Okutauluka omutete

Okuti Sesusi Waipaelwa Mekulusu?

Okuti Sesusi Waipaelwa Mekulusu?

Ekumbululo Lyo Mbimbiliya

 Ovanthu ovanyingi vatavela okuti ekulusu enyingilikilo lyo Vakilisitau. Mahi, Ombimbiliya kaipopi nawa okutyi Seusi aipaelwa, ngotyo na wike utyii momuti Sesusi aipaelwa ankho ukahi ñgeni. Mahi, Mombimbiliya muna ovipuka vilekesa okuti Sesusi waipaelelwe momuti, kaipaelelwe mekulusu.

 Ombimbiliya pamwe yundapesa ondaka yo Ngeleku stau·rosʹ tyina ipopia omuti muaipaelwa Sesusi. (Mateusi 27:40; Suau 19:17) Namphila ondaka oyo ovanthu veipitiya okuti “ekulusu,” ovanongo ovanyingi vetavela okuti ondaka oyo ihangununa “omuti utai.” a Ngetyi tyipopia omukanda Dicionário Vine — O Significado Exegético e Expositivo das Palavras do Antigo e do Novo Testamento, ondaka stau·rosʹ “kaipopi ovimuti vielipingahana mahi ipopia omuti wike utai.” Komiti ovio oko ovanthu ankho vapapelwa tyina vaipawa.

 Tupu Mombimbiliya muna ondaka yo Ngeleku xyʹlon otyilike no stau·rosʹ. (Ovilinga 5:30; 1 Petulu 2:24) Ondaka oyo ihangununa okuti “evai,” “elinya,” “omphandyi,” ine “omuti.” b Ngotyo omukanda The Companion Bible (Ombimbiliya Ilandulako) wati: “Mutupu natyike mo Ngeleku mo [Testamendu omphe] tyilekesa okuti ankho omiti vielipingahana.”

Okuti okuundapesa ekulusu tyina ufenda Huku utyitavela?

Enyingilikilo crux simplex — ondaka oyo yatunda mo Latin ipopia omuti ankho muipaelwa onongangala.

 Namphila tyeheiwe nawa oñgeni ankho tyikahi omuti omu Sesusi aipaelwa, onondaka ombu pombuelo no notesitu mbatyo mbulekesa nawa okuti Huku ketavela tuundapese ekulusu mefendelo.

  1.   Huku ketavela tuundapese ovilolo ine omanyingilikilo omakuavo, okukutikinya-mo ekulusu. Huku wailikile ova Isilayeli vahakuate “omanyingilikilo” mefendelo liavo. Tupu Ovakilisitau vapopilwa okuti endei “nkholo efendelo liovihuku.” — Deuteronômio 4:15-19; 1 Ova Kolindu 10:14.

  2.   Ovakilisitau potyita tyotete ankho kavakuate ekulusu tyina vafenda. c Ovaumbili va Huku aveho vena okulandula ongeleka nondongeso yono apositolu. — 2 Ova Tesalonika 2:15.

  3.   Ekulusu liahindwa novanthu ankho vahafende Huku. d Etyi palamba omanima amwe konyima yononkhia mba Sesusi, onongeleya mbayapuka muetyi ankho mbulongesa, avetavela ovanthu ovape, ovanthu ovo ankho vahafende Huku, avaetelela “ovilolo, noviso viavo mongeleya,” okukutikinya-mo ekulusu. (Dicionário Vine — O Significado Exegético e Expositivo das Palavras do Antigo e do Novo Testamento) Mahi, Ombimbiliya kaitavela ovilolo viovanthu vahafende Huku ngatyina onkhalelo yokukala vali novanthu ovanyingi. — 2 Ova Kolindu 6:17.

a Tala omukanda O Novo Dicionário da Bíblia, wokuatalwa vali nawa, wahonekwa na J. D. Douglas, pefo 310; nomukanda Theological Dictionary of the New Testament (Diosionaliu Yonongeleya yo Testamendu Omphe), Volume VII, pefo 572; Nomukanda The International Standard Bible Encyclopedia (Enciclopédia Yombimbiliya Padrão Internacional), Yokuatalwa vali nawa, Volume 1, pefo 825; no The Imperial Bible Dictionary (Disionaliu Yombimbiliya Imperial), Volume II, pefo 84.

b Tala o Dicionário Vine — O Significado Exegético e Expositivo das Palavras do Antigo e do Novo Testamento, pefo 417; no A Greek-English Lexicon (Ngeleku Lesiku mo Ingelesi), no Liddell e Scott, Nova Edição, pomafo 1191-1192; no Dicionário Internacional de Teologia do Novo Testamento, pefo 163.

c Tala omukanda Encyclopædia Britannica, 2003, pana pati “Ekulusu”; The Cross—Its History and Symbolism (Ekulusu — Apa Liehimbika Netyi Lihangununa), pefo 40; no mukanda The Companion Bible, Oxford University Press, apendise 162, pefo 186.

d Tala omukanda The Encyclopedia of Religion (Enciclopédia Yonongeleya), Volume 4, pefo 165; nomukanda The Encyclopedia Americana, Volume 8, pefo 246; no Symbols Around Us (Omanyingilikilo akaka), pefo 205-207.