Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

Noomanya Yehova nka Noa, Danieli na Yobu?

Noomanya Yehova nka Noa, Danieli na Yobu?

“Enkozi z’ebibi tizimanya by’oburyo, kwonka abasherura Mukama bamanya byona.”​—ENFUMU 28:5.

EKYESHONGORO: 43, 49

1-3. (a) Niki ekiraatuhwere kuguma turi abeesigwa ahari Ruhanga omu biro ebi eby’emperu? (b) Nituza kwega ki omu kicweka eki?

EBIRO by’emperu biri haihi kuhendera. Nitureeba abantu baingi nibeeyongyera kuba babi. Nibamera “nk’obunyaatsi.” (Zaaburi 92:7) N’ahabw’ekyo tikirikututangaaza kureeba abantu baingi nibanga eki Yehova arikugira ngu kihikire. Paulo akagambira Abakristaayo ati: “Omu bibi mube abeereere, kwonka omu bwengye mube bakuru.” (1 Abakorinso 14:20) Eki nitubaasa kukikora tuta?

2 Eky’okugarukamu kiri omu kyahandiikirwe kikuru eky’ekicweka eki, ekirikugira ngu “abasherura” Yehova “bamanya byona.” (Enfumu 28:5) Eki nikimanyisa ngu nibabaasa kwetegyereza buri kimwe ekirikwetengyesa kushemeza Yehova. Enfumu 2:7, 9 nihatwegyesa ngu Yehova naaha obwengye abo abarikukora ebihikire. N’ekirikurugamu, nibabaasa kumanya “okuhikiirira n’eby’oburyo, n’obwinganisa, na buri muhanda gwona omurungi.”

3 Noa, Danieli, na Yobu bakaba baine obwengye bwa Ruhanga obu. (Ezekieli 14:14) Kandi n’abaheereza ba Ruhanga hati nabo babwine. Kandi shi iwe? Oine obwengye kuruga ahari Ruhanga? Kubaasa ‘kumanya byona’ ebirikwetengyesa kushemeza Yehova, oine kumumanya gye. N’ahabw’ekyo omu kicweka eki, nituza kwega (1) oku Noa, Danieli, na Yobu baamanyire Ruhanga, (2) oku okumanya Ruhanga kwabahweraire, (3) n’oku turikubaasa kugira okwikiriza nk’okwabo.

NOA AKAGYENDA NA RUHANGA N’OBU ENSI YAABAIRE ERI MBI

4. Noa akamanya ata Yehova, kandi okumumanya gye kikamuhwera kita?

Noa naabaasa kuba yaayegire ebirikukwata aha mitwarize ya Yehova arikwetegyereza ebyahangirwe

4 Noa akamanya ata Yehova? Kuruga obu Adamu na Haawa baatandika kuzaara abaana, abantu batwire nibeega ahari Yehova omu miringo eshatu: kurabira omu byahangirwe bye, kurabira omu baheereza ba Ruhanga abandi, n’okurabira omu kutunga emigisha erikuruga omu kumworobera. (Isaaya 48:18) Noa kurabira omu kwetegyereza ebyahangirwe, naabaasa kuba yaareebire obuhame ngu Ruhanga ariho, kandi akareeba n’emitwarize ye. N’ekyarugiremu, Noa naabaasa kuba yaareebire ngu Yehova aine amaani, kandi ngu niwe Ruhanga ow’amazima wenka. (Abarooma 1:20) N’ahabw’ekyo, Noa akaba atarikwiririza eryo ngu Ruhanga ariho, beitu okwikiriza kwe kukaba kwine obuhame.

5. Noa akamanya ata ebi Ruhanga yaabaire naayenda ngu abantu bakore?

5 Baibuli neegira ngu “okwikiriza kuruga omu bi tuhurira,” ekirikumanyisa ngu ebi turikuhurira aha bandi nibibaasa kutuhwera kugira okwikiriza. (Abarooma 10:17) Noa naabaasa kuba yaahuriire ebirikukwata ahari Yehova kuruga aha banyabuzaare be. Ishe orikwetwa Lameka, akaba naikiririza omuri Ruhanga, kandi akazaarwa Adamu atakafiire. (Reeba ekishushani aha kutandika.) Ishenkuru akaba ari Mesuseela, kandi ishenkuruza akaba ari Yaredi, owaafiire bwanyima y’emyaka 366 Noa aherize kuzaarwa. * (Reeba obugambo obw’ahansi.) (Luka 3:36, 37) Obundi abashaija abo n’abakazi baabo nibo baayegyeise Noa ngu Yehova niwe yaahangire abantu, kandi ngu akaba naayenda ngu bazaare abaana, baijure ensi, reero baamuheereze. Noa naabaasa n’okuba yaayegire ngu Adamu na Haawa bakagomera Yehova, kandi akareeba ebyarugire omu kucwamu kubi kwabo. (Okutandika 1:28; 3:16-19, 24) Noa akakunda ebi yaayegire, reero ekyo kyamuhiga kuheereza Yehova.​—Okutandika 6:9.

6, 7. Amatsiko gakahamya gata okwikiriza kwa Noa?

6 Amatsiko nigahamya okwikiriza. Teekateeka oku okwikiriza kwa Noa kwahamire ku yaamanyire ngu eiziina rye eririkumanyisa “Okuhuumura” nari “Okuhuumuriza” riinemu amakuru g’okugira amatsiko. (Okutandika 5:29) Yehova akahwera Lameka kugamba aha mutabani Noa ati: “Ogu niwe aritutambira enaku ezi turikureeba omu mirimo n’okufa kubi nitukoresa emikono yaitu, ebirikuruga omu itaka eri” Yehova yaakyeenire. N’ahabw’ekyo Noa akaba aine amatsiko ngu Ruhanga naija kuhindura embeera kuba nungi. Okushushana na Abeeli na Enoka, akaba naikiririza omu ‘ruzaaro’ orwabaire nirwija kusingyeera omutwe gw’enjoka.​—Okutandika 3:15.

7 Noa akaba atarikwetegyereza gye okuraganisa kwa Ruhanga okuri omu Okutandika 3:15. Kwonka akaba naamanya ngu obunabi obu nibuha amatsiko aha biro by’omumaisho. Enoka akaba yaabuuriireho obutumwa nk’obu, arikugira ngu Yehova naija kucwekyereza ababi. (Yuda 14, 15) Buzima, obutumwa bwa Enoka, oburaahikiirire omu bwijwire ahari Haramagedoni, bushemereire kuba bwahamize okwikiriza kwa Noa n’amatsiko ge!

Okwikiriza n’obwengye bwa Ruhanga nibiija kuturinda emitego ya Sitaane n’okutabeihwabeihwa ensi egi

8. Noa okumanya gye Ruhanga kikamurinda kita?

8 Okumanya okuhikire okurikukwata ahari Ruhanga kukahwera kuta Noa? Ahabw’okugira ngu Noa akeega ebirikukwata ahari Yehova, akagira okwikiriza n’obwengye bwa Ruhanga. Eki kikamurinda, na munonga kutakora ekintu ekirikugwisa kubi Yehova. Mu muringo ki? Noa akaba naayenda kuba munywani wa Ruhanga, n’ahabw’ekyo akanga kunywana abatarikwikiririza omuri Yehova n’abaabaire nibamwanga. Okutashushana nabo, Noa akanga kubeihwabeihwa baadaimoni abaabaire baizire omu nsi. Abantu nibabaasa kuba baakunzire baadaimoni aba ab’amaani, kandi nibabaasa n’okuba baateireho kubaramya. (Okutandika 6:1-4, 9) Kandi Noa akaba naamanya ngu Yehova naayenda ngu abantu bazaare abaana baijure ensi. (Okutandika 1:27, 28) N’ahabw’ekyo baadaimoni ku baateeraine n’abakazi bakabazaaramu abaana, Noa akaba naamanya ngu eki kigwire. Kandi kikeeyoreka gye abaana abo ku baakuzire bakaba bahango bakagira n’amaani maingi kukira abaana abandi. Bwanyima, Yehova akagambira Noa ngu akaba naija kureeta omwegyemure kucwekyereza abantu ababi. Ahabw’okugira ngu Noa akaikiriza okurabura kwa Yehova, akombeka emeeri, kandi we n’eka ye bakacungurwa.​—Abaheburaayo 11:7.

9, 10. Nitubaasa kugira tuta okwikiriza nk’okwa Noa?

9 Nitubaasa kugira tuta okwikiriza nk’okwa Noa? Ni kikuru kwega Ekigambo kya Ruhanga n’obwegyendesereza, tukakunda ebi turikwega, kandi bikatuhwera kukora empindahinduka n’okucwamu gye. (1 Petero 1:13-15) Reero twagira okwikiriza n’obwengye kuruga ahari Ruhanga nibiija kuturinda emitego ya Sitaane, n’okubeihabeiha kw’ensi egi. (2 Abakorinso 2:11) Abantu baingi omu nsi egi nibakunda obushaarizi n’eby’obushambani, kandi nibakuratira ebyetengo byabo ebibi. (1 Yohaana 2:15, 16) Nibeehuzya amazima ngu emperu y’ensi egi embi eri haihi kuhika. Twaba tutaine okwikiriza kuhami, naitwe nitubaasa kutandika kuteekateeka tutyo. Otakaayebwa ngu obu Yesu yaagyeragyeranisa obwire bwaitu n’obwa Noa, taragambire aha bushaarizi nari obushambani, beitu akagamba aha kabi k’okuhuga kuruga aha kuheereza Ruhanga.​—Shoma Matayo 24:36-39.

10 Yebuuze oti: ‘Oku ndikutwaza buzima nikworeka ngu nimmanya Yehova? Okwikiriza kwangye nikumpiga kukora ebi Yehova arikugamba ngu bihikire, kandi ninyegyesa abandi ebi arikwenda ngu bakore?’ Oku oraagarukyemu ebibuuzo ebi nikwija kukuhwera kumanya yaaba naiwe noogyenda na Ruhanga ow’amazima nk’oku Noa yaakozire.

DANIELI AKOOREKA OBWENGYE BWA RUHANGA OMURI BABULOONI ORUKAAFIIRE

11. (a) Rukundo ei Danieli yaabaire ainiire Ruhanga neetwegyesa ki aha bazaire be? (b) Ni mitwarize ki nk’eya Danieli ei orikwenda kugira?

11 Danieli akamanya ata Yehova? Abazaire be bashemereire kuba baamwegyeise kukunda Yehova n’Ekigambo kye. Kandi Danieli eki akakikora ebiro byona eby’amagara ge. N’omu myaka ya bukuru, akaba ashwijuma Ebyahandiikirwe n’obwegyendesereza. (Danieli 9:1, 2) Danieli akaba naamanya gye Yehova. Kandi akaba naamanya byona ebi Yehova yaakoreire Abaisraeli. Eki nitukireeba omu kushaba kurungi kwa Danieli okuri omuri Danieli 9:3-19. Shoma aha kushaba oku, kandi okuteekateekeho n’obwegyendesereza. Yebuuze oti: ‘Okushaba oku nikunyegyesa ki ahari Danieli?’

12-14. (a) Danieli akooreka ata obwengye bwa Ruhanga? (b) Yehova akaha ata Danieli omugisha ahabw’obumanzi bwe n’okumuhamiraho?

12 Okumanya gye Ruhanga kukahwera kuta Danieli? Kikaba kitoorobi Omuyudaaya omwesigwa kuheereza Ruhanga omuri Babulooni orurembo orukaafiire. Nk’eky’okureeberaho, Yehova akagambira Abayudaaya ati: “Orwo rurembo oru naabatwairemu muri enkwatwa, murwendeze ebirungi.” (Yeremia 29:7) Kwonka, nabwo akaba abaragiire ngu babe niwe baaramya wenka n’omutima gwabo gwona. (Okuruga 34:14) Mbwenu shi Danieli akoorobera ata ebiragiro ebi byombi? Obwengye bwa Ruhanga bukahwera Danieli kumanya ngu aine kubanza kworobera Yehova, reero akabona kworobera abategyeki b’abantu. Bwanyima y’emyaka mingi, Yesu akeegyesa omusingye nigwo gumwe.​—Luka 20:25.

13 Teekateeka aha ki Danieli yaakozire obu omugabe yaaragiira ngu tihaine orikwikirizibwa kushaba ruhanga ondiijo weena nari omuntu weena kureka omugabe ogwo kumara ebiro 30. (Shoma Danieli 6:7-10.) Akaba naabaasa kugira rwekwatso reero agire ati: ‘Kasita n’ebiro 30 byonka.’ Omu mwanya gw’ekyo, Danieli taraikiriize ekiragiro ky’omuntu kukira okuramya Ruhanga. Danieli akaba naabaasa kushaba Yehova ari omu mwanya ogwekiikire. Kwonka akaba naamanya ngu abantu baingi batwire nibamureeba naashaba buri izooba. N’obu kiraabe kyabaire kiri eky’akabi, Danieli akagumizamu naashabira ahu abantu baabaire nibabaasa kumureeba, ahakuba akaba atarikwenda ngu bateekateekye ngu arekyeire aho kuheereza Yehova.

14 Yehova akaha Danieli omugisha ahabw’okucwamu kumuhamiraho n’ahabw’obumanzi bwe. Akakora eky’okutangaaza yaajuna Danieli tiyabaasa kwitwa entare. N’ekyarugiremu, abantu kuruga omu bugabe bwa Bumeedi na Buperesi bakeega ebirikukwata ahari Yehova!​—Danieli 6:25-27.

15. Nitubaasa kugira tuta okwikiriza nk’okwa Danieli?

15 Nitubaasa kugira tuta okwikiriza nk’okwa Danieli? Kubaasa kugira okwikiriza kuhami, okushoma Ekigambo kya Ruhanga kyonka tikirikumara. Twine kukyetegyereza. (Matayo 13:23) Nitwenda kumanya oku Yehova arikuteekateeka n’oku arikwehurira aha nshonga ezimwe. Twine kuteekateeka munonga aha bi turikushoma. Kandi ni kikuru kushaba obutoosha, na munonga twaba twine oburemeezi. Nitubaasa kuhamya ngu Yehova naija kutuha obwengye n’amaani twamushaba.​—Yakobo 1:5.

YOBU AKAGYENDERA AHA MISINGYE YA RUHANGA OMU BWIRE BURUNGI N’OBUBI

16, 17. Yobu akamanya ata Yehova?

16 Yobu akamanya ata Yehova? Yobu akaba atari Mwisraeli. Kwonka Abrahamu, Isaaka, na Yakobo bakaba bari abanyabuzaare be aba hare, kandi Yehova akaba abeegyeise ebirikumukwataho n’ekigyendererwa eki yaabaire ainiire abantu. Yobu naabaasa kuba yaayegire amazima aga ag’omuhendo kuruga aha bashaija abo. (Yobu 23:12) Akagira Yehova ati: “Nkaba nkuhuriza amatu.” (Yobu 42:5) Kandi Yehova akagira ngu Yobu akagambira abandi ebirikumukwataho.​—Yobu 42:7, 8.

Okwikiriza kwaitu nikuhama twareeba ebihangirwe kandi tukoongyera kwega aha mitwarize ya Yehova (Reeba akacweka 17)

17 Kandi Yobu akamanya emitwarize ya Yehova arikureeba ebyahangirwe. (Yobu 12:7-9, 13) Yehova na Elihu bakakoresa ebyahangirwe kwegyesa Yobu ngu Ruhanga naakirira kimwe abantu. (Yobu 37:14; 38:1-4) Ebigambo bya Yehova bikakwata ahari Yobu, kandi byamureetera kugamba omu bucureezi ati: “Nimmanya ku orikubaasa byona, kandi tihariho kirikubaasa kuzibira eki omaririire kukora.” Akoongyeraho ati: ‘Ninyeteisa omu mucuucu n’omu iju.’​—Yobu 42:2, 6.

18, 19. Yobu akooreka ata ngu naamanya gye Yehova?

18 Okumanya gye Ruhanga kikahwera kita Yobu? Yobu akaba naayetegyereza gye emisingye ya Ruhanga. Akaba naamanya gye Yehova, kandi eki kikamuhiga kutwaza omu muringo murungi. Nk’eky’okureeberaho, Yobu akaba naamanya ngu tarikubaasa kugira ngu naakunda Ruhanga yaaba atainiire abandi embabazi. (Yobu 6:14) Akaba atarikuteekateeka ngu naakira abandi, kureka akaba naabatwariza nk’ab’eka ye yaaba baabaire bari abagaiga nari abooro. Yobu akagira ati: “Owampangire omu nda ya maawe, tiwe yaahangire n’ogwo?” (Yobu 31:13-22) N’obu Yobu araabe yaabaire ari omushaija w’amaani kandi omugaiga, akaba atarikwetunguura, kandi akaba atarikutwara abandi nk’ab’ahansi. Eki nikitaanira kimwe n’oku abantu baingi ab’amaani kandi abagaiga barikutwaza ebiro ebi.

19 Yobu akaba atarikwikiriza kintu kyona otwariiremu n’eby’obugaiga kuba kikuru ahariwe kukira Yehova. Akaba naamanya ngu ekyo kyabaho, naaba yaayanga “Ruhanga ow’ahaiguru munonga.” (Shoma Yobu 31:24-28.) Kandi Yobu akaba naatwara obushwere nk’ekiraganiso kirikwera eky’omushaija n’omukazi we. Nangwa akakora n’endagaano n’amaisho ge kutareeba omukazi omu muringo gw’okurigira okubi. (Yobu 31:1) Buzima eki nikishemeza, ahakuba Yobu akaba ariho omu bwire obu Yehova yaabaire naikiriza abashaija kugira omukazi orengire ahari omwe. N’ahabw’ekyo Yobu akaba naabaasa kugira omukazi wa kabiri kuri yaabaire naayenda. Kwonka aine kuba yaabaire naamanya ngu obushwere obu Yehova yaatandikireho akagaita omushaija omwe n’omukazi omwe, kandi Yobu akacwamu kutwaza atyo. * (Reeba obugambo obw’ahansi.) (Okutandika 2:18, 24) Nangwa na bwanyima y’emyaka 1,600, Yesu akeegyesa omusingye nigwo gumwe, ngu okuteerana n’okw’omushaija n’omukazi abari hamwe omu bushwere.​—Matayo 5:28; 19:4, 5.

20. Okumanya gye Yehova n’emitindo ye nikituhwera kita kutoorana abanywani barungi n’eby’okweshemeza birungi?

20 Nitubaasa kugira tuta okwikiriza nk’okwa Yobu? Naitwe, twine kumanya gye Yehova tukaikiriza n’ebi turikumumanyaho kukwata aha buri kimwe eki turikukora. Nk’eky’okureeberaho, Baibuli neegira ngu Yehova naayanga abarikukunda obushaarizi, kandi ngu titushemereire kumara obwire turi n’abantu abarikushereka eki bari. (Shoma Zaaburi 11:5; 26:4.) Hati yebuuze oti: ‘Ebyahandiikirwe bibiri ebi nibinyegyesa ki aha miteekateekyere ya Yehova? Nibikwata bita aha ki ndikutwara nka kikuru? Bishemereire kukwata bita aha bi ndikureeba aha mikura ya Intaneeti, abu ndikutoorana kuba banywani bangye, n’ebi ndikutoorana omu kweshemeza?’ Ebi oraagarukyemu nibibaasa kukuhwera kureeba oku orikumanya Yehova. Titurikwenda kubeihwabeihwa ensi egi embi. N’ahabw’ekyo twine kutendeka okubaasa kwaitu okw’okwetegyereza, ekirikumanyisa ngu twine kumanya kutaanisa ekihikire n’ekigwire, eky’obwengye n’ekitari ky’obwengye.​—Abaheburaayo 5:14; Abaefeso 5:15.

21. Niki ekiraatuhwere ‘kumanya byona’ ebirikwetengyesa kubaasa kushemeza Yehova?

21 Ahabw’okugira ngu Noa, Danieli, na Yobu bakakora kyona ekirikubaasika kumanya gye Yehova, nawe akabahwera ‘kumanya byona’ ebirikwetengyesa kubaasa kumushemeza. Eby’okureeberaho byabo nibyoreka ngu okukora ebintu nk’oku Yehova arikwenda nikirugamu obusinguzi. (Zaaburi 1:1-3) Mbwenu yebuuze oti: ‘Nimmanya gye Yehova nka Noa, Danieli, na Yobu?’ Nangwa n’ebiro ebi, nitubaasa kumanya gye Yehova okukira abashaija abo abeesigwa, ahakuba hati twine bingi ebirikukwata ahari Yehova. (Enfumu 4:18) N’ahabw’ekyo yega Baibuli n’obwegyendesereza. Giteekateekeho munonga. Kandi shaba Yehova kukuha omwoyo gwe gurikwera. Obwo, ensi egi embi terikwija kukubeihabeiha. Kureka, noija kutwaza omu muringo ogurikworeka obwengye bwa Ruhanga, kandi oyeyongyere kwirira haihi Sho ow’omu iguru.​—Enfumu 2:4-7.

^ kacw. 5 Ishenkuruza Noa orikwetwa Enoka nawe akaguma naagyenda “na Ruhanga.” Kwonka akafa emyaka 69 enyima Noa atakazairwe.​—Okutandika 5:23, 24.

^ kacw. 19 Noa akakora nikyo kimwe. Akaba aine omukazi omwe wenka, n’obu abashaija abaingi baraabe baatandikire kugira abakazi baingi ahonaaho Adamu na Haawa baherize kugomera Ruhanga.​—Okutandika 4:19.