Eongano limwe litiwa Organização Mundial da Saúde (OMS) liapopia okuti: “Tyovakai okulingwa onya tyakaka unene mouye auho, tyesukisa umwe okulinga tyimwe opo ovakai vahalingwe vali onya mokonda pahe tyina nokuvilapo vali onene.” Tupu liapopia okuti ‘ovakai ovanyingi vapopia okuti vavetwa nokulalwa navo kononkhono.’ Eongano ekwavo litiwa Organização das Nações Unidas (ONU) liapopia okuti, pena enima limwe vamwene okuti mononthiki ambuho ovakai vena 137 vaipawa na umwe mombunga yavo. a

 Namphila ovipuka evi twapopia keulu oku vilekesa umwe nawa okuti ovanthu ovanyingi vekahi nokulingwa onya, mahi nii kavipopi olwihamo ovanthu vana vokulingwa onya vakala nalo.

 Okuti noove ulingwa onya? Okuti pena umwe wii ulingwa onya? Tala ovipuka vimwe Ombimbiliya ipopia vipondola okukukwatesako.

  Tyina wamalingwa onya haveko uvelwa onombei

  Pena tyimwe tyipondola okukukwatesako

  Ove kukahi awike

  Okulingwa onya matyikapwako

  Etyi una okulinga ukwateseko una ulingwa onya

 Oityi Ombimbiliya ipopia: “Munthu na munthu makapulwa mwene na Huku.” — Ova Loma 14:12.

 Apeho hinangela okuti: Una wekulinga onya oe mwene uvelwa onombei.

 Ine pamwe omulume wove uhole okukupopila okuti nekulinga tupu onya tyatuka umwe kwove, omatutu vala hatyiliko. Ovakai vena okuhumbwa kavapondolwa okulingwa onya. — Ova Kolosu 3:19.

 Pamwe omunthu ulinga tupu onya ou velinepa nae, omokonda yokuvela komutwe, ine hamwe onkhalelo atekulwa, ine hamwe omokonda yokunwa unene. Mahi ine kapiluluka makapulwa na Huku.

 Oityi Ombimbiliya ipopia: “Povaika-ndunge ovanyingi, ovipuka viviuka.” — Omihe 15:22.

 Apeho hinangela okuti: Tyina wamalitale okuti neetyi vala molingi kutyii, ita ku vakwenyi vapondola okukukwatesako.

 Oityi tyahandela okwiita vakwenyi vekukwateseko? Tyina omunthu alingwa onya usoka ovipuka ovinyingi. Pamwe tyipondola okumulemena okukoya etyi malingi mokonda yovipuka evi:

•   Olie pahe memuyakulila

•   Olie makwatesako ovana

•   Opi mapolo onombongo mbokulitekula

•   Ohole ena nou velinepa nae

•   Ine upiluluka okuti haa matyitavela umwe okuliwana?

 Katyapengele okutala okuti neetyi molingi kutyi-ale. Mahi pahe oityi una okulinga?

 Popia na umwe mombunga ine epanga liove ekukwateseko. Okupopia nomunthu okuhole wesuka umwe noove, tyipondola okukukwatesako.

 Popia na vana vokukwatesako ovanthu vokwehelivili momaumbo. Ovo vapondola okukupopila etyi wesukisa okulinga opo mulivile na mukwenyi meumbo. Ine ou mwelinepa nae uhanda umwe okupiluluka, vana vokuundapa motyilinga otyo vapondola okumupopila ovipuka ena okulinga

 Ovipuka ovikwavo vipondola okukukwatesako. Kuna ovipuka ovikwavo upondola okulinga mavikukwatesako. Upondola okupopia no vokuhakula novanthu ovakwavo vali valongeswa oñgeni tyikwatesako ovanthu vena ovitateka ngoovio.

 Oityi Ombimbiliya ipopia: “Siovaa b uli ponthele ya vana vena omutima wateka-teka. Uyovola vana vasoya.” — Oviimbo 34:18.

 Apeho hinangela okuti: Huku wapopia okuti mekukwatesako.

 Siovaa wesuka noove. (1 Petulu 5:7) Ngwe wii umwe nawa etyi tyekwihama komutima. Mekukwatesako Nondaka yae Ombimbiliya. Siovaa uhanda ove ulikwambele kwe. Tyina ulikwambela ku Huku, mwiita ekwavele ononkhono nounongo utyivile okulwisa otyitateka tyove. — Isaiya 41:10.

 Oityi Ombimbiliya ipopia: “Munthu na munthu mapumphama momuti wae wonouva, momukuyu wae, petupu ou mekevetilisa owoma.” — Mikeya 4:4, okatoi.

 Apeho hinangela okuti: Ombimbiliya ipopia okuti komutwe wandyila ovanthu aveho mavakakala nombembwa. Petupu vali ovanthu mavehekelivila momaumbo.

 Siovaa oe vala mamaneko ovitateka aviho vili mouye. Ombimbiliya yati: “Ngwe makasekuna ononkhuka momaiho avo, kakukankhiwa vali, kakukalilwa vali, kakukaululwa vali onkhwo, nii onongembia kambukakala-ko vali.” (Eholololo 21:4) Tyina onthiki oyo yamehikipo, kamatukahinangela vali ovipuka ovivi vietumonekelele. Matukahinangela vala ovipuka oviwa. (Isaiya 65:17) Ovio, ovio ovipuka oviwa Ombimbiliya yati matukevimona komutwe wandyila.