1.  Oityi Tyitiwa Ombambilonia Onene?

2.  Onalupi Mesiya Ankho Mamoneka?

3.  Okuhakulwa Novipuka Viayemba Kohonde

4.  Okuliyapuka

5.  Ovipito

6.  Onombela Mbuliyambuliswa

7.  Ovitanda, Nonomphela

 1. Oityi Tyitiwa Ombambilonia Onene?

Oityi tutila umwe ‘Ombambilonia Onene,’ onongeleya ambuho mbomatutu? (Eholololo 17:5) Tutale ovipuka evi vitatu:

• Ili mouye auho: Ombimbiliya yati Ombambilonia Onene yapumphama ‘kovanthu ovanyingi’ vovilongo aviho, iya ‘itumina onohamba mbo kombanda yohi’. — Eholololo 17:15, 18.

• Hamutumini-ko, tupu ha vakuavitanda-ko: Tyina Ombambilonia Ononene yameya okuhanyua-ko, “onohamba mbo kombanda yohi” no ‘vakuavitanda’ mavesala-ko. — Eholololo 18:9, 15.

• She misrepresents God. Ipopisa omapita Huku: Ombimbiliya ipopia Ombambilonia Onene okuti ekunga mokonda yundapela kumwe novatumini veipe onombongo, novipuka ovikwavo vali. (Eholololo 17:1, 2) Ikemba ovanthu, otyo ngwe yaipaa-le ovanthu ovanyingi. — Eholololo 18:23, 24.

Kondoka vali pelongeso 13 onthele 6

 2. Onalupi Mesiya Ankho Mamoneka?

Ombimbiliya yati Mesiya ankho meya tyina pamalambe onosimanu 69. — Tanga Daniel 9:25.

• Onosimanu ombo mbakatuuka 69, mbahimbika nalupi? Mbahimbika menima 455 P.K.E. etyi Omutumini Neemiya ehika mo Selusalei ‘eipindule-po.’ — Daniel 9:25; Neemias 2:1, 5-8.

• Onosimanu ombo, omuvo ulifwepi? Ombimbiliya pamwe ipopia onthiki ike, mahi muene-muene ili nokupopia enima. (Números 14:34; Ezequiel 4:6) Naina onosimanu ombu mbakatuuka 69, osimanu ike, omanima epandu-vali. Etyi Ombimbiliya yapopia onosimanu 69, muene-muene ankho ina nokupopia omanima 483 (onosimanu 69 x ononthiki 7).

• Onosimanu ombo 69, mbapwa nalupi? Ine tuvalula omanima 483, mahi atuhimbikila menima 455 P.K.E. etyi Neemiya ehika mo Selusalei, matyitutuala menima 29 P.K. a Ngwe olio, olio umwe enima Sesusi ambatisalwa, akala Mesiya. — Luka 3:​1, 2, 21, 22.

Kondoka vali pelongeso 15 onthele 5

 3. Okuhakulwa Novipuka Viayemba Kohonde

Kuna ovipuka ovinyingi vipondola okulingwa nohonde tyina omunthu ati pokuhakulwa. Vamwe vapolwa ohonde opo ha ipakwe mu vakuavo. Nkhele vamwe tyina vameya pokuhakulwa, vapolwa ohonde aipakwa ponthele opo ha veipakwe vali. Omunthu wa Huku kapondola okulinga ovipuka ovio. — Deuteronômio 15:23.

Mahi kuna ovipuka vimwe ava vokuhakula valinga nohonde yomunthu watyo vena nokuhakula, vitei umwe vala komunthu na munthu. Vimwe ovievi: Okupolwa ohonde vatale ouvela una-o, hemodiálise, hemodiluição, recuperação intraoperatória de células, máquina coração-pulmão. Kanda munthu oe muene una okusoka, apopi etyi etavela netyi ehetavela tyilingwe nohonde yae tyina ati pokuhakulwa. Onondotolo vati umwe, ou uhakula ñgaa ou uhakula ñgaa. Pahe ove tyina wameya pokuhakulwa, ondotolo aikupopila okuti una tyimwe malingi nohonde yove, tete una okunoñgonoka muene-muene uhanda okulinga ñgeni. Una okulipula ñgaa:

• Pahe ine ndyikati ñgaa pokuhakulwa no nomakina, ohonde yange aitaamena monomakina omo, aihaende vali, mandyilingi ñgeni? Okuti mandyitavela ndyiipakwe vali, ine pahe ngotyo ina umwe vala “okunengulilwa pohi”?

  — Deuteronômio 12:23, 24.

• Ine pokuhakulwa ohonde yange veimphola, aveihonyeka novihemba, aveimphake vali, okuti mandyikala umwe nomutima upumphi nawa?

 Kondoka vali pelongeso 39 onthele 3

4. Okuliyapuka

Ombimbiliya yati Siovaa kahande ovanthu vokuelinepa veliyapuke. Mahi ine ovalinepi veliyapuka, opo kavapondola okulinepa vali nomunthu omukuavo. (1 Ova Kolindu 7:10, 11) Ovakilisitau vamwe vehole okuliyapukila ovipuka evi.

• Tyina omulume ahatekulila umwe tyawima vomeumbo liae: Omulume una wahaavela omukai wae novana vae okulia, nomuvalo, novipuka ovikwavo vesukisa. ­Pamwe vakala umwe ngotyo tyehena natyike. — 1 Timotiu 5:8.

• Tyina umwe povalinepi aveta unene mukuavo: Pamwe umwe povalinepi ukalela vala okulwisa mukuavo. Pahe ou wokuna nokukondyeswa upondola asoko ati: ‘Omunthu ou ine himuhondovoka, nthiki imwe oo mandyipaa, oo mandyivele unene.’ — Ova Galata 5:19-21.

• Tyina umwe povalinepi ahayeke mukuavo alingile Siovaa: Pamwe umwe povalinepi ututumba umwe opo mukuavo ahafende Siovaa. — Ovilinga 5:29.

 Kondoka vali pelongeso 42 onthele 3

 5. Ovipito

Onthwe vanthu va Huku katulingi ovipito vimunumanesa. Mahi pahe matulingi ñgeni tyina vakuetu veli nokulinga ovipito viavo? Opo munthu na munthu, oe muene una okusoka atale etyi malingi ponohika ngo opo. Tutale vimwe tupondola okulinga.

• Tyina omunthu ekuti: ‘Ovipito viende nawa.’ Upondola vala okumukumbulula okuti: “Napandula.” Mahi ine ukupula oityi wahalingila ovipito, omupopila-tyo.

• Tyina ou muelinepa nae wehelilongesa ekupopila mukalie ko venyi pomuvo wovipito. Ine watala omutima wove kawaomene, upondola okuenda. Mahi tupu mupopila okuti ine vahimbika okulinga ovipuka viayemba komalongeso omatutu, kumelipake-po.

• Tyina ou uundapela ekuavela onombongo, oo hamwe ovipuka ovikwavo vali, pomuvo wovipito. Okuti ngotyo una umwe vala yokuanya? Au! Mahi nkhele una okusoka komapulo aa: ‘Okuti etyi ampha, wetyimpha umwe vala mokonda yovipito? Ine uhanda umwe vala okumphandula ovilinga nemulingila?’

• Tyina omunthu amekuavela tyimwe pomuvo wovipito. Pamwe omunthu una nokukuavela-tyo, upondola okukupopila okuti: “Ame ndyityii umwe okuti ove kulingi ovipuka evi viovipito, mahi tavela vala!” Pamwe omunthu wekuavela umwe vala mokonda una otyali. Mahi tupu una okutala nawa mokonda pamwe uhanda okukulola atale ine tyili kulingi umwe ovipito. Okuti hatyo, pamwe wekuavela tupu, uhanda ekuyendelekele kovipito. Okutala nawa ovipuka ovio, opo motyivili okutala ankho motambula oo kumatambula. Tuna umwe okulinga ovipuka tuete okuti mavihambukiswa Siovaa, iya omutima wetu maukala pomphangu. — Ovilinga 23:1.

 Kondoka vali pelongeso 44 onthele 1

6. Onombela Mbuliyambuliswa

Onthwe mokonda tuhole vakuetu, katuhande okuveyambulisa omauvela. Ine tusoka okuti tuna ouvela umwe omuvi, uliyambuliswa, oo hamwe tutyii umwe okuti tunao-ale, hahe tuliyunge. Tuna okulinga ngotyo mokonda Ombimbiliya yati okuti tuna ‘okuhumba vakuetu ngetyi tulihole onthwe muene.’ — Ova Loma 13:8-10.

Oityi omunthu wokuna ouvela omuvi ena okulinga tyimoneke okuti uhole umwe vakuavo? Una okuliyunga pokulikukunya na vakuavo ehevehumbakane, nokuvehipa onombesu. Ine vakuavo mewaneno kavemuihana momaumbo avo, kapondola okunumana. Tyina ameya pokumbatisalwa, tete una okutyipopila ovakulu vewaneno okuti uvela, opo vatale etyi tyipondola okulingwa ahayambulise vakuavo mavambatisalwa navo. Omunthu una wokuti tyina elitala ñgaa usoka okuti hamwe una ouvela omuvi, ine una omunthu umwe ahanda, nkhele tete otyiwa ende kosipitali atalwe ankho uvela oo kavele. Omunthu wokulinga ovipuka ovio, katale vala ‘komasuka-suka ae muene, mahi tupu utala komasuka-suka a vakuavo.’ — Ova Filipu 2:4.

 Kondoka vali pelongeso 56 onthele 2

7. Ovitanda, Nonomphela

Atyiho tulinga na vakuetu tyayemba konombongo, hahe okutyihoneka, na tyina umwe omunthu watyo Ombangi mukuetu. (Jeremias 32:​9-12) Mahi pahe ine Onombangi valinga ovitanda, hamwe otyipuka otyikwavo tyayemba konombongo, apamoneka okatateka? Opo vena umwe vala okutomphola nawa poyavo, avatetulula otyitateka tyavo.

Mahi ine umwe uvaka mukuavo, nga valinga, avelitendeleya poyavo? (Tanga Mateusi 18:15-17.) Sesusi wapopile etyi tyina okulingwa:

1. Tomphola umwe vala nomunthu watyo.​—Tala povelesikulu 15.

2. ) Ine watala ñgaa tyaanya, ngoti kesukile-ale, enda nomunthu wike oo vevali vo mewaneno, amukatomphola nae. Mahi tyahanda okukoya umwe ovanthu vena oupanga wapama na Siovaa.​—Tala povelesikulu 16.

3. Ine no ngotyo kamuelivilile, opo pahe upondola okutyipopila ovakulu vewaneno.​—Tala povelesikulu 17.

Hatyiwa-ko okutuala vakuetu vo mewaneno konombonge. Omokonda yatyi? Omokonda ovanthu vapondola okupopia omapita Siovaa, neongano liae. (1 Ova Kolindu 6:1-8) Mahi ovipuka vimwe viesukisa umwe okukevipopia kombonge. Vimwe ovievi: tyina ovanthu velihenga; tyina vokuelihenga vahanda okuliyapulila ovana; tyina ovanthu velihenga, mahi pahe vahanda ombonge ipopie olie maavela onombongo mbokulanda okulia kwovana; okupopila ombonge okuti vimwe kumevivili vali mokonda utupu vali onombongo; okupopila ombonge ovalie mavakala onomphinga mbove tyina wamanyimi. Omunthu wa Huku wenda kombonge akalinge ovipuka ngo ovio, keli-ko nokuliatelela kovitumino vyo Mbimbiliya.

Pamwe omunthu umwe wakwatwa kononkhono, hamwe omukulu walala nomona, hamwe tuaipaelwa wetu, hamwe tuavakwa. Okuti povitateka ngo ovio tyapenga okuketyipopia kombonge? Au, Ombimbiliya kayatile tyapenga.

Kondoka vali pelongeso 56 onthele 3