Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO 15

Gumanani Cikondweso mwa Kuphata Basa Lanu na Nyongo

Gumanani Cikondweso mwa Kuphata Basa Lanu na Nyongo

‘Munthu ali-wense . . . agumane cikondweso pa basa lace lense lakulimba.’—MPALIZI 3:13.

1-3. (a) Kodi wanthu azinji ambabzibva tani na basa lawo? (b) Kodi Bibliya limbalimbisa ciyani pa nkhani ya basa, ndipo tin’cezerana mibvunzo iponi?

NSIKU ZINO wanthu azinji ambawona kuti kuphata basa si cinthu cakudekeza. Nsiku zense iwo ambayenda ku basa mwakusaya kufuna thangwe ra basa lakunetesa lomwe ambaphata kwa maora mazinji. Kodi wale omwe ana makumbukidwe yamweya angalimbisidwe tani kuti ayambe kumbakomedwa na basa lomwe ambaphata?

2 Bibliya limbatilimbisa kuphata basa na nyongo. Limbalewa kuti basa pabodzi na bzinthu bzomwe tingagumane thangwe ra basalo, ni mphaso. Salomau adanemba kuti: ‘Munthu ali-wense adye na kumwa, acigumana cikondweso pa basa lace lense lakulimba. Imweyi ni mphaso ya Mulungu.’ (Mpalizi 3:13) Yahova, ambatifuna, ndipo nthawe zense iye ambatifunira bzinthu bzabwino. Ndipo ambafunambo kuti timbakomedwe na basa lathu pabodzi na bzinthu bzomwe timbagumana thangwe ra kuphata basa lathu na nyongo. Tenepo, kuti Mulungu apitirize kutifuna, tin’funika kutewezera makumbukidwe yace na kubverambo mitemo yace pa nkhani ya basa.—Werengani Mpalizi 2:24; 5:18.

3 Mu nkhani ino, tin’cezerana mibvunzo minaiyi: (1) Kodi tingacite ciyani kuti timbakomedwe thangwe ra kuphata basa na nyongo? (2) Kodi ni mitundu iponi ya basa yomwe Akristau wacadidi ambafunika lini kuiphata? (3) Kodi tingacite tani kuti basa lathu lakuthupi lireke kumbatitazisa kucita bzinthu bzauzimu? (4) Ndiponi basa lakufunika kwene-kwene kwa ifepano? Cakuyamba, mbaticezeraneni bza Yahova na Jezu, omwe ambaphata basa na nyongo kuposa bzakulengedwa bzense.

NYAKUPHATA BASA NA NYONGO PABODZI NA MISIRI WACE WALUSO

4, 5. Kodi Bibliya limbalatiza tani kuti Yahova ambaphata basa na nyongo?

4 Yahova ambaphata basa na nyongo kuposa cakulengedwa ciri-cense. Pa Ciyambo 1:1 pambalewa kuti: ‘Pakuyamba Mulungu adalenga kudzulu na dziko la pansi.’ Mulungu atamaliza basa lace la kulenga bzinthu, kuphatanidza dziko la pansiri, iye adalewa kuti bzinthu bzense ‘bzikhali bwino kwene-kwene.’ (Ciyambo 1:31) Tingalewe kuti iye akhakomedwa kwene-kwene na basa lace lakulenga dziko la pansi. Yahova, ni ‘Mulungu wakukondwa,’ tenepo, mpsakuwonekeratu kuti iye adakomedwa kwene-kwene thangwe ra kuphata basa na nyongo.—1 Timotio 1:11.

5 Mulungu wathu ambapitiriza kuphata basa, ndipo ambasiya lini kuphata basalo. Patapita magole mazinji pambuyo pa kumaliza kulenga bzinthu bzense bza pa dziko la pansi, Jezu adati: ‘Baba wangu ankupitiriza kuphata basa mpaka pano.’ (Juwau 5:17) Kodi ni basa liponi lomwe Babayo ankuliphata? Iye ankuphata basa lakutsogolera na kusamalira wanthu. Iye adalengambo ‘cirengedwe cipsa,’ comwe ni Akristau wakubadwa na mzimu omwe an’dzatonga pabodzi na Jezu kudzulu. (2 Wakolinto 5:17) Ndipo akhala aciphatambo basa lakudzateweza cakulinga comwe iye anaco kwa wanthu, comwe n’cakuti wanthuwo adzakhale na moyo wakusaya kumala pa dziko la pansi pano. (Waroma 6:23) Tenepo, Yahova ambakomedwa kwene-kwene akambawona momwe basa lace linkufambira. Ndipo iye ankukwewa wanthu azinjisa omwe ankubva bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu, acicinja moyo wawo kuti apitirize kufunidwa naye.—Juwau 6:44.

6, 7. Kodi Jezu akhana mbiri iponi thangwe ra kuphata basa lace na nyongo?

6 Nayembo Jezu ambaphata basa na nyongo kuyambira kale-kale. Pomwe akhanati kubwera pansi pano, iye adatumikira Mulungu ninga ‘misiri waluso’ pa kulenga bzinthu bzense ‘bzomwe bziripo kudzulu na pansi pano.’ (Mimwani 8:22-31; Wakoloso 1:15-17) Pomwe adabwera pansi pano, Jezu adapitiriza kuphata basa na nyongo. Ali mng’ono, iye adapfunza basa la manja, ndipo adadzadziwika ninga ‘nyakupala matabwa.’ * (Marko 6:3) Basa limweri likhali lakunesa kwene-kwene pakuti pa nthawe imweyire kukhalibe mitcini yakugwatira matabwa, maloja yakugulisa matabwa ayai bzinthu bza maluju. Mungakwanise kuwona Jezu ankuyenda kukanyang’ana matabwa yace, pinango mwa kucita kugwesa miti, kuceka, ndipo pambuyo pace ankunyamula, aciyenda nayo komwe ambaphatira basako? Munkukwanisa kumuwona ali padzulu pa nyumba, acimbakhoma malata, kukonza misuwo, mipando na bzinthu bzinango bza m’nyumba? Kulewa cadidi, Jezu akhakomedwa kwene-kwene thangwe ra kuphata basa na nyongo pabodzi na luso lace lense.

7 Jezu akhambaphatambo basa na nyongo mu utumiki bwace. Kwa magole matatu na meya, iye adaliphata basa limweri na nyongo. Pa kufuna kupalizira wanthu wense omwe angadakwanisa kuwagumana, nsiku zense iye akhawapalizira kuyambira macibese mpaka usiku. (Luka 21:37, 38; Juwau 3:2) Iye akhapalizira ‘mzinda na mzinda, mudzi na mudzi, acimbadziwisa bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu.’ (Luka 8:1) Jezu adafamba na minyendo mtantho utali m’miseu yapfumbi kuti akapalizire wanthu bzipsa bzabwino.

8, 9. Thangwe ranyi Jezu akhakomedwa na basa lomwe akhalicita na nyongo?

8 Kodi Jezu akhakomedwa thangwe ra kuphata basa na nyongo mu utumiki? Inde! Iye adabzala mbeu za cadidi cakulewa bza Umambo bwa Mulungu, ndipo adasiya mbeuzo zakukhwima, zomwe zikhathemera kubvunidwa. Kucita basa la Mulungu kudapasa Jezu mphanvu, ndipo kukhali ninga cakudya cace. Nthawe zinango Jezu akhabvuma kukhala na njala kuti acite basalo. (Juwau 4:31-38) Kumbukirani momwe iye adakondwera pomwe adamaliza utumiki bwace pansi pano, aciuuza Baba wace na mtima wense kuti: ‘Inepano ndidakupasani mbiri pansi pano, na kumaliza basa lomwe mudandipasa kuti ndilicite.’—Juwau 17:4.

9 Kulewa cadidi, Yahova na Jezu ni bziratizo bzabwino kwene-kwene bza omwe ambagumana cikondweso na basa lawo lomwe ambalicita na nyongo. Lufoyi lathu kwa Yahova limbatilimbisa kukhala ‘wanthu wakutewezera Mulungu.’ (Wayefezo 5:1) Lufoyi lathu kwa Jezu limbalimbisambo kuti ‘titewere mathanya yace na pafupi kwene-kwene.’ (1 Pedru 2:21) Tenepo, mbaticezeraneni tsapano bzomwe tingacite kuti na ifembo timbakomedwe na basa lomwe timbalicita na nyongo.

BZOMWE MUNGACITE KUTI MUMBAKOMEDWE NA BASA LOMWE MUMBALICITA NA NYONGO

Kuphatisa basa mitemo ya m’Bibliya kungakuthandizeni kuti mukomedwe na basa lomwe mumbaliphata na nyongo

10, 11. N’ciyani cingatithandize kuti tileke kumbaipidwa na basa lomwe timbaphata?

10 Akristau wacadidi ambafunikambo kumbaphata basa, acimbakomedwa na basa lomwe ambaphatalo. Tsono, bzimwebzi bzingakhale bzakunesa penu timbaphata basa lomwe limbatidekera lini. Kodi bzingakwanisike tani kukomedwa na basa lathu, napo timbalifuna lini?

11 Mumbawone ubwino bwa basa lanulo. Kawiri-kawiri ifepano tingakwanise lini kucinja momwe bzinthu bziriri pa basa lathu, koma tingakwanise kucinja makumbukidwe yathu pa nkhani ya basalo. Kuwona bzinthu ninga momwe Mulungu ambabziwonera kungatithandize kuwona ubwino bwa basa lathu. Mwa ciratizo, penu ndimwe msolo wa banja, dziwani kuti napo basa lanu liwoneke ninga lakunyozeka, limbakuthandizani kugumana bzinthu bzakufunikira pa moyo wanu. Tenepo, kusamalira wanthu omwe mumbawafuna ni nkhani yakufunika kwene-kwene kwa Mulungu. Fala lace limbalewa kuti munthu omwe an’tazira kusamalira banja lace, ‘ngwakuipa kuposa munthu omwe alibe cikhulupiro.’ (1 Timotio 5:8) Kukumbukira kuti basa lanu limbakuthandizani kuteweza udindo bomwe Mulungu adakupasani, kungakuthandizeni kumbakomedwa kwene-kwene na basa lanulo, mucisiyana na anzanu omwe mumbaphata nawo basa.

12. Kodi timbagumana phindu liponi tikambaphata basa na nyongo na kukhalambo wakukhulupirika?

12 Mumbaphate basa na nyongo, mucikhalambo wakukhulupirika. Bzinthu bzingakufambireni bwino mukambaphata basa na nyongo, na mukambalimbikirambo kuthumizira luso lanu pa basalo. Kawiri-kawiri, anyabasa omwe ambaphata basa na nyongo ambafunidwa kwene-kwene na patrau wawo. (Mimwani 12:24; 22:29) Pakuti ndife Akristau wacadidi, tin’funikambo kumbakhala wakukhulupirika pa basa lathu, mwa kutcenkha kuba kobiri, kuba nthawe ya basa pabodzi na bzinthu bzinango. (Wayefezo 4:28) Ninga momwe tawonera mu nkhani yamalayi, kukhulupirika kumbathandiza kwene-kwene. Nyabasa omwe ana mbiri yabwino kawiri-kawiri iye ambafunidwa na patrau wace. Bziribe basa penu patrauyo ambawona kuti ndife nyabasa wabwino ayai ne, ifepano tin’dzakhala basi wakukondwa thangwe ra kukhala na ‘cikumbu-mtima cakucena’, na kudziwa kuti tinkukondwesa Mulungu omwe timbamufuna.—Wahebereu 13:18; Wakoloso 3:22-24.

13. Kodi kulatiza makhalidwe yabwino ku basa, kungakhale na phindu liponi?

13 Mumbakumbukire kuti makhalidwe yanu yabwino yambalemekeza Mulungu. Tikambapitiriza kulatiza makhalidwe yacikristau ku basa, wanthu winango ambawona bzimwebzo. Kodi bzakutewera bzace bzimbakhala bziponi? ‘Tingadekese mapfunziso ya Mulungu, Mpulumusi wathu.’ (Tito 2:9, 10) Tenepo, kulatiza makhalidwe yabwino kungacitise kuti wanthu winango ambawone ubwino bwa kunamata kwathu, acifunambo kucita bzibodzi-bodzi. Kodi mwanzanu wa ku basa acibvuma cadidi thangwe ra ciratizo canu cabwino ku basako, imwepo mungabve tani? Ndipo, n’ciyani pomwe cingakukondweseni kwene-kwene kuposa kudziwa kuti makhalidwe yanu yabwino yankupasa mbiri Yahova na kucitisambo kuti iye akomedwe namwe?—Werengani Mimwani 27:11; 1 Pedru 2:12.

MBASANKHULANI BASA MWANZERU

14-16. Kodi tin’funika kubzibvunza ciyani pomwe tikanati kubvuma kuphata basa liri-lense?

14 M’Bibliya mulibe malango yense yakulewa bza mabasa yomwe njakubvumizika na yomwe si yakubvumizika kwa Akristau. Tsono, bzimwebzi bzinkuthandauzambo lini kuti mungabvume basa la mtundu uli-wense. Bibliya lingatithandize kusankhula bwino basa lomwe Mulungu angakomedwe nalo na kutcenkha basa lomwe iye angakomedwe lini nalo. (Mimwani 2:6) Tikaligumana basa, tin’funika kuyamba kubzibvunza mibvunzo miwiri yomwe njakufunika kwene-kwene.

15 Kodi kuphata basa limweri kungakhale kucita bzinthu bzomwe Bibliya limbaletsa? Fala la Mulungu limbaletseratu padeca kuba, kunama na kukonza bzifanikiso. (Kufuluka 20:4; Mabasa 15:29; Wayefezo 4:28; Cibvumbulutso 21:8) Tenepo, tin’funika kumbatcenkha basa liri-lense lomwe lingafune kuti timbacite bzinthu bzimwebzi. Pakuti ifepano timbafuna Mulungu, tin’dzabvuma lini kuphata basa lomwe lingacitise kuti tileke kubvera mitemo yace.—Werengani 1 Juwau 5:3.

16 Kodi basa limweri lin’dzacitisa kuti ndimbathandizire bzinthu bzakuipa? Kumbukirani ciratizo ici: Kuphata basa lakumbatambira alendo n’kuphonyeka lini. Tsono, tani penu Mkristau agumana basa limweri ku mbuto yomwe wanthu ambakacosera mimba? N’cadidi kuti basa lacero linkuthandizira lini padeca kucosa mimbako. Tsono, kodi kuphata basa limweri kungakhale lini kuthandizira basa la mbutoyo yomwe cakulinga cace n’cakumbacosesa mimba wanthu, cinthu comwe Fala la Mulungu limbaletsa? (Kufuluka 21:22-24) Tenepo, pakuti timbafuna Yahova, tingafune lini na pang’onopo kucita bzinthu bzomwe bzimbabvera lini na mitemo ya m’Bibliya.

17. (a) Kodi tin’funika kumbakumbukirambo nfundo ziponi pomwe tikanati kubvuma basa liri-lense? (Onani kwadru ya msolo wakuti “ Kodi Ndibvume Basa Limweri?”) (b) Kodi mungacite tani kuti cikumbu-mtima canu cimbakuthandizeni kusankhula bzinthu bzomwe bzingakondwese Mulungu?

17 Mibvunzo mizinji yakulewa bza basa ingatawiridwe mwa kupenda na tceru mitawiro ya mibvunzo miwiri yakufunika kwene-kwene yomwe inkugumanika mu ndime 15 na 16. Ndipo, ziripombo nfundo zinango zomwe tin’funika kuzikumbukira pomwe tikanati kubvuma basa liri-lense. * Tin’funika lini kudikhira kuti kapolo wakukhulupirika na wanzeru akhazikise mitemo yakulewa bza bvuto liri-lense lomwe tingakhale nalo pa nkhani ya basa. Ndipopa tin’funikira kumbacita bzinthu mwanzeru. Ninga momwe tidapfunzirira mu Msolo 2, ifepano tin’funika kumbapfunzisa cikumbu-mtima cathu mwa kumbaphatisa basa Fala la Mulungu pa moyo wathu. Tikambapfunzisa ‘mphanvu yathu ya kuzindikira,’ cikumbu-mtima cathu cin’dzatithandiza kusankhula bzinthu bzomwe bzin’dzakondwesa Mulungu, bzicicitisa kuti iye apitirize kumbatifuna.—Wahebereu 5:14.

BASA LANU LILEKE KUMBATITAZISA KUCITA BZINTHU BZAUZIMU

18. Thangwe ranyi bzimbatinesa kuti nthawe zense timbacite bzinthu bzomwe bzingacitise kuti Mulungu apitirize kutifuna?

18 ‘Mu nsiku zakumalizira’ zino, zomwe ni nthawembo zakunesa, bzimbakhala bzakutinesa kwene-kwene kuti nthawe zense timbacite bzinthu bzomwe bzingacitise kuti Mulungu apitirize kutifuna. (2 Timotio 3:1) Kugumana basa na kupitiriza pa basapo kungakhale kwakunesa kwene-kwene. Ndipo Akristau wacadidife, timbazindikira kufunika kwa kuphata basa na nyongo kuti timbakwanise kusamalira banja lathu. Tsono, tikaleka kusamala, kuwanda kwa mabasa na makumbukidwe ya dzikoli yakufunisisa cuma, bzingacitise kuti timbatazire kucita bzinthu bzauzimu. (1 Timotio 6:9, 10) Mbatifotokozeraneni bzomwe tingacite kuti basa lathu lileke kumbatitazisa kucita ‘bzinthu bzakufunika kwene-kwene.’—Wafiripo 1:10.

19. Thangwe ranyi tin’funika kumbakhulupira Yahova na mtima wense, ndipo bzimwebzi bzingatithandize kutcenkha ciyani?

19 Khulupirani Yahova na mtima wense. (Werengani Mimwani 3:5, 6.) Yahova adathemera kukhulupiridwa na ifepano. Ndipo, iye ambatisamalira. (1 Pedru 5:7) Iye ambadziwa bwino bzinthu bzomwe timbafunikira kuposa momwe ifepano timbadziwira, ndipo boko lace si lifupi pa nkhani yakuthandiza. (Psalymo 37:25) Tenepo, tin’funika kubvera Fala lace lomwe limbatikumbusa kuti: ‘Moyo wanu ukhale wakusaya kufunisisa kobiri, koma mumbakomedwe na bzomwe munabzo kale pa nthaweyo. Pakuti Mulungu adati: “Ndin’dzakuthawani lini na pang’onopo ne kukusiyani.”’ (Wahebereu 13:5) Wanthu azinji omwe ankutumikira Mulungu mwa nthawe zense angatawirize kuti Mulungu ambawapasa bzinthu bzomwe ambafunikira pa moyo wawo. Tikakhulupira na mtima wense kuti Yahova an’dzatisamalira, tin’dzatcenkha kucita thupo kwene-kwene na momwe tingagumanire bzinthu bzakufunikira kwa banja lathu. (Mateu 6:25-32) Tin’dzabvumiza lini kuti basa lititazise kumbacita bzinthu bzauzimu, ninga kupalizira bzipsa bzabwino na kuyenda ku mitsonkhano.—Mateu 24:14; Wahebereu 10:24, 25.

20. Kodi bzimbathandauza ciyani kukhala na diso lakunyang’anisa pa cinthu cibodzi, ndipo tingacitenyi kuti tipitirize kukhala na diso la mtundu umweyo?

20 Mumbakhale na diso lakunyang’anisa pa cinthu cibodzi. (Werengani Mateu 6:22, 23.) Kukhala na diso lakunyang’ana ku cinthu cibodzi kumbathandauza kukhala na moyo wakusaya kufuna bzinthu bzizinji. Mkristau omwe ana diso lakuyang’anisa pa cinthu cibodzi ambaikha makumbukidwe yace yense pa kucita kufuna kwa Mulungu. Tikakhala na diso la mtundu umweyu, tin’dzacita lini thupo kwene-kwene pa kufuna bzinthu bzense bzatsapano bzomwe anyakutsatsa malonda ambafuna mukhulupire kuti bzin’dzakuthandizani kukhala na moyo wakukondwa. Kodi mungacite ciyani kuti mumbapitirize kukhala na diso lakuyang’anisa pa cinthu cibodzi? Tcenkhani mangawa pakusaya mathangwe yakubveka. Lekani kubzigwezekera bzinthu bzizinji bzomwe bzingakumalireni nthawe pakubzisamalira. Tewezani malango ya m’Bibliya yomwe yambalewa kuti timbakomedwe kundokhala na ‘cakudya, bzakubvala na pakugona.’ (1 Timotio 6:8) Mbacitani nyongo yakukhala na moyo wakusaya kufuna bzinthu bzizinji.

21. Thangwe ranyi tin’funika kuikha patsogolo bzinthu bzauzimu, ndipo mpsiponi bzinthu bzimwebzo?

21 Nthawe zense mbaikhani bzinthu bzauzimu patsogolo. Pakuti tiribe nthawe yakucita bzinthu bzense, tin’funika kumbaikha patsogolo bzinthu bzakufunika kwene-kwene. Tikasaya kucita bzimwebzo, bzinthu bzakusaya kufunika kwene-kwene bzin’dzandotidyera nthawe yathu, ticitazira kucita bzinthu bzomwe mpsakufunikadi kwene-kwene. Kodi n’ciyani comwe cin’funika kukhala pa mbuto yakuyamba pa moyo wathu? Wanthu azinji m’dzikoli ambaikha patsogolo mapfunziro yapadzulu na cakulinga cakuti adzagumane basa labwino kwene-kwene. Tsono, Jezu adalimbisa anyakupfunza wace kuti ambapitirize ‘kuikha pakutoma, Umambo.’ (Mateu 6:33) Tenepo, Akristau wacadidife, timbaikha Umambo bwa Mulungu pa mbuto yakuyamba pa moyo wathu. Ndipo, moyo wathu, bzomwe timbasankhula kucita pabodzi na bzakulinga bzathu bzin’funika kulatiza kuti bzinthu bzakubverana na Umambo bwa Mulungu na kucita kufuna kwa Mulunguyo ndibzo bzinthu bzakufunika kwene-kwene kwa ifepano kuposa kugumana cuma ayai basa.

MUMBACITE UTUMIKI BWANU NA NYONGO

Tingalatize kuti timbafuna Yahova mwa kuikha patsogolo basa lakupalizira

22, 23. (a) Kodi ndiponi basa lomwe ndakufunika kwene-kwene kwa Akristau wacadidi, ndipo tingalatize tani kuti basali ndakufunika kwene-kwene kwa ifepano? (Onani kwadru ya msolo wakuti “ Bzomwe Ndidasankhula Kucita Bzandithandiza Kuti Ndikhale Wakukondwa.”) (b) Kodi munkufunisisa kucita ciyani pa nkhani ya basa?

22 Pakuti tiri kuphampha kwene-kwene kwa nsiku zakumalizira zino, Akristau wacadidife tin’funika kuikha makumbukidwe yathu yense pa basa lathu cairo lomwe ni kupalizira na kupfunzisa wanthu bzipsa bzabwino. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Pakutewezera bzomwe Jezu adacita, ifepanombo timbacita na nyongo basali lomwe limbapulumusa mimoyo ya wanthu. Kodi tingalatize tani kuti basali ndakufunika kwene-kwene kwa ifepano? Atumiki azinji wa Mulungu ambabzipereka pa basa lakupalizira mwa kukhala apalizi m’gwere. Winango adacinja bzinthu pa moyo wawo kuti atumikire ninga apainiya ayai amisiyonariyo. Kuzindikira kufunika kwa bzakulinga bzauzimu, abereki azinji ambalimbisa wana wawo kucita utumiki bwa nthawe zense. Kodi omwe ambapalizira bzipsa bzabwino na nyongo ambakondwa thangwe ra utumiki bomwe ambacitabo? Inde! Kutumikira Yahova na mtima wense kumbathandiza munthu kukhala wakukondwa na kugumanambo bzisimbo bzizinji.—Werengani Mimwani 10:22.

23 Azinji wa ifepano timbafunika kuphata basa kwa nthawe itali kuti tikwanise kugumana bzinthu bzakufunikira kwa banja lathu. Kumbukirani kuti Yahova ambafuna kuti timbakomedwe na basa lomwe timbaliphata na nyongo. Ndipo, tingakwanise kukomedwa na basa lomwe timbaphata mwa kukhala na makumbukidwe pabodzi na makhalidwe yabwino yomwe yambabverana na mitemo ya Mulungu. Tenepo, tifunisise kuleka kubvumiza na pang’onopo kuti basa lathu lititazise kucita basa lakufunikira kwene-kwene, lomwe ni basa lakupalizira bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu. Tikambaikha patsogolo basa limweri, tin’dzalatiza kuti timbamufuna Yahova, ndipo iye an’dzapitirizambo kumbatifuna.

^ ndi. 6 M’Cigerego, fala lakuti ‘nyakupala matabwa’ limbathandauza munthu omwe “ambacita mabasa yakusiyana-siyana mwakuphatisa basa matabwa, ndipo angakhale munthu omwe ambakhoma nsodzi, kukonza bzombo bza m’nyumba ayai cinthu ciri-cense cakukonzedwa na matabwa.”

^ ndi. 17 Kuti mudziwe nfundo zinango zakufunika kumbazikumbukira pakusankhula basa, onani Nsanza ya Mulindiri za 15 Abril, 1999, pa tsamba 28 mpaka tsamba 30; na Nsanza ya Mulindiri ya 15 Janeiro, 1983, pa tsamba 26.