1-2. Ni nshonga ki nungi ezirikutureetera kworekana rukundo etarikuhinduka?

TWINE enshonga zihikire ezirikutureetera kworekana rukundo etarikuhinduka. Zimwe aharizo ni ziiha? Yetegyereze oku Enfumu eri kugarukamu ekibuuzo ekyo: “Embabazi [rukundo etarikuhinduka] n’obwesigwa birekye kukurugaho. . . . Obwo nibwo oraashongokye, okagira eiziina rirungi omu maisho ga Ruhanga n’abantu.” “Ow’embabazi ayezimuurira ebirungi.” ‘Orikukuratira okuhikiirira n’embabazi [rukundo etarikuhinduka], naija kugira amagara.’—Enf. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Enfumu ezi nizooreka enshonga ishatu ahabw’enki twine kworeka rukundo etarikuhinduka. Ey’okubanza, okugira rukundo etarikuhinduka nikitureetera kuba ab’omuhendo ahari Ruhanga. Eya kabiri, okugira rukundo etarikuhinduka nikitugasira. Nk’eky’okureeberaho, nitugira emikago ehami n’abandi. Eya kashatu, twagira rukundo etarikuhinduka, nitwija kutunga emigisha mingi omu biro by’omumaisho, otwariiremu n’amagara agatahwaho. Buzima, twine enshonga zihikire kugyendera aha buhabuzi bwa Yehova obu: “Buri muntu agirire mwene waabo [rukundo etarikuhinduka] n’esaasi.”—Zek. 7:9.

3. Nituza kushwijuma bibuuzo ki omu kicweka eki?

³ Omu kicweka eki, nituza kugarukamu ebibuuzo bina. Ni baahi abu twine kugirira rukundo etarikuhinduka? Ekitabo kya Ruusi nitwegamu ki aha bikwatiraine n’okugira rukundo  etarikuhinduka? Nitubaasa kworeka tuta rukundo etarikuhinduka obunaku obu? Abarikworeka rukundo etarikuhinduka nibagasirwa bata?

4. Nitubaasa kutooreza tuta Yehova omu kugirira abandi rukundo etarikuhinduka? (Mako. 10:29, 30)

⁴ Nk’oku twegire omu kicweka eky’enyima, abarikukunda Yehova kandi bakamuheereza nibo bonka abu arikugirira rukundo etarikuhinduka. (Dan. 9:4) Nitwenda kutooreza Ruhanga “nk’abaana abarikukundwa.” (Efe. 5:1) N’ahabw’ekyo, nitwenda kugirira ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe rukundo mpango etarikuhinduka.—Shoma Mako 10:29, 30

5-6. Ekigambo “obwesigwa” kiine makuru ki?

⁵ Buzima, noikiriza ngu twayongyera kwetegyereza amakuru ga rukundo etarikuhinduka, nitwongyera kugigirira ab’eishe-emwe bagyenzi baitu. Kubaasa kwongyera kwetegyereza gye rukundo etarikuhinduka, ka tureebe akakwate aku eine n’okuhamira aha kintu, nk’oku erikukira kwetwa. Teekateeka aha ky’okureeberaho eki.

 ⁶ Obunaku obu, omuntu okoreire ekitongore kimwe kumara emyaka mingi, nitubaasa kumweta omukozi ohamiire aha murimo gwe. Kwonka, emyaka yoona ei amazire omu kitongore ekyo, naabaasa kuba atakareebaga n’omwe ahari bakama baakyo. Obumwe nooshanga atarikwikirizana n’emisingye y’ekitongore ekyo. Tikirikumwetengyesa kukunda ekitongore ekyo, kwonka naashemererwa ahabw’okugira ngu aine omurimo gw’okwebaisaho. Naija kugumizamu naakorayo kuhitsya yaahuumura, okwihaho yaatunga omurimo murungi ahandi.

7-8. (a) Niki ekirikuhiga omuntu kugira rukundo etarikuhinduka? (b) Ahabw’enki nituza kushwijuma bimwe ebiri omu kitabo kya Ruusi?

⁷ Entaaniso eri aha gati y’obwesigwa na rukundo etarikuhinduka nk’oku kyayorekwa omu  kacweka 6, n’ekigyendererwa eki omuntu arikuba aine. Omu Baibuli, niki ekirikuhiga abaheereza ba Ruhanga kugirirana rukundo etarikuhinduka? Abaagiirire bagyenzi baabo rukundo etarikuhinduka, tibarakikozire ahabw’okugira ngu bakaba baine kukikora, kureka bakahigwa omutima gwabo. Teekateeka aha ky’okureeberaho kya Daudi. Omutima gwe gukamuhiga kworeka munywani we Yonasaani rukundo etarikuhinduka n’obu ishe Yonasaani yaabaire naayenda kumwita. Bwanyima y’emyaka mingi Yonasaani afiire, Daudi akagumizamu kugirira mutabani wa Yonasaani Mefiboshesi rukundo etarikuhinduka.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Nitubaasa kwega bingi aha bikwatiraine na rukundo etarikuhinduka twashwijuma ekitabo kya Baibuli ekya Ruusi. Ni mashomo ki agu turikubaasa kwegyera aha barikugambwaho omu kitabo ekyo aha bikwatiraine na rukundo etarikuhinduka? Amashomo aga nitubaasa kugagyenderaho tuta omu kibiina kyaitu? *

9. Ahabw’enki Naomi yaateekateekire ngu Yehova niwe arikumubonabonesa?

⁹ Omu kitabo kya Ruusi, nitwega ahari Naomi, na Ruusi omukaamwana, n’omushaija owaabaire naatiina Ruhanga orikwetwa Boazi, owaabaire aine obuzaare na iba wa Naomi. Ku haabaireho enjara omuri Israeli,  Naomi, na iba, n’abatabani babiri bakaza Moabu. Ku baabaire bari okwo, iba wa Naomi akafa. Batabani be babiri bakashwera, kwonka eky’obusaasi, nabo bakafa. (Rus. 1:3-5; 2:1) Ebi byona bikareetera Naomi kwongyera kugira amaganya maingi. Akagira obusaasi bwingi munonga yaatandika kuteekateeka ngu Yehova niwe arikumuhakanisa. Yetegyereze eki yaagambire ahari Ruhanga Yehova ati: “Abangire omukono gwe kundwanisa.” “Ow’obushoboorozi bwona akankorera ebirikushaarira munonga.” Kandi akagaruka yaagira ngu Yehova “ambonaboneise, kandi Ow’obushoboorozi bwona angwisiize akagwe.”—Rus. 1:13, 20, 21.

10. Yehova akatwara ata ebigambo bya Naomi eby’obusaasi?

¹⁰ Yehova ku yaahuriire ebigambo bya Naomi akatwaza ata? Tararekyeire aho kuhwera omuheereza we owaabaire aine obusaasi. Kureka, akamugirira esaasi. Yehova naamanya ngu enaku ‘neehindura omunyabwengye omushema.’ (Mub. 7:7) Kwonka, Naomi akaba aine kuhwerwa kureeba ngu Yehova ari aha rubaju rwe. Yehova akamuhwera ata? (1 Sam. 2:8) Akahiga Ruusi kugira eki yaakora kworeka Naomi rukundo etarikuhinduka. Ruusi akateeraho kuhwera nyinazaara omu muringo gw’embabazi kutagira amaganya maingi n’okumanya ngu Yehova naakimukunda. Nitwegyera ki ahari Ruusi?

11. Ahabw’enki ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe abanyambabazi barikufayo kuhwera abaine amaganya?

¹¹ Rukundo etarikuhinduka neetuhiga kuhwera abaine amaganya. Nk’oku Ruusi yaahamiire aha Naomi, ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe obunaku obu nibeehayo kuhwera abandi omu kibiina abaine enaku nari amaganya. Nibakunda ab’eishe-emwe na banyaanyabo, kandi nibaba beeteekateekire kukora kyona ekirikubaasika kubahwera. (Enf. 12:25; 24:10) Eki nikihikaana n’okwehanangiriza kw’entumwa Paulo: “Mugumye abahahaire emitima, muramire abataine maani, mugumisiririze boona.”—1 Tes. 5:14.

12. Omuringo murungi ogw’okuhwera ow’eishe-emwe nari munyaanyazi-itwe oine amaganya ni guuha?

¹² Kaingi, omuringo ogurikukirayo kukora waaba noohwera ow’eishe-emwe nari munyaanyazi-itwe n’okuhurikiza gye eki arikugamba kandi okamuhamiza ngu noomukunda. Yehova tarikubaasa kwehuzya okuteeraho kwawe kuhwera entaama ye ey’omuhendo. (Zab. 41:1) Enfumu 19:17 nihagira hati: ‘Orikugirira abooro embabazi, naaba naaguza Yehova, naija kumuzimuurira ebi yaakozire.’

13. Ruusi akataana ata ahari Orupa, kandi ahabw’enki okucwamu kwa Ruusi n’ekikorwa kya rukundo etarikuhinduka? (Reeba ekishushani ekiri aha kipampagare.)

¹³ Nitwongyera kwetegyereza rukundo etarikuhinduka twashwijuma gye ebyabaireho bwanyima ya iba wa Naomi n’abatabani babiri kufa. Naomi ku yaamanyire ngu Yehova  ahwereire ‘abantu be, arikubaha eby’okurya,’ akacwamu kugaruka owaabo. (Rus. 1:6) Abakaamwana bombi bakatandika orugyendo nawe. Kwonka omu kugyenda, Naomi akabahiga kashatu kugaruka Moabu. Niki ekyabaireho? Baibuli neegira eti: ‘Orupa akanywegyera nyinazaara [yaagyenda]. Kwonka Ruusi we akamubaho akaramata.’ (Rus. 1:7-14) Orupa okucwamu kugarukayo akooreka ngu yaakora eki Naomi yaamushaba. Ruusi we akakora ekirikukira ahari ekyo. Akaba aine obugabe bw’okugarukayo, kwonka ahabw’okugirira Naomi rukundo etarikuhinduka, akacwamu kuguma nawe. (Rus. 1:16, 17) Ruusi akacwamu kuhamira ahari Naomi, ti ahabw’okugira ngu akaba agyemirwe kukikora, kureka ahakuba akaba naayenda kukikora. Okucwamu kwa Ruusi, kikaba kiri ekikorwa kya rukundo etarikuhinduka. Ruusi nitumwegyeraho eishomo ki?

14. (a) Obunaku obu, ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe nibacwamu kukora ki? (b) Kurugiirira aha Abaheburaayo 13:16, nikwefeerereza ki okurikushemeza Ruhanga?

¹⁴ Rukundo etarikuhinduka teine nsharo. Nka ira, ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe hati nibagirira bagyenzi baabo rukundo etarikuhinduka, n’obu baakuba batarikubamanya. Nk’eky’okureeberaho, baamanya ngu haabaho ekihikiirizi, ahonaaho nibaba nibenda kumanya oku barikubaasa kuhwera. Haagira omwe aha b’ekibiina owaahikwaho oburemeezi, tibarikweziringa kumuhwera. Nibakora ekirikukira aha ki baine kukora nk’Abaamakedonia omu kyasha ky’okubanza. Nibeefeerereza ‘nk’oku barikubaasa nangwa n’okukiraho’ kuhayo kuhwera abaine eki bakyenire. (2 Kor. 8:3) Yehova aine kuba naashemererwa munonga kureeba omutima gwa rukundo nk’ogwo!—Shoma Abaheburaayo 13:16.

15-16. Ruusi akooreka ata ngu tarikuhanika?

¹⁵ Nitubaasa kwega amashomo maingi twashwijuma oku Ruusi yaahwereire Naomi. Ka tureebe gamwe aharigo.

¹⁶ Otahanika. Ruusi ku yaacwiremu kugyenda na nyinazaara kuza Yuda, Naomi akabanza kwanga. Kwonka Ruusi tarahanikire. Niki ekyarugiremu? “Naomi ku yaareebire amaririire kimwe kugyenda nawe, yaarekyera aho kumugambira.”—Rus. 1:15-18.

17. Niki ekirikubaasa kutuhwera kutahanika?

¹⁷ Eky’okwega: Nikyetengyesa okugumisiriza kuhwera abaine amaganya, kwonka titwine kuhanika. Munyaanyazi-itwe orikwenda obuhwezi naabaasa kwanga kubwikiriza omu kubanza. * Kwonka nabwo, rukundo etarikuhinduka neija kutuhiga kumuhamiraho. (Gal. 6:2) Nituba twine amatsiko ngu naija kutwikiriza kumuhwera omu busaasi bwe.

18. Niki ekirikubaasa kuba kyareeteire Ruusi obusaasi?

¹⁸ Otagira engungu. Naomi na Ruusi ku baahikire Betelehemu, Naomi akabugana abataahi abu yaabaire atsigireho. Akabagira ati: “Nkaruga kunu nyijwire, mbwenu [Yehova] yaangarura ntaine kantu.” (Rus. 1:21) Nooteekateeka ngu Ruusi akeehurira ata ahabw’ebigambo bya Naomi ebi! Ruusi akaba akozire kyona ekirikubaasika kuhwera Naomi. Ruusi akarira nawe, yaamuhuumuriza, kandi yaamara ebiro bingi aha rugyendo ari nawe. Oyihireho ebi byona, Naomi akagira ngu Yehova ‘akangarura ntaine kantu.’ Naomi omu kugamba kwe, tarabaasize n’okugamba aha bushagiki obu  Ruusi yaamuhaire, arikumubaho akaramata. Ekyo ka kiine kuba kyareeteire Ruusi obusaasi! Kwonka nabwo akaguma ahamiire aha Naomi.

19. Niki ekirikubaasa kutuhwera kuhamira aha muntu oine amaganya?

¹⁹ Eky’okwega: Obunaku obu, munyaanyazi-itwe orikuganya naabaasa kutugambira kubi omu kubanza, na bwanyima y’okuteeraho kumuhwera. Kwonka titurikwenda kugira engungu. Nitumuhamiraho, kandi nitushaba Yehova kutuhwera kutunga oburyo bw’okumuhuumuriza.—Enf. 17:17.

20. Niki ekyabaasiise Ruusi kutunga amaani g’okugumizamu?

²⁰ Gumya abandi omu bwire obuhikire. Ruusi akagirira Naomi rukundo etarikuhinduka, kwonka haine obu Ruusi yaabaire naayenda kugumibwa. Kandi Yehova akahiga Boazi kumugumya. Boazi akagambira Ruusi ngu Yehova “akuzimuurire ahabw’ebi waakozire; [Yehova] Ruhanga wa Israeli, ou waahungiire omu mapapa ge, akuhe ebihembo byawe byona bitacwirweho.” Ebigambo ebi eby’embabazi bikakwata ahari Ruusi. Ruusi akagarukamu Boazi ati: “Wampuumuriza , kandi waagamba gye n’omuzaana waawe.” (Rus. 2:12, 13) Ebigambo ebi Boazi yaagambire omu bwire obuhikire, bikaha Ruusi amaani g’okugumizamu.

21. Nk’oku kiri omu Isaaya 32:1, 2, abareeberezi abarikufayo nibakora ki?

²¹ Eky’okwega: Abarikugirira abandi rukundo etarikuhinduka, obumwe nabo nibaba baine kugumibwa. Nk’oku Boazi yaahamiize Ruusi ngu Yehova naamanya ebirungi ebi yaakozire, abareeberezi obunaku obu nibafayo kusiima ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe abarikuhwera abandi. Okusiima omu bwire obuhikire nk’okwo, nikubahwera kugira amaani g’okugumizamu.—Shoma Isaaya 32:1, 2.

22-23. Emiteekateekyere ya Naomi ekahinduka eta kandi ahabw’enki? (Zaaburi 136:23, 26)

²² Bwanyima y’obwire, Boazi akaha Ruusi na Naomi ekiconco ky’eby’okurya. (Rus. 2:14-18) Naomi akakora ki bwanyima y’obufura obwo? Akagira ati: “Ogwo mushaija aheebwe omugisha ahari [Yehova], otarekire kugirira mbabazi abakiriho na baanyakufa.” (Rus. 2:20a) Eki ka kiine kuba kyahindwire emiteekateekyere ya Naomi! Enyimaho, omu busaasi bwingi akagira ngu Yehova “ambonaboneise,” kwonka hati n’okushemererwa kwingi akagira ngu Yehova ‘tarekire kugira mbabazi.’ Niki ekirikubaasa kuba kyareeteire Naomi kuhindura emiteekateekyere ye?

²³ Naomi akarugaho yaayetegyereza ngu Yehova akaba atamutsigireho. Yehova kurabira omuri Ruusi akamugumya kandi yaamushagika omu rugyendo rwe rw’okugaruka Yuda. (Rus. 1:16) Naomi akareeba n’omukono gwa Yehova obu Boazi yaabaha eby’okurya. * (Rus. 2:19, 20b) Aine kuba yaateekateekire ati: ‘Hati ninyetegyereza gye, Yehova takaantsigahoga. Yehova atwire naanye!’ (Shoma Zaaburi 136:23, 26.) Naomi aine kuba yaabaire naasiima kureeba ngu Ruusi na Boazi bakaguma baamuhaamiireho! Nitubaasa kuhamya ngu bonshatu bakashemererwa kureeba ebyarugiremu.

24. Ahabw’enki nitwenda kugumizamu nitugirira Abakristaayo bagyenzi baitu rukundo etarikuhinduka?

²⁴ Twayega ki ahari rukundo etarikuhinduka, omu kitabo kya Ruusi? Rukundo etarikuhinduka neetuhiga kutarahuka kuruga aha b’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe abaine amaganya. Kandi neetuhiga kwefeerereza kubahwera. Abareeberezi baine kusiima abo abarikuhwera bagyenzi baabo. Twareeba abaine eki bakyenire barikugaruka kuhama omu by’omwoyo, nitushemererwa munonga. (Byak. 20:35) Kwonka ni nshonga ki erikukirayo obukuru erikutureetera kugira rukundo etarikuhinduka? N’abw’okwenda kutooreza Yehova “oijwire embabazi” kandi tukamushemeza.—Kur. 34:6: Zab. 33:22.