Ombimbiliya kaipopi onthiki Sesusi Kilisitu atyitwa. Tala etyi tyapopia omikanda vikahi pombuelo:

•   “Onthiki nenima Sesusi atyitwa kaiiwe.” — New Catholic Encyclopedia. (Omukanda wo va Katolika)

•   “Onthiki Sesusi atyitwa kaiiwe nawa.” — Encyclopedia of Early Christianity. (Omukanda wo va Kilisitau votete)

 Namphila Ombimbiliya kaipopi nawa onalupi Sesusi atyitwa, mahi itupopila omahunga evali alekesa nawa-nawa okuti Sesusi katyitilwe mu 25 ya Dezembro.

Katyitilwe pokuenye

1.   Okulihonekesa. Etyi kuakamba katutu opo Sesusi atyitwe, Sesale Augustu apakeko otyitumino tyati “ovanthu aveho vena okuenda kotyilongo vatyitilwa opo vekelihonekese.” Iya ku vamwe otyo ankho matyisukisa okuenda osimana ine tyilamba-po opo vehike kuna vatyitilwa na vekelihonekese. (Luka 2:1-3) Otyitumino otyo tyafuile ankho tyahindwa opo vetyivile okupola elilimu kovanthu ine hamwe opo vetyivile okukuata ovanthu vende koufualali. Otyo ankho tyinumanesa ovanthu. Ngotyo ankho katyitavela okusoka okuti Augustu watumine ovanthu valinge oungendi omunene ngoo pomuwo wombila.

2.   Onongi. Ovanthita ankho “veli konohambo, vayunga ovipako viavo kounthiki.” (Luka 2:8) Omukanda Daily Life in the Time of Jesus (Omuenyo Wovanthu Pomuwo wa Sesusi) upopia okuti ovipako ankho vikala konohambo “tyina opasikwa ihenehimbike [konthyulilo ya Março]” alo pokati ka Novembro. Omukanda oo wayawisako okuti: “Tyina omuwo wombila uhikapo ovanthu ankho vakala momaumbo, otyo tyitukuatesako okutala okuti onthiki ovanthu valinga o Natale hayoko Sesusi atyitwa. Mokonda o Evandyeliu yati etyi Sesusi atyitwa ovanthita ankho vekahi konohambo.”

Pokuenye

 Tupondola okusoka apa Sesusi atyitwa ankho tuvalula okuenda nokonyima okupolelela apa aipawa. Seusi wankhia monthiki yo Pasikwa, mu 14 ya Nisan menima 33 P.K. (Suau 19:14-16) Sesusi ankho una omanima 30 etyi ahimbika ovilinga viae viokuivisa. Ngotyo, mokonda ovilinga viae viokuivisa viakalele omanima etatu notyihupe, tupondola okupopia okuti Sesusi watyitwa ponthyimbi yokuenye kuenima 2 P.K.E. — Luka 3:23.

 Ankho kutupu natyike tyilekesa okuti Sesusi Kilisitu watyitwa mu 25 ya Dezembro, omokonda yatyi ovanthu valingila otyipito tyo Natale monthiki oyo? Ngetyi tyipopia omukanda Encyclopædia Barsa mokutala onthiki oyo yaholovonwa nomalombe onongeleya “opo ilikuate novipito ankho vilingwa nova Loma vahafende Huku. Ankho vilingwa ‘opo vafende ekumbi litunda apeho tyihatalama’” ankho vilingwa pokuenye. Ngetyi tyipopia omukanda Encyclopedia Americana, omalombe aholovona onthiki oyo “opo etyivile okukokela monongeleya mbavo ovanthu vahafende Huku.”