Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

EKICWEKA 3

Nibaahi Abarikutuura omu Butuuro bw’Emyoyo?

Nibaahi Abarikutuura omu Butuuro bw’Emyoyo?

1. Ediini z’abairaguju nizigyeragyeranisibwa zita nk’ekikungu?

 ENYIKIRIZA y’ediini z’ekiraguju eri nk’ekikungu. Ahamutwe hariho Ruhanga orikukiza amaani. Omumbaju harimu ba ruhanga ninga emyoyo erikuhereza Ruhanga. Aharubaju rwaabo hariho batatenkuru abarikwijuka abanyabuzaare abakiri omunsi bakabayamba. Ahansi yaabo hariho amaani agarikukozesibwa: omu kuroga, okuragura, okubandwa.

2. Abairaguju nibakyoreka bata ngu enyikiriza yaabo ya ira eine oku erikutaahataha omudiini?

2 Enyikiriza y’abairaguju egi n’etaahataaha omu diini ezindi. Abairaguju nibagira bati: ‘Okuza omu diini eziizire tikirikutuzibira kuramya ba ruhanga baitu.’

3. Nitubaasa kweegyera nkahi ebirikukwata ahabarikutuura omu butuuro bw’eby’omwoyo?

3 Ediini z’abairaguju zihikire? Baibuli netugambira amazima agarikukwata ahabarikutuura omu butuuro bw’emyoyo.

Yehova, Ruhanga ow’Amazima

4. Ediini ezirikukirayo omu Africa nizikirizana ahari ki?

4 Ediini ishatu enkuru hati omuri Africa nizikiriza ngu Ruhanga ariho kandi niwe mukuru wabyoona. Baibuli n’emweeta “Ruhanga wa baaruhanga, kandi MUKAMA w’abakama, Ruhanga omukuru ow’amaani kandi orikutiinisa.” (Eky’Ebiragiro 10:17) Abasiramu nabo nibaikiririza omuri Ruhanga omwe omukuru. Ebirikukwata aha diini z’Abairaguju, Omukugu Geoffrey Parrinder nabigambaho ati: “Abairaguju abarikukira obwingi nibaikiririza omuri Ruhanga omukuru, ishe ba ruhanga n’abantu, omuhangi w’eiguru n’ensi.”

5. Nimaazina ki agarikukozesibwa ahari Ruhanga?

5 N’obu baraabe nibaikiririza omuri Ruhanga abantu baingi tibarikumwetegyereza. Idaara ry’okubanza omu kumanya omuntu n’okumanya eiziina rye. Amadiini nigabuzabuza eiziina rya Ruhanga. Abakristaayo nibamweta Ruhanga, ekitiinisa ekirikumanyisa “Ow’Obushoboorozi.” Omusiramu namweta Allah. Ab’ediini z’ekiiraguju nibamweeta amaziina gatari gamwe okurugirira aha ndimi zaabo. Omukitabo kye Concepts of God in Africa, John S. Mbiti akahandiika orunyiriri rw’amaziina n’ebitiinisa bya Ruhanga nka 500. Ekyokureeberaho, aba Yoruba b’omu (Nigeria) nibamweta Olodumare, aba Kikuyu (Kenya) nibamweta Ngai; kandi aba Zulu b’omu (South Africa) nibamweta Unkulunkulu.

6, 7. Eiziina rya Ruhanga niriiha, kandi niturimanya tuta?

6 We Ruhanga eiziina rye nari gambahoki? Ruhanga kuyagambiire, Musa okwiiha Abaisraeli omu Misri musa yamubuuza: “Ku ndihika Abaisraeli:, naabagira nti: Ruhanga wa baashwenkuriimwe abantumireho; bambuuza bati: Eiziina rye N’oha? [N]dyabagarukamu nta?”​—Okuruga 3:13.

7 Ruhanga yaagamba na Musa naamugira ati: “Niinye Yehova. Kandi nkeeyoreka Abrahamu na Isaaka na Yakobo, ndi Ruhanga Ow’obushoboorozi bwona; kwonka tindabeemanyiise mu iziina ryangye erya Yehova.” (Okuruga 6:2, 3) Eiziina Yehova nirishangwa omu Baibuli emirundi 7,000 n’obu abavunuzi ba Baibuli abamwe barihindwiire bakataho ebitiinisa nka “Ruhanga” ninga “Mukama.”

8. Yehova nashushaki kandi nituragiirwa kukora ki okubaasa kutusiima?

8 Yehova nashushana ata? N’omwoyo, omushoboorozi wabyona, orikuhimbisibwa. Niwe mukuru, taine oworikumugyezaho taine ou ari kwingana nawe. (Eky’Ebiragiro 6:4; Isaaya 44:6) Yehova akagira Musa ati: “Nyowe Yehova Ruhanga waawe ndi Ruhanga ow’eihato.” Nikwo kugira ngu Ruhanga yaaza kukusiima noragirwa kuba niwe waaramya wenka. Tarikwenda turamye ekindi kintu ninga ondiijo.​—Okuruga 20:3-5.

Yesu Kristo, Omugabe w’Obukama bwa Ruhanga

9. Ahabwaki nitugira ngu Yesu tari kwingana na Yehova?

9 Eri igyenda abantu tibari kwikirizana ahari Yesu. Abarikweyeta Abakristayo nibaikiriza ngu Yesu n’omwe aha Bushatu “Oburikweera.” Baibuli terikwegyesa ngu Ruhanga arimu obushatu. Kandi terikwegyesa ngu Yesu nayingana na Yehova. Yesu we wenka akagira ati: “Tata nankira.”​—Yohaana 14:28.

10. Yesu akaba ari nkahi atakaizire omu nsi?

10 Baibuli neyegyesa ngu Yesu akaba natuura omu iguru nk’ekihangirwe eky’omwoyo atakaizire omu nsi. Nk’oku Yehova yahangire Adamu na Eva, nikwo yahangire ab’omwoyo omwiguru. Yesu niwe w’omwoyo owu Yehova yabandize kuhanga.​—Yohaana 17:5; Abakolosai 1:15.

11. Yesu akazaarwa ata nk’omuntu?

11 Emyaka nka 2,000 ehingwiire, Yehova akafurura amagara g’ekihangirwe eky’omwoyo eki yagata omu nda ya Maria oshugaine. Maraika Gabriel akagambira Maria ati: “Reeba oryagira enda ozaare omwana w’omwojo, kandi oryamweta eiziina Yesu. Ategyekye . . . , kandi obukama bwe tiburihwaho.”​—Luka 1:31, 33. a

12. Emwe ahanshonga ezaretsire Yesu omu nsi n’eha?

12 Yesu yazaarwa, yakura, yayegyesa abantu ebi Ruhanga arikwenda n’ekigyendererwa kye. Akagambira omutegyeki wa Rooma ati: “Nikyo naazaariirwe, kandi nikyo naiziire omu nsi, ngu mpamye amazima.” (Yohaana 18:37) Twayetegyereza ebi Yesu yayegyesize nitweega amazima agari kukwata aha bi Ruhanga arikwenda n’ekigyendererwa kye. Nitubaasa kweega oku twakubaasa kukora ebi Ruhanga arikusiima.

13. Enshonga y’akabiri eyaretsire Yesu omu nsi n’eha?

13 Enshonga endiijo ey’aretsire Yesu omunsi ekaba eri ey’okuherezayo amagara ge g’obuntu ahabw’abantu. (Matayo 20:28) Eki akakikora ahabw’okucungura abantu omukibi eki twahungwiire ahari tatenkuriitwe Adamu. Eki nikituyamba okutunga amagara agatahwaho. Entumwa Yohaana akagira ati: “Oku nikwo Ruhanga yaakunzire atyo ensi, akahayo omwana we omwe nyamunegyere, ngu omuntu weena orikumwikiriza arekye kuhwerekyerera, kureka atungye amagara agatahwaho.”​—Yohaana 3:16.

14. (a) N’enki ekyabiire ahari Yesu yaherize kufa? (b) Yesu aine mwanya ki omwiguru hati?

14 Yesu kuyafiire yazooka, yagarukayo omwiguru nk’eky’omwoyo eky’amaani. (Ebyakozirwe 2:32,33) Bwanyima Yehova yamuha “obutegyeki, ekitiinisa n’obukama, Ngu abantu b’amahanga goona, n’enganda zoona z’endimi ezitari zimwe, bagume bamuheereze.” (Danieli 7:13, 14) Kityo nikwo kyabaire, nk’oku maraika yagaambiire Maria, Yesu akatunga obugabe, niwe Mugabe w’obukama bwa Ruhanga oburi omu iguru. Arihaihi kworeka amaani ge omunsi yoona.

Ba Maraika, Abahereza ba Ruhanga

15. Niryaari kandi nkahi ahu ba maraika bahangiirwe?

15 Yehova na Yesu ti bo bonka abari omubutuuro bw’eby’omwoyo. Yehova akahanga ab’omwoyo abandi, ba maraika. Gabriel owagambiire Maria n’omwe ahari bo. Ba maraika aba tibarahangiirwe munsi nk’abantu. Bakahangirwa omwiguru abantu batakahangirwe omunsi. (Yobu 38:4-7) Bamaraika nibahika obukaikuru.​—Danieli 7:10.

Ba maraika abesigwa tibarikwikiriza kubaramya

16. Ahabw’enki abantu tibashemerire kuramya ba maraika?

16 Ba maraika abesigwa tibarikwenda ngu tubaramye. Emirundi ebiri ei entumwa Yohaana yagyerizeho kuramya ba maraika bakamuhana bati: “Reka! Otakikora . . . Ramya Ruhanga.”​—Okushuuruurwa 19:10; 22:8, 9.

17. N’enki ekirikworeka ngu ba maraika nibabaasa kukuuma abahereza ba Ruhanga, kandi eki nikitugumya kita?

17 Ba maraika abesigwa tibaakirebekyera abantu ba Ruhanga omu nsi, nk’okubagizire obubajuna entumwa za Yesu omu kihome. (Ebyakozirwe 5:18, 19) Baitu, twaramya Yehova okugyendera aha kigambo kye, Baibuli nituhuumura tuhamize ngu amaani ga Ruhanga agatareebeka, ba maraika nibaija kuturinda. Baibuli negira eti: “Maraika wa Mukama ateera amahema okwehinguririza abarikumutiina, kandi abajuna.” (Zaaburi 34:7; 91:11) Ahabw’enki eki nikituhuumuza? Ahabwokuba twiine abazigu bakabi omu butuuro bw’emyoyo abarikwenda kutuhwerekyereza!

Sitaani, Omuzigu wa Ruhanga

18. (a) Ahabw’enki maraika omwe akagomera Ruhanga? (b) Ni maziina ki agu bamweta?

18 Ba maraika boona tibaratsigaire bari abesigwa ahari Ruhanga. Abamwe bakamugomera bayehindura abazigu be hamwe na ab’abantu omu nsi. Eki kikabaho kita? Bamaraika abu Ruhanga ya hangire bakaba bahikirire kandi barungi nka Yehova oku ari. Baitu omwe ahari bo akenda ngu abantu bamuramye yakuratira okwetenga kwe. Maraika ogwo niwe Sitaani, ekirikumanyisa “Omutigi.” Kandi nayetwa Omuregi ekirikumanyisa “Omunyaanyaasi” ahabwokuba naagamba ebishuba ahari Yehova.

19. Ahabw’eki, kandi nimumuringo ki ogu Sitaani y’abonabonesizemu Yobu?

19 Sitaani nagyemesereza abantu kukwatanisa nawe okugomera Ruhanga. Katureebe ekiyakozire Yobu omuhereza omwesigwa ahari Ruhanga. Yobu akaba ari omushaija w’omutungi. Akaba atungire entaama, 7,000 engamira 3,000, ente 1,000 n’enimi hamwe n’endogoya enkazi 500. Akaba aine abaana 10 hamwe n’abahuku baingi. Sitaani akabanza yaita enyamaishwa n’abahuku ba Yobu. Bwanyima yareeta “omuyaga gw’amaani” gwahigura enju, gwaita abaana ba Yobu boona. Ekyo kukyahwaire sitaani yabonabonesa Yobu yamurwaza “ebihuute bibi, okuruga aha mara g’ebigyere okuhika aha kazingiriro k’eishokye.”​—Yobu 1:3-19; 2:7.

20. (a) Yobu bakamushumbuusha bata ahabw’obwesigwa? (b) N’obu kyakuba ngu Yobu akaguma ari omwesigwa ahari Ruhanga, abandi bo nibaramya bata Sitaani?

20 N’obu yamurabize omukubonabona, Yobu akatsigara ari omwesigwa ahari Ruhanga. Nahab’wekyo Yehova akamutambira “yaamushumbuusha ebirikwingana kabiri n’ebi yaafeereirwe.” (Yobu 42:10) Sitaani akaremwa kuhendaho obwesigwa bwa Yobu baitu abaasize kwiiha abantu baingi ahari Ruhanga. Baibuli n’egira ngu: “Ensi yoona eri omu butegyeki bw’Omubi.”​—1 Yohaana 5:19.

21. (a) Sitaani akoreeka ata ngu nayenda bamuramye? (b) Ahabw’enki Yesu akaanga kuramya Sitaani?

21 Sitaani nayenda tumuramye. Eki kiketegyerezibwa omu kukyema Yesu haihi emyaka 2,000 ehingwiire. Baibuli negira eti: “Sitaani yaamuhitsya aha rushozi ruraingwa munonga, yaamworeka ensi z’abagabe boona n’ekitiinisa kyazo; yaamugira ati: ‘Ku orainame, wandamya, biriya byona niinyija kubikuha.’” Yesu yayanga yamugarukamu ati: “Rugaho, Sitaani! Ahabw’okuba kikahandiikwa ngu, ‘Oramye Yehova Ruhanga waawe; obe niwe waaheereza wenka.’” (Matayo 4:8-10) Yesu akaba namanya kurungi ekiragiro kya Ruhanga, nahabw’ekyo tarakozire ebi Sitaani yabaire nayenda.

Baadaimoni, Emyoyo Emibi

22. Baadaimoni babonabonesize bata abantu?

22 Bamaraika abandi baketeerana na Sitaani okugomera Ruhanga. Baadaimoni nabazigu b’abantu nabashaarizi. Ira munonga bakaba bahindura abantu ebiteta n’empumi. (Matayo 9:32, 33; 12:22) Abandi babarwaaza ninga okubagwisa eiraro. (Matayo 17:15, 18; Mako 5:2-5) Nibaganzya n’abaana.​—Luka 9:42.

23. (a) Emizimu n’eyenda ki aha bantu? (b) Sitaani na Baadaimoni bagobeize abantu kukora ki?

23 Emyoyo emibi egi nayo neyenda bagiramye nka Sitaani. Omumwaanya gw’okwanga kuramibwa erikumanya ngu okuramibwa n’okwa Yehova wenka—yo n’ekwetenga, ekuronda kandi ekwenegyeza. Barikukozesa obugobya, ebishuba, n’okutiinatinisa, Sitaani n’emizimu bagyemeseraize abantu kubaramya. Abantu baingi bakaatangaire baheza kumanya ngu ediini yaabo nehaisa Sitaani ekitiinisa. Baibuli n’eturabura ngu: “Abanyamahanga ebi batamba, babitambira baadaimoni, ti Ruhanga.”​—1 Abakorinso 10:20.

24. Ni muringo ki ogu Sitaani arikukozesa kuburabuza abantu?

24 Omuringo gumwe ogu Sitaani ari kuburizaburizamu abantu okumuramya n’okugamba ebishuba aha bafiire. Katureebe eki Baibuli erikwegyesa ahari eki.

a Koran n’ehandika aha kuzaarwa kwa Yesu okw’okutangaaza omu Surah (Omutwe) 19 (Maria). N’egira eti: “Tukoherereza [Maria] omwoyo Waitu ori kukushushana nk’omuntu akuzire. Kuyamureebire yagira ati: ‘Omuny’ambabazi akundwanisize, ku orabe n’otiina Mukama ndugaho ogyende emihanda yawe.’ ‘Ndi entumwa okuruga ahari Mukama wawe,’ nawe yamugarukamu ati, ‘kandi naija kukuha omwojo ohikirire.’ ‘Nimbaasa nta kuzaara omwana,’ yamugarukamu ati, ‘nshugaine, tinkamanyire mushaija?’ ‘Oku nikwo Mukama wawe yayenda,’ yamugarukamu. ‘Eki ekintu tikigumire ahari we. “Naija kuba akamanyiso k’abantu,” nikwo Mukama yagira, “omugisha kuruga ahari itwe. Ekyo n’ekiragiro kyaitu.”’”