1, 2. Abantu bakatunga bata omuntu w’omunda, kandi ahabw’enki nikitushemeza ahabw’okumugira?

YEHOVA RUHANGA akahanga abantu baine ekiconco ky’okwecweramu, ekirikumanyisa obugabe bw’okucwamu ebitarikushushana. Ruhanga akaha omushaija n’omukazi ab’okubanza omuntu w’omunda owaabaire naabaasa kubahabura nari kubahwera kutaanisa ekirungi n’ekibi. Omuntu w’omunda twamukoresa gye, naabaasa kutuhwera kukora ebirungi kandi twetantare ebibi. N’ahabw’ekyo, okugira omuntu w’omunda n’obuhame ngu Ruhanga naatukunda kandi ngu naayenda ngu abantu boona bakore ebirungi.

² N’obunaku obu, abantu baine omuntu w’omunda. (Shoma Abarooma 2:14, 15.) N’obu abantu baingi baraabe bahabire bakaruga aha mitindo ya Baibuli, nitureeba abantu abamwe barikukora ebirungi kandi bakanga ebibi. Omuntu w’omunda naaremesa abantu baingi kukora ebibi ebirengyesereize. Teekateeka aha ku ensi yaakubaire eri mbi munonga ku ogire ngu tihaine n’omwe oine omuntu w’omunda! Tukaabaire nituhurira obubi bw’amaani kukira oburiho  hati. Ka nikitushemeza munonga kureeba ngu Ruhanga akaha abantu omuntu w’omunda!

3. Ahabw’enki omuntu w’omunda arikuhwera Abakristaayo omu kibiina kukora ebirungi?

³ Okutashushana n’abantu baingi, abaheereza ba Yehova nibaba baine kutendeka omuntu waabo w’omunda. Nibaba nibenda ngu omuntu waabo w’omunda abaijutsye emitindo erikukwata aha kirungi n’ekibi, nk’oku eri omu Kigambo kya Ruhanga. Omuntu w’omunda otendekirwe gye, naahwera abari omu kibiina Ekikristaayo kukora ebirungi. Kwonka, okutendeka n’okukoresa omuntu w’omunda titurikukikorera omu biteekateeko. Baibuli neeyoreka ngu omuntu w’omunda omurungi aine akakwate n’okwikiriza na rukundo. Paulo akahandiika ati: “Ekigyendererwa omu kwegyesa kwaitu n’okukunda okurikuruga aha mutima ogushemeire n’omwoyo ogutarikweshinja n’okwikiriza okutarimu buryarya.” (1 Tim. 1:5) Twaba nitutendeka omuntu waitu w’omunda kandi tukamukuratira, nitwija kweyongyera kukunda Yehova n’okwikiriza kwaitu nikwija kuhama. Omuringo ogu turikukoresamu omuntu waitu w’omunda nikworeka orurengo rwaitu orw’eby’omwoyo, oburungi bw’omutima gwawe, n’ekyetengo kyaitu eky’okwenda kushemeza Yehova. Eiraka eri ery’omunda niryoreka eki omuntu arikuba ari buzima.

4. Nitubaasa kutendeka tuta omuntu waitu w’omunda?

⁴ Kwonka shi nitubaasa kutendeka tuta omuntu waitu w’omunda? Emiringo mikuru n’okushoma Baibuli butoosha, okuteekateeka aha bi turikushoma, n’okuta omu nkora ebi turikwega. Buzima, eki nikitwariramu okumanya ebirikwetengyesa n’okwega ebiragiro. Okwega Baibuli nikutureetera kuteekateeka munonga ahari Yehova, emitwarize ye, ebi arikukunda n’ebi arikwanga. Omuntu waitu w’omunda naakora ebirikuhikaana n’emitindo ya Yehova. Oku turikweyongyera kutendeka omuntu waitu w’omunda nikwo turikweyongyera kuteekateeka nka Yehova.

5. Nituza kushwijuma ki omu kicweka eki?

⁵ Kwonka obumwe, nitubaasa kwebuuza tuti: Omuntu waitu w’omunda otendekirwe gye naabaasa kutuhwera ata kucwamu gye? Noobaasa kuha ota ekitiinisa ebi abaikiriza bagyenzi baawe barikucwamu? Kandi omuntu waitu w’omunda naabaasa kutuhiga ata kukora emirimo mirungi twine obweziriki? Turikwijuka ebibuuzo ebyo, ka tureebe emiringo eshatu ei omuntu waitu ow’omunda arikubaasa kutuhwera: (1) omu by’obujanjabi, (2) omu by’okweshemeza, (3) n’omu kubuurira.

6. Ni nshonga ki ei Abakristaayo baine kucwamu ei barikukira kwebuuzaho?

⁶ Baibuli neetuhiga kwetantara emitwarize ey’akabi, reero tukaba abeegyendesereza aha bikwatiraine n’eby’okurya n’eby’okunywa. (Enf. 23:20; 2 Kor. 7:1) Twaba nitugyendera aha misingye ya Baibuli, nikiija kutuhwera kurinda amagara gaitu, n’obu turaabe tutarikubaasa kwetantara bukuru nari obumuga. Omu mahanga agamwe, abantu nibakoresa emibazi eyaabutoosha n’obujanjabi obw’emibazi erikuruga omu bishaka. Ofiisi z’amataagi nizikira kutunga amabaruha kuruga aha b’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe barikubuuza yaaba nibabaasa kukoresa obujanjabi obumwe. Baingi nibabuuza bati: “Omuheereza wa Yehova naabaasa kwikiriza obujanjabi nk’obwo?”

7. Nitubaasa kucwamu tuta aha by’obujanjabi?

⁷ Yaaba ofiisi y’eitaagi nari abareeberezi omu kibiina, tibaine bushoboorozi bw’okucweramu ow’eishe-emwe aha bikwatiraine n’eby’obujanjabi, n’obu yaakubashaba kukikora. (Gal. 6:5) Kwonka buzima, nibabaasa kumuhwera kushwijuma emisingye ya Yehova kumuhwera kucwamu. Nk’eky’okureeberaho, Omukristaayo aine kwijuka ekiragiro ekiri omu Baibuli ‘eky’okureka kurya eshagama.’ (Byak. 15:29) Eki nikimanyisa  okwetantara obujanjabi oburikutwariramu okuteebwamu eshagama yoona, nari kimwe aha bicweka byayo bina ebikuru. Okumanya eki nikibaasa n’okuhwera Omukristaayo kukoresa omuntu we w’omunda yaaba naacwamu n’aha bikwatiraine n’obucweka bw’eshagama obukye oburikwihwa omu bicweka bina ebikuru. * Kwonka shi ni buhabuzi ki obundi kuruga omu Baibuli oburikubaasa kutuhabura twaba nitucwamu aha bikwatiraine n’eby’obujanjabi?

8. Ebiri omu Abafilipi 4:5 nibibaasa kutuhwera bita aha bikwatiraine n’eby’obujanjabi?

⁸ Enfumu 14:15 nihagira ngu “otaine bwengye aikiririza eryo, kwonka omwerinzi ayetegyereza ahu arikuraba.” Endwara ezimwe, nizibaasa kuba zitaine mubazi. N’ahabw’ekyo nikiba kiri eky’obwengye kwegyendesereza aha bikwatiraine n’obujanjabi oburikugambwa ngu nibukora kwonka butaine buhame. Paulo akahwerwa Ruhanga kuhandiika ati: “Okworoberana kwanyu [emiteekateekyere yaanyu eringaniire emanywe] abantu boona.” (Fil. 4:5) Emiteekateekyere eringaniire neetuhwera kutamarira obwire bwingi aha by’obujanjabi reero tukata eby’omwoyo enyima. Twaikiriza eby’obujanjabi kuba nibyo twataho omutima, nitubaasa kutandika kweteekateekaho twenka. (Fil. 2:4) Eby’omwoyo ni bikuru munonga, kandi aha bikwatiraine n’amagara, emiteekateekyere yaitu eshemereire kuguma eringaniire.—Shoma Abafilipi 1:10.

9. Abarooma 14:13, 19 nihakwata hata aha kucwamu eby’obujanjabi, kandi obumwe bwaitu nibubaasa kusiisikara buta?

⁹ Omukristaayo oine emiteekateekyere eringaniire tarikugyema abandi emiteekateekyere ye. Omu ihanga rimwe erya Buraaya, omushaija n’omukazi we bakaba nibagamba gye aha muringo gumwe gw’eby’okurya n’emibazi emwe erikukora nk’eby’okurya. Bakaba nibabeihabeiha ab’eishe-emwe abamwe kukoresa emibazi egyo, kwonka abamwe bakanga. Ku haahingwireho obwire, emibazi egyo terakozire nk’oku baabaire nibagamba, kandi abantu baingi bakabagirira ekiniga. Omushaija n’omukazi ogwo bakaba baine obugabe bw’okwecweramu kukoresa eby’okurya nari emibazi egyo, kwonka shi kikaba kihikire kushiisha obumwe bw’ekibiina ahabw’eby’obujanjabi? Kumara obwire, Abakristaayo omuri Rooma eya ira bakaba baine emiteekateekyere etarikushushana aha bikwatiraine n’okurya eby’okurya ebimwe n’okukuza ebiro ebimwe. Paulo akabaha buhabuzi ki? Omu baruha ei yaabahandiikire, akabagira ati: “Omuntu omwe ateekateeka ekiro kimwe kuba kikuru okukira ebindi; ondiijo ateekateeka ebiro byona kwingana. Omuntu weena amanyire kimwe atarikubanganisa omu mutima gwe.” Kikaba kiri kikuru kutateeza abandi entsibo.—Shoma Abarooma 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Ahabw’enki twine kuha ekitiinisa ebi abandi barikucwamu? (Reeba ekishushani aha kutandika.)

¹⁰ Twaba tutarikwetegyereza eki ow’eishe-emwe acwiremu arikwihirira aha muntu we  w’omunda, titushemereire kurahukiriiza kumucwera orubanja nari kuteekateeka ngu twine kumugyemesereza kuhindura ekiteekateeko kye. Obundi omuntu we w’omunda ‘taine amaani’ kandi naayenda kutendekwa nari enshonga ezimwe nizirahuka kumugwisa kubi. (1 Kor. 8:11, 12) Noobaasa kushanga ngu niitwe twine kushwijuma omuntu waitu w’omunda, obundi orikubaasa kuba aine kutendekwa kuhikaana n’emisingye ya Ruhanga. Omu nshonga nk’ez’eby’obujanjabi, buri omwe ahariitwe ashemereire kuba naabaasa kwecweramu kandi akaikiriza n’ebiraarugyemu.

11, 12. Twaba nitutoorana eby’okweshemeza, twine kuteekateeka aha buhabuzi ki obwa Baibuli?

¹¹ Yehova akahanga abantu omu muringo ogurikubabaasisa kwejumba omu by’okweshemeza kandi bakagasirwa. Sulemaani akahandiika ngu hariho ‘obunaku bw’okusheka’ hamwe “n’obunaku bw’okuzina.” (Mub. 3:4) Kwonka ti buri bwire bw’okuhuumuraho ngu nibugasha, nibugaruramu amaani, kandi ti kirungi kwejumba omu by’okweshemeza ekirenga nari emirundi mingi. Omuntu waitu w’omunda naabaasa kutuhwera ata kwejumba omu by’okweshemeza kandi tukabigasirwamu?

¹² Ebyahandiikirwe nibirabura aha micwe emwe erikwetwa “emirimo y’obuzaarwa bw’omubiri.” Emicwe egi neetwariramu “obushambani, ebirikwitsa enshoni, okurigira okubi, okuramya ebishushani, okuroga, okurwana, eihari, ekiniga, empaka, okwebaganisamu, okurwanira orubaju, okwangirana, obusinzi, okuraara enkyera, n’ebindi nk’ebyo.” Paulo akagira ngu “abarikukora nk’ebyo tibarihungura Bukama bwa Ruhanga.” (Gal. 5:19-21) Nitubaasa kwebuuza tuti: ‘Omuntu wangye w’omunda naampiga kwetantara emizaano y’obukambwe, erimu okuhayahayana, erikushoroora omu mahanga, nari erimu obushaarizi? Eiraka ryangye ery’omunda nirindabura naayohibwa kureeba vidiyo erimu ebirikwitsa enshoni nari erikushagika obushambani, obusinzi, nari eby’obufumu?’

13. Obuhabuzi oburi 1 Timoseo 4:8 na Enfumu 13:20 nibubaasa kutuhwera buta omu by’okweshemeza?

¹³ Baibuli erimu n’emisingye erikubaasa kutuhwera kutendeka omuntu waitu w’omunda aha bikwatiraine n’eby’okweshemeza. Baibuli neegira ngu “okwemanyiiza eby’omubiri nikugasha kakye.” (1 Tim. 4:8) Abantu baingi nibateekateeka ngu okuguma nibatendeka omubiri nikireeta amagara marungi n’obuhuumure omu mubiri n’omu biteekateeko. Twaba nitwenda kwetendeka turi n’abandi, twine kukikora na buri omwe weena? Enfumu 13:20 nihatugambira ngu “ogyenda n’abanyabwengye, nawe ahinduka omunyabwengye, kwonka mugyenzi w’abashema aryakizira.” Mbwenu shi eki tikirikumanyisa ngu twine kwegyendesereza twaba nitutoorana eby’okweshemeza, turikwebemberwa omuntu waitu w’omunda otendekirwe gye?

14. Omunyeeto omwe akagyendera ata aha biri omu Abarooma 14:2-4?

¹⁴ Christian na Daniela baine abaana babiri eminyeeto. Christian naashoboorora ati: “Omu Kuramya kwaitu okw’Eka, tukagaaniira aha by’okweshemeza. Tukaikirizana ngu emiringo emwe ey’okweshemeza ni murungi kwonka endiijo ni mibi. Ni baahi abarikubaasa kutwarwa nk’abanywani barungi? Omwe ahari bahara baitu akagira ngu ku barikuba bari aha ishomero omu kahuumuro, eminyeeto Abajurizi ba Yehova abamwe nibatwaza kubi. Kandi akaba naagyemeserezibwa kutwaza nkabo. Tukahikaanisa ebiteekateeko ngu buri omwe aine omuntu we w’omunda, kandi twine kwikiriza kutwebembera omu kutoorana eki turaakore n’abu turaakikore nabo.”—Shoma Abarooma 14:2-4.

15. Okushwijuma Matayo 6:33 nikubaasa kukuhwera kuta waaba nootebeekanisa kwejumba omu by’okweshemeza?

¹⁵ Tushemereire kushwijuma obwire obu turikumara  omu by’okweshemeza. Nooyebembeza eby’okweshemeza omu mwanya gw’okwebembeza eby’omwoyo, nk’enteerane, okubuurira, nari okweshomesa? Nari nooshanga orikuteeraho kwejumba omu by’omwoyo omu bwire bumwe n’eby’okweshemeza? Niki ekiri kikuru ahariiwe? Yesu akagira ati: “Mubanze Musherure obukama bwe n’okuhikiirira kwe; n’ebyo byona muryabyongyerwaho.” (Mat. 6:33) Omuntu waawe w’omunda naakuhiga kwebembeza ebikuru ebirikuhikaana n’obuhabuzi bwa Yesu?

16. Omuntu w’omunda naatuhiga ata kubuurira?

¹⁶ Omuntu w’omunda omurungi naakora ekirikukira aha kuturabura kutakora ekibi. Naatuhiga kukora emirimo mirungi. Omurimo mukuru ahariyo, n’okwejumba omu kubuurira enju aha nju n’okukoresa buri mugisha gwona kubuurira kitaraariire. Omuntu w’omunda owa Paulo akamuhiga kukikora. Akahandiika ati: “Nimbuurira ngyemesereziibwe; kandi ku naakuba ntabuuriire engiri, nkaareeba enaku.” (1 Kor. 9:16) Twamutooreza, omuntu waitu w’omunda naatuhamiza ngu turiyo nitukora ekihikire. Kandi ku turikuba nitubuurira amakuru marungi, nituba nituhiga omuntu w’omunda owaabo abu turikubuurira. Paulo akagira ati: “Tworeka amazima, ngu omuntu weena atusiimise omutima omu maisho ga Ruhanga.”—2 Kor. 4:2.

17. Omwishiki omwe omunyeeto akagyendera ata aha muntu we w’omunda?

¹⁷ Obu Jacqueline yaabaire aine emyaka 16, akashoma biology omu ishomero. Enyegyesa erikugira ngu ebintu bikabaho birikuruga omu bindi bakaba nibagishoboorora omu bwijwire. Jacqueline naagira ati: “Omuntu wangye w’omunda akaba atarikunyikiriza kwejumba omu kuhikaanisa ebiteekateeko omu kibiina nka butoosha. Nkaba ntarikubaasa kushagika enyegyesa egyo. Nkaza ow’omushomesa naamushoboororera oku ndikwehurira aha nyegyesa egyo. Ekyantangaarize, akantwariza omu muringo gwa rukundo kandi yaampa omugisha gw’okugambira ekibiina kyona aha kuhangwa.” Jacqueline akatunga okumarwa ahabw’okuhurikiza kandi akakuratira omuntu we w’omunda otendekirwe gye. Mbwenu shi omuntu waawe w’omunda naiwe naakuhiga kukora ekihikire?

18. Ahabw’enki twine kuteeraho kugira omuntu w’omunda omurungi, orikwesigwa?

¹⁸ Ka nikiba kiri kirungi twaba twine ekigyendererwa ky’okuhikaanisa ebi turikukora n’emitindo ya Yehova! Kandi omuntu waitu w’omunda naabaasa kutuhwera munonga kukora ekyo. Twashwijuma Ekigambo kya Ruhanga butoosha, tukateekateeka aha bi twashangamu, kandi tukateeraho kubigyenderaho, nituba nitutendeka omuntu waitu w’omunda. Ekiconco eki eky’omuhendo nikiija kutuhwera munonga omu mitwarize yaitu y’Ekikristaayo!