Okuhilivika Epandela. Onombangi mba Jeova vetavela okuti okuhivilika epandela ine okulinyongamena kepandela olio, haunene tyina vaimba (o hino) oviimbo viokuhivilika otyilongo, onkhalelo yokulekesa okuti eyovo kalietwa na Huku, mahi, lietwa novatumini votyilongo. (Isaías 43:11; 1 Coríntios 10:14; 1 João 5:21) Umwe povatumini ovo ankho Ohamba Nambukondonosole woko Mbambilonia yokohale. Opo ahuvise ovanthu nounene wae nombili nongeleya, ohamba oyo yatunga otyilolo tyimwe otyinene iya akuluminya ovanthu aveho vanyongamene kotyilolo otyo tyina pahikwa otyiimbo tyelifwa notyokuhivilika otyilongo. Mahi, ova Hebreu vetatu—Sadrake, na Mesake na Abedeneku—vaanyene okunyongamena kotyilolo, namphila ankho vetyii okuti vapondola okuipawa.—Daniel, capítulo 3.

Mononthiki mbuno, Carlton Hayes wahoneka okuti: Ovanthu vahivilika otyilongo nepandela ngatyina “otyilekeso tyekolelo nefendelo. Ovalume velipola osapeu tyina epandela lilamba; iya ovanthu vahoneka omikanda pala okuhivilika epandela iya ovana vaimba oviimbo viokuhivilika epandela.” Wayawisako okuti ovilongo tupu vina “ononthiki mbukola,”  Ngonthiki Yeyovo, nonthiki yokunkhimaneka vana vankhimana vakalele kouye, nonthiki yovikapela no nomphangu mbankhimana. Motyipito tyimwe tyalingwa ko Brasil, omutumini womafualali waimbuka okuti: “Ovanthu vafenda epandela . . . ngetyi vafenda Otyilongo.” Iya o Encyclopedia Americana yati: “Epandela nekulusu vikola.”

Omukanda oo konyima wapopia vali okuti oviimbo viokuhivilika otyilongo “onondaka mbulekesa ohole notyilongo iya ovikando ovinyingi muakutikinya okuita ehongolelo nombatelo ku Huku pala ovanthu ine ovatumini vavo.” Moluotyo, ovaumbili va Jeova kavekahi nokulinga etyi tyapenga tyina vatala ovipito viomouye okukutikinyamo okufenda epandela nokuimba oviimbo vihivilika otyilongo ngatyina viatuka monongeleya. Omukanda The American Character (Ovituwa Viova America), wapopia konthele yovana vo Nombangi mba Jeova vaanya okuhivilika epandela nokuana konosikola mbo ko Estados Unidos, wati: “Konyima yomakoyeso omanyingi Ombonge Onene yokukoyesa yaimbuka okuti ovituwa ovio vielikuata nonongeleya.”

Namphila kavalingi ovipito vihatundile movihonekwa, ovanthu va Jeova tyotyili vena onthilo netyi vakuavo valinga. Tupu vena onthilo nomapandela ovilongo ngovilekeso nokuimbuka okuti ovanthu vapakua “koutumini” vekahi “ngovaumbili va Huku.” (Romanos 13:1-4) Ngotyo, Onombangi mba Jeova vetavela elondolo liokulikuambela “konthele yonohamba novanthu aveho vekahi koutumini.” Tulinga ngotyo “opo tutualeko nomuenyo ukahi nawa nokuapoleya, nombembwa nehumbilo ku Huku.”—1 Timóteo 2:2.

Okuholovona Ovatumini. Ovakristau votyotyili vahumba etokolo liavakuavo liokuholovona ovatumini. Ovo kavayale omaholovono, mahi vaundapela kumwe novatumini vaholovonwa. Mahi, vatualako okuhalingi onthele yopulitika. (Mateus 22:21; 1 Pedro 3:16) Oityi Omukristau ena okulinga motyilongo tyae inkha ovanthu vakuluminyua okukaholovona ovatumini ine tyina ovanthu vanumana navana vahaile komaholovono? Okuhinangela okuti Sadrake, na Mesake na  Abedeneku vaile alo koluhandya luo Dura, Omukristau uvasiwa motyitateka ngotyo, hamwe utokola okuenda pomphangu yokuholovona ovatumini inkha omutima wae utavela. Mahi, una okulunguka opo ahalinge onthele yopulitika. Wesukisa okulandula ovitumino evi epandu:

1. Ovalanduli va Jesus “kavalingi onthele youye.”—João 15:19.

2. Ovakristau vakalelapo Kristu Nouhamba wae.—João 18:36; 2 Coríntios 5:20.

3. Ewaneno lio Vakristau lielikuata okapandi, iya ovanthu vekahi mewaneno olio navo velikuata okapandi mokonda vena ohole yelifwa no ya Kristu.—1 Coríntios 1:10; Colossenses 3:14.

4. Vana vaholovona omunthu opo akale omutumini vena okuhumba ovipuka alinga.—Tala ovitumino vikahi mu 1 Samuel 8:5, 10-18; na 1 Timóteo 5:22.

5. Etyi elongo lio Isilayeli vaita omutumini, Jeova wapopia okuti Ame vaanya.—1 Samuel 8:7.

6. Ovakristau vesukisa okupopia neyandyuluko pokuivisa konthele youtumini Wouhamba wa Huku kovanthu aveho vopulitika.—Mateus 24:14; 28:19, 20; Hebreus 10:35.

Novilinga Viakaputu. Kovilongo vimwe, ovatumini vapopia okuti vana vaanya okukala omafualali vena okulinga ovilinga vimwe viehelikuatele novilinga vioufualali. Tyina tuvahiwa notyitateka ngotyo, tuesukisa okulikuambela, hamwe okupopia konthele yotyo Nomukristau umwe walongoka iya nomutima wetu walongesiwa atutokola etyi matulingi.—Provérbios 2:1-5; Filipenses 4:5.

Ondaka ya Huku itutolela opo “tutavele kovatumini no nohamba, nokukala tyafuapo pala ovilinga aviho oviwa, . . . nokukala tyapola pokati.” (Tito 3:1, 2) Nonondaka ombu momutima, tupondola okulipula: ‘Okuti okutavela ovilinga ovio viehelikuatele novilinga vioufualali matyinthyongiliya okulipaka movipuka viouye ine mongeleya yomatutu?’ (Miquéias 4:3, 5; 2 Coríntios 6:16, 17) ‘Okuti okulinga ovilinga ovio matyinthyilika  okufuisapo ovilinga viange mewaneno?’ (Mateus 28:19, 20; Efésios 6:4; Hebreus 10:24, 25) ‘Tupu, okuti ovilinga ovio mavinkhuatesako okuundapa vali movilinga via Huku, hamwe okunyingila movilinga viomuwo auho?’—Hebreus 6:11, 12.

Inkha omutima Womukristau umuyeka okulinga ovilinga ovio, tyipona okuenda mokaleya, Ovakristau vakuavo vena okutavela etokolo liae. (Romanos 14:10) Inkha usoka okuti kapondola okulinga ovilinga ovio vakuavo tupu vena okutavela etokolo liae.—1 Coríntios 10:29; 2 Coríntios 1:24.