1, 2. (a) Konthele yovalinepi, ovikando vimwe tulipula tyi iya omokonda yatyi? (b) Omapulo patyi matukumbulula mokapitulu aka?

OVE uhole okuenda kotyipito tyo kasamendo? Ovanthu ovanyingi vetyihole, mokonda ovipito ovio omuwo wehambu enene. Ove utala ovalinepi vavala nawa. Tupu utala ehambu movipala viavo! Okupolelela monthiki oyo, vakevelela ehambu liavo litualeko apeho.

² Nongotyo, hono mononkhalelo ononyingi, ovinepo ovinyingi vikahi nokunyoneka. Namphila tuhanda ovalinepi vakale notyinepo tyapama, ovikando vimwe tulipula: ‘Okuti mavakakala umwe nehambu? Otyinepo matyitualako?’ Otyo tyitei komulume nomukai inkha vayumba onthumbi monondonga mba Huku konthele yotyinepo nokumbuundapesa. (Tanga Provérbios 3:5, 6.) Ovo vesukisa okulinga ngotyo opo vatualeko okukala mohole ya Huku. Pahe, tutalei ekumbululo Liombimbiliya konthele yomapulo aa ekuana: Omokonda yatyi ovanthu vanepela? Inkha uhanda okunepwa, olie una okuholovona akale omulume wove ine omukai wove? Oñgeni molipongiya pala otyinepo? Iya oityi matyikuatesako ovalinepi okutualako nehambu motyinepo?

3. Omokonda yatyi katyaviukile okunepa mokonda ukahi nokuhongiliyua na vakuenyi?

³ Vamwe vasoka okuti otyinepo tyesukisa pala ehambu — tyitavela vala okuvasa ehambu momuenyo inkha uvasa omunthu molinepe nae. Otyo, hatyiliko! Jesus uhanepele, wapopile okuti okukala tyahanepele otyiawa, iya aavela ondundo okuti vana vahanda okukala tyahanepele vapondola okutyilinga. (Mateus 19:11, 12) Tupu apostolu Paulu wapopia ouwa wokukala tyahanepele. (1 Coríntios 7:32-38) Mahi, Jesus na Paulu kavaavelele otyitumino tyikuluminya Ovakristau okukala tyahanepele; tyotyili, ‘okuilika’ otyinepo tyakutikinyua “momalongeso ovilulu.” (1 Timóteo 4:1-3) Moluotyo, okukala tyahanepele tyieta ouwa omunene ku vana vahanda okuumbila Jeova tyihelitalukwa. Mahi, katyaviukile okunepa mokonda ukahi nokuhongiliyua na vakuenyi ine mokonda yomahando olutu.

4. Ovalinepi vena otyinepo tyapama vatekula ñgeni ovana?

⁴ Tupu, okuti pena omahunga omawa pala okunepa? Enga. Otyinepo otyali tya Huku woluembia. (Tanga Gênesis 2:18.) Moluotyo, muna ouwa umwe motyinepo weta ehambu. Mongeleka, otyinepo tyapama ondyila yaviuka pala okuhimbika ombunga. Ovana vesukisa okutekulwa novohe vena navo ohole, nokuvelongesa nokuvehongolela. (Salmo 127:3; Efésios 6:1-4) Moluotyo, okutekula ovana, halioko vala ehunga pala okunepa.

5, 6. (a) Ngetyi tyapopiwa mu Eclesiastes 4:9-12, ouwa patyi utundilila koupanga? (b) Oñgeni otyinepo tyipondola okuelekua nepanda livandekenyua tutatu?

⁵ Tala otestu yosapi yokapitulu aka kumwe nono versikulu mbukahi komutwe: “Hahe vevali tyipona wike, mokonda vena ondyambi ongwa movilinga viavo valinga nononkhono. Mokonda, inkha umwe puvo utoka, mukuavo upondola okumukuatesako. Mahi, oityi matyimonekapo inkha una ukahi aike utoka, apehena ou umukuatesako? Tupu, inkha vevali valangalapo mavelitokotesa, mahi, oñgeni omunthu wike apondola okulitokotesa? Iya omunthu wike hamwe upondola okufinda una ukahi aike, mahi vevali vapondola okutualako lutai alo vemufinda.  Epanda liavandekenyua tutatu, kalivilwa okutipulwa liwa-liwa.”—Eclesiastes 4:9-12.

⁶ Otestu oyo ipopia esilivilo liokulinga oupanga. Ovalinepi vesukisa okukala omapanga. Ngetyi otestu ilekesa, oupanga oo weta ekuateso, nepameko neameno. Otyinepo tyipama vali inkha moupanga womulume nomukai mukutikinya vali omunthu watatu. Ngetyi tyapopiwa moversikulu, tuanoñgonoka okuti epanda liavandekenyua tuvali, lipondola okutipulwa. Mahi, katyapepukile okutipula epanda liavandekenyua tutatu. Tyina omulume nomukai vasukalala vali okuhambukiswa Jeova, otyinepo otyo tyeelekua nepanda liavandekenyua tutatu. Ngotyo, Jeova ukala omunthu wakolela motyinepo, iya otyo tyipameka unene otyinepo.

7, 8. (a) Elondolo patyi Paulu aavela Ovakristau vahanepele vekahi nokulwa nomahando otyihola? (b) Oityi Ombimbiliya ipopia konthele yotyinepo?

⁷ Tupu, onkhalelo imwe vala yokuhambukiswa omahando otyihola omokati kotyinepo. Otyihola mokati kotyinepo tyeta ehambu. (Provérbios 5:18) Namphila omunthu uhanepelwe alambale “momanima oukuendye” ngetyi Ombimbiliya ipopia, nongotyo wesukisa okulwa nomahando otyihola. Inkha kayungu omahando oo, maemutuala kovituwa ovivi. Otyo Paulu ahonekela ovakuendye okuti: “Inkha kavetyivili okulikondola omutima, vanepe, mokonda hahe vali okunepa tyipona okukala vala nehando.”—1 Coríntios 7:9, 36; Tiago 1:15.

⁸ Omunthu uhanda okunepa wesukisa okunoñgonoka okuti motyinepo muna ovitateka. Ngetyi Paulu apopia, vana vanepa “mavakakala nemone molutu luavo.” (1 Coríntios 7:28) Ovalinepi vena ovitateka vimwe vana vahanepele vehena. Mahi, inkha watokola okunepa, oityi upondola okulinga opo ukale vali nehambu ohakala novitateka ovinyingi? Otyipuka una okulinga okuholovona nawa ou molinepe nae.

9, 10. (a) Paulu waeleka ñgeni otyiponga tyokunepa omunthu uhafende Huku? (b) Ovikando ovinyingi, oityi tyitundililako tyina omunthu ehetavela onondonga mba Huku mbokuhelinepe nomunthu uhemukristau?

⁹ Paulu wahoneka otyitumino tuesukisa okulandula tyina tuholovona omunthu tuhanda okulinepa nae: “Muhelipakei kokanga ike na vana vehetavela ku Huku.” (2 Coríntios 6:14) Ongeleka yae yaelekwa novilinga viomulimi. Inkha ovipako vielikalela mononkhono, okuvipandeka kumwe vimona emone. Tupu, Omukristau ulinepa na una uhemukristau, tyotyili vakala novitateka ovinyingi. Inkha umwe uhanda okutualako okukala mohole ya Jeova iya mukuavo kasukile unene, ine kahande, etyi vapaka tete momuenyo wavo matyilikalela, iya tyieta ovitateka ovinyingi. Moluotyo, Paulu walondola Ovakristau opo vanepe “vala mu Tatekulu.”—1 Coríntios 7:39.

¹⁰ Ovakristau vamwe vahanepele vasoka okuti hahe vali okunepa omunthu uhemukristau tyipona okukala vala aike. Moluotyo, vatokola okuhetavela onondonga Mbombimbiliya avanepe omunthu uhaumbila Jeova. Ovikando ovinyingi, otyo tyeeta olunuma. Ovo vamona okuti vanepa omunthu vahapondola okutomphola nae ovipuka viakolela vali momuenyo. Vapondola okulitehela unene vali oulike tyipona etyi ankho vahanepele. Tyotyili, kuna Ovakristau ovanyingi vahanepele vayumba onthumbi monondonga mba Huku konthele oyo, nokumbulandula nekolelo. (Tanga Salmo 32:8.) Namphila nthiki imwe vahanda okunepa, vatualako tyahanepele alo vavasa ou mavelinepe nae puvana vafenda Jeova Huku.

11. Oityi matyikukuatesako okuholovona nawa omunthu molinepe nae? (Tupu tala okakasa “ Oityi Ndyiovola Komunthu Nahanda Okunepa?”)

¹¹ Tyotyili, okukala omuumbili wa Jeova katyilekesa okuti mokala omukai ine omulume wafuapo pala okulinepa  nae. Inkha ukahi nokusoka okunepa, ovola omunthu una ehando liovilinga via Huku, una ohole na Huku, novituwa ngo viove. Omupika wekolelo nokualunguka utuavela omikanda ominyingi vipopia konthele oyo. Otyiwa okulikuambela tete tyina tulilongesa onondonga Mbombimbiliya atuyeke mbutuhongolele pokulinga etokolo olio liakolela. *—Tanga Salmo 119:105.

12. Oityi tyilingwa kovilongo ovinyingi, iya ongeleka patyi Yombimbiliya vesukisa okulandula?

¹² Kovilongo ovinyingi, ovohe vaholovona olie melinepe nomona wavo. Kovilongo ovio, ovanthu vapopia okuti ovohe vena vali ounongo nenoñgonoko pala okulinga etokolo olio liakolela. Ovikando ovinyingi, ovinepo ovio vienda nawa, ngetyi tyaendele kohale. Ongeleka ya Abraiau etyi atuma omupika wae opo akaovole omukai wa Isake, ikuatesako ovohe vavasiwa monkhalelo oyo hono. Abraiau ankho kasukalalele unene nouhona ine omunkhima. Mahi, walinga ononkhono opo avase omukai pala Isake pokati ka vana vaumbila Jeova. *—Gênesis 24:3, 67.

13-15. (a) Oñgeni otyitumino tyivasiwa mu Provérbios 24:27 tyipondola okukuatesako omukuendye ukahi nokusoka okunepa? (b) Oñgeni omufikuena apondola okulipongiya pala okunepwa?

¹³ Inkha ukahi nokusoka okunepa, otyiwa ulipule okuti: ‘Nafuapo umwe pala okunepa?’ Ekumbululo kalitei vala  kuetyi usoka konthele yohole, notyinepo tyopoula, noupanga pokati kovalinepi ine okukala novana. Kuna ovipuka vimwe ovanthu aveho vahanda okunepa vesukisa okusoka nawa.

¹⁴ Omukuendye wovola omukai una okusoka nawa konthele yotyitumino etyi: “Undapa nokufuisapo ovilinga viove kondye, opongiya eepia liove. Iya opameka eumbo liove.” (Provérbios 24:27) Oityi otestu ei ihanda okupopia? Kohale, inkha omulume uhanda okunepa nokukala nombunga, wesukisa okulipula okuti: ‘Nafuapo pala okutekula ombunga?’ Tete ankho una okuundapa, okukala nomapia. Otyitumino otyo hono tupu tyina esilivilo. Omulume uhanda okunepa, wesukisa okulipongiya opo afuisepo otyilinga tyae motyinepo. Putyina nkhele ena ononkhono, una okuundapa. Ondaka ya Huku ilekesa okuti omulume uhasukile nomasuka-suka ombunga tyilinge molutu, momalusoke, nokufenda Huku, wapona una uhena ekolelo!—Tanga 1 Timóteo 5:8.

¹⁵ Omukai usoka okunepwa tupu una okukala wafuapo pala okulinga otyilinga tyae motyinepo. Ombimbiliya ipanda ounongo novituwa vimwe omukai esukisa opo akuateseko omulume wae nokuyunga eumbo. (Provérbios 31:10-31) Omulume nomukai vanepa liwa otyo vahafuilepo pala okufuisapo otyilinga tyavo motyinepo vena elulu, mokonda kavasoko komasuka a una mavelinepe nae. Mahi tupu, vana vahanda okunepa vesukisa okukala tyafuapo pala okulandula onondonga mba Huku motyinepo.

16, 17. Vana velipongiya pala okunepa vena okusokolola kovitumino patyi Viombimbiliya?

¹⁶ Okulipongiya pala otyinepo muakutikinya okusokolola kotyilinga Huku aavela omulume nomukai. Omulume wesukisa okunoñgonoka oityi tyihangununa okukala onkhalamutwe mombunga Yovakristau. Kesukisile okutumina ombunga nonya. Una okuhetekela onkhalelo  ya Jesus yokutumina. (Efésios 5:23) Tupu, omukai Omukristau wesukisa okunoñgonoka otyilinga tyae motyinepo. Okuti wafuapo okutavela “otyitumino tyomulume wae” na tyina ahahandele? (Romanos 7:2) Omukai ukahiale mombuelo yotyitumino tya Jeova no tya Kristu. (Gálatas 6:2) Outumini womulume wae mombunga otyitumino otyikuavo. Okuti wafuapo pala okukuatesako nokutavela otyitumino tyomulume wae omukuankhali na tyina ahahandele? Inkha kafuilepo pala okutyilinga, hahe ehelinepe nae.

¹⁷ Tupu, kese umwe motyinepo wesukisa okukala tyafuapo opo afuisepo esuko liakolela liamukuavo. (Tanga Filipenses 2:4.) Paulu wahoneka okuti: “Kese umwe puonwe, una okukala nohole nomukai wae, ngetyi oe muene elihole. Tupu, omukai akale nehumbilo enene nomulume wae.” Kononkhono mba Huku, Paulu wanoñgonoka okuti omulume wesukisa okulitehela okuti omukai una onthilo onene nae. Iya omukai wesukisa okulitehelela okuti omulume wae umuhole.—Efésios 5:21-33.

18. Omokonda yatyi vana vekahi nokulipola konomphunga vesukisa okulikondola omutima?

¹⁸ Ngotyo, okulipola konomphunga ha ngatyina otyinyaneno. Omuwo omulume nomukai vanoñgonoka oñgeni makala namukuavo nokutokola inkha mavelinepe. Tupu, omuwo vesukisa okulikondola omutima! Ehando liokulikuata-kuata ine okulala kumwe lipondola okuliyawisa, mokonda onwe mulihole. Mahi, tyotyili vana velihole velityilika ovituwa vinyona oupanga wavo na Huku. (1 Tessalonicenses 4:6) Ngotyo, inkha ove ukahi nokulipola konomphunga, likondola omutima opo uhalinge etyi tyilinga ovanthu vomouye okukalala kondyuo yomphunga; otyituwa otyo matyikukuatesako momuenyo wove tyilinge mamulinepe ine kamamulinepe.

19, 20. Oñgeni olusoke luo Vakristau konthele yotyinepo luelikalela nolusoke luovanthu ovanyingi hono? Ava ongeleka.

¹⁹ Inkha ovalinepi vahanda otyinepo tyavo tyitualeko, vesukisa okukala nolusoke luaviuka konthele yotyinepo. Mo nosinema nonovela, onthiki yotyinepo oyo ihambukiswa vali ovanthu. Tyotyili, onthiki yotyinepo hanthyuliloko; onthyimbi youpanga Jeova ahanda utualeko. (Gênesis 2:24) Ovanthu ovanyingi hono hangotyoko vasoka. Kovilongo vimwe, ovanthu vapopia okuti okunepa ongokuitika emphu. Mahi, kavetyii okuti ondaka oyo ipopia nawa konthele yotyinepo. Ñgeni ngotyo? Emphu liaitikua nawa litualako mahi tupu kalipuiya okulikutulula.

²⁰ Ovanthu ovanyingi hono vatala otyinepo ngotyipuka tyikala vala okamuvo kehehi. Ovo vahanda okunepa mokonda vasoka okuti mavafuisapo omahando avo, mahi vakevelela okulihenga tyina pamoneka ovitateka. Hinangela okuti ongeleka Yombimbiliya yepanda, yuundapeswa motyinepo. Omapanda ine onongoi mbokukuta owato apama unene, iya kaatipuka alo umwe tyina kuna epukupuku enene. Tupu, otyinepo tyalingwa opo tyitualeko. Hinangela okuti Jesus wati: “Etyi Huku apaka kokanga ike, omunthu ehetyiyapule.” (Mateus 19:6) Inkha unepa, wesukisa okusoka ngotyo konthele yotyinepo. Okuti okulinga omphango yotyinepo otyipuka tyimwe tyalema? Au.

21. Olusoke patyi omulume nomukai vena okukala kese umwe na mukuavo, iya oityi matyivekuatesako okulinga ngotyo?

²¹ Omulume nomukai vena okukala nolusoke luaviuka konthele yamukuavo. Inkha kese umwe atala vali kovituwa oviwa nononkhono mukuavo alinga, mamukala notyinepo tyina ehambu. Okuti tyapenga okukala nolusoke olo luaviuka konthele you welinepa nae? Jeova  katale kononkhali mbetu, utala vala kovituwa vietu oviwa. Omuhoneki wo no salmu wati: “Ove Jeova, inkha wayungile oviponyo vietu, ñgeno olie ukahi lutai Jah, Jeova?” (Salmo 130:3) Ovalume novakai vena okukala nolusoke luaviuka kese umwe na mukuavo nokulievela apeho.—Tanga Colossenses 3:13.

22, 23. Oñgeni Abraiau na Sara vaava ongeleka ongwa pala ovalinepi vo hono?

²² Mokulamba kuomanima, otyinepo tyipondola okueta  vali ehambu. Ombimbiliya itupopila okuti otyinepo tya Abraiau na Sara tyatuaileko alo vakulupa. Ovo tyotyili vakalele novitateka. Soka oñgeni Sara akalele, omukai womanima 60 okusapo eumbo liae mepundaumbo lio Ur akakala momakaka omuenyo wae auho. Nongotyo, wetavelele ehongolelo liomulume wae. Mokonda Sara ankho omuvateli wotyotyili wa Abraiau, emukuatesako opo omatokolo a Abraiau aende nawa. Sara ankho ketavela vala, mahi alo umwe wihana omulume wae okuti tatekulu. (Gênesis 18:12; 1 Pedro 3:6) Onthilo ankho ena na Abraiau itunda komutima.

²³ Tyotyili, otyo katyilekesa okuti Abraiau na Sara apeho ankho vatala ovipuka monkhalelo ike. Onthiki imwe Sara wapopile otyipuka “tyanumanesile unene” Abraiau. Nongotyo, nehongolelo lia Jeova, Abraiau eliolo omutima etavela ondaka yomukai wae, iya atyietela ouwa ombunga yae. (Gênesis 21:9-13) Ovalume novakai hono, alo vana vena omanima omanyingi motyinepo, vapondola okulilongesila unene kovalinepi ovo ankho vena onthilo na Huku.

24. Otyinepo patyi tyietela ehumbilo Jeova Huku, iya omokonda yatyi?

²⁴ Mewaneno lio Vakristau, muna ovalinepi ovanyingi vena ehambu—omukai una onthilo onene nomulume wae, omulume ukala nohole nokuhumba omukai wae, iya aveho vaundapela kumwe opo vapake tete momuenyo wavo ehando lia Jeova. Inkha utokola okunepa, holovona nawa ou molinepe nae, lipongiya nawa nokulinga ononkhono opo ukale notyinepo tyina ehambu nohole nokuetela ehumbilo Jeova Huku. Inkha ulinga ngotyo, tyotyili otyinepo tyove matyikuvatela okutualako okukala mohole ya Huku.