 1918 yę́ędą́ą́ʼ government bitsʼą́ą́ʼ ban ádayiilaago tʼóó sinil ńtʼééʼ.

Tʼáá altso nidahalneʼé, doo pioneers tʼéiyá dago éí díí naaltsoos nidooʼnihgi bee áká oohjeeh dabiʼdooʼniid. “Tʼáá altso congregationdóó baptize ádanihiʼdilyaaígíí díí baa nihił dahózhǫ́ǫgo atah ádaʼdoołííł. Kódadohníigo: ‘Díí tʼéiyá baa naasháa doo’—ZG nideeshnih.” Edmund Hooper éí ájíníigo ląʼí daaltʼéego tsʼídá índa áłtsé dahooghangóó nidahalneʼgo ádaʼiilaa. Ałdóʼ ájíní: “Kótʼéego nidahwiilneʼgo éí díí naanish kʼeeʼąą yilzhish dooleełgo átʼéego doo baa ákodaniidzin da lá.”

EUROPEDI NAHANEʼÍGÍÍ HAZHÓʼÓ HASHTʼEELYAA

Náánáłah daakéyahgóó Bible Students hazhóʼó nidahalneʼ dooleeł yę́ęgóó World War I naʼnółtłʼahgo áyiilaa. Áko Brother Rutherford éí áadi brothers encourage ádadoolnííł dóó nahaneʼgi hazhóʼó bá hashtʼedoolnííł biniyé ákǫ́ǫ́ deeshááł jiniizı̨́ı̨́ʼ. August 12, 1920 yoołkááł góneʼ Britain, Continental Europe, áádóó Middle Eastgóó bitaa diikah jiníigo brothers dı̨́ltʼéego bił dashdiikai.

Brother Rutherford éí Ííjipdi

Brother Rutherford éí Britaindi níyáago Bible Students bá táaʼgo conventions dajiiłʼaʼ áádóó 12go áłah daʼjisłı̨́ı̨́ʼ. Díí éí 50,000 ánéelą́ą́ʼ daatsʼí diné áłah silı̨́ı̨́ʼ. Ałtso bitaa jiyáádóó bikʼijįʼ, The Watch Tower ání: “Brothers bił dahózhǫ́ǫgo ádaalyaa. Nizhónígo ahánígo ídlı̨́įgo ayóóʼádaʼahóʼníigo ahił dadeeshnish, áádóó ląʼí éí yéigo bił dahózhǫ́.” Parisdi Brother Rutherford éí “Millions Now Living Will Never Die” wolyéego yaa náhálnih yę́ę yaa nááhoolneʼ. Tʼóó bee hahoolzhiizhígo diné hadéébįįd. 300dóó baʼaan diné éí łaʼ díí shił chʼínáádootʼááł daaníigo dayííkeed.

Londondi Royal Albert Hall bikin biiʼ ahoʼniineʼ doo haʼníigo naaltsoos bikááʼ bóʼoolkąąh

Áádóó díí bikééʼdóó Brother Rutherford dóó brothers yił dah diikai yę́ę éí Áthenz, Cairo, dóó Jerúsalemdi náánákai. Kweʼé nahósʼaʼgi łaʼda shił chʼínááhodootʼááł daanínígíí baa nínááʼdoodáałgi Brother Rutherford éí Jerúsalem bíighahgi Ramallah hoolyéegi branch office łaʼ nidootʼáałgo áyiilaa. Áádóó Europegóó nátʼą́ą́ʼ nádzáago éí ákwii literature ádaalneʼ doo biniyé Central European Branch Office nidootʼáałgo yee nihoníʼą́.

INJUSTICE HÓLǪ́ǪGI ÍÍSHJÁNÍ ÁLYAA

Printing press Battleship deiłníigo nideizʼánę́ę tʼáá ákwíí jı̨́ dóó tʼáá ákwíí tłʼééʼ yilwołgo The Golden Age No. 27ígíí 4 milliongo ályaa. September 1920go Bible Students díí naaltsoos diné yichʼįʼ kódayiilaa. 1918go Bible Students atídabiʼdilʼı̨́įgi ííshjání ályaago yaa halneʼ.

Emma Martin éí siláo dabiiłtsoodgo ádabiskidígíí

The Golden Age dayółtaʼígíí éí Emma Martin atíbiʼdoolʼįįdgi yaa daʼííłtaʼ. Sister Martin éí San Bernardino, Californiadi colporteur jílı̨́įgo nahojisneʼ. March 17, 1918go éí hó dóó brothers táltʼéego, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, E. A. Stevens, índa Bible Students tʼáá díkwííhígo bił ahíjiikai.

Hastiin łaʼ ákwii atah níyá, éí Diyin Bizaad bíhwiidooʼááł doo yiniyé níyáa da. Éí tʼahádóó ájíní: “Prosecuting attorney biofficedóó ákǫ́ǫ́ adah shisʼaʼ. Éí bikʼijįʼ doodzohii bíkanishtá biniyé ákǫ́ǫ́ níyá.” Áko naaltsoos The Finished Mystery bikʼízhníyá. Áádóó bee hazʼáanii kʼídasootiʼ dahodóʼníigo tʼahádóó Sister Martin dóó brothers táltʼéego dabiʼdiiltsood. Naaltsoos ban ályaago ndaaʼá, dahodiʼníigo Espionage Act wolyéii hakʼijįʼ daasdzoh.

Emma dóó brothers éí guilty dahodooʼniidgo awáalyagóó tááʼ nááhaigóó há nidahwiistʼą́. Chʼééh appeal áńdajiilʼįįhgo May 17, 1920jįʼ hoolzhiizh, áko tʼóó awáalyagóó há nidahwiistʼą́. Ndi tʼáá hodíínaʼgo łah ádzaa.

June 20, 1920go Brother Rutherford éí San Franciscodi convention baa naʼaldeehgo díí áhóótʼįįdígíí baa hojoolneʼ. Ńtʼééʼ diné ákwii neheeskaígíí díí tʼáá íiyisíí doo bił yáʼádaatʼéeh da. Áko United States president bichʼįʼ telegram áʼdoolnííł hodooʼniidgo yee lą́ daʼasłı̨́ı̨́ʼ. Kótʼéego ádaʼiilyaa: “Mrs. Martin éí Espionage law bikʼijįʼ yisdzohígíí doo ákótʼée da. Federal officer dajílínígíí binahjįʼ éí bee Mrs. Martin bee trap ádajiilaa. Éí awáalyagóó hodidooʼniił biniyé tʼáá ádzaagóó bikʼi dahozhdiiʼą́. Díí tʼáá íiyisíí doo ákótʼée da.”

Biiskání President Woodrow Wilson tʼáá ákǫ́ǫ́ tsı̨́įłgo Sister Martin dóó Brothers Hamm, Sonnenburg, dóó Stevens bá nidahwiistʼánę́ę ałtso nahjįʼ kóyiilaa. Éí tʼóó beiʼilniiʼ.

1920 bee hááhaigo Bible Students éí ląʼígóó yaa bił dahózhǫ́. Headquartersgi naanish kʼeeʼąą deeshzhiizh. Bible Students éí Diyin biNahatʼaʼ tʼéiyá binahjįʼ bílaʼashdlaʼii bee bichʼįʼ andahwiiztʼiʼii hashtʼéédoodlííł daaníigo yaa nidahalneʼgo hodeeshzhiizh. (Matt. 24:14) Nínáánááhaigo 1921 éí Diyin biNahatʼaʼ baa haneʼgo tsʼídá yéigo biʼdeezhnish.

^ par. 18 The Finished Mystery éí náánáłaʼ naaltsoos Studies in the Scriptures biiʼ 7th volume biiʼ siʼą́ągo ályaa. Áádóó éí March 1, 1918, The Watch Tower bee ályaa. “Z” éí Zionʼs Watch Tower áádóó “G” éí 7 góneʼ alphabet siʼánígíí bikʼehgo bee yééjiʼ, áko díí binahjįʼ “ZG” deiłníí ńtʼééʼ.