1, 2. Ahabw’enki kirikubaasa kwetengyesa engyenderwaho waaba ori omu mwanya ogu otarikumanya gye, kandi Yehova atuhaire ki kutuhabura?

TEERA akashushani oriyo nooraba omu ihamba ry’omusheenyi. Omuyaga gw’amaani niguhuuha omusheenyi, torikubaasa kureeba gye ei orikuza. Eki nikibaasa kukureetera kuhaba. Noija kumanya ota omuhanda ogu oshemereire kutoora? Nikibaasa kukwetengyesa kubuuza omuntu, nari kutunga engyenderwaho. Noobaasa kugyendera ahari kampasi, eizooba, enyonyoozi, maapu, GPS, nari omuntu orikumanya gye ihamba eryo. Okugira  engyenderwaho ni kikuru, ahakuba okumanya omuhanda nikibaasa kukiza amagara gaawe.

² Twena nitutunga emirabanamu mingi, kandi obumwe nitubaasa kwehurira nk’abahabire. Twena Yehova akatuha omuntu w’omunda kubaasa kutuhabura. (Yakobo 1:17) Ka twetegyereze eki omuntu w’omunda ari n’oku arikukora. Bwanyima nituza kwega oku turikubaasa kutendeka omuntu waitu w’omunda, enshonga ahabw’enki twine kufayo aha muntu w’omunda ow’abandi, n’oku omuntu w’omunda omurungi arikutuhwera kugira embeera nungi.

3. Omuntu waitu w’omunda niki?

³ Omutu waitu w’omunda n’ekiconco ky’omuhendo kuruga ahari Yehova. N’enyehurira eri omuriitwe erikutuhwera kumanya ekihikire n’ekigwire. Ebigambo by’Orugriika ‘omuntu w’omunda’ omu Baibuli nibimanyisa “okumanya okuri omu muntu.” Omuntu waitu w’omunda yaaba naakora gye, naatuhwera kweshwijuma kubaasa kwemanya gye. Naabaasa kutuhwera kumanya ebiteekateeko byaitu n’enyehurira zaitu. Naabaasa kutwebembera omu kukora ebirungi n’okwetantara ebibi. Kandi naabaasa kutuhuumuriza twacwamu gye nari atushinje twacwamu kubi.​—Reeba Ebirikukiraho 5.

4, 5. (a) Hakabaho ki Adamu na Haawa ku baayehugize omuntu waabo w’omunda? (b) Ni by’okureeberaho ki kuruga omu Baibuli ebirikworeka oku omuntu w’omunda arikukora?

⁴ Buri omwe ahariitwe naabaasa kucwamu kuhurikiza omuntu we w’omunda nari kutamuhurikiza. Adamu na Haawa bakacwamu kutahurikiza omuntu waabo ow’omunda, kandi ekyarugiremu bakashiisha. Bwanyima  bakeeshinja, kwonka eki bakakikora kikyererezi. Bakaba baaherize kugomera Ruhanga. (Okutandika 3:7, 8) N’obu bombi baraabe baabaire baine omuntu w’omunda ohikiriire kandi barikumanya ngu okugomera Ruhanga kigwire, bakacwamu kwehuzya omuntu waabo w’omunda.

⁵ Kwonka, abantu baingi abatahikiriire bakoorobera omuntu waabo w’omunda. Yobu n’eky’okureeberaho kirungi. Ahabw’okugira ngu akacwamu gye, akabaasa kugira ati: “Omutima gwangye tigwine ki gurikunshinja omu bi ndakozire.” (Yobu 27:6) Obu Yobu yaagamba aha ‘mutima’ gwe, akaba naamanyisa omuntu we w’omunda, nari enyehurira ye aha kihikire n’ekigwire. Kwonka we Daudi obumwe akaba ayehuzya omuntu we w’omunda agomera Yehova. Bwanyima akeehurira kubi “yaashinjwa omu mutima.” (1 Samueli 24:5) Omutima gwa Daudi gukaba guriyo nigumwomesereza ngu akozire ekibi. Kwonka ku yaahurikiize enyehurira y’omutima gwe, akeetantara kugaruka kukora enshobe niyo emwe.

6. Ahabw’enki turikubaasa kugira ngu omuntu w’omunda n’ekiconco eki Ruhanga yaahaire abantu boona?

⁶ Nangwa n’abantu abatarikumanya Yehova, butoosha nibamanya ngu hariho ebintu ebihikire n’ebigwire. Baibuli neegira eti: ‘Ebiteekateeko byabo nibibashinja, nari bibatonganira.’ (Abarooma 2:14, 15) Nk’eky’okureeberaho abantu baingi nibamanya ngu kigwire kwita omuntu nari kwiba. N’obu barikubaasa kuba batarikumanya ekirikubareetera kwehurira batyo, buzima nibaba nibahurikiza omuntu waabo w’omunda, niyo nyehurira y’ekihikire n’ekigwire ei Yehova yaabatairemu. Kandi nibaba nibagyendera aha misingye ya Ruhanga, nigo mazima makuru agarikushangwa omu Baibuli agu Yehova atuhaire kutuhwera kucwamu gye.

7. Ahabw’enki omuntu waitu w’omunda obumwe arikubaasa kutuhabisa?

 ⁷ Kwonka omuntu waitu w’omunda obumwe naabaasa kutuhabisa. Nk’eky’okureeberaho, naabaasa kuba asiisirwe enyehurira zaitu n’ebiteekateeko byaitu ebitahikiriire, reero atwebembere omu muhanda gugwire. Omuntu w’omunda omurungi tarikwija bwija. (Okutandika 39:1, 2, 7-12) Twine kumutendeka. Yehova naatuhwera kumutendeka, arikutuha omwoyo gurikwera n’emisingye ya Baibuli. (Abarooma 9:1) Ka tureebe oku turikubaasa kutendeka omuntu waitu w’omunda.

8. (a) Enyehurira zaitu nizibaasa kukwata zita aha muntu waitu w’omunda? (b) Twine kwebuuza ki tutakacwiremu?

⁸ Abamwe nibateekateeka ngu okuhurikiza omuntu waabo w’omunda nikimanyisa okugyendera aha nyehurira zaabo. Nibateekateeka ngu nibabaasa kukora kyona eki barikwenda kasita kiba nikibashemeza. Kwonka enyehurira zaitu tizihikiriire, kandi nizibaasa kutuhabisa. Enyehurira zaitu nizibaasa kuba ez’amaani zishiishe omuntu waitu w’omunda. Baibuli neegira eti: ‘Omutima n’engobya okukira ebintu byona, gwine endwara etarikutambwa, n’oha orikubaasa kugumanya?’ (Yeremia 17:9) N’ahabw’ekyo, nitubaasa kutandika kuteekateeka ngu ekintu kihikire kandi obwo kigwire. Nk’eky’okureeberaho, Paulo atakabaire Mukristaayo, akahiiganisa munonga abaheereza ba Ruhanga, kandi akaba naateekateeka ngu naakora ekihikire. Omu ndeeba ye, akaba aine omuntu w’omunda omurungi. Kwonka bwanyima akagira ngu Yehova ‘niwe arikumucwera orubanja,’ nari kumushwijuma. (1 Abakorinso 4:4; Ebyakozirwe 23:1; 2 Timoseo  1:3) Paulo ku yaamanyire oku Yehova yaabaire naareeba ebikorwa bye, akeetegyereza ngu aine kuhinduramu. N’ahabw’ekyo, tutakakozire kintu kyona, twine kwebuuza tuti: ‘Yehova naayenda ngu ntwaze nta?’

9. Okutiina Ruhanga nikimanyisa ki?

⁹ Waaba nookunda omuntu, nooba otarikwenda kumugwisa kubi. Ahabw’okugira ngu nitukunda Yehova, nituba tutarikwenda kukora ekintu kyona ekirikumugwisa kubi. Tushemereire kuba nitutiinira kimwe Yehova tutarikwenda kumukora kubi. Eki nitukireebera aha ky’okureeberaho kya Nehemia. Akanga kukoresa kubi obushoboorozi bwe nk’omwebembezi kuba omugaiga. Ahabw’enki? Akashoboorora ngu ‘n’ahabw’okutiina Ruhanga.’ (Nehemia 5:15) Nehemia akaba atarikwenda kukora ekintu kyona ekirikubaasa kugwisa kubi Yehova. Nka Nehemia, naitwe titurikwenda kugwisa kubi Yehova turikukora ebitahikire. Nitubaasa kumanya ekirikushemeza Yehova turikushoma Baibuli.​—Reeba Ebirikukiraho 6.

10, 11. Ni misingye ki ya Baibuli erikubaasa kutuhwera kucwamu gye aha bikwatiraine n’amaarwa?

¹⁰ Nk’eky’okureeberaho, Omukristaayo naaba aine kucwamu yaaba aine kunywa amaarwa nari kutaganywa. Ni misingye ki erikubaasa kumuhwera kucwamu gye? Egi n’emwe ahariyo: Baibuli terikuzibira omuntu kunywa amaarwa. Nangwa, neetugira ngu viinyo n’ekiconco kuruga ahari Ruhanga. (Zaaburi 104:14, 15) Kwonka Yesu akagambira abakuratsi be kwetantara kunywa amaarwa maingi. (Luka 21:34) Kandi Paulo akagambira Abakristaayo kwetantara obugyenyi ‘bw’akajagararo n’obusinzi.’ (Abarooma 13:13) Akagira ngu abasinzi ‘tibarikwija kuhungura Obukama bwa Ruhanga.’​—1 Abakorinso 6:9, 10.

 ¹¹ Omukristaayo naabaasa kwebuuza ati: ‘Nintwara amaarwa nka kikuru? Nimba niinyenda kunywa amaarwa kubaasa kuhuumura nkaruhuuka? Niinywa amaarwa kubaasa kugira obumanzi? Nimbaasa kutuubya aha mirundi ei ndikunywa amaarwa n’obwingi bw’amaarwa agu ndikunywa? * Nimbaasa kushemererwa na banywani bangye n’obu haakuba hatariho maarwa?’ Nitubaasa kushaba Yehova kutuhwera kucwamu gye. (Shoma Zaaburi 139:23, 24.) Omu muringo ogu, nituba nitutendeka omuntu waitu w’omunda kugyendera aha misingye ya Baibuli. Kwonka eki nikitwariramu bingi nk’oku turikuza kureeba.

12, 13. Ahabw’enki omuntu waitu w’omunda arikubaasa kuba naataana n’ow’abandi, kandi nitubaasa kutwaza tuta ahabw’entaaniso egi?

¹² Abantu tibaine omuntu w’omunda orikushushana. Omuntu waawe w’omunda naabaasa kukwikiriza kukora ekintu eki ondiijo atarikubaasa kukora. Nk’eky’okureeberaho, noobaasa kucwamu kunywa amaarwa, kwonka ondiijo we ayangye kuganywa. Ahabw’enki abantu babiri nibabaasa kugira emiteekateekyere etarikushushana aha nshonga egi?

¹³ Oku omuntu arikwehurira aha kintu nikurugiirira ahu yaakuriire, oku eka ye yaabaire neetwara ekintu ekyo, ebi arabiremu, n’enshonga ezindi. Kyahika aha maarwa, obundi omuntu owaabaire naagumirwa kurinda eminywere ye ira, hati naareeba ngu taine kunywaho  na kakye. (1 Abagabe 8:38, 39) Mbwenu shi waaha omuntu amaarwa akanga, oshemereire kutwaza ota? Noija kwehurira kubi? Noija kugumizamu noomugyemesereza kuganywa? Nari noija kumushaba ngu akugambire ahabw’enki atarikwenda kuganywa? Ngaaha. Ahakuba nooha ekitiinisa omuntu we ow’omunda.

14, 15. Ni mbeera ki eyaabaire eriho omu bunaku bwa Paulo, kandi akaha buhabuzi ki oburungi?

¹⁴ Omu bwire bw’entumwa Paulo, hakabaho embeera eyaayorekire ngu omuntu w’omunda naabaasa kutaana. Enyama emwe eyaabaire neekoresibwa omu kuramya kw’ebishuba kandi erikutambirwa ebishushani, ekaba neeguzibwa omu butare. (1 Abakorinso 10:25) Paulo akaba atarikuteekateeka ngu kigwire kugura enyama nk’egi kandi okagirya. Ahariwe, eby’okurya byona bikaba nibiruga ahari Yehova. Kwonka abaabaire nibaramya ebishushani ira bakaba nibateekateeka okundi. Bakaba nibareeba ngu kigwire kurya enyama nk’egyo. Mbwenu shi Paulo akateekateeka ati: ‘Kasita tikirikushinja omuntu wangye w’omunda, nyine obugabe bw’okurya eki ndikwenda’?

¹⁵ Paulo tarateekateekire atyo. Akaba naatwara enyehurira z’ab’eishe-emwe bagyenzi be nka nkuru, kandi akaba ayeteekateekire kwefeerereza obugabe bwe. Akagira ngu “turekye kweshemeza twenka.” Reero akoongyeraho ati: “Ahakuba na Kristo tareeshemeize wenka.” (Abarooma 15:1, 3) Paulo akatooreza Yesu arikufayo aha bandi okukira oku yaabaire naayefaho.​—Shoma 1 Abakorinso 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Ahabw’enki tutashemereire kucwera ab’eishe-emwe orubanja omuntu waabo w’omunda yaabaikiriza kukora ebintu ebimwe?

¹⁶ Kwonka shi omuntu ku yaakukora ekintu eki omutima gwe gurikumwikiriza kukora kwonka itwe turikukireeba nk’ekigwire? Twine kwetantara kuteekateeka  ngu tuhikire kandi ngu we agwire. (Shoma Abarooma 14:10.) Yehova akatuha omuntu w’omunda kwecweramu kutari kucwera abandi orubanja. (Matayo 7:1) Titurikwenda ngu ebi turikukunda bireetere ekibiina kwebaganisamu. Kureka, nitusherura oburyo bw’okureetaho obumwe n’okukundana.​—Abarooma 14:19.

17. Niki ekihikire aha muntu w’omunda ow’abantu abamwe?

¹⁷ Entumwa Petero akagira ngu tushemereire kuguma twine ‘omutima ogutarikweshinja.’ (1 Petero 3:16)  Eky’obusaasi, abantu baaguma nibeehuzya emisingye ya Yehova, omuntu waabo w’omunda naaba atakibarabura. Paulo akashoboorora ngu omuntu w’omunda nk’ogwo naaba ari ‘nk’osiriiziibwe ekyoma ekirikwotsya.’ (1 Timoseo 4:2) Orahiireho reero oruhu rukasiriira munonga? Ekyo kyabaho, oruhu rwawe nirugira enkojo egumire ruba rutakihurira busaasi bwona. Omuntu yaagumizamu naakora ebintu bibi, omuntu we w’omunda naabaasa ‘kusiriira,’ reero haahinguraho obwire arekyere aho kukora.

18, 19. (a) Twaba nitweshinja kandi turikuhemuka nikiba nikyoreka ki? (b) Nitubaasa kukora ki twaba nitweshinja ahabw’ebibi ebi twayeteisize?

¹⁸ Twaba nitweshinja, omuntu waitu w’omunda naabaasa kuba ariyo naatugambira ngu haine ekibi eki tukozire. Eki nikibaasa kutuhwera kumanya eki tukozire  kandi turekyere aho kukikora. Nitwenda kwegyera aha nshobe zaitu kugira ngu tutazigarukamu. Nk’eky’okureeberaho, n’obu Omugabe Daudi araabe yaakozire ekibi, omuntu we w’omunda akamuhiga kweteisa. Akanga ekibi kye eki yaabaire akozire, kandi akaba amaririire kugumizamu naayorobera Yehova. Daudi akabaasa kugamba kurugiirira aha byamuhikireho ngu Yehova ni ‘murungi, kandi ngu naarahuka kusaasira.’​—Zaaburi 51:1-19; 86:5; reeba Ebirikukiraho 7.

¹⁹ Kwonka n’obu haakuhinguraho obwire omuntu ayeteisize ekibi kye, nabwo naabaasa kweshinja ahabw’eki yaakozire. Okweshinja nikubaasa kureetera omuntu obusaasi n’okwehurira nk’otaine mugasho. Ku oraabe nikwo orikwehurira otyo obumwe, kimanye ngu torikubaasa kuhindura ekyabaireho enyima. Yaaba obu waashiisha okaba noomanya ekihikire nari otarikukimanya  gye, Yehova akakusaasirira kimwe, kandi ebibi byawe akabishangura. Hati ori orikwera omu maisho ge, kandi nookora ekihikire. Omutima gwawe nigubaasa kuguma nigukushinja, kwonka Baibuli neegira eti: “Ruhanga ni mukuru okukira emitima yaitu.” (Shoma 1 Yohaana 3:19, 20.) Eki nikimanyisa ngu rukundo ye n’okusaasira kwe nibikirira kimwe enyehurira zaitu ez’okweshinja n’okuhemuka oku turikubaasa kuba twine. Noobaasa kugira obuhame ngu Yehova akakusaasira. Omuntu naagira obusingye omu mutima Yehova yaamusaasira, kandi naabaasa kushemererwa arikumuheereza.​—1 Abakorinso 6:11; Abaheburaayo 10:22.

20, 21. (a) Ekitabo eki kitebeekanisiibwe kukuhwera kukora ki? (b) Yehova atuhaire bugabe ki, kandi twine kubukoresa tuta?

²⁰ Ekitabo eki kitebeekanisiibwe kukuhwera kutendeka omuntu waawe w’omunda kugira ngu akurabure, kandi akurinde omu biro ebi ebigumire. Nikiija n’okukuhwera kugyendera aha misingye ya Baibuli omu mbeera zitari zimwe na zimwe. Kwonka ekitabo eki tikirimu omushororongo gw’ebiragiro ebi twine kugyenderaho buri izooba. Nitugyendera aha ‘kiragiro kya Kristo,’ ekirikwegamira aha misingye ya Ruhanga. (Abagalatia 6:2) Ahabw’okugira ngu tihariho ekiragiro ekirikukwata aha nshonga nanka, ti rwekwatso y’okukora ekibi. (2 Abakorinso 4:1, 2; Abaheburaayo 4:13; 1 Petero 2:16) Omu mwanya gw’ekyo, nitukoresa obugabe bwaitu kworeka ngu nitukunda Yehova.

²¹ Twateekateeka aha misingye ya Baibuli kandi tukagigyenderaho, nitwega kukoresa okubaasa kwaitu kw’okutaanisa, kandi nitugira emiteekateekyere nk’eya Yehova. (Abaheburaayo 5:14) Ekirikurugamu n’okugira omuntu w’omunda otendekirwe oraatwebembere omu bi turikukora n’okuguma omuri rukundo ya Ruhanga.