1-3. (a) Oityi ovanthu ovanyingi vasoka konthele yovilinga? (b) Ombimbiliya ituhindila okukala nolusoke patyi luaviuka konthele yovilinga, iya omapulo patyi matulilongesa mokapitulu aka?

OVANTHU ovanyingi hono kavesukile novilinga. Kavahande okukala omuvo omunyingi movilinga, nokuundapa onthiki aiho. Notyituwa otyo, oñgeni ovanthu mavakala nesuko nehambu novilinga viavo?

² Ombimbiliya itulunda okukala nolusoke luaviuka konthele yokuundapa nombili. Ipopia okuti okuundapa nombili tyeeta ononkhano onongwa. Salomau wahoneka okuti: “Ovanthu aveho valia vanwa, avahambukwa mokonda yovilinga viavo vaundapa nononkhono. Otyo, otyali tya Huku.” (Eclesiastes 3:13) Jeova, utuhole iya uhanda apeho ouwa wetu, uhanda tukale nombembwa movilinga vietu nokuhambukwa netyi tupola movilinga vietu. Opo tutualeko okukala mohole ya Huku, tuesukisa okuendela movitumino via Huku, nokukala nolusoke lwae konthele yovilinga.—Tanga Eclesiastes 2:24; 5:18.

³ Mokapitulu aka, matulilongesa omapulo ekuana: Oñgeni tupondola okukala nehambu novilinga vietu? Ovilinga patyi vihaviukile pala Ovakristau votyotyili? Oñgeni tupondola okuundapa movilinga viakaputu no movilinga via Huku? Ovilinga patyi viakolela vali tuna okulinga? Tete tutalei ongeleka yaawa novaundapi vevali ovanene mouye auho—Jeova Huku na Jesus Kristu.

4, 5. Oñgeni Ombimbiliya ilekesa okuti Jeova omuundapi wombili?

⁴ Jeova Omuundapi Wavilapo. Gênesis 1:1 yati: “Ponthyimbi Huku watunga eulu no ohi.” Etyi Huku amana okutunga ohi, novipuka aviho vikahimo, wapopia okuti “atyiho tyaviuka nawa.” (Gênesis 1:31) Onondaka ombo, ankho mbulekesa okuti wahambukua unene novilinga viae aviho pano pohi. Jeova, “Huku wehambu,” tyotyili wahambukilue unene mokonda ankho omuundapi wombili.—1 Timóteo 1:11.

⁵ Huku yetu utualako nokuundapa. Etyi palamba omuvo omunyingi tunde etyi ohi yatungwa, Jesus wati: “Tate yange ukahi nokuundapa alo pahetyino.” (João 5:17) Oityi Tate ekahi nokulinga? Ukahi keulu, mahi tyotyili utualako okuhongolela nokuyunga ovanthu. Waetako ‘ovanthu ovape,’ Ovakristau valembulwa nospilitu mavakatumina na Jesus keulu. (2 Coríntios 5:17) Ukahi nokuundapa pala okufuisapo ehando liae pala ovanthu—okuavela omuenyo wahapu mouye omupe vana vemuhole. (Romanos 6:23) Jeova wahambukilue unene nouwa watundilila kovilinga ovio. Ovanthu ovanyingi vekahi nokuya ku Huku nokutavela onondaka Mbouhamba, nokulinga omapiluluko momuenyo wavo opo vatualeko okukala mohole ya Huku.—João 6:44.

6, 7. Oityi Jesus ankho alinga tyilekesa okuti ankho omuundapi una ombili?

⁶ Tunde kohale Jesus wiiwe okuti omuundapi una ombili. Etyi eheneye pano pohi, waundapa “ngomesene yovilinga” via Huku pokulinga ovipuka aviho “keulu no pohi.” (Provérbios 8:22-31; Colossenses 1:15-17) Etyi Jesus eya pano pohi, watuaileko okuundapa nombili. Etyi ankho omututu, welilongesile ovilinga viokutunga  iya aihanwa okuti “omuhongi womavai.” * (Marcos 6:3) Ovilinga ovio ankho viesukisa okuundapa unene, nounongo—mokonda ankho kutupu onomakina mbokutyoka nokuhonga tuna hono. Utyivila okusoka ku Jesus okukaovola omavai alo umwe okuteta omiti evituale oku ankho ekahi nokuundapa? Utyivila okusoka ku Jesus okutunga onondyuo, nokuhonga omavai okuyambela omateya, nokulinga omapito alo umwe ovityuma? Tyotyili, Jesus wahambukilue unene novilinga ankho alinga.

⁷ Jesus ankho uundapa nombili movilinga viokuivisa. Watuaileko okuundapa nombili movilinga ovio viakolela unene omanima etatu nomeya. Mokonda ankho uhanda okukuatesako ovanthu ovanyingi, ankho uundapa nombili, okupindukapo komuhuka aundapa alo kekumbi. (Lucas 21:37, 38; João 3:2) Ankho wenda “momapundaumbo omanene nomatutu, okuivisa onondaka onongwa Mbouhamba wa Huku.” (Lucas 8:1) Jesus ankho ulinga oungendi omunene okuendela pohi, momatapalo muna omunduimba pala okukapopila ovanthu onondaka onongwa Mbouhamba.

8, 9. Oñgeni Jesus ankho ahambukilwe novilinga viae?

⁸ Okuti Jesus ankho uhambukwa novilinga viae viokuivisa? Yoo! Wakuna otyili Tyouhamba, okusapo omapia ayela pala okuteya. Okuundapa movilinga via Huku tyapamekele Jesus, iya kwe ovilinga ovio avikala ngatyina okulia. (João 4:31-38) Soka ehambu akalele nalio etyi konthyulilo yovilinga viae viokuivisa pano pohi, apopila He okuti: “Ame nekunkhimaneka kombanda yo  ohi, mokonda namanuhula ovilinga wanthuma okulinga.”—João 17:4.

⁹ Tyotyili, Jeova na Jesus onongeleka ononene yavana vakalele nehambu novilinga viavo. Ohole yetu na Jeova itulunda “okukala ovahetekeli va Huku.” (Efésios 5:1) Ohole yetu na Jesus itulunda ‘okulandula onomphai mbae.’ (1 Pedro 2:21) Ngotyo, pahe tutalei oñgeni onthue tupu tupondola okukala nehambu novilinga vietu.

10, 11. Oityi matyitukuatesako okutala ovilinga vietu nolusoke luaviuka?

¹⁰ Ovilinga, vilinga onthele yomuenyo wo Vakristau votyotyili. Tuhanda ovilinga vituavela ehambu, mahi otyo tyipuiya inkha tukahi movilinga tuhahande. Oñgeni matukala nehambu novilinga vietu inkha tukahi movilinga tuhahande?

¹¹ Mokukala nolusoke luaviuka. Katupondola okupilulula apeho onkhalelo yetu, mahi tupondola okupilulula ovituwa vietu. Okusokolola oñgeni Huku atala ovipuka, matyitukuatesako okutala ovilinga monkhalelo yaviuka. Mongeleka, inkha unkhalamutwe yombunga, hinangela okuti ovilinga viove, vikukuatesako okutekula ombunga, katyesukisile ovilinga patyi ulinga. Okutekula ovanthu uhole, tyakolela unene komaiho a Huku. Ondaka yae ipopia okuti una uhatekula ombunga “wapona una uhena ekolelo.” (1 Timóteo 5:8) Okuimbuka okuti ovilinga viove ondyila yokufuisapo otyilinga wapewa na Huku, matyikukuatesako okukala nehambu movilinga, ehambu vana uundapa navo hamwe vehena.

12. Ouwa patyi omunene matupoloko inkha tuundapa nombili nokukala omukuatyili movilinga vietu?

¹² Mokuundapa nombili nokukala omukuatyili. Matupoloko ouwa omunene inkha tuundapa nombili, nokulilongesa  okulinga nawa ovilinga vietu. Ovahona, vapanda ovaundapi vombili nokuna ounongo. (Provérbios 12:24; 22:29) Mokonda Tuvakristau votyotyili, tupu tuesukisa okukala ovakuatyili movilinga vietu, atuhavake onombongo, ovipuka tuundapa navio, ine omuwo tuundapela omuhona wetu. (Efésios 4:28) Ngetyi tuelilongesa mokapitulu kalamba, okukala omukuatyili tyeeta ouwa. Omuundapi omukuatyili, omuhona wae umuyumba onthumbi. Tyilinge omuhona wetu atala ongeleka yetu ngomuundapi omuwa ine katale, tukala nehambu mokonda “tuna omutima waviuka” nokunoñgonoka okuti  tukahi nokuhambukiswa Huku tuhole.—Hebreus 13:18; Colossenses 3:22-24.

13. Ongeleka yetu ongwa kovilinga ipondola okueta tyi?

¹³ Mokuimbuka okuti ovituwa vietu vipondola okuetela omunkhima Huku. Tyina tuna ovituwa oviwa Vioukristau kovilinga, tyotyili ovanthu mavetyimono. Otyo tyieta tyi? Tupondola ‘okuhiwisa elongeso lio Muyovoli wetu, Huku.’ (Tito 2:9, 10) Tyotyili, ovituwa vietu oviwa vituala vakuetu okukala tyahuva nefendelo lietu iya avakala nehando liokufenda Huku. Soka oñgeni ulitehelela inkha una uundapa nove utavela otyili mokonda yongeleka yove ongwa kovilinga! Mahi nkhele tyakolela vali, okutala okuti petupu etyi tyikuavela ehambu tyipona okuimbuka okuti ovituwa viove oviwa vinkhimaneka nokuhambukiswa omutima wa Jeova.—Tanga Provérbios 27:11; 1 Pedro 2:12.

14-16. Pokuholovona ovilinga, omapulo patyi akolela tuesukisa okunoñgonoka?

¹⁴ Ondaka ya Huku kaipopi ovilinga tuesukisa okuanya, navina tuna okutavela. Otyo katyilekesa okuti matutavela ovilinga aviho atuhasuku netyi tyakutikinya movilinga ovio. Ombimbiliya itukuatesako okuholovona ovilinga oviwa vihambukiswa Huku. Tupu, inkha tulandula ovitumino Viombimbiliya, kamatutavela ovilinga vihahambukiswa Huku. (Provérbios 2:6) Moluotyo, pokuholovona ovilinga, tuesukisa okunoñgonoka omapulo evali akolela.

¹⁵ Okuti ovilinga ovio muakutikinya otyipuka tyimwe tyailikwa Mombimbiliya? Ondaka ya Huku iilika okuvaka, nokukemba nokulinga ovikahuku. (Êxodo 20:4; Atos 15:29; Efésios 4:28; Revelação 21:8) Tuesukisa okuanya ovilinga vitulingisa ovipuka ovio. Ohole yetu na  Jeova maitukuatesako okulityilika ovilinga vihelikuatele novitumino via Huku.—Tanga 1 João 5:3.

¹⁶ Okuti tukahi nokulinga ovilinga vituhindila otyituwa tyapenga ine okuavela ondundo vakuetu opo vetyilinge? Tala ongeleka imwe. Ovilinga viokutambula ovanthu, kaviapengele. Mahi, inkha Omukristau upewa otyilinga otyo mosipitali yokupolapo omaimo? Tyotyili ovilinga viae haviokupolapo omaimo. Nongotyo, kutavela  okuti ovilinga ovio vikahi nokukuatesako osipitali okupolapo omaimo, ngwe otyituwa otyo tyailikwa Mondaka ya Huku? (Êxodo 21:22-24) Mokonda tuhole Jeova, katuhande okulinga natyike tyehelikuatele novitumino Viombimbiliya.

17. (a) Ovipuka patyi tuesukisa okutala nawa tyina tuovola ovilinga? (Tala okakasa  Ndyipondola Okutavela Ovilinga Evi?”) (b) Oñgeni omutima wetu mautukuatesako okulinga omatokolo ahambukiswa Huku?

¹⁷ Ovitateka ovinyingi konthele yovilinga vipondola okutetululwa pokutala nawa omakumbululo omapulo evali akolela ekahi popalagrafu 15 no 16. Tupu, pena ovipuka ovikuavo tuna okunoñgonoka tyina tuovola ovilinga. * Katupondola okukevelela omupika wekolelo nokualunguka  etuavele ovitumino konthele ya kese tyitateka tyipondola okumoneka. Mahi tuesukisa okukala ovanongo. Ngetyi tuelilongesa Mokapitulu 2, tuesukisa okulongesa omutima pokuundapesa Ondaka ya Huku momuenyo wetu. Inkha ‘tulongesa omutima’ wetu, oo mautukuatesako ‘okulinga omatokolo’ ahambukiswa Huku nokutualako okukala mohole Yae.—Hebreus 5:14.

18. Omokonda yatyi katyapepukile okulinga omatokolo etukuatesako okukala apeho noupanga omuwa na Jeova?

¹⁸ Okulinga omatokolo etukuatesako okukala apeho noupanga omuwa na Jeova, katyapepukile ‘kononthiki mbuno mbahulililako,’ mokonda tukahi “momuvo wokuepuiya.” (2 Timóteo 3:1) Okuvasa ovilinga nokutualako okukala movilinga ovio katyapepukile. Mokonda Tuvakristau votyotyili, tuimbuka esilivilo liokuundapa nombili opo tutekule ombunga. Mahi, inkha katulunguka, omahongaiyo kovilinga ine olusoke luahaviukile luouye konthele yomalumono apondola okutyilika omasuka novilinga via Huku. (1 Timóteo 6:9, 10) Tutalei oñgeni tupondola okukala nolusoke luaviuka pokupunga nawa “ovipuka viakolela vali.”—Filipenses 1:10.

19. Omokonda yatyi Jeova watokala okuyumbwa onthumbi, iya onthumbi oyo itukuatesako okulityilika tyi?

¹⁹ Kala nonthumbi mu Jeova. (Tanga Provérbios 3:5, 6.) Kutavela okuti Jeova wesukisa okuyumbwa onthumbi? Tyotyili, oe wasuka noonthue. (1 Pedro 5:7) Wii vali nawa omasuka etu tyipona onthue muene, iya okuvoko kwae hakusupiko. (Salmo 37:25) Moluotyo, tuesukisa okutavela elondolo eli livasiwa Mondaka yae: “Muhakalei nohole yonombongo, anthi hambukuei novipuka muna pahetyino. Mokonda [Huku] wati: ‘Nalumwe mandyikuyeke nalumwe mandyikusipo.’” (Hebreus 13:5) Ovanyingi vekahi movilinga viomuwo  auho, vatala okuti Huku una epondolo liokutekula ovanthu vae. Inkha tuyumba onthumbi yokuti Jeova metutekula, matulityilika okusukalala unene neteku liombunga. (Mateus 6:25-32) Kamatuyeke ovilinga viakaputu vitepulule ombili yetu movilinga via Huku, ngokuenda movilinga viokuivisa no komaliongiyo.—Mateus 24:14; Hebreus 10:24, 25.

20. Oityi tyihangununa okukala neiho liayela, iya oñgeni motualako okukala neiho liayela?

 ²⁰ Tualako neiho liayela. (Tanga Mateus 6:22, 23.) Okukala neiho liayela tyihangununa okutualako nomuenyo wapola pokati. Eiho Liomukristau liayela litala vala kotyipuka tyike—okulinga ehando lia Huku. Inkha eiho lietu liayela, kamatuovola vala ovilinga vifeta unene nokukala nomuenyo omuwa. Tupu, kamatukala nehando liokukala novipuka ovipe vikahi nokulekeswa mono televisau, atusoko okuti tuesukisa ovipuka ovio opo tukale nehambu. Oñgeni matutualako neiho liayela? Lityilika okukala nonongele mbehesukisile. Uhapake omuenyo wove motyitateka pokulanda ovipuka ovinyingi vipesela omuwo wove. Tavela elondolo Liombimbiliya liokukala nehambu “netyi ulia netyi uvala.” (1 Timóteo 6:8) Ovola okukala nonkhalelo yomuenyo yapepuka, ohelipake momalumono.

21. Omokonda yatyi tuesukisa okuovola etyi matupake tete momuenyo, iya oityi tuna okupaka tete momuenyo wetu?

²¹ Paka tete momuenyo wove ovilinga via Huku, okakatela muvio. Mokonda tuna omuvo nononkhono mbehehi, tuesukisa okuovola etyi matupake tete momuenyo. Inkha katulingi ngotyo, matupesela omuvo wetu movipuka vihasilivila, atusipo ovipuka viakolela. Oityi tuna okupaka tete momuenyo wetu? Ovanthu ovanyingi mouye, vapaka tete momuenyo ehando liokuovola okulilongesa monosikola ononene opo vakale novilinga vivefeta onombongo ononyingi. Mahi, Jesus waavela ondundo ovalanduli vae “vatualeko okuovola tete Ouhamba wa Huku.” (Mateus 6:33) Mokonda Tuvakristau votyotyili tupaka tete momuenyo wetu Ouhamba wa Huku. Onkhalelo yetu yomuenyo—novipuka tuholovona, nomahando etu novilinga tulinga—vina okulekesa okuti Ouhamba nehando lia Huku viakolela vali pala onthue  tyipona okusukalala nomalumono, nokulilongesa monosikola ononene.

22, 23. (a) Ovilinga patyi viakolela ko Vakristau votyotyili, iya oñgeni matulekesa okuti ovilinga ovio viakolela vali kuonthue? (Tala okakasa “ Etokolo Liange Liandyetela Omuenyo wehambu.”) (b) Oityi ove watokola okulinga konthele yovilinga via kaputu?

²² Tutyii okuti tukahi konthyulilo youye, moluotyo, tuundapei vali unene movilinga viakolela vio Vakristau votyotyili—okuivisa nokulinga ovalongwa. (Mateus 24:14; 28:19, 20) Tuhanda okuundapa nombili movilinga ovio viokuyovola omuenyo, ngetyi tyalingile Jesus, Ongeleka yetu. Oñgeni matulekesa okuti ovilinga ovio viakolela vali kuonthue? Ovanthu ovanyingi va Huku, vakala ovaivisi mewaneno aveliave nomutima auho movilinga viokuivisa. Vamwe vaonganeka nawa omuenyo wavo opo vakale ovakokoli-ndyila ine onomisionaliu. Mokonda ovohe vanoñgonoka esilivilo liokukula mopaspilitu, vaavela ondundo ovana vavo opo vanyingile movilinga viomuwo auho. Okuti ovaivisi vokuundapa nombili, vena ehambu novilinga viavo viokuivisa? Enga! Okuumbila Jeova nomutima auho, tyotyili tyieta omuenyo wehambu nononkhano ononyingi onongwa.—Tanga Provérbios 10:22.

²³ Ovanyingi puonthue tuesukisa okuundapa onoola ononyingi opo tutekule ombunga. Hinangela okuti Jeova uhanda tukale nehambu novilinga vietu. Inkha omalusoke etu netyi tulinga vilikuata kumwe nomalusoke novitumino via Huku, matukala nehambu novilinga. Moluotyo, tutokolei okuhayeke ovilinga viakaputu vituyapule kotyilinga tyetu tyakolela vali—okuivisa onondaka onongwa Mbouhamba wa Huku. Okupaka tete momuenyo wetu ovilinga ovio, matulekesa okuti tuhole Jeova iya ngotyo matutualako okukala mohole yae.