1. Nitubaasa kworobera tuta Ruhanga hamwe na gavumenti z’abantu?

BAIBULI neeyoreka ngu twine kworobera gavumenti z’abantu, kwonka nabwo neegira ngu twine kworobera Ruhanga omu mwanya gw’abantu. (Byak. 5:29; Tit. 3:1) Mbwenu shi Baibuli neeyehakanisa? Ngaaha buzima! Yesu akaha omusingye ogurikubaasa kutuhwera kumanya ou twine kubanza kworobera. Akagira ati: “Ebya Kaisaari mubihe Kaisaari, n’ebya Ruhanga mubihe Ruhanga.” ^[1] (Mat. 22:21) Nitukuratira tuta obuhabuzi bwa Yesu? Nitworobera obushoboorozi bwa gavumenti ahu turikutuura turikugyendera aha biragiro byayo, turikuha ekitiinisa abeebembezi, kandi turikushashura n’emishoro. (Rom. 13:7) Kwonka, ab’obushoboorozi omu gavumenti baatugambira kugomera Ruhanga, nitwanga omu muringo ogurikworeka ngu nitubaha ekitiinisa.

2. Nitworeka tuta ngu titwine rubaju omu by’obutegyeki bw’ensi egi?

² Omuringo gumwe ogu turikuhamu Ruhanga ebye, n’okuguma tutaine rubaju omu butegyeki bw’ensi egi. (Isa. 2:4) N’ahabw’ekyo, titurikuhakanisa gavumenti z’abantu ezi Yehova akirekireho, kandi nabwo titurikugira omutima gw’okukunda eihanga nari okurihimbisiriza. (Rom. 13:1, 2) Titurikwejumba omu kusherura oburuuru nari okubuteera, titurikwetsimba ngu abantu batuteerere  oburuuru, kandi titurikuteeraho kuhindura gavumenti.

3. Ahabw’enki twine kuguma tutaine rubaju omu by’obutegyeki?

³ Baibuli neeha enshonga ahabw’enki Ruhanga arikwenda ngu abantu bagume bataine rubaju. Nitukuratira eky’okureeberaho ky’Omwana we Yesu Kristo n’enyegyesa ze, turikwanga kuba ‘ab’ensi,’ kandi tukeetantara eby’obutegyeki n’entaro. (Yoh. 6:15; 17:16) Twine kuguma tutaine rubaju kubaasa kuhamira aha Bukama bwa Ruhanga. Kyaba kitari kityo, titurikubaasa kugira omutima ogutarikutushiinja twaba nitubuurira aha Bukama bwa Ruhanga, ngu nibwo buraahezeho oburemeezi bw’abantu. Kandi, okutashushana n’amadiini agandi agabaganisiibwemu eby’obutegyeki, okuramya okw’amazima nikutuhwera kuguma twine obumwe omu nsi, tutaine rubaju.​—1 Pet. 2:17.

4. (a) Nitumanya tuta ngu nikiija kuguma munonga kuguma tutaine rubaju? (b) Ahabw’enki twine kwetebeekanisa hati kuguma tutaine rubaju?

⁴ Ahu turikutuura, eby’obutegyeki nibibaasa kuba bitarimu katabanguko, bitarikuteganisa munonga okuramya okw’amazima. Kwonka, ku turaagume nituhika haihi n’emperu y’ensi ya Sitaane, nikiija kutwetengyesa munonga kuguma tutaine rubaju. Ensi eijwiremu abantu “abatarikwenda kugarukana n’abandi” kandi “engangaazi,” n’ahabw’ekyo neija kweyongyera kwebaganisamu. (2 Tim. 3:3, 4) Omu mahanga agamwe, ab’eishe-emwe ahabw’okutagira rubaju, baatandikire kutunga oburemeezi ahabw’eby’obutegyeki ebirikuhindahinduka. Mbwenu nooreeba enshonga ahabw’enki twine kumariirira kuguma tutaine rubaju? Twategyereza kuhitsya obu turaahikweho embeera egi, nitubaasa kuremwa tugire orubaju oru twashagika. Mbwenu shi nitubaasa kuguma tuta tutaine rubaju omu nsi egi eyebaganiisemu? Ka tureebe ebintu bina ebiraatuhwere kusingura.

5. Yehova naareeba ata gavumenti z’abantu?

⁵ Ekintu ky’okubanza ekiraatuhwere kuguma tutaine rubaju n’okureeba eby’obutegyeki nk’oku Yehova arikubireeba. N’obu gavumenti ezimwe ziraabe nizireebeka nk’eziine oburingaaniza, ekiteekateeko ky’abantu kutegyeka bagyenzi baabo tikikabaga kigyendererwa kya Yehova. (Yer. 10:23) Gavumenti ezitairweho abantu nizihiga abantu kukunda munonga eihanga ryabo, kandi eki nikibabaganisamu. Nangwa n’abategyeki abarikukirayo oburungi, tibarikubaasa kwihaho oburemeezi bw’abantu. Kandi, kuruga 1914, gavumenti z’abantu zitwire nizihakanisa Obukama bwa Ruhanga, oburikwija kusingisa amahanga orubanja bukagacwekyereza.​—Shoma Zaaburi 2:2, 7-9.

6. Twine kutwariza tuta abo abaine obushoboorozi omu gavumenti?

⁶ Ruhanga naareka obutegyeki bw’abantu kuba bukiriho ahabw’okugira ngu nibureetaho obusingye oburinganiire, kandi obusingye obu nibutubaasisa kubuurira amakuru marungi g’Obukama. (Rom. 13:3, 4) Nangwa naayenda tushabe kugira ngu abaine obushoboorozi bacwemu gye tubaase kuramya omu busingye. (1 Tim. 2:1, 2) Twaba nitutwarizibwa kubi, nitubaasa n’okushaba ab’obushoboorozi kutuhwera, nk’oku Paulo yaakozire. (Byak. 25:11) N’obu Baibuli eraabe neegira ngu Sitaane omuzigu wa Ruhanga aine obushoboorozi aha butegyeki bw’ensi, terikugira ngu Sitaane naayebembera butunu buri omwe oine omwanya omu gavumenti. (Luk. 4:5, 6) N’abw’ekyo titushemereire kureetera abantu kuteekateeka ngu omutegyeki nanka naayebemberwa Omuregi. Omu mwanya gw’ekyo, twaba nitukoragana ‘n’abategyeki n’abaine obushoboorozi,’ twine kwetantara ‘kubagambaho kubi.’​—Tit. 3:1, 2.

7. Ni miteekateekyere ki ei twine kwetantara?

⁷ Nitworobera Ruhanga tutarikushagika  abantu abeetsimbire, nari kugira ngu ekibiina ky’eby’obutegyeki nikikira ekindi, nari ebiteekateeko by’abeetsimbire ngu nibikira eby’abandi. Nitubaasa kugyezibwa tuta ahabw’okutagira rubaju? Ka tugire ngu ekibiina ky’obutegyeki kiriyo nikiza omu mwanya gw’ekibiina ekibaire kiriho, ekireetaire abaheereza ba Ruhanga kubonabona. Mbwenu shi n’obu twakuba tutarikugyenda n’abarikuhakanisa, nituba turi nabo omu mutima? (Efe. 2:2) Twine kuguma tutaine rubaju omu bigambo n’omu mitima yaitu.

8. Kyaba kigumire kuguma tutaine rubaju, nitubaasa kuba tuta abanyabwengye beitu tutari ndyarya?

⁸ Ekindi ekirikubaasa kutuhwera kuguma tutaine rubaju n’okugira ‘obwengye nk’enjoka, kandi tukaba nk’enkombe ezitaine buryarya’ twaba twine oburemeezi. (Shoma Matayo 10:16, 17.) Nitworeka ngu turi abeegyendesereza turikureeba akabi bukiri kare, kandi tukaguma tutaine buryarya tutarikugira orubaju oru twashagika. Yetegyereze oburemeezi obumwe n’oku turikubaasa kubusingura.

9. Ahabw’enki tushemereire kwegyendesereza twaba nitugaaniira n’abandi?

⁹ Omu kugaaniira. Abantu baatandika kugamba aha by’obutegyeki, twine kwegyendesereza. Nk’eky’okureeberaho, twaba nitubuurira amakuru g’Obukama, yetantare kuhimbisiriza ebibiina by’obutegyeki nari kubigambaho kubi. Teeraho kugamba aha kintu eki murikubaasa kwikirizanaho n’ou orikubuurira, nk’oburemeezi oburiho, omu mwanya gw’okugamba aha ku abategyeki barikubaasa kubwihaho. Reero omworekye omu Baibuli ngu Obukama bwa Ruhanga nibwo burayihireho kimwe oburemeezi bw’abantu. Yaagamba aha nshonga ezirikwetengyesa obwegyendesereza, nk’obushwere bw’abarikushushanisa obuhangwa, nari okwihamu enda, gamba aha misingye ya Ruhanga, kandi oshoboorore oku turikubaasa kugigyenderaho. Omu kugaaniira kwanyu, guma otaine rubaju aha nshonga eziine akakwate n’eby’obutegyeki. Nitwanga kugira orubaju abantu baaba nibagamba aha biragiro ebishemereire kuteebwaho, ebishemereire kwihwaho, nari ebiine kuhindurwa, kandi titurikugyema abandi kwikiriza emiteekateekyere yaitu.

10. Nitubaasa kuhamya tuta ngu twaguma tutaine rubaju twaba nitureeba amakuru nari nitugashoma?

¹⁰ Eby’amakuru. Amakuru nigakira kuba nigashagika orubaju rumwe nari garikuruhakanisa. Obumwe eby’amakuru nibikora nk’ekikoreso ky’eby’obutegyeki. Amakuru nigabaasa kuba nigashagika orubaju orumwe, na munonga omu mahanga ahu eby’empurizana birikuba biri ahansi y’obushoboorozi bwa gavumenti. Kwonka n’Abakristaayo abarikutuura omu mahanga ahu buri omwe aine obugabe, bashemereire kwegyendesereza kutaza aha rubaju rw’abarikugamba aha by’obutegyeki. Yebuuze oti: ‘Ninkunda kuhurikiza omuntu orikugamba aha by’obutegyeki ahabw’okugira ngu ninyikirizana n’ebi arikugamba?’ Ku kiraabe nikwo kiri, guma otaine rubaju orikwetantara kushoma nari kureeba amakuru agarikushagika embaju omu by’obutegyeki. Omu mwanya gw’ekyo, teeraho kusherura amakuru agatarikushagika orubaju omu by’obutegyeki. Kandi butoosha gyeragyeranisa ebi orikuhurira ‘n’ebigambo by’amazima’ ebirikushangwa omu Baibuli.​—2 Tim. 1:13.

11. Nitubaasa kugumirwa tuta kuguma tutaine rubaju twaba nitutwara ebintu ebi twine nka bikuru?

¹¹ Eby’obutungi. Twaba nitukunda munonga eby’obutungi, nituba turi omu kabi k’okuremwa kuguma tutaine rubaju twaba nitugyezibwa. Ruth, kuruga Malawi, akareeba Abajurizi ba Yehova abamwe abaakikozire omu myaka ya 1970 obu baabaire nibahiiganisibwa. Naagira ati: “Bakanga  kwefeerereza embeera zaabo nungi. Abamwe bakakwatwa hamwe naitwe, kwonka bwanyima bakeegaita aha kibiina kimwe ky’obutegyeki reero baabaikiriza kugaruka omu ka, ahakuba bakaba batarikwenda kuguma omu mbeera zigumire eziri omu nkambi.” Okutaana n’ekyo, Abajurizi ba Yehova baingi bakaguma bataine rubaju n’obu entaasya yaabaire egumire, kandi baafeereirwe n’ebintu byona ebi baabaire baine.​—Heb. 10:34.

12, 13. (a) Yehova naatwara ata abantu? (b) Nitubaasa kumanya tuta yaaba nituhimbisiriza eihanga ryaitu ekirenga?

¹² Okwehimbisa. Abantu nibakira kwehimbisa ahabw’erangi yaabo, oruganda, emigyenzo, orurembo, nari eihanga. Kwonka, nitumanya ngu okwehimbisa ahabw’erangi, oruganda, emigyenzo, nari eihanga, nikutaana n’oku Yehova arikureeba obutegyeki bw’abantu n’oku arikureeba abantu boona. N’amazima, Ruhanga tarikwenda ngu twehakane obukomooko bwaitu. Enganda zitarikushushana nizooreka oku abantu b’erangi zitarikushushana bari barungi. Kandi, twine kwijuka ngu omu maisho ga Ruhanga, abantu boona nibaingana.​—Rom. 10:12.

¹³ Twaba nituhimbisiriza ekirenga ahu turikuruga nitubaasa kuteekateeka ngu eihanga ryaitu nirikira ag’abandi, kitureetere kuremwa kuguma tutaine rubaju. Abakristaayo nabo nibabaasa kwehimbisa, ahakuba omu kyasha ky’okubanza ab’eishe-emwe abamwe Abaheburaayo bakaba batarikutwariza gye abafaakazi Abagriika. (Byak. 6:1) Nitubaasa kumanya tuta ngu tutandikire kwehimbisa? Ka tugire ngu ow’eishe-emwe nari munyaanyazi-itwe kuruga omu ihanga erindi yaakuha obuhabuzi. Mbwenu shi noija kubwanga, orikugira oti: ‘Aha nitukora gye ebintu kubakira’? Omu mwanya gw’ekyo, twena twine kugyendera aha buhabuzi bw’omu Baibuli obu: “Omu bucureezi omuntu weena asiime mugyenzi we okukira oku arikwesiima.”​—Fil. 2:3.

14. Okushaba nikubaasa kutuhwera kuta, kandi ni ky’okureeberaho ki kuruga omu Baibuli ekirikuhamya eki?

¹⁴ Ekya kashatu ekiraatuhwere kuguma tutaine rubaju n’obuhwezi bwa Yehova. Shaba Yehova kukuha omwoyo gurikwera, ogurikubaasa kukuhwera kugira okugumisiriza n’okwerinda emitwarize erikwetengyesa kugumira gavumenti ezirimu obushomankuzi n’obutari buringaniza. Noobaasa kumushaba kukuha obwengye bw’okumanya embeera ezirikubaasa kukureetera kuremwa kuguma otaine rubaju kandi okazeemera. (Yak. 1:5) Waateebwa omu kihome nari okafubirwa ahabw’okuhamira aha kuramya okw’amazima, shaba Yehova kukuha amaani ogume oine okwikiriza, obumanzi, n’okugumisiriza omu kuhiiganisibwa okwo.​—Shoma Ebyakozirwe 4:27-31.

15. Baibuli neebaasa kukuhwera eta kuguma otaine rubaju? (Reeba n’akabokisi “Ekigambo kya Ruhanga Kikahamya Okwikiriza Kwabo.”)

¹⁵ Yehova naabaasa kukuha amaani kurabira omu Kigambo kye. Teekateeka aha byahandiikirwe ebiraakuhwere kuguma otaine rubaju waaba noogyezibwa. Teeraho kubikwata omu mutwe, kugira ngu biije bikuhwere waaba otarikubaasa kutunga Baibuli. Ekigambo kya Ruhanga nikibaasa kukuhwera kuguma oine amatsiko g’okwija kutunga emigisha y’Obukama. Amatsiko n’ag’omuhendo waaba noogumisiriza omu kuhiiganisibwa. (Rom. 8:25) Toorana ebyahandiikirwe ebirikugamba aha migisha ei oyiniire ekihika, kandi oteere akashushani orikutunga emigisha egi omu Paradiso.

16, 17. Nitwega ki aha baheereza ba Ruhanga abaagumire bataine rubaju? (Reeba ekishushani aha kutandika.)

¹⁶ Ekya kana ekirikubaasa kutuhwera kuguma tutaine rubaju, n’abaheereza ba Yehova  abeesigwa. Eby’okureeberaho byabo nibibaasa kutuhwera kugira emitwarize ei turikwetenga omu kugumisiriza, nk’obwengye n’amaani. Nk’eky’okureeberaho, Seduraaki, Mesaaki, na Abedeneego bakanga kuramya ekishushani ekyabaire nikijwekyera eihanga rya Babulooni. (Shoma Danieli 3:16-18.) Okushoma aha kumariirira kwabo, kubaasiise Abajurizi ba Yehova ab’obunaku obu kugira obumanzi bw’okwanga kuramya ebendera y’eihanga ahu barikutuura. Kandi, Yesu akaba ataine kakwate koona n’obutegyeki bw’ensi egi n’emihondano yaayo. Arikworeka oku eky’okureeberaho kye kyabaire nikiija kuhwera abandi, akagira ati: “Muhuumure, nyowe nsingwire ensi.”​—Yoh. 16:33.

¹⁷ Abajurizi ba Yehova ab’obunaku obu babaasize kuguma bataine rubaju. Abamwe babonabonesiibwe, baakomwa, kandi baafeera okwikiriza kwabo. Eby’okureeberaho byabo nibibaasa kukuhwera nk’oku byahwereire Barış, kuruga Turkey, owaagizire ati: “Franz Reiter akaba ari omutsigazi muto owaitsirwe ahabw’okwanga kuza omu mahe ga Hitler. Ebaruha ei yaahandiikiire nyina ekiro eki yaafeereireho ekooreka okwikiriza kw’amaani n’obwesigye omuri Yehova, kandi nkaba niinyenda kumutooreza naahikwaho okugyezibwa nk’okwo.” ^[2]

18, 19. (a) Ab’omu kibiina kyawe nibabaasa kukuhwera bata kuguma otaine rubaju? (b) Omaririire kukora ki?

¹⁸ Ab’eishe-emwe omu kibiina kyanyu nabo nibabaasa kukushagika. Manyisa abareeberezi ngu noogyezibwa ahabw’okutagira rubaju, kandi bashabe kukuha obuhabuzi kuruga omu Baibuli. Ab’omu kibiina nibabaasa kukugaruramu amaani baamanya embeera egumire ei orikurabamu. Bagambire bakushabire. Buzima, twaba nitwenda ngu ab’eishe-emwe batushabire kandi batushagike, naitwe twine kukora nikyo kimwe. (Mat. 7:12) Omu kushaba kwawe noobaasa kugamba amaziina g’ab’eishe-emwe abamwe abu orikumanya nari abu ohuriire ngu bakomirwe ahabw’okutagira rubaju. Shaba Yehova kubaha obumanzi kugira ngu bagume bamuhamiireho.​—Efe. 6:19, 20.

¹⁹ Obu emperu ya gavumenti z’abantu eri haihi kuhika, tikishemereire kututangaaza zaatuhiiganisa ahabw’okuhamira ahari Yehova n’Obukama bwe. N’ahabw’ekyo, ka tweyongyere kumariirira kuguma tutaine rubaju omu nsi egi eyebaganiisemu.