Omushaija n’omukazi we Abakristaayo nibo baine kucwamu aha nshonga egi, ekiraabareetere kuguma abaine omuntu w’omunda omurungi. Kubaasa kukora eki, baine kushwijuma gye oku omuringo gw’akaheta gurikukora.

Yehova akagambira Adamu na Haawa ati: “Muzaare, mukanye, mwijure ensi.” Kandi bwanyima ebigambo ebi akabigambira Noa n’ab’omu ka ye. (Okutandika 1:28; 9:1) Baibuli terikugira ngu Abakristaayo baine kukuratira ekiragiro ekyo. N’ahabw’ekyo, omushaija n’omukazi we Abakristaayo baine kwecweramu embariirira ya ruzaaro ei baraakorese kurugiirira aha baana abu barikwenda nari obu barikwenda kuzaara. Baine kuteekateeka aha nshonga ki?

Abakristaayo baine kutoorana embariirira ya ruzaaro barikwegamira aha misingye ya Baibuli. Niyo nshonga ahabw’enki batarikubaasa kukoresa okwihamu enda nk’omuringo gw’embariirira ya ruzaaro. Omuntu yaihamu enda naaba yaita ekyo ekyakukuzire kikarugamu omwana. Omuntu yaihamu enda naaba yaahenda emisingye ya Baibuli erikukwata aha magara. (Okuruga 20:13; 21:22, 23; Zaaburi 139:16; Yeremia 1:5) Kandi shi okukoresa akaheta?

Watchtower ey’Okwakataano 15, 1979 (orupapura 30-31), ekagamba aha nshonga egi. Obuheta obwingi obwabaire nibukoresibwa obwire obwo, bukaba buri obwa purasitika burikuteebwa omuri nyinenda, kuzibira omukazi kutwara enda. Watchtower egyo ekashoboorora ngu kikaba kitarikwetegyerezibwa gye oku obuheta obwo bwabaire nibukora. Abanyasaayansi baingi bakaba nibagira ngu obuheta nibuzibira amaizi g’omushaija kuhika aha ihuri ry’omukazi kuritweka. Kandi eihuri ryaba ritatwekirwe, amagara masya tigarikutandika.

Kwonka, hakaba hariho obuhame ngu obumwe eihuri niribaasa kutwekwa. Eihuri eryaheza kutwekwa rikaba niribaasa kukurira omu nshekye z’omukazi nari rigumizemu rize omuri nyinenda. Ryaheza kuhika omunda, akaheta kakaba nikabaasa kuzibira eihuri eritwekirwe kuhamira omuri nyinenda, reero rirugyemu. Eki nikishushana n’okwihamu enda. Ekicweka ekyo kikahendera kiti: “Omukristaayo omwesigwa ashemereire kuteekateeka aha ku akaheta karikukora reero agyeragyeranise n’emisingye ya Baibuli erikworeka ngu amagara n’agarikwera.”​—Zaaburi 36:9.

Kwonka kuruga 1979, obu ekicweka ekyo kyashohozibwa, habaireho empindahinduka nyingi omu by’obushaho.

Hati babaasize kwongyeraho endiijo emiringo ebibiri y’obuheta. Akaheta akamwe karimu omuringa, kandi kakajaanjara munonga omuri United States omu gwa 1988. Akaheta akandi karimu entegyeka magara, kandi kakatandika kuguzibwa omu 2001. Niki eki turikumanya aha miringo y’obuheta egi ebiri?

Omuringa (Copper): Nk’oku kyaba kyagambirweho, obuheta oburimu omuringa nibureetera amaizi g’omushaija kugumirwa kuraba omuri nyinenda kuhika eihuri ry’omukazi. Kandi obuheta obu, burimu obutwa oburikwita amaizi g’omushaija. * (Reeba obugambo obw’ahansi.) Kandi, obuheta obu nibureetera nibuhindura omunda ya nyinenda.

Entegyeka Magara (Hormone): Akaheta ak’omuringo ogundi karimu entegyeka magara ezirikushushana n’eziri omu bijuma by’okubariirira ruzaaro. Obuheta obu nibukora nk’obuheta obwa ira, kwonka nibushohoza entegyeka magara kuza omuri nyinenda. Entegyeka magara ezi niziremesa amahuri g’abakazi abamwe kukura. Kandi eihuri ryaba ritashohoire, tiririkubaasa  kutwekwa. Akaheta aka nako nikatuubya omunda ya nyinenda. * (Reeba obugambo obw’ahansi.) Kandi nikareetera ebimira by’aha munwa gwa nyinenda kwekwata, reero bizibira amaizi g’omushaija kuraba omu bukazi kuza omuri nyinenda.

Nk’oku kyaba kyagambirwe, emiringo y’obuheta egi yombi neereetera omunda ya nyinenda kutuuba. Eki nikimanyisa ngu eihuri ry’omukazi ryashohora rikateerana n’amaizi g’omushaija rikatwara, niribaasa kutaaha omuri nyinenda kwonka ribure kuhamiramu ahabw’okugira ngu nyinenda ekwataine. Eki nikibaasa kureetera eihuri eryo eritwekirwe kufa ahonaaho. Kwonka, abanyasaayansi nibaikiriza ngu eki tikirikukira kubaho, kandi ngu nikibaasa n’okubaho omuntu yaaba naakoresa ebijuma by’okuzibira okuzaara.

N’ahabw’ekyo tihaine orikubaasa kuhamiza kimwe yaaba akaheta akarimu omuringa nari akarimu entegyeka magara nikazibirira kimwe eihuri ry’omukazi kutwara. Kwonka okucondooza kwa saayansi nikworeka ngu ahabw’okugira ngu obuheta obu nibukora omu miringo eyaagambwaho aharuguru erikuzibira eihuri kutwara, kigumire munonga abakazi abarikubukoresa kugira enda.

Omushaija n’omukazi we Abakristaayo abarikwenda kukoresa akaheta, baine kukigaaniiraho n’omushaho waabo. Naabaasa kubagambira emiringo y’obuheta eri omu kicweka kyabo n’emigasho y’okubukoresa n’oburemeezi obu omukazi arikubaasa kutunga. Omushaija n’omukazi we tibashemereire kwikiriza ondiijo muntu kubacweramu eki baraakore n’obu yaakuba omushaho. (Abarooma 14:12; Abagalatia 6:4, 5) Eki n’eky’omushaija n’omukazi we kwecweramu. Ekigyendererwa kyabo kishemereire kuba okushemeza Ruhanga n’okuguma baine omutima murungi ogutarikweshinja.​—Gyeragyeranisa na 1 Timoseo 1:18, 19; 2 Timoseo 1:3.