Huku etyi atunga omulume wotete nomukai wotete, evewaneka kumwe motyinepo. Wahinda umwe otyinepo otyo opo tyihonyeke kumwe ovanthu ovo vevali, omulume nomukai, avakala ombunga yelikuata-po. — Gênesis 1:27, 28; 2:18.

 Huku wahanda vokuelinepa vakale nehambu. (Provérbios 5:18) Mombimbiliya wapopia-mo oñgeni otyinepo tyina okukala, tupu wapaka-mo onondongwa mbukuatesako vokuelinepa vakale nehambu.

Etyi onthele ei ipopia

•  Oñgeni otyinepo tyina okukala?

•  Oityi Ombimbiliya ipopia tyayemba kokuliyapuka no kokulihenga?

•  Okuti Huku utavela vala otyinepo tyina tyokulihonekesa?

•  Oityi Ombimbiliya ipopia tyayemba kotyilinga tyomulume notyilinga tyomukai?

•  Okuti Huku wahanda ovanthu ngavelinepa vena umwe vala okukala novana?

•  Oñgeni Ombimbiliya ipondola okukuatesako otyinepo tyange?

•  Onotesitu Mbombimbiliya mbupopia etyi tyayemba kotyinepo

 Tundee ponthyimbi, Huku wahinda otyinepo opo tyiwaneke kumwe omulume nomukai. (Gênesis 2:24) Huku uyele ovanthu vanepa oluvale, tupu kahande ovalume valala na valume vakuavo, na vana vakala kumwe otyo vehelinepele. (1 Ova Kolindu 6:9; 1 Ova Tesalonika 4:3) Sesusi wapopila ovalanduli vae opo vetavela otyitumino Huku apaka-ko-ale ponthyimbi tyayemba kotyinepo. — Maluku 10:6-8.

 Ku Huku, otyinepo otyipuka tyina okutualako. Tyina omulume nomukai velinepa, vapopia okuti mavakala ovakuatyili kese umwe na mukuavo, mavatualako okukala kumwe atee kononkhia. Huku wahanda ovanthu ovo valinge etyi vapopia. — Maluku 10:9.

 Pamwe omulume nomukai vapondola okulikalela kokule. Mongeleka, umwe pamwe upondola okutunda-po akalinge tyimwe matyikuatesako ombunga. Mahi Ombimbiliya kayapopile okuti vokuelinepa vena okuliyapuka (okulinyunguluka) mokonda yovitateka. Etyi ipopia okuti, vokuelinepa vesukisa okulinga ononkhono opo vatetulule ovitateka viavo. — 1 Ova Kolindu 7:10.

 Ombimbiliya ipopia okuti tyipondola vala okulihengesa o putyina umwe alinga Oumbalehi. (Mateusi 19:9) Ngetyi tyipopia Ombimbiliya, ine vokuelinepa vasoka okuti vapondola vala muene okuliyapuka hamwe okulihenga apehena ou walinga oumbalehi, opo puvo vevali nawike wayovoka upondola okukelinepa vali nomunthu omukuavo. — Mateusi 5:32; 1 Ova Kolindu 7:11.

 Huku wahanda Ovakilisitau vetavele etyi ovitumino vya kaputu vipopia tyayemba kotyinepo. (Titu 3:1) Putyina vokuelinepa vekelihonekesa ngetyi ovitumino vipopia, valekesa okuti vena onthilo noo kaputu, tupu vena onthilo novitumino vya Huku tyilekesa okuti otyinepo tyina okutualako. a

•   Vena okuundapela kumwe aveho. Omulume nomukai vena okulihumba nokulilinga onthilo. (Ova Efesu 5:33) Vokuelinepa vesukisa okulipa kese umwe etyi esukisa, mahi avetyilingi noluembia, avelityilika okulinga ovipuka aviho vipondola okusilisa otyinepo. (1 Ova Kolindu 7:3; Ova Hembeleu 13:4) Ine vena ovana, otyilinga tyokutekula ovana, otyavo aveho vevali. — Provérbios 6:20.

   Ombimbiliya kaipopi ine vokuelinepa aveho vena okutaindya ovilinga mavaundapa, tupu kaipopi oñgeni poyavo vevali vena okulinga ovilinga viavo meumbo. Ovo muene vena okuholovona oityi tyikahi nawa matyikuatesako ombunga yavo.

•   Otyilinga tyomulume. Ombimbiliya yati “omulume omutwe womukai wae.” (Ova Efesu 5:23) Omulume omutwe womukai, mokonda oe una otyilinga tyokuhongolela ombunga, nokusoka ku etyi matyikuatesako omukai wae, novana.

   Omulume una okuvetekula vakale umwe nekongoko, vakale nehambu, no moupanga wavo na Huku. (1 Timotiu 5:8) Omulume tupu ulekesa okuti una onthilo nomukai wae putyina vaundapela kumwe aveho, nokutehelela etyi omukai wae asoka tyina nkhele ehenetokele etyi malingi. (Provérbios 31:11, 28) Ombimbiliya ipopia okuti omulume una okulinga otyilinga tyae noluembia. — Ova Kolosu 3:19.

•   Otyilinga tyomukai. Ombimbiliya yati “omukai una okukala nonthilo onene nomulume wae.” (Ova Efesu 5:33) Huku uhambukwa unene putyina atala omukai una onthilo onene notyilinga Huku apa omulume wae.

   Otyilinga tyomukai, okukuatesako omulume wae opo etyivile okulinga nawa otyilinga tyae, nokumukuatesako opo etyivile okulinga omatokolo ekahi nawa. (Gênesis 2:18) Ombimbiliya ipopia nawa omukai wokufuisapo otyilinga otyinene Huku emupa motyinepo. — Provérbios 31:10.

 Au. Kohale Huku wapopailile ovanthu vae vokumufenda okuti vena okukala novana. (Gênesis 1:28; 9:1) Mahi otyitumino otyo katyipopi vali Ovakilisitau vo hono. Sesusi petupu apa apopilile ovalanduli vae okuti vena okukala novana. Tupu ovalongwa vo tete va Sesusi kavatile ovanthu vokuelinepa vena okukala novana. Okukala novana ine okuahakala novana, otyo muene tyitei kovalinepi.

 Mombimbiliya muna onondongwa mbupondola okukuatesako vokuelinepa okuhimbika nawa otyinepo tyavo. Tupu mbupondola okuvekuatesako avetyivili okulityilika ovitateka, nokutetulula ovitateka viavo.

 Onotesitu Mbombimbiliya mbupondola okukuatesako ovalinepi . . .

•   kala nonthyole yotyotyili. — 1 Ova Kolindu 13:4-7; Ova Kolosu 3:14.

•   noñgonoka okuti movipuka vimwe kamasoko tyike. — 1 Ova Kolindu 10:24.

•   linga omunthu wokutehelela nawa. — Tiaku 1:19.

•   kala nonthilo. — Ova Loma 12:10.

•   linga omunthu wokuevela. — 1 Petulu 4:8.

•   kala omukuatyili. — Maluku 10:9.

•   pwa elundo. — Ova Efesu 4:2, 3.

•   undapelei kumwe. — Eclesiastes 4:9.

•   lingei etyi mwelipopilile. — Cântico de Salomão 8:7.