1-3. (a) Oñgeni ovipuka ankho vikahi etyi Ester afuena kotyipundi tyomulume wae? (b) Oityi ohamba yalinga etyi yamona Ester?

ESTER ufuena katutu-katutu potyipundi tyohamba, omutima wae otyo uveta. Nkhele soka kovanthu aveho vekahi mombala yo Susan vati filuu, alo umwe Ester ankho upondola okuiva omuhindo wae nomukoka wovikutu viae viounkhai-hamba. Ankho kapondola okutalukwa nomunkhima wombala, nonomphandyi onongwa, nomateya omawa apolwa kokule ko Libanu. Ankho utala vala kohamba, omulume apakula omuenyo wae pomaoko.

² Tyina Ester afuena kohamba, ohamba aimutale nawa-nawa aimuyulika otyimuti tyayo tyo olu. Otyipuka tyo katyisilivila, mahi ankho tyihangununa omuenyo wa Ester, mokonda tyilekesa okuti ohamba yaevela Ester mokonda yotyitumino atauluka: okuenda kohamba tyahaihanenwe. Etyi ehika potyipundi tyohamba, Ester atandaveka okuvoko akuate kotyimuti nolupandu olunene.​—Ester 5:1, 2.

³ Ohamba Asueru ankho ilekesa omalumono ayo nepondolo. Ovikutu vio nohamba mbo Persia ankho vilanda onombongo ononyingi. Namphila Asueru ankho ena omalumono omanyingi, Ester watala okuti omulume wae umuhole; tyilityili oe umuhole. Ati: “Oityi una, Ester, nkhai-hamba, iya oityi uhanda okuita? Alo umwe kouhamba wange ndyipondola okukutepulilako​—ove upewa!”​—Ester 5:3.

4. Otyilinga patyi tyepuiya Ester ankho ena?

⁴ Etyi Ester apita kohamba opo yaamene ovanthu vae otyilekeso tyokuti una ekolelo nokuakola omutima. Namphila Ester ayakulwa nawa nohamba, mahi otyilinga tyalema vali ankho tyikahi komutwe. Ankho una okupopila ohamba opo itavele okuti omuviyuli wae ayumba onthumbi, omulume omukalavi nonkhembi, watuma okuipaesa ovanthu va Ester. Oñgeni metyilingi, iya oityi tupondola okulilongesila kekolelo liae?

5, 6. (a) Oñgeni Ester alandula onondonga mbukahi mu Eclesiastes 3:1, 7? (b) Oñgeni onkhalelo Ester apopia nomulume wae yalekesa okuti omunongo?

⁵ Okuti Ester ankho mapopila ohamba ovitateka viae aviho otyo ovaundapi vohamba vatehelela? Inkha walingile ngotyo ñgeno wemupenyesa nokuavela omuwo Hamã wokuliamena. Iya oñgeni Ester alinga? Kohale, Ohamba Salomau watuminwe okuhoneka okuti: “Kuna omuvo wokulinga ovipuka aviho, . . . omuwo wokukala tyahiliya nomuvo wokupopia.” (Ecl. 3:1, 7) Nkhele tusokei ku Mordekai he ya Ester koutekuli, ankho ulongesa onondonga ombo omuhikuena pukukula. Tyotyili, Ester ankho wii nawa esilivilo liokuholovona nawa “omuwo wokupopia.”

⁶ Ester wati: “Inkha kuove tyaviuka hamba, hono endyu na Hamã kotyipito nemulingila. (Ester 5:4) Ohamba aitavela aitumu okupopila Hamã. Utyete oñgeni Ester aholovona nawa onondaka? Walinga etyi tyemuhumbisa nomulume wae nokuovola onkhalelo yaviuka yokupopia omasukalalo ae.​—Tanga Provérbios 10:19.

7, 8. Oñgeni otyipito tyotete tya Ester tyaendele, iya omokonda yatyi aholovonena okupopia nohamba onthiki onkhuavo?

 ⁷ Tyotyili Ester wateleka nokutala nawa inkha ovipuka omulume wae ehole aviho opo vikahi. Pokulia opo, ankho pena ovinyu opo ovanthu vahambukwe. (Sal. 104:15) Asueru ahambukwa, iya otyo atyimulundu okupula vali oityi Ester ahanda. Okuti oo pahe omuvo wokupopia?

⁸ Ester wetyimona okuti kaunehikepo. Ngotyo akongo vali omulume wae na Hamã opo veye vali kotyipito onthiki onkhuavo. (Ester 5:7, 8) Omokonda yatyi aitila onthiki onkhuavo? Hinangela okuti ankho kualingwa otyitumino pala okuipaa ovanthu va Ester. Mokonda ankho muakutikinya ovipuka ovinyingi Ester ankho wesukisa okuholovona omuwo waviuka wokupopia. Ngotyo, Ester wakevelela onthiki onkhuavo opo alekese komulume wae okuti una onthilo onene nae.

9. Oumphua-lundo una esilivilo patyi, iya oñgeni tupondola okuhetekela Ester konthele yotyo?

⁹ Oumphua-lundo otyituwa otyiwa tyahakakele. Namphila  Ester ankho anumana nokuasukalala nokupopia wakevela noumphua-lundo omuvo waviuka. Tupondola okulilongesilako unene kongeleka yae, atuho tuete ovipuka ovinyingi viesukisa okuviukiswa. Inkha tuhanda okupopia nomutumini umwe opo atetulule otyitateka tyimwe tuesukisa okuhetekela Ester, okupwa elundo. Provérbios 25:15 yati: “Noumphua lundo ulunda omutumini, nondaka yavova upondola okuteya enkhipa.” Inkha tukevela noumphua-lundo omuwo waviuka nokupopia onondaka mbuvova ngetyi tyalinga Ester, alo tyina tuyelwe monkhalelo yatena ngenkhipa tyitiauka. Okuti Huku ya Ester, Jeova, wemuyamba mokonda youmphua-lundo wae nounongo?

10, 11. Omokonda yatyi Hamã apilulukila etyi atunda tete kotyipito, iya oityi omukai wae nomapanga vemuhindila okulinga?

¹⁰ Oumphua-lundo wa Ester waikula ondyila pala ovipuka ovinyingi vihuvisa vialandulako. Hamã watunda kotyipito  “nokuahambukwa unene” mokonda ohamba nonkhai–hamba vemutambula nawa. Mahi tyina ehika pepito amono Mordekai, omu Judeu una ankho uhahande okulinyongamena kwe. Mahi Mordekai ankho ketyilingila omutomba, ankho omokonda yomutima wae, noupanga wae na Jeova Huku. Nongotyo, Hamã, “anumana unene na Mordekai.”​—Ester 5:9.

¹¹ Etyi Hamã etyipopila omukai wae nomapanga, evemulundu okutaindya omuti omule wo nometulu 20 nokuita kohamba apapelemo Mordekai. Hamã etavela alingi liwa-liwa otyo apopilwa.​—Ester 5:12-14.

12. Omokonda yatyi ohamba yatumina okutangela peulu omikanda, iya konyima oityi yalinga?

¹² Nthiki imwe ohamba ayahalala nawa. Ombimbiliya yati: “Wakala tyihena olumphoki,” iya moluotyo, atumu okutangela peulu omikanda aviho viovitumino. Omikanda ovio ankho pena umwe upopia oumphuki wokuipaa Asueru. Asueru ahinangela otyipuka otyo, atumu okukapola aveho ankho vahanda okumuipaa, avaipawa. Iya Mordekai, omulume wahololola onomphuki ombo walingwa ñgeni? Liwa-liwa ohamba aipulu oñgeni Mordekai ayambwa. Oñgeni akumbululwa? Natyike apewa.​—Tanga Ester 6:1-3.

13, 14. (a) Oñgeni ovipuka viehimbika omapita na Hamã? (b) Oityi omukai wa Hamã nomapanga ae vemupopila?

¹³ Nokuanumana ohamba aipulu ovalie ovaundapi mavemukuatesako okutetulula otyitateka otyo. Etyi ovipuka vienda, Hamã nae ankho ukahi mombala yohamba, welimeneka, tyafuile, okukaita kohamba opo aipae Mordekai. Mahi tyina nkhele eheneite, ohamba aimupulu oityi omulume wahumbua nohamba apondola okuyambwa. Hamã asoko okuti ohamba oe ikahi nokupopia. Ngotyo apopi okuti una okuyambwa ovipuka viomunkhima: okuvaleka omulume ovikutu viouhamba, nokuholovona ovalume vankhimana opo vaende ekuayo okumulandula nokutwa onondolo okuaenda-enda mo Susan tyavelama konkhambe yohamba, otyo ovanthu aveho vetyeete. Nkhele soka oñgeni Hamã akala etyi etyimona okuti omunthu matambula omunkhima oo o Mordekai! Iya olie waholovonwa nohamba opo alandule Mordekai? O Hamã!​—Ester 6:4-10.

¹⁴ Hamã nokuhahandele alingi etyi ankho asoka okuti otyilinga otyivi, konyima ahatekela keumbo nokuanumana. Omukai wae nomapanga avemupopila okuti omapiluluko oo hamawa; tyotyili kametyivili okuluisa Mordekai, omu Judeu.​—Ester 6:12, 13.

15. (a) Ouwa patyi oumphua-elundo wa Ester waeta? (b) Omokonda yatyi ounongo okukala “notyituwa tyokukevelela”?

 ¹⁵ Mokonda Ester walekesa oumphua lundo nokuakevela vali onthiki onkhuavo opo aite ko Hamba, tyaava omuwo opo Hamã muene elinyone. Olie utyii inkha o Jeova Huku walinga opo ohamba ihamone olumphoki? (Pro. 21:1) Anthi, Ombimbiliya itulunda opo tukale “notyituwa tyokukevelela!” (Tanga Miquéias 7:7.) Tyina tukevelela ku Huku, tupondola okunoñgonoka okuti ovitateka vietu mavitetululwa.

16, 17. (a) Onalupi “omuwo” wa Ester wokupopia wehikapo? (b) Oñgeni Ester alekesa okuti welikalela na Vasti, omukai wahengua nohamba?

¹⁶ Ester kahandele okulola oumphua-lundo wohamba, motyipito tyavali ankho una okupopia atyiho. Mahi oñgeni metyilingi? Ohamba yemupula vali otyikando tyavali, oityi ahanda. (Ester 7:2) “Omuwo wokupopia” wa Ester ankho wehikapo.

¹⁷ Nkhele soka ku Ester ukahi nokulikuambela momutima ku Huku yae tyina nkhele ehenepopie onondaka ombu: “Inkha napandwa komaiho ove, hamba, iya inkha tyaviuka kohamba, omuenyo wange upewe etyi naita, novanthu vange, vapewe etyi naita”. (Ester 7:3) Tala okuti tete Ester walekesa onthilo mokuayeka ohamba iholovone etyi tyaviuka. Ester ankho welikalela na Vasti, omukai una ohamba yahenga, ankho wemukundisa tyawina! (Ester 1:10-12) Tupu Ester katombele ohamba muetyi yayumba onthumbi mu Hamã omulume omphuki. Mahi, waita unene ohamba imuamene kuetyi matyipake omuenyo wae motyiponga.

18. Oñgeni Ester ahololola otyitateka kohamba?

 ¹⁸ Tyotyili etyi aita tyahuvisa ohamba nokumulunda. Olie upondola okupaka omukai wohamba motyiponga? Ester wapopia okuti: “Tualandeswa, ame novanthu vange, opo tunyimueko, nokuipawa nokuhanyaunuako. Mahi, inkha tualandesilwe vala opo tukale ovapika, novalingilili, ame ñgeno hapopile natyike. Anthi, nanumana mokonda yotyiponga matyinyono ohamba.” (Ester 7:4) Tala okuti Ester wahololola otyitateka, mahi wayawisako okuti ñgeno kapopile natyike inkha vapopililwe okuti mavakala ovapika. Moluotyo, otyiponga otyo ñgeno tyaetela elamba ohamba inkha Ester kapopilile nawike.

19. Oityi tulilongesila ku Ester konthele yokukala nounongo wokupopia?

¹⁹ Ongeleka ya Ester itulongesa okupopia nonondunge. Inkha nthiki imwe wesukisa okuhololola otyitateka tyimwe komunthu uhole ine omutumini, oumphua lundo, nonthilo, nouwa-tima vipondola okukuatesako unene.​—Pro. 16:21, 23.

20, 21. (a) Oñgeni Ester ahololola Hamã, iya otyo atyikalesa ñgeni ohamba? (b) Oityi Hamã alinga etyi ovipuka viahololoka?

²⁰ Nokuahuva, Asueru apulu okuti: “Omunthu oo olie iya opi kukahi omunthu wasoka okulinga ngotyo?” Nkhele soka Ester uyulika omunthu apopi okuti: “Omulume, omukalavi nondyale, oyou Hamã.” Ovanthu avahangayala. Hamã atili unene owoma. Nkhele soka oñgeni otyipala tyohamba tyapiluluka etyi anoñgonoka okuti omuviyuli wae ankho ayumba unene onthumbi oe watuma okuhoneka omukanda wokuipa omukai wae! Ohamba aitundupo nokuanumana ayende pondye motyikunino opo ipunge.​—Ester 7:5-7.

 ²¹ Etyi Hamã atala okuti ovipuka ankho ahanda okulinga viahololoka, eliyumbu ponomphai mba Ester. Etyi ohamba yakondoka aimono Hamã ukahi nokuita unene Ester ukahi potyipundi tyae, ainumana vali unene aimuhungu okuti uhanda okukuata kononkhono onkhai–hamba meumbo liohamba. Onondaka ombo mbalekesa okuti Hamã wesukisa okuipawa. Avemutuala pondye tyahikwa motyipala. Konyima omuundapi umwe wohamba apopi okuti pena omuti omunene ankho Hamã ataindya opo apapelemo Mordekai. Asueru atumu liwa-liwa Hamã aipawe nokupapelwa momuti oo.​—Ester 7:8-10.

22. Oñgeni ongeleka ya Ester itulongesa okuti katupondola okusoya, nokuyekapo ekolelo lietu?

²² Mouye uno wonya, tupondola okusoka okuti ovivi mavitualako. Okuti nthiki imwe wasokeliale ngotyo? Ester kasoyele, kasokele okuti ovipuka kamaviende nawa, tupu watuaileko nekolelo. Etyi omuwo wehikapo, wapopia nokuakola omutima opo alinge etyi tyaviuka, nonthumbi yokuti Jeova malingi ovikuavo. Nonthwe tuesukisa okulinga ngotyo! Jeova kapilulukile tunde kononthiki mba Ester. Nkhele upondola okutokesila meliva omunthu muene atela, ngetyi tyalingile Hamã.​—Tanga Salmo 7:11-16.

23. (a) Oñgeni ohamba yayamba Mordekai na Ester? (b) Oñgeni eulo Jako alingile konthele ya Benjamim liafuisapo? (Tala okakasa “ Eulo Limwe Liafuisuapo.”)

²³ Konyima, ohamba aiivi okuti Mordekai hamunthu vala una wemuamena konomphuki, tupu ohe koutekuli ya Ester. Asueru avela Mordekai otyilinga tyokukala omutumini wa vali, eumbo lia Hamã eliavela Ester, nomalumono aeho ankho ekahimo. Iya Ester apopila Mordekai opo eliyunge.​—Ester 8:1, 2.

24, 25. (a) Omokonda yatyi Ester katalamene etyi oumphuki wa Hamã waholololwa? (b) Oñgeni Ester apaka omuenyo wae motyiponga?

²⁴ Mokonda Ester na Mordekai vahupa, okuti onkhai-hamba ankho ipondola okukala tyahiliya? Oputyina vala nkhuali ena  elungavi. Pomuvo opo otyitumino tya Hamã ankho tyokuipaa ova Judeu ankho tyikahi nokutumwa kononthele ambuho motyilongo. Hamã ankho walinga otyipuka tyitiwa pur, okupula kovilulu oupi omuwo waviuka opo aipae ova Judeu. (Ester 9:24-26) Tyotyili ankho kuakamba ono hanyi opo onthiki oyo ihikepo, mahi omuwo ankho ukahi nokulamba liwa-liwa. Okuti otyiponga otyo ankho nkhele tyipondola okutyilikwa?

²⁵ Tyihena owoma, Ester wapaka vali omuenyo wae motyiponga mokueenda kohamba tyahaihanenwe. Motyikando etyi walila mokonda yovanthu vae, okuita komulume wae opo apilulule otyitumino tyina otyivi. Mahi ovitumino vihonekwa menyina liomutumini wo Persia ankho kavipilululwa. (Dan. 6:12, 15) Moluotyo, ohamba yatuma Ester na Mordekai vahoneke ovitumino ovikuavo. Tyavali tyatumwa ko va Judeu aveho opo veliamene. Liwa-liwa, akulundwa ononkhambe okutuala ovitumino kovilongo ovikuavo vituminwa no Persia, okukehikiya onondaka ombo onongwa ko va Judeu. Ovanthu ovanyingi avakala nekevelo. (Ester 8:3-16) Nkhele tusokei ova Judeu aveho movilongo ovikuavo, vamaneka opo vakalwe, otyipuka ankho vahapondola okulinga inkha hatyitumino otyo otyipe. Mahi otyipuka ankho tyakolela vali okunoñgonoka inkha “Jeova meveamena konondyale.”​—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Onkhalelo patyi onene nokuaoya Jeova aamena ovanthu vae konondyale mbavo? (b) Eulo patyi liafuiswapo etyi ovana va Hamã vaipawa?

 ²⁶ Etyi onthiki yaholovonwa yehikapo, ovanthu va Huku ankho velifuiikale. Alo umwe ovaundapi ovanyingi vo Persia avayembe kova Isilayeli, tyina onondaka mbokuti omu Judeu Mordekai wakala omutumini wavali mbuliyandyana. Jeova wavela ovanthu vae eyovo enene. Waamena ovanthu vae kotyiponga, etyi evekuatesako opo vamaneko onondyale vavo. *​—Ester 9:1-6.

²⁷ Tupu, Mordekai ankho kemetyivili okutumina eumbo lia Hamã putyina ovana ekwi vomulume omukalavi vena omuenyo. Mokonda yotyo navo vaipawa. (Ester 9:7-10) Ngotyo eulo limwe Liombimbiliya liafuisapo. Huku waulile okuti onondyale ononene mbovanthu vae, ova Amaleke aveho mavahanyuako. (Deu. 25:17-19) Tyafuile ovana va Hamã ankho vekahi pokati kovanthu vahulililako kelongo olio liahitiswa.

28, 29. (a) Omokonda yatyi ehando lia Jeova konthele ya Ester novanthu vae ankho muakutikinya ovita? (b) Omokonda yatyi ongeleka ya Ester ongwa kuonthwe hono?

²⁸ Omuhikuena Ester wali notyilinga tyimwe tyalema, tyokuhoneka ovitumino ankho vipopia ovita, nokuipaa. Tyotyili otyilinga otyo ankho katyapepukile. Mahi, Jeova ankho uhanda ovanthu vae vaamenwe kehanyauno, elongo lio Isilayeli muna ankho mamutundu Mesiya, una makayovola ovanthu aveho. (Gên. 22:18) Etyi Mesiya, Jesus, eya pano pohi, ailika ovalanduli vae, okupolelela opo alo hono okuti kavapondola okulipaka movita. Otyo hono tyihambukiswa ovanthu va Huku.​—Mat. 26:52.

²⁹ Mahi, Ovakristau vena ovilwa mopamphepo, Satanasi watokola okuhanya ekolelo lietu mu Jeova Huku. (Tanga 2 Coríntios 10:3, 4.) Ester ongeleka imwe ongwa! Nga Ester tupondola okulekesa ekolelo pokupopia nounongo, noumphua-lundo, nokukala nomutima wakola nehando liokuamena ovanthu va Huku.