Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

“Obugabe Bwangye Ti bw’Ensi Egi”

“Obugabe Bwangye Ti bw’Ensi Egi”

“Nikyo naiziire omu nsi, ngu mpamye amazima.”​—YOHAANA 18:37.

EKYESHONGORO: 5, 28

1, 2. (a) Ensi eyongyeire eta kwebaganisamu? (b) Omu kicweka eki nituza kugarukamu bibuuzo ki?

MUNYAANYAZI-ITWE omuri Europe arikugamba aha bi yaarabiremu naagira ati: “Okwiha omu buto nkaba nindeeba obutari buringaaniza bwonka. N’ahabw’ekyo nkanga ekigombe ky’obutegyeki eky’eihanga ryangye, naashagika abarikwenda kureetaho empindahinduka z’amaani omu butegyeki. Kandi kumara emyaka mingi, nkaba nintuura n’omushaija omuzahambuki.” Ow’eishe-emwe omuri Africa naashoboorora ahabw’enki yaabaire ari omushaarizi. Naagira ati: “Nkaba niinyikiriza ngu oruganda rwangye nirukira ezindi zoona, kandi nkeegaita aha kibiina ky’obutegyeki. Tukeegyesibwa kwita abarikutuhakanisa n’amacumu otwariiremu n’ab’omu ruganda rwaitu abaabaire nibashagika ebibiina ebindi eby’obutegyeki.” Munyaanyazi-itwe ondiijo omuri Europe naagira ati: “Nkaba ninshoroora omu bantu, kandi nkaba niinyanga buri omwe owaabaire otari w’eihanga ryangye nari otari mu diini nk’eyangye.”

2 Obunaku obu, abantu baingi baine emiteekateekyere nk’eyaabo bashatu abu twagambaho. Ebibiina bingi eby’obutegyeki nibyejumba omu bikorwa by’obushaarizi kubaasa kwetegyeka. Abantu nibakira kurwana ahabw’eby’obutegyeki. Kandi omu mahanga maingi, abantu niboongyera kutwariza kubi abashuhuuki. Nk’oku Baibuli yaagambire, omu biro by’emperu abantu bakaba nibaija kuba ‘abatarikwenda kugarukana n’abandi.’ (2 Timoseo 3:1, 3) Abakristaayo nibabaasa bata kuguma baine obumwe n’obu ensi yoona erikweyongyera kwebaganisamu? Nitubaasa kwegyera aha ky’okureeberaho kya Yesu. Obu yaabaire ari omu nsi, enshonga z’eby’obutegyeki zikaba zibaganiisemu abantu. Omu kicweka eki, nituza kugarukamu ebibuuzo bishatu ebi: Ahabw’enki Yesu yaayangire kwegaita aha kibiina kyona eky’obutegyeki? Yesu akooreka ata ngu abaheereza ba Ruhanga tibaine kugira embaju ezi bashagika omu by’obutegyeki? Kandi akooreka ata ngu titwine kwejumba omu bikorwa by’obushaarizi?

MBWENU SHI YESU AKASHAGIKA ABAABAIRE NIBENDA KWETEGYEKA?

3, 4. (a) Obu Yesu yaabaire ari omu nsi, Abayudaaya abaingi bakaba nibenda ki? (b) Abeegi ba Yesu bakaba baine miteekateekyere ki?

3 Abayudaaya baingi abu Yesu yaabuuriire buzima bakaba batarikwenda kuba ahansi y’obutegyeki bw’Abarooma. Ekibiina eky’Abayudaaya ekirikwetwa Zeloote, kikareetera abantu kwanga obutegyeki bw’Abarooma. Ekibiina eki kikaba nikyebemberwa Yuda ow’omuri Galilaaya, obu Yesu yaabaire ari omu nsi. Yuda ogu akahabisa baingi arikwetwara kuba mesia. Omunyabyafaayo Omuyudaaya orikwetwa Josephus akagira ngu Yuda akahiga Abayudaaya kurwanisa Abarooma, kandi abo abaabaire nibaikiriza kuha Abarooma emishoro akabeeta “ebinyabwoba.” Yuda akahendera aitsirwe Abarooma. (Ebyakozirwe 5:37) Abayudaaya abamwe abaabaire nibahakanisa Abarooma, bakaba enshaarizi kuhikiiriza ebigyendererwa byabo.

4 Abayudaaya abarikukira obwingi bakaba bategyereize okwija kwa Mesia. Bakaba nibateekateeka ngu naija kubacungura obutegyeki bw’Abarooma, reero agarureho ekitiinisa kya Israeli. (Luka 2:38; 3:15) Baingi bakaba nibaikiriza ngu naija kutaho obugabe omuri Israeli. Ekyo kuri kyabaireho Abayudaaya abaabaire bari omu mahanga agandi bakaba nibaija kugaruka owaabo. Nangwa na Yohaana omubatizi rimwe akabuuza Yesu ati: “Niiwe ogwo orikwenda kwija, nari tutegyereze ondiijo?” (Matayo 11:2, 3) Obundi Yohaana akaba naabuuza yaaba nihaija omuntu ondiijo kucungura Abayudaaya. Bwanyima, abeegi babiri bakabugana Yesu aha ruguuto orurikuza Emau yaaheza kuzooka. Bakagira ngu, bakaba nibateekateeka ngu Yesu naija kucungura Abaisraeli. (Shoma Luka 24:21.) Bwanyima y’akaire kakye, entumwa zikabuuza Yesu ziti: “Mukama waitu, obu nibwo bunaku obu orikwenda kugaruriramu obugabe bwa Israeli?”​—Ebyakozirwe 1:6.

5. (a) Ahabw’enki Abagalilaaya baabaire nibenda ngu Yesu abe omugabe waabo? (b) Yesu akabahwera ata kugira emiteekateekyere mirungi?

5 Abayudaaya bakaba nibateekateeka ngu Mesia naija kwihaho oburemeezi bwabo. Obundi egi niyo nshonga ahabw’enki Abagalilaaya baabaire nibenda ngu Yesu abe omugabe waabo. Bakaba nibateekateeka ngu Yesu naija kuba omwebembezi murungi. Akaba ari omugambi murungi, arikukiza abarwaire, kandi arikubaasa n’okuha eby’okurya abaine enjara. Bwanyima ya Yesu kuha abashaija nka 5,000 eby’okurya, abantu bakatangaara. Yesu akamanya eki baabaire nibenda kukora. Baibuli neegira eti: “Yesu ku yaayetegyereize ngu nibenda kwija kumukwatsa amaani bamugire omugabe, yaabarugamu mpora, yaagaruka omu bibungo wenka.” (Yohaana 6:10-15) Eizooba eryakuratsireho, abantu nibabaasa kuba baabaire bacureire. Yesu akabashoboororera ngu taraizire kubaha eby’omubiri kureka kubeegyesa ebirikukwata aha Bukama bwa Ruhanga. Akabagira ati: “Mutarihendekyera eby’okurya ebirikuhwaho, kureka eby’okurya ebirikugumaho okuhitsya aha magara agatahwaho.”​—Yohaana 6:25-27.

6. Yesu akooreka ata butunu ngu tarikwenda kuba omutegyeki omu nsi? (Reeba ekishushani aha kutandika.)

6 Obu Yesu yaabaire ari haihi kwitwa, akeetegyereza ngu bamwe aha bakuratsi be bakaba nibaikiriza ngu naaza kutegyeka nk’omugabe omuri Yerusaalemu. Akabagambira eky’okureeberaho kya miina kubahwera kwetegyereza ngu eki kikaba kitarikuza kubaho. Kikaba nikikwata ahari Yesu “Omunyiginya,” owaabaire naija kuza hare kumara obwire buraingwa. (Luka 19:11-13, 15) Kandi akagambira butunu omwebembezi omwe w’Abarooma orikwetwa Pontio Pilaato ngu akaba atarikwejwanzya omu bw’obutegyeki bw’ensi. Pilaato akabuuza Yesu ati: “Weeza ori omugabe w’Abayudaaya?” (Yohaana 18:33) Pilaato aine kuba yaatiinire ngu Yesu naabaasa kureetera abantu kuhakanisa obutegyeki bw’Abarooma. Kwonka Yesu akamugarukamu ati: “Obugabe bwangye ti bw’ensi egi.” (Yohaana 18:36) Yesu akanga kwejwanzya omu by’obutegyeki, ahabw’okugira ngu obugabe bwe bukaba nibwija kutegyekyera omu iguru. Akagira ngu akaija omu nsi ‘kuhamya amazima.’​—Shoma Yohaana 18:37.

Noota omutima aha buremeezi oburi omu nsi nari aha Bukama bwa Ruhanga? (Reeba akacweka 7)

7. Nitubaasa kwetantara tuta eby’obutegyeki nangwa n’okubishagikira aha mutima?

7 Yesu akaba naamanya omurimo gwe. Twaba nitumanya omurimo gwaitu, nitwija kwetantara kushagika ebibiina by’obutegyeki, nangwa n’obu kwakuba okubishagikira aha mutima. Obumwe nikiba kitoroobi. Omureeberezi omwe orikutaayaayira ebibiina naagira ngu omu kicweka kye, abantu nibeeyongyera kutwaza kubi. Nibeehimbisa ahabw’eihanga ryabo n’okuteekateeka ngu bakaabaire bari omu mbeera nungi ku ogire ngu nibategyekwa abantu baabo. Naayongyeraho ati: “Ninsiima munonga ab’eishe-emwe abareetsire obumwe bw’Ekikristaayo, barikuta omutima aha kubuurira amakuru marungi g’Obukama. Bategyereize Ruhanga kwihaho obutari buringaaniza n’obundi bureemezi obu barikurabamu.”

YESU AKAKORA KI KUGUMA ATAINE RUBAJU OMU BY’OBUTEGYEKI?

8. Obu Yesu yaabaire ari omu nsi, Abayudaaya bakahikwaho obutari buringaaniza ki?

8 Obutari buringaaniza ku burikweyongyera, eki nikireetera abantu kwongyera kwejumba omu by’obutegyeki. Obu yaabaire Yesu ari omu nsi, enshonga y’okushashura emishoro ekareetera baingi kwejwanzya omu by’obutegyeki. Kandi Yuda owa Galilaaya akagomera obutegyeki bw’Abarooma ahakuba bakaba nibahandiikisa abantu kubashashuza emishoro. Hakaba hariho emishoro mingi nk’ey’amaju n’itaka. Kandi abahooza bakaba bari abashomankuzi, ekyareeteire embeera kweyongyera kuba mbi. Obumwe abahooza bakaba baha abeebembezi ekituga kutunga obushoboorozi, reero bakoresa obushoboorozi bwabo kutunga sente nyingi. Zakaayo omuhooza mukuru omuri Yeriko, akaba omutungi ahabw’okushashuza abantu esente nyingi.​—Luka 19:2, 8.

9, 10. (a) Abazigu ba Yesu bakateeraho bata kumureetera kwejwanzya omu by’obutegyeki? (b) Eki Yesu yaagarukiremu nikitwegyesa ki? (Reeba ekishushani aha kutandika.)

9 Abazigu ba Yesu bakaba nibenda kutega Yesu kwejwanzya omu nshonga z’okushashura omushoro. Bakamubuuza aha ‘mushoro,’ ogw’edenaari emwe ei Abayudaaya boona baabaire baashemereire kuhoora. (Shoma Matayo 22:16-18.) Abayudaaya bakaba nibangira kimwe omushoro ogu ahabw’okugira ngu gukaba nigubaijutsya ngu nibategyekwa Abarooma. Abashagiki ba Heroode bakaba nibateekateeka ngu Yesu yaagira ngu tibashemereire kushashura omushoro ogu, nibaija kumutaho orubanja rw’okuba omuzigu w’obutegyeki bwa Rooma. Kandi kuri yaagizire ngu baine kugushashura abantu bakaba nibarekyera aho kumukuratira. Mbwenu shi Yesu akakora ki?

10 Yesu akaba naayegyendesereza kuguma ataine rubaju omu nshonga egi. Akagira ati: “Mbwenu nu ebya Kaisaari mubihe Kaisaari, n’ebya Ruhanga mubihe Ruhanga.” (Matayo 22:21) Akaba naamanya ngu abahooza baingi n’abashomankuzi, kwonka ekyo tikyo yaataireho omutima. Kureka, akaguta aha Bukama bwa Ruhanga oburaamareho oburemeezi bw’abantu. Yesu akatuteeraho eky’okureeberaho. Titushemereire kugira orubaju omu nshonga z’eby’obutegyeki, n’obu orubaju rumwe rwakuba nirureebeka nk’orurikukora ebihikire, kandi orundi rurikureebeka nk’orurikukora ebitahikire. Abakristaayo nibata omutima aha Bukama bwa Ruhanga n’eki Ruhanga arikutwara nk’ekihikire. Ahabw’enshonga egi, titurikuhajaana aha butari buringaaniza nari kubugambaho kubi.​—Matayo 6:33.

11. Nitubaasa kuhwera tuta abandi kutunga oburingaaniza obwabuzima?

11 Abajurizi ba Yehova baingi babaasize kusingura emiteekateekyere y’eby’obutegyeki ei baabaire baine. Nk’eky’okureeberaho, munyaanyazi-itwe omwe omuri Britain atakeegire amazima, akaba ari aha yunivasite arikwega aha mituurire y’abantu, ekyamureeteire kugira emiteekateekyere y’amaani aha by’obutegyeki. Naagira ati: “Nkaba niinyenda kurinda obugabe bw’abairaguju, ahabw’okutwarizibwa omu muringo gutari gw’oburingaaniza. N’obu ndaabe naabaire ninkira kusingura empaka, ekyo tikiraandeteire okushemererwa. Nkaremwa kwetegyereza ngu waaza kwihaho okushoroora omu rangi, nooba oine kukwiha omu mitima y’abantu. Ku naatandikire kwega Baibuli nketegyereza ngu nyine kutandikira aha mutima gwangye.” Kandi munyaanyazi-itwe omungyereza niwe yaamuhwereire kuhindura aha miteekateekyere ye. Naayongyeraho ati: “Hati ndi payoniya ow’obutwire omu kibiina ekirikukoresa orurimi oruteta, niinteeraho kwega kuhwera abantu ab’emiringo yoona.”

“GARURA RURARA YAAWE OMU” MWANYA GWAYO

12. Yesu akarabura abakuratsi be kwetantara ‘kitumbisa’ ki?

12 Obu Yesu yaabaire ariho, abeebembezi b’amadiini bakaba nibashagika ebibiina by’obutegyeki. Nk’eky’okureeberaho, ekitabo Daily Life in Palestine at the Time of Christ nikigira ngu Abayudaaya bakaba beebaganiisemu omu diini nk’oku ebibiina by’obutegyeki byabaire byebaganiisemu. N’ahabw’ekyo Yesu akarabura abeegi ati: “Reeba, mwerinde ekitumbisa ky’Abafarisaayo n’ekya Heroode.” (Mako 8:15) Obu Yesu yaagamba ahari Heroode, naabaasa kuba yaabaire naamanyisa abashagiki ba Heroode. Ekibiina ekindi eky’Abafarisaayo kikaba nikyenda ngu Abayudaaya barugye ahansi y’obutegyeki bw’Abarooma. Yesu akarabura abakuratsi be kwetantara Abasadukaayo kurugiirira aha bi Matayo yaahandiikire. Abasadukaayo bakaba nibenda ngu obutegyeki bwa Rooma bugumeho ahabw’okuheebwa emyanya y’ahaiguru. Yesu akarabura abeegi be kwetantara “ekitumbisa,” nari enyegyesa z’abashagiki ba Heroode, eky’Abafarisaayo, n’eky’Abasadukaayo. (Matayo 16:6, 12) Kandi Yesu akaha okurabura oku bwanyima y’abantu kwenda kumuhindura omugabe.

Yesu akeegyesa abakuratsi be kutejwanzya omu by’obutegyeki

13, 14. (a) Amadiini n’eby’obutegyeki bireetsireho bita obushaarizi n’obutari buringaaniza? (b) Ahabw’enki tutaine kuba enshaarizi n’obu twakuba nitutwarizibwa kubi? (Reeba ekishushani aha kutandika.)

13 Amadiini ku garikwejwanzya omu by’obutegyeki, kaingi nikirugamu obushaarizi. Yesu akeegyesa abakuratsi be kutejwanzya omu by’obutegyeki. Niyo nshonga ahabw’enki abanyamurwa abakuru n’Abafarisaayo baabaire nibenda kumwita. Bakaba nibatiina ngu abantu nibaija kuhurikiza Yesu, reero barekyere aho kubakuratira. Ekyabaire nikiija kubareetera kufeerwa obushoboorozi bwabo nk’abeebembezi omu diini n’omu butegyeki. Bakagira bati: “Ku turaamurekye yaagumizamu atyo, boona nibaija kumwikiriza, kandi Abarooma baryaija batwakye omwanya gwaitu ogurikwera, batware n’eihanga ryaitu.” (Yohaana 11:48) Kandi Omunyamurwa Omukuru Kayaafa akacuma enaama y’okwita Yesu.​—Yohaana 11:49-53; 18:14.

14 Kayaafa akategyereza kuhitsya omu kiro, reero yaayoheereza abaserukare kukwata Yesu. Kwonka Yesu akamanya enaama egi ey’okumwita. N’ahabw’ekyo obu yaabaire naarya kyakiro ye ey’ahamuheru n’entumwa, akabagira ngu baakwate zaarurara. Yesu akakoresa zaarurara ibiri okubeegyesa eishomo rikuru. (Luka 22:36-38) Omu kiro ekyo, hakaija abantu baingi kukwata Yesu, reero Petero aine ekiniga akasyorayo rurara yaarwanisa omwe aha bashaija aba. (Yohaana 18:10) Kwonka Yesu akagambira Petero ati: “Garura rurara yaawe omu kyobati kyayo, ahakuba boona abatwara rurara, baryaitwa rurara.” (Matayo 26:52, 53) Yesu akeegyesa abeegi be eishomo ki erikuru? Akagira ngu ti b’ensi. Kandi eki nikyo Yesu yaabaire yaagambireho obu yaabaire naashaba nyekiro. (Shoma Yohaana 17:16.) Ruhanga niwe wenka oine obushoboorozi bw’okwihaho obutari buringaaniza.

15, 16. (a) Ekigambo kya Ruhanga kihwereire kita Abakristaayo kwetantara okwebaganisamu? (b) Ni ntaaniso ki ei Yehova arikureeba omu ensi obunaku obu?

15 Munyaanyazi-itwe omwe omuri Europe akeetegyereza enshonga egi. Naagira ati: “Ndeebire ngu obushaarizi tiburikubaasa kureetaho oburingaaniza. Kandi ngu abo abarikwejumba omu bushaarizi nibahendera bafiire. Kandi abandi baingi nibagira ekiniga kingi. Nkashemererwa munonga okwega omu Baibuli ngu Ruhanga wenka niwe arikubaasa kureetaho oburingaaniza obwabuzima omu nsi. Kumara emyaka 25, ntwire nimbuurira obutumwa obu.” Ow’eishe-emwe omuri Africa akahiinganisa eicumu rye ‘na rurara y’omwoyo’ nikyo Kigambo kya Ruhanga. (Abaefeso 6:17) Hati naabuurira abantu boona obutumwa bw’obusingye n’ab’enganda ezindi. Munyaanyazi-itwe omuri Europe ku yaahindukire Omujurizi wa Yehova, akataaha omu bushwere n’ow’eishe-emwe ow’oruganda oru yaabaire naayanga. Ab’eishe-emwe aba bashatu bakahinduka ahabw’okwenda kutwaza nka Kristo.

16 Ni kikuru munonga kukora empindahinduka nk’ezi! Baibuli neegyeragyeranisa abantu n’enyanja erikwecunda kandi etarikubaasa kucureera. (Isaaya 17:12; 57:20, 21; Okushuuruurwa 13:1) Enshonga z’eby’obutegyeki nizibaganisamu abantu, kandi zireetaho n’obushaarizi. Kwonka itwe twine obumwe n’obusingye. Yehova ku arikureeba oku abantu beebaganiisemu omu nsi, aine kuba naashemererwa munonga kureeba abaheereza be baine obumwe.​—Shoma Zefania 3:17.

17. (a) Emiringo eshatu ey’okureetaho obumwe n’eha? (b) Nituza kwega ahari ki omu kicweka ekirikukurataho?

17 Omu kicweka eki, twayega ngu nitubaasa kureetaho obumwe omu miringo eshatu egi: (1) Turikwesiga Obukama bwa Ruhanga kwihaho obutari buringaaniza, (2) tutarikwejwanzya omu by’obutegyeki, kandi (3) turikwetantara obushaarizi. Kwonka enshonga endiijo erikubaasa kushiisha obumwe bwaitu n’okushoroora omu bantu. Omu kicweka ekirikukurataho nituza kwega eki turikubaasa kukora kusingura okushoroora omu bantu, nk’oku Abakristaayo ab’okubanza baakozire.