Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

EBYAFAAYO

Nkatandika Ndi Omworo Hati Ndi Omugaiga

Nkatandika Ndi Omworo Hati Ndi Omugaiga

Nkazaarirwa omu kaju k’empimbi ak’ekishengye kimwe omuri Liberty, Indiana, etauni nkye eri omuri U.S.A. Abazaire bangye bakaba baine omwojo omwe n’abaishiki babiri ndikuza kuzaarwa. Bwanyima, maawe akazaara aboojo abandi babiri n’omwishiki omwe.

Akaju k’empimbi ahu naazaariirwe

OBU naabaire ninshoma, hakaba hatariho mpindahinduka z’amaani. Abeegi abu waabaire otandika kushoma nabo nibo waabaire ohendera nabo kushoma. Okaba noobaasa kumanya amaziina g’abantu abarikukira obwingi omu rurembo, kandi nabo barikumanya agaawe.

Ndi omwe aha baana mushanju, kandi nkeega kukora emirimo y’eby’obuhingi nkiri muto

Orurembo Liberty rukaba ririmu emisiri mingi, okukira munonga ey’ebicoori. Obu naazaarwa, tata akaba naakora ow’omuhingi omwe. Omu bunyeeto bwangye, nkeega kuvuga turakita n’okukora emirimo endiijo ey’okuhinga.

Obu naazaarwa tata akaba ari omushaija mukuru. Akaba aine emyaka 56, kandi maawe akaba aine 35. Kwonka tata akaba aine amaani n’amagara marungi. Akaba naakunda kukora n’amaani, kandi naitwe abaana akatwegyesa kukunda kukora. Akaba ataine sente nyingi, kwonka tukaba twine oburaaro, emyenda y’okujwara, n’eby’okurya birikumara. Butoosha akaba atuha obwire burikumara. Akafa aine emyaka 93, kandi maawe akafa aine emyaka 86. Bombi tibarabaasize kuheereza Yehova. Kwonka omwe ahari barumuna bangye, atwire naaheereza nk’omureeberezi okwiha 1972.

EMYAKA YANGYE Y’OBUTO

Maawe akaba ari omunyadiini munonga. Buri Sande akaba atutwara aha kanisa ya Baptist. Aha myaka 12, nibwo naabanza kuhurira enyegyesa y’obushatu. N’ahabw’ekyo nkabuuza maawe nti: “Yesu naabaasa kuba ata Isheboona kandi omwana?” Ninyijuka eki yaangarukiremu. Akagira ati: “Mwana wangye, kigumire kwetegyereza. Titurikubaasa kukyetegyereza.” Buzima naanye nkaba ntarikukyetegyereza. Beitu ku naabaire nyine emyaka nka 14, bakambatiriza omu kagyera.oona, ogwa kabiri n’ogw’Omwana, ogwa kashatu n’ogw’omwoyo gurikwera! Bakanyibika omu maizi emirundi ishatu, ngu gumwe n’ogwa Isheb

1952​—Nyine emyaka 17, ntakagiire omu mahe

Obu naabaire ndi omu siniya, nkaba nyine omunywani owaabaire ari omuteezi w’ebikonde owaampigire kwejumba omu muzaano ogu. Nkegaita aha kibiina ekirikwetwa Golden Gloves naatendekwa kuteera ebikonde. Nkaba ntari murungi omu muzaano ogu, n’ahabw’ekyo bwanyima ya kaire kakye nkakirugamu. Bwanyima nkeetwa kuza omu mahe ga U.S. reero baanyohereza Germany. Ndikuheereza okwo, abaduumizi bangye baakanyohereza omu itendekyero ry’amahe ahabw’okuteekateeka ngu nimbaasa kuba omwebembezi murungi. Bakaba nibenda ngu amahe ngahindure omurimo gwangye ogw’obutwire. Kwonka, nkaba ntarikwenda kuguma omu mahe, n’ahabw’ekyo bwanyima y’okumara emyaka yangye ebiri, nkaruga omu amahe omuri 1956. Bwanyima ya kaire kakye nkaza omu mahe g’omutaano munonga.

1954-1956​—Nkamara emyaka ebiri omu mahe ga U.S.

OKUTANDIKA EMBEERA NSYA

Ntakegire amazima, nkaba nyine emiteekateekyere etahikire aha ku omushaija ashemereire kutwaza. Nkahabisibwa zaavidiyo n’abantu abu naabaire ninsiiba nabo. Nkaba ninteekateeka ngu abashaija abarikugamba aha by’omu Baibuli ti bashaija abaabuzima. Kwonka nkatandika kwega ebintu ebyampindwire. Eizooba rimwe, nkaba ninvuga emotoka yangye erikutukura omu tauni, abaishiki babiri baanyetesa engaro kuza ahu bari. Bakaba bari banyaanya b’omushaija owaabaire ashweire munyaanyazi omukuru. Abaishiki aba bombi bakaba bari Abajurizi ba Yehova. Enyimaho bakaba baampaireho Watchtower na Awake!, kwonka nkaba ninteekateeka ngu Watchtower egumire kwetegyereza. Aha murundi ogu, bakanyeta kuza omu ruteerane orw’Okwega Ekitabo okw’Ekibiina, orwabaire nirukorerwa omuka owaabo. Nkabagira ngu ninza kukiteekateekaho. Bakamwenya reero baambuuza bati: “Buzima nooraganisa?” Nkabagira nti: “Nindaganisa.”

Nkeefuza ahabw’okuraganisa oku, kwonka nkaba nyine kuhikiiriza eki naaraganiise. Omu mwabazyo ogwo nkaza omu ruteerane. Abaana nibo baakizireyo kunshemeza. Bakaba nibamanya ebintu bingi ebirikukwata ahari Baibuli! N’obu ndaabe naabaire ninza aha kanisa na maawe buri sande, nkaba nimmanya bikye ahari Baibuli. Hati buzima nkaba niinyenda kumanya ebirikukiraho, n’ahabw’ekyo nkaikiriza kwega Baibuli. Kimwe aha bi naabandize kwega n’okumanya ngu eiziina rya Ruhanga ow’Obushoboorozi Bwona ni Yehova. Emyaka mingi enyima, nkaba naabuurizeho maawe aha Abajurizi ba Yehova, akaangarukamu ati: “Abo, nibaramya omugurusi orikwetwa Yehova.” Kwonka hati okaba nooshusha ngu bariyo nibaigura amaisho gangye!

Nkarahuka kutunguuka, ahakuba nkamanya ngu aga nigo mazima. Omuri Maaci 1957, bwanyima y’ameezi mwenda gonka mperize kuza omu ruteerane rw’okubanza, nkabatizibwa. Emiteekateekyere yangye ekahinduka, kandi ninkishemeza munonga okumanya eki Baibuli erikwegyesa aha ku omushaija owaabuzima ashemereire kutwaza. Yesu akaba ari omushaija ohikiriire. Akaba aine amaani n’obushoboorozi okukira abashaija abandi. Kwonka akaba atarikurwana. Kureka, akaikiriza yaatwarizibwa kubi nk’oku obunabi bwabaire nibworeka. (Isaaya 53:2, 7) Nyegire ngu omukuratsi wa Yesu owaabuzima ashemereire ‘kutwariza gye boona.’​—2 Timoseo 2:24.

Nkaba payoniya omwaka ogwakuratsireho omuri 1958. Nkarekyera aho kuheereza nka payoniya kumara akaire kakye. Ahabw’enki? Nkaba ncwiremu kutaaha omu bushwere na Gloria, omwe aha baishiki abaanyetsire kuza omu ruteerane rw’okwega ekitabo! Tindikwefuuza na kakye ahabw’eki naacwiremu. Gloria obwire obwo akaba ari eky’obuguzi bwingi, kandi n’ahati n’eky’obuguzi bwingi. Nyowe niimutwara nka daimandi y’obuguzi bwingi, kandi nyine okushemererwa kureeba ngu nkataaha nawe omu bushwere! Nawe reka abagambire ebirikumukwataho:

“Nkazaarwa n’aboojo munaana n’abaishiki munaana. Maawe akaba ari omuheereza wa Yehova omwesigwa. Akafa nyine emyaka 14. Bwanyima y’okufa, tata akatandika kwega Baibuli. Ahabw’okugira ngu maawe akaba atakiriho, tata akakora entebeekanisa n’omukuru w’eishomero eri twabaire turimu. Munyaanyazi omukuru obwo akaba ari omu mwaka gw’okuhendera okushoma, tata akashaba ngu nyowe na munyaanyazi tugume nitwihaihana ebiro by’okuza ah’eishomero. Omu muringo ogwo, omwe ahariitwe akaba aguma omuka naareeberera abato ondiijo yaaba agiire ah’eishomero. Tukaba tutebeekanisa kare kyakiro kugira ngu tata yaaza kuruga aha murimo ashangye yaahiire. Ah’eishomero bakatwikiriza kuguma nitwihaihana na munyaanyazi okuhitsya obu yaaherize emishomo ye. Eka ibiri ez’Abajurizi ba Yehova zikaguma nizitwegyesa Baibuli kandi 11 ahariitwe tukaba Abajurizi ba Yehova. Okubuurira kukaba nikunshemeza munonga n’obu ndaabe naabaire nyine enshoni nyingi. Ibanyi, Sam, atwire naampwera kusingura enshoni.”

Gloria naanye tukagaitwa omu Kwakabiri 1959. Tukaheereza kumwe nka baapayoniya kandi omu Kwamushanju tukaijuza foomu y’okuheereza aha Beseeli. Buzima tukaba nitwenda kuheereza aha ofiisi enkuru ey’Abajurizi ba Yehova. Ow’eishe-emwe Simon Kraker, niwe yaagaaniire naitwe. Akatugira ngu Beeseli ekaba etarikwikiriza abari omu bushwere obwire obwo. Tukaguma twine ekihika ky’okuheereza aha Beseeli, kwonka kikatwara emyaka mingi kuzayo.

Tukahandiikira ofiisi enkuru ebaruha turikushaba ngu baatwohereze omu myanya erikwetenga ababuurizi. Kandi bakatugira ngu twine kuza Pine Bluff Arkansas. Omu bwire obwo, omuri Pine Bluff hakaba harimu ebibiina bibiri byonka. Ekibiina kimwe kikaba kirimu abajungu, kandi ekindi kirimu abairaguju. Bakatwohereza omu kibiina eky’abairaguju, ekyabaire kirimu ababuurizi 14.

OKWEMERA OKWEBAGANISAMU N’OKUSHOROORA OMU RANGI

Noobaasa kwebuuza ahabw’enki Abajurizi ba Yehova baabaire nibataanisa ababuurizi abairaguju n’abajungu. Eki kikabaho ahakuba tukaba tutaine kindi ky’okukora omu biro ebyo. Kikaba nikihenda ebiragiro kujwanzya abantu batarikushushanisa erangi, kandi hakaba hariho n’ebikorwa by’obushaarizi. Omu myanya mingi, ab’eishe-emwe bakaba nibatiina ngu nibaija kutaahirirwa baagira enteerane ezirimu abajungu n’abairaguju. Ebintu nk’ebyo bikaba nibikira kubaho. Ab’eishe-emwe abairaguju ku baabaire baabuurira enju aha nju omu myanya erikuturwamu abajungu, bakaba bakwatwa, kandi obumwe bateerwa. N’ahabw’ekyo okubaasa kugumizamu n’omurimo gw’okubuurira, tukoorobera ebiragiro twine amatsiko ngu nihaija kubaho empindahinduka.

Okubuurira kukaba kutoorobi. Ku twabaire tuba nitubuurira omu myanya erikutuurwamu abairaguju, obumwe tukaba twaiguza aha nju y’omujungu tutakigyendereire. Ahonaaho tukaba tucwamu yaaba kumworeka omu bugufu eki Baibuli erikwegyesa, nari kushaba okusaasirwa reero tukaza aha nju endiijo. Okwo nikwo ebintu byabaire biri obunaku obwo.

Baapayoniya tukaba twine kukora kutunga esente z’okwebaisaho. Emirimo mingi ekaba eri ey’esente nkye munonga omu izooba. Gloria akaba naakora emirimo y’okuboneza omu maka g’abandi. Omu ka emwe bakanyikiriza kumuhwera kugira ngu abaase kuheza kare. Eka egyo ekatuha kyamushana nyowe na Gloria twagirya hamwe. Buri saabiiti, Gloria akaba aine eka ei yaabaire naagororera emyenda. Reero nyowe nkaba nkora omu bimuri, nsimuura amadirisa n’emirimo endiijo omu nju. Omu ka emwe y’omujungu, tukaboneza amadirisa, Gloria ari omunda nyowe ndi aheeru. Tukamarayo eizooba ryona, n’ahabw’ekyo bakatuha kyamushana. Gloria akariira omunda atari hamwe n’ab’eka egyo. Nyowe nkariira aheeru omu garagi, kwonka tindafiireyo. Eby’okurya bikaba binuzire. Bakaba bari abantu barungi, kwonka bakaba bahabisiibwe bagyenzi baabo. Ninyijuka ekyabaireho rimwe obu twabaire turi aha itundiro ry’amajuta g’emotoka. Bwanyima y’okwijuza tanka y’amajuta, nkabuuza omukozi omujungu yaaba Gloria naabaasa kukoresa ekisheeshero. Akandeeba aine ekiniga kingi, reero yaangira ati: “Kikingire.”

EBIKORWA BY’EMBABAZI EBI NTAKAAYEBWA

Oyihireho ebyo byona, tukatunga okushemererwa kuba n’ab’eishe-emwe kandi tukaba nitukunda okubuurira! Ku twahikire omuri Pine Bluff, tukaraara ow’ow’eishe-emwe owaabaire ari omuheereza w’ekibiina obunaku obwo. Omukazi we akaba atakaizire omu mazima, kandi Gloria akatandika kwega nawe Baibuli. Nyowe nkatandika kwega na muhara waabo na iba. Omwishiki ogu na nyina bombi bakacwamu kuheereza Yehova kandi baabatizibwa.

Tukaba twine abanywani abaabuzima omu kibiina ky’abajungu. Bakaba batweta kuza kurya owaabo kyakiro, kwonka tukaba twine kuzayo nyekiro abantu batarikutureeba. Ekibiina kya Ku Klux Klan (KKK), ekyabaire nikyenegyeza okushoorora omu rangi n’obushaarizi kikaba kiine amaani obwire obwo. Ninyijuka ekiro kimwe nkareeba omushaija ashutami aha ibaraza ry’enju ye ajwaire ekaanju n’enkofiira ndaingwa nk’oku ab’ekibiina kya KKK baabaire nibajwara. Kwonka ebi byona tibiraremeise ab’eishe-emwe kukora ebikorwa by’embabazi. Haine obu twabaire nitwenda esente z’okuza omu ruteerane oruhango, kandi ow’eishe-emwe omwe akaikiriza kugura emotoka yaitu. Bwanyima y’okwezi kumwe, tukaba nituruga kubuurira enju aha nju n’okwegyesa abeegi ba Baibuli turuhire. Ku twahikire omu ka, tukareeba emotoka eri omu maisho g’enju yaitu! Ekaba eriho akapapura akarikugira kati: “Nimubaasa kugarukana n’emotoka yaanyu, nk’ekiconco eki naabaha. Ow’eishe-emwe mugyenzi waanyu.”

Haine ekikorwa ky’embabazi ekindi ekyankwatsireho munonga. Omu 1962, nkeetwa kuza omu Ishomero ry’Obuheereza bw’Obukama omu South Lansing, New York. Eishomero eri ery’okwezi kumwe rikaba niritendeka abareeberezi b’ebibiina, n’abarikutaayaayira ebibiina, na disiturikiti. Omu bunaku obwo nkaba ntaine murimo, kandi tukaba twine esente nkye. Kwonka, ekitongore kimwe ky’esimu omuri Pine Bluff kikaba kiherize kugaaniira naanye aha by’omurimo. Kuri baampaire omurimo ogwo, nkaba ninza kuba omwiraguju w’okubanza kukora omu kitongore ekyo. Bwanyima bakangambira ngu nibaza kumpa omurimo. Mbwenu shi nkaba nyine kukora ki? Nkaba ntaine sente z’okuza New York. Nkateekateeka munonga aha kwikiriza omurimo ogu reero nkareka kuza omu ishomero. Ku naabaire nintebeekanisa kuhandiikira Beseeli ebaruha, haine ekintu ekyabaireho eki ntarikubaasa kwebwa.

Munyanyaazi-itwe omwe omu kibiina kyaitu, ou iba yaabaire atari mu mazima, akaiguza aha rwigi rwaitu omu kasheeshe kamwe yaampa ebahaasa. Ekaba eijwire sente. We n’abaana be bakaba bamazire obwire barikukyera kubagara emisiri ya pamba. Eki bakakikora ngu batungye esente zirikumara kugira ngu mbaase kuza omu ishomero omuri New York. Akangira ati: “Irooko oze omu ishomero oyegye reero ogarukye otwegyese!” Bwanyima nkashaba ekitongore ky’esimu yaaba nimbaasa kutandika kukora bwanyima ya saabiiti itaano omu maisho. Bakangarukamu ngu, “ngaaha!” Kwonka nyowe ekyo tindakifiireho. Nkaba naacwiremu, kandi tindikwefuza na kakye ahabw’okutsigaho omurimo ogwo!

Oku nikwo Gloria arikwijuka obwire obu twamazire omuri Pine Bluff: “Nkakunda munonga ekicweka eki! Nkaba nyine abeegi ba Baibuli nka 15 kuhika ahari 20. N’ahabw’ekyo tukaba tubuurira enju aha nju omu kasheeshe, reero tuza omu beegi ba Baibuli obwire obundi bwona, obundi tuhitsya shaaha itaano za nyekiro. Okubuurira kukaba nikushemeza munonga! Kuri kyabaire nikibaasika nkaba ninyija kugumayo. Okuba ow’amazima nkaba ntarikwenda kuhindura aha buheereza bwangye kuza omu kutaayaayira ebibiina, kwonka Yehova akaba aine ekiteekateeko ekindi.” Kandi buzima nikwo kyabire.

OBUHEEREZA BW’OKUTAAYAAYIRA EBIBIINA

Obu twabaire tukiri baapayoniya omuri Pine Bluff, tukaijuza foomu z’okuba baapayoniya ab’omutaano. Buzima tukaba nitumanya ngu nibaza kututoorana. Ahabw’enki? Ahakuba tukaba nitumanya ngu ow’eishe-emwe omureeberezi wa disiturikiti akaba naayenda ngu tuhwere ekibiina kimwe omuri Texas, tuheerezeyo nka baapayoniya ab’omutaano. Naitwe, tukaba nitwenda kuzayo. N’ahabw’ekyo tukategyereza kumara obwire buraingwa, kwonka omu kabokisi kaitu k’amabaruha tukaba tushangamu busha. Aha muheru tukatunga ebaruha. Tukaheebwa obujunaanizibwa bw’okutaayaayira ebibiina omu Kwokubanza 1965! Ow’eishe-emwe Leon Weaver, hati ori omuhikaanisa w’Akakiiko k’Eitaagi erya United States, nawe nibwo yaatooranwa kutandika kutaayaayira ebibiina.

Nkaba nintiina obujunaanizibwa bw’okutaayaayira ebibiina. Omwaka nka gumwe enyima, omureeberezi wa disiturikiti James A. Thompson, Jr., akaba yaanshwijumire kureeba yaaba nimbaasa. Omu muringo gw’embabazi akangambira ahu nyine kwongyeramu amaani kubaasa kuhikiiriza obujunaanizibwa obu. Ku naatandikire kutaayaayira ebibiina, nibwo naamanya obukuru bw’obuhabuzi bwe. Mperize kutooranwa, nkaheereza n’ow’eishe-emwe Thompson nk’omureeberezi wa disiturikiti. Ow’eishe-emwe ogwo akanyegyesa ebintu bingi.

Ninsiima oku ab’eishe-emwe aba abaabaire nibamanya bingi baampwereire

Obunaku obwo, omureeberezi orikutaayaayira ebibiina akaba atunga okutendekwa kukye. Nkamara saabiiti emwe ndikwetegyereza oku yaabaire naatwaza yaataayaayira ekibiina. Saabiiti endiijo nawe akareeba oku ndikutwaza naataayaayira ekibiina ekindi. Akampa obuhwezi n’obuhabuzi. Bwanyima y’ekyo tukatandika kugyenda twenka. Ninyijuka ndikubuuza Gloria nti: “Hoona buzima aine kututsigaho hati?” Bwanyima nkaija kwetegyereza ekintu kikuru. Butoosha nihaba hariho ab’eishe-emwe barungi abarikubaasa kukuhwera, waikiriza ngu bakuhwere. Ninsiima munonga obuhwezi bw’ab’eishe-emwe nka J. R. Brown, owaabaire naataayaayira ebibiina, na Fred Rusk owaabaire ari Omubeseeli.

Abantu baingi bakaba nibashoroora omu rangi obunaku obwo. Eizooba rimwe ekibiina kya KKK kikataho omukoro omu rurembo rwa Tennessee oru twabaire tugiiremu. Obundi, ninyijuka obu twabaire turi omu kubuurira tukaza kugira eki twarya omu hoteeri. Ku naagire kusheesha omushaija omwe owaabaire aine tatu z’okushoorora omu rangi aha mubiri gwe, akaija ankuratiire. Kwonka ow’eishe-emwe omujungu owaabaire naatukira twembi obuhango n’amaani akaija yaatushangayo. Ow’eishe-emwe akabuuza ati: “Buri kimwe kiri gye, Ow’eishe-emwe Herd?” Omushaija owaabaire ankuratiire akashohora ahonaaho atasheesire. Okumara emyaka mingi, ndeebire ngu ekirikureetera abantu kushoroora bagyenzi baabo, ti rangi y’omubiri beitu n’ekibi eki twena twine. Nkeega ngu ow’eishe-emwe naaguma ari ow’eishe-emwe n’obu mwakuba mwine erangi etarikushushana, kandi kyayetengyesa naakufeera.

EMIGISHA AHA MUHERU

Tukamara emyaka 12 omu kutaayaayira ebibiina kandi emyaka 21 turikutaayaayira disiturikiti. Emyaka egyo yoona tukatunga eby’okureeberaho birungi. Kwonka haine omugisha ogundi ogwabaire gututegyereize. Omu Kwamunaana 1997 ekirooto eki twabaire twine kumara emyaka mingi kikahikiirira. Tukeetwa kuza kuheereza aha Beseeli eya United States. Hakaba hahingwireho emyaka 38 okwiha obu twabanza kushaba kuzayo. Okwezi okwakuratsireho tukatandika kuheereza aha Beseeli. Nkabanza kuteekateeka ngu nibenda mpwere aha Beseeli kumara akaire kakye, kwonka ekyo tikyo kyabaireho.

Obu naashwera Gloria akaba ari eky’obuguzi bwingi, okuhitsya na hati

Aha Beseeli nkabanza kukora aha by’obuheereza. Kandi nkeega ebintu bingi! Ab’eishe-emwe abarikora omu ofiisi egyo nibatunga ebibuuzo bigumire kuruga aha bukiiko bw’abareeberezi b’ebibiina n’abarikutaayaayira ebibiina omu ihanga ryona. Ninsiima okugumisiriza n’obuhwezi bw’ab’eishe-emwe obu baanyorekire omu kuntendeka. Naatunga omugisha gw’okugaruka kuheerezayo, ab’eishe-emwe aba bakiine bingi ebi barikubaasa kunyegyesa.

Gloria naanye nitukunda kuheereza aha Beseeli. Nitukunda okukyera kare omu kasheeshe, kandi eki kituhwereire munonga aha Beseeli. Bwanyima y’omwaka nka gumwe, nkatandika kuhwera akakiiko akarikukora aha by’obuheereza akari ahansi y’Akakiiko Akareeberezi ak’Abajurizi ba Yehova. Omuri 1999, nkatooranwa kuba omwe aha b’Akakiiko Akareeberezi. Nyegire ebintu bingi omu buheereza obu. Kwonka okukira byona eki nyegire n’okugira ngu Yesu Kristo niwe mutwe gw’ekibiina Ekikristaayo beitu atari muntu.

Kuruga 1999, ntwire nimpeereza aha Kakiiko Akareeberezi

Ku ndikuteekateeka aha bi ndabiremu, obumwe ninyehurira nka nabi Amosi. Yehova akareeba nabi Amosi owaabaire aine omurimo gw’ahansi ogw’okureeberera emisikamoori, eby’okurya by’abooro. Beitu Ruhanga akamutoorana kuba nabi, kandi yaamuha obujunaanizibwa bw’omutaano. (Amosi 7:14, 15) Nikyo kimwe, Yehova akandeeba, nyowe mutabani w’omworo omuhingi omuri Liberty, Indiana. Kandi ampaire emigisha mingi, ei ntarikubaasa kugamba yoona! (Enfumu 10:22) Nimbaasa kuba naatandikire ndi omworo, kwonka hati ndi omugaiga, kukira oku naabaire nimbaasa kuteebereza.