Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO 2

Kodi Tingapitirize Tani Kukhala na Cikumbu-mtima Cabwino?

Kodi Tingapitirize Tani Kukhala na Cikumbu-mtima Cabwino?

‘Pitirizani kukhala na cikumbu-mtima cabwino.’—1 PEDRU 3:16.

1, 2. (a) Kodi mbwaya ingakhotcerere munthu mu njira iponi? (b) Kodi cikumbu-mtima cingandendemezedwe tani na mbwaya?

TIYEZEZE kuti munthu ankugona m’nyumba mwace usiku. Mwadzidzidzi mbwaya yace inkubva baludya la mbava yomwe yabwera, ndipo inkuyamba kuuta. Mbavayo inkuthawa na mantha. Munthu akhagonayo ankudzidzimuka, aciyenda kanyang’anisa panja, ndipo ankuwona kuti bzense bziri bwino-bwino. Mbava ire yayenda kale, ndipo munthuyo ankuderekha. Kodi n’ciyani cingadacitika bzingadakhala kuti mbwaya ire ikhali lini tceru, ndipo iribe kuuta? Mweneciro nyumbayo angadaberedwa, kupwetekedwa ayai kuphedwa.

2 Wanthu azinji ambakhala na mbwaya kuti zikhotcerere mui wawo. Mbwayazo zikakhala na tceru, zingapulumuse moyo. Tenepo, tingandendemeze mbwayazo na cikumbu-mtima, comwe ni mphaso yakufunika kwene-kwene yomwe Yahova adatipasa. (Tiyago 1:17) Bzingadakhala kuti tiribe cikumbu-mtima, bzinthu bzingadatifambira lini bwino. Cikaphatisidwa basa bwino, cikumbu-mtimaco cingatitsogolere bwino. Tenepo, mbatidziweni kuti cikumbu-mtima n’ciyani, pabodzi na momwe cimbaphatira basa. Patsogolo pace, tin’dzafotokozerana mibvunzo iyi: (1) Kodi tingacipfunzise tani cikumbu-mtima cathu? (2) Thangwe ranyi tin’funika kumbakumbukira cikumbu-mtima ca anzathu? ndipo (3) Kodi kupitiriza kukhala na cikumbu-mtima cabwino kumbatipasa phindu liponi?

KODI CIKUMBU-MTIMA N’CIYANI, NDIPO CIMBAPHATA TANI BASA?

3. (a) Kodi fala la Cigirego lakuti “cikumbu-mtima” limbathandauza ciyani? (b) Kodi fala limweri limbalewa bza cinthu ciponi comwe wanthufe tinaco?

3 M’Bibliya, fala la Cigirego lakuti “cikumbu-mtima” limbathandauza ‘kubzidziwa wekha.’ Pa bzakulengedwa bzense bza pa dziko la pansi, wanthufe ndife tidapasidwa na Mulungu cinthu comwe cimbatithandiza kubzidziwa tekha. Tingalewe kuti, ifepano tingaime, ticibzinyang’anisa tekha kuti tibziyeruze. Cikumbu-mtima cimbakhala ninga mboni ayai muyeruzi mkati mwa ifepano, comwe cingafufudze bzicito, makhalidwe na bzakusankhula bzathu. Cingatithandize kucita bzakusankhula bzabwino, ciciticenjezambo, pomwe tin’funa kucita bzakusankhula bzakuipa. Ndipo cingatitende tikacita bzakusankhula bzabwino, cicitiranga tikacita bzakusankhula bzakuphonyeka.

4, 5. (a) Kodi timbadziwa tani kuti Adamu na Eva akhana cikumbu-mtima, ndipo n’ciyani cidacitika pomwe iwo alibe kubvera cakutonga ca Mulungu? (b) Mpsiponi bziratizo bzomwe bzimbawonesa kuti wanthu wa Mulungu wakale-kale akhabvera cikumbu-mtima cawo?

4 Cikumbu-mtima cidaikhidwa mkati mwa wanthu pa ciyambi. Adamu na Eva adalatiza kuti akhana cikumbu-mtima. Timbadziwa bzimwebzo thangwe ra manyazi yomwe iwo adabva pambuyo pa kucita pikado. (Ciyambo 3:7, 8) Kuyambira pamwepo, cikumbu-mtima cakuipa cingadawathandiza lini na pang’onopo. Iwo adacita kufuna kusaya kubvera cakutonga ca Mulungu. Tenepo, iwo adacita kusankhula utowa kupandukira Yahova Mulungu. Pakuti iwo akhali wanthu wakulungamiratu, akhadziwa bzomwe akhacitabzo, ndipo angadabwerera lini pomwe m’mambuyo.

5 Mwakusiyana na Adamu na Eva, wanthu azinji wakuperewera adabvera cikumbu-mtima cawo. Mwa ciratizo, Djobi, munthu wakulungama, adakwanisa kulewa kuti: ‘Ndin’dzaciphatisisa cirungamo cangu, ndipo ndin’dzacitaya lini. Mtima wangu un’dzandimanga lini mulandu, nsiku zense za moyo wangu.’ * (Djobi 27:6) Djobi akhali munthu omwe akhabvera cikumbu-mtima cace, cicimbamutsogolera pa bzakusankhula na bzicito bzace. Tenepo, iye adakwanisa kulewa na mtima wense kuti cikumbu-mtima cace cingadamumanga lini mulandu mwakucitisa kuti iye abve manyazi ayai kubzibva ninga waphonya. Tsono onani kusiyana pakati pa Djobi na Davide. Pomwe Davide alibe kulemekeza Sauli omwe akhali munthu wakudzozedwa na Yahova, ‘mtima wa Davide udayamba kumenya.’ (1 Samuweri 24:5) Thangwe ra kuboneresedwa na cikumbu-mtima cace, Davide adapfunza kulemekeza wanthu wa Mulungu.

6. Kodi n’ciyani cimbalatiza kuti cikumbu-mtima ni mphaso yomwe idaperekedwa kwa wanthu wense?

6 Kodi tsono bzin’funa kulewa kuti atumiki wa Yahova wokha ndiwo anayo mphaso imweyi ya cikumbu-mtima? Onani mafala ya mpostolo Paulo yomwe adalewa mwakutsogoledwa na Mulungu: ‘Pakuti pense pomwe wanthu wa mitundu omwe alibe cakutonga an’teweza mwacibadwa bzinthu bza m’cakutonga, bzimwebzo n’cakutonga kwa wanthu amwewo napo alibe cakutongaco. Amwewa ndiwo ambalatiza kuti nfundo za cakutonga zidanembedwa m’mtima mwawo, pomwe cikumbu-mtima cawo cimbawacitira umboni, ndipo makumbukidwe yawo yambawagaza ayai kuwatawiriza.’ (Waroma 2:14, 15) Napo wanthu womwe ambabzidziwa lini bzakutonga bza Yahova na pang’onopo, nthawe zinango iwo ambatsogoledwa na cikumbu-mtima cawo kuti wacite bzinthu bzakubverana na mitemo ya Mulungu.

7. Thangwe ranyi nthawe zinango cikumbu-mtima cingaphonyeke?

7 Tsono, nthawe zinango cikumbu-mtima cingaphonyeke. Thangwe ranyi? Tikumbukire kuti mbwaya ikasaya kukhala na tceru, ingatithandize lini. Ndipo mweneciro mbwayayo akasaya kucita cinthu pomwe mbwayayo inkuuta, angabziikhe pa ngozi. Bzibodzi-bodzimbo, cikumbu-mtima cathu cikakundidwa na bzikhumbo bza mu mtima mwathu, ico cingayambe kutitsogolera kuipa. Ndipo cikumbu-mtimaco cikasaya kutsogoledwa na Fala la Mulungu, ifepano tingakwanise lini kusiyanisa cabwino na cakuipa pa bzinthu bzakufunika kwene-kwene pa moyo wathu. Tenepo, kuti cikumbu-mtima cathu ciphate basa bwino-bwino, tin’funika kutsogoledwa na mzimu wakucena wa Yahova. Mpostolo Paulo adanemba kuti: ‘Cikumbu-mtima cangu cinkundicitira umboni mwa mzimu wakucena.’ (Waroma 9:1) Tsono, kodi tingatsimikizire tani kuti cikumbu-mtima cathu cikutsogoledwa na mzimu wakucena wa Mulungu? Tingacite bzimwebzo mwa kucipfunzisa.

KODI CIKUMBU-MTIMA CINGAPFUNZISIDWE TANI?

8. (a) Kodi bzikhumbo bza mu mtima bzingapumpse tani cikumbu-mtima cathu, ndipo n’ciyani maka-maka cin’funika kutitsogolera pa bzakusankhula bzathu? (b) Thangwe ranyi Mkristau an’funika lini kundokomedwa kukhala na cikumbu-mtima cakucena? (Onani mafala ya m’nyansi.)

8 Kodi mumbakwanisa tani kucita bzakusankhula mwakutsogoledwa na cikumbu-mtima canu? Wanthu winango ambandokumbukira momwe ankubvera mu mtima mwawo, acisankhula bzomwe acite. Ndipo iwo angalewe kuti: “Bzimwebzi bzinkunesa lini cikumbu-mtima cangu.” Bzikhumbo bza mu mtima bzingakhale bza mphanvu kwene-kwene, mpaka kupumpsa cikumbu-mtima cathu. Bibliya limbati: ‘Mtima ngwakunyenga kwene-kwene kuposa cinthu ciri-cense, ndipo umbafuna kucita cinthu ciri-cense cakuipa. Mbani angaudziwe?’ (Jeremiya 17:9) Tenepo, bzikhumbo bza mu mtima mwathu bzin’funika lini kutsogolera cikumbu-mtima cathu. Koma tin’funika kukumbukira kuti n’ciyani cin’dzadekera Yahova. *

9. (a) Kodi tin’funika kugopa Mulungu mu njira iponi? (b) Kodi kugopa Mulungu kungathandize tani cikumbu-mtima cathu?

9 Bzakusankhula bzathu bzikatsogoleredwadi na cikumbu-mtima cakupfunzisidwa, tin’dzalatiza kuti timbagopa Mulungu, sikuti kulinga kukondwesa bzikhumbo bzathu. Onani ciratizo comwe cinkufotokoza bwino nfundoyi. Nehemiya, omwe akhali mtongi wakukhulupirika, akhana ugo bwakukhomesa mtsonkho wanthu wa mu Jeruzalemu. Tsono, iye alibe kucita bzimwebzo. Thangwe ranyi? Thangwe rakuti iye akhafuna lini kukalipisa Yahova mwa kupondereza wanthu wa Mulungu. Iye adati: ‘Ndiribe kucita bzimwebzo thangwe ra kugopa Mulungu.’ (Nehemiya 5:15) Mpsakufunika kwene-kwene kugopa Mulungu na mtima wense, komwe ni kugopa kucita bzinthu bzomwe bzingakondwese lini Baba wathu wa kudzulu. Mantha yamweya yan’dzatithandiza kulinga utsogoleri bwa m’Fala la Mulungu pomwe tin’funa kucita bzakusankhula.

10, 11. (a) Njiponi mitemo ya m’Bibliya yomwe tin’funika kukumbukira pa nkhani ya kumwa bzakuledzeresa? (b) Kodi Bibliya lingatitsogolere tani pa nkhani imweyi?

10 Mwa ciratizo, mbatiwoneni nkhani ya kumwa bzakuledzeresa. Wanthu akakhala ankuceza na anzawo, ambafunika kusankhula kuti: Kodi ndimwe ayai ne? Cakuyamba, bzin’funika timbabzipfunzise tekha. Kodi njiponi mitemo ya m’Bibliya yomwe ingatithandize pa nkhaniyi? Bibliya limbaletsa lini kumwa bzakuledzeresa mwacikati-kati. Bibliya limbatumbiza Yahova thangwe ra mphaso ya vinyu. (Psalymo 104:14, 15) Tsono, Bibliya limbaletsa kumwa kwene-kwene na kucita maphwando ya baludya. (Luka 21:34; Waroma 13:13) Ndipo Bibliya limbalewa kuti kuledzera njibodzi mwa pikado zikulu, ninga kucita bza unzazi. *1 Wakolinto 6:9, 10.

11 Cikumbu-mtima ca Mkristau cimbapfunzisidwa, cicitsogoledwa na mitemo imweyi. Tenepo, tikafuna kusankhula kumwa ayai ne pomwe tinkuyenda ku phwando, tingacite bwino kubzibvunza kuti: ‘Kodi phwandolo lidalinganizidwa tani? Kodi linkapitirira malire, licikasanduka phwando la baludya? Kodi inepano ndina cizolowezi ciponi pa nkhani ya kumwa? Kodi ndimbafunikira kumwa kuti ndikwanise kucita bzinthu? Kodi ndikayamba kumwa, ndimbakwanisa kubziimisa?’ Pomwe tinkukumbukira mitemo ya m’Bibliya na kubzibvunza mibvunzoyi, tingacite bwino kupemba kuti Yahova atitsogolere. (Werengani Psalymo 139:23, 24.) Mwa njira imweyi, timbakhala tinkukumbira kuti Yahova atitsogolere na mzimu wace wakucena. Timbakhalambo tinkupfunzisa cikumbu-mtima cathu kuti cimbabverane na mitemo ya m’Bibliya. Tsono, ciripo cinthu cinango comwe tin’funika kukumbukira pomwe tinkucita bzakusankhula bzathu.

THANGWE RANYI TIN’FUNIKA KUKUMBUKIRA CIKUMBU-MTIMA CA ANZATHU?

Cikumbu-mtima cakupfunzisidwa na Bibliya cingakuthandizeni kusankhula kumwa bzakuledzeresa ayai ne

12, 13. Kodi thangwe ranyi Akristau angasiyane cikumbu-mtima cawo, ndipo tin’funika kulimbana tani na kusiyana kumweku?

12 Nthawe zinango imwepo mungadabwe na momwe Akristaufe tidasiyanira pa nkhani ya cikumbu-mtima. Munthu angawone cinthu cinango kukhala cakusaya kubvumizika; ndipo munango angakomedwe kucicita, aciwona kuti palibe thangwe ra kusayira kucicita. Mwa ciratizo, pa nkhani ya kumwa bzakuledzeresa, winango ambakomedwa kumwa pang’ono pomwe ankuceza na axamwali wawo; tsono winango angawone kuti kungakhale lini bwino kucita bzimwebzo. Kodi thangwe ranyi kusiyanaku? Ndipo kodi cikumbu-mtima ca winango cingatokonye tani bzakusankhula bzathu?

13 Wanthu ambasiyana pa mathangwe mazinji. Ndipo kaleredwe kawo kambasiyanambo. Mwa ciratizo, winango ambazindikira kuti adaneseka na bvuto la kumwam’mbuyomu, ndipo bziribe kuwapusira kulimalisa bvutolo. (1 Wamambo 8:38, 39) Nkhani ikakhala ya kumwa bzakuledzeresa, cikumbu-mtima ca wanthu amwewa cingawanese kwene-kwene. Munthu umweyu acibwera kudzakuzungirani ku mui kwanu, mukamupasa mowa, cikumbu-mtima cace cingamuletse kumwa. Kodi mungakalipe thangwe ra kulambako? Mun’dzamungingimiza? Nee. Napo penu muniyadziwa mathangwe yaceyo ayai ne, lufoyi na m’bale wanuyo lin’dzacitisa kuti muleke kumungingimira.

14, 15. (a) Kodi Akristau wakuyambirira akhasiyana cikumbu-mtima pa nkhani iponi? (b) Kodi Paulo adapereka malango yaponi?

14 Mpostolo Paulo adawona kuti Akristau wakuyambirira akhasiyana kwene-kwene pa nkhani ya cikumbu-mtima. Pa nthaweyo, Akristau winango akhaneseka kudya cakudya comwe cikhadaperekedwa ninga nsembe kwa bzifanikiso. (1  Wakolinto 10:25) Cikumbu-mtima ca Paulo cikhamubvumiza kudya cakudya comwe cikhagulisidwa ku msika pambuyo pakuperekedwa ninga nsembe kwa bzifanikiso. Kwa Paulo, cakudyaco cikhali lini ca bzifanikisobzo, pakuti Yahova ndiye adalenga cakudya, ndipo n’cace iye, mwa njira iri-yense. Tsono, Paulo adazindikira kuti Akristau winango akhakumbukambo lini ninga momwe iye akhakumbukira pa nkhaniyi. Pinango winango wa iwo akhapemba bzifanikiso pomwe akhanati kukhala Akristau. Kwa wanthu amwewa, cinthu ciri-cense cakubverana na bzifanikiso, cikhali cakunyansa. Kodi nkhaniyi ingadamala tani?

15 Paulo adati: ‘Wakulimbafe tin’funika kumbapirira kutepa kwa anyakusaya kulimba, ticireka kubzikondwesa ife tekha. Pakuti napo Kristu caiye alibe kubzikondwesa yekha.’ (Waroma 15:1, 3) Paulo adawona kuti akhafunika kuikha bzakufuna bza abale wace patsogolo pa bzace, ninga momwe Kristu adacitira. Pa nkhani ibodzi-bodziyi Paulo adalewambo kuti angadadya lini nyamayo kuti aleke kukhumudwisa mabira yomwe Kristu adayaperekera moyo wace.—Werengani 1 Wakolinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Thangwe ranyi wanthu womwe wana cikumbu-mtima comwe cimbawaletsa kucita bzinthu bzinango wan’funika lini kuyeruza anzawo?

16 Ndipo wale womwe cikumbu-mtima cawo cikhawabvumiza lini kucita bzinthu bzinango, akhafunika lini kutsutsa anzawo, ne kuwangingimira kuti ambawone bzinthubzo ninga momwe iwo akhabziwonera. (Werengani Waroma 14:10.) Kulewa cadidi, tin’funika kumbaphatisa basa cikumbu-mtima kuti cimbayeruze ifepano, sikuti cimbayeruze wanthu winango. Kumbukirani kuti Jezu adati: ‘Lekani kuyeruza winango kuti imwepo mulekembo kuyeruzidwa.’ (Mateu 7:1) Wense m’gwere an’funika kutcenkha kunesana na anzawo pa nkhani za cikumbu-mtima. Koma timbalinge njira zakulatizira lufoyi na kukhazikisa ciphatano, ticirimbisana, mbuto mwa kukhumudwisana.—Waroma 14:19.

CIKUMBU-MTIMA CABWINO CIMBABWERESA BZISIMBO

Cikumbu-mtima cabwino cingatitsogolere ku njira ya moyo, cicitipasa cikondweso na mtendere wa mu mtima

17. Kodi n’ciyani cinkucitika na cikumbu-mtima ca wanthu azinji nsiku zino?

17 Mpostolo Pedru adanemba kuti: ‘Pitirizani kukhala na cikumbu-mtima cabwino.’ (1 Pedru 3:16) N’cisimbo cikulu kukhala na cikumbu-mtima cakucena pa maso pa Yahova. Cikumbu-mtima cimweci n’cakusiyana kwene-kwene na ca wanthu wazinji nsiku zino. Paulo adalewa bza wanthu womwe ‘cikumbu-mtima cawo ciri ninga cipsazi cakuwoneka thangwe ra kudindidwa na simbi ya moto.’ (1 Timotio 4:2) Simbi ya kupsa imbasiya cipsazi pa thupi ra munthu. Azinji ana cikumbu-mtima cakufa, comwe cimbawapasisa lini manyazi, cimbawacenjeza lini pomwe, ndipo cimbawaboneresa lini akacita bzinthu bzakuipa. Lero wanthu azinji ambabvera lini cikumbu-mtima cawo cikakhala cinkuwamanga mulandu.

18, 19. (a) Kodi kubva manyazi ayai kuneseka mu mtima, kungakhale njira ya ciyani? (b) Kodi tingacite ciyani penu cikumbu-mtima cathu cinkupitiriza kutiboneresa thangwe ra pikado zomwe tidalekereredwa kale?

18 Kuneseka mu mtima, ingakhale njira yomwe cikumbu-mtima cathu cinkutiuza kuti tacita cinthu cakuipa. Bzimwebzi bzingacitise kuti munthuyo akungule pikado zace, ndipo angalekereredwe napo pikado zikululetu. Mwa ciratizo, Mambo Davide adaneseka kwene-kwene mu mtima mwace thangwe ra pikado ikulu yomwe akhadacita; tsono iye adalekereredwa thangwe ra kukungula kucokera pansi pa mtima. Kuwenga cakuipa comwe akhadacitaco pabodzi na kufunisisa kubvera bzakutonga bza Yahova, bzidamuthandiza kuwona yekha momwe Yahova ‘ngwabwino, ndipo ngwakukonzeka kulekerera.’ (Psalymo 51:1-19; 86:5) Tsono, tani penu munthuyo an’pitiriza kubva manyazi na kuneseka basi mu mtima thangwe ra pikado zomwe adalekereredwa kale?

19 Nthawe zinango cikumbu-mtima cingabonerese mwakupitirira malire munthu omwe akhadaphonya. Pa cakucitika cimweci, tin’funika kuutsimikizira mtima wathu omwe unkutiboneresayo kuti Yahova ni mkulu kuposa mitima ya wanthu wense. Ninga momwe timbalimbisira wanthu winango, ifepano tin’funika kumukhulupira Mulungu, kubvuma kuti iye ambatifuna na kuti watilekereradi. (Werengani 1 Juwau 3:19, 20.) Ndipo mwa njira inango, cikumbu-mtima cakucena cimbabweresa mtendere mu mtima na cikondweso comwe cimbagumanika lini ku mbuto inango ya pansi pano. Wanthu azinji omwe akhadacita pikado, adaugumana mtendereyu, ndipo lero ankupitiriza kukhala na cikumbu-mtima cabwino pa kutumikira Yahova Mulungu.—1 Wakolinto 6:11.

20, 21. (a) Kodi bukhuli lakonzedwa kuti likuthandizeni kucita ciyani? (b) Kodi Akristaufe tina ufulu buponi, ndipo tin’funika kubuphatisa basa tani?

20 Bukhuli lakonzedwa kuti likuthandizeni kugumana cikondweso, na kupitiriza kukhala na cikumbu-mtima cabwino mu nsiku zakumalizira za mu dziko la Sathaniri. N’cadidi kuti linifotokoza lini bzakutonga ayai mitemo yense ya m’Bibliya yomwe mungafunikire kukumbukira na kuphatisa basa pa bzinthu bzomwe bzingakuwonekereni pa moyo wanu wa nsiku na nsiku. Ndipo lekani kudikhirira kubva bzakutonga bzakuti ici inde, ici ne, pa bzinthu bzomwe bzingafunikire kuphatisa basa cikumbu-mtima. Cakulinga ca bukhuli n’cakukuthandizani kupfunzisa cikumbu-mtima canu kuti cimbabvume kutsogoledwa pakuphatisa basa Fala la Mulungu pa moyo wanu wa nsiku na nsiku. Mwakusiyana na Cakutonga ca Mozeji, ‘cakutonga ca Kristu’ cimbatilimbisa kukhala na moyo wakubvera cikumbu-mtima cathu na kuphatisa basa mitemo ya Mulungu, mbuto mwa kuteweza bzakutonga bzakucita kunembedwa. (Wagalata 6:2) Tenepo, Yahova ambapasa Akristau ufulu bukulu. Tsono, Fala lace limbatikumbusa kuti tileke kuphatisa basa ufulu bumwebu ninga ‘bwakubisira bzakuipa.’ (1 Pedru 2:16) Koma ufulubo bumbatipasa mpata wakulatiza kuti timbafuna Yahova.

21 Mukaikumbukira mitemo ya m’Bibliya na mpembo, muciiphatisa basa pa kucita bzakusankhula bza pa moyo wanu, ndiye kuti mun’dzapitiriza kucita bzomwe mudayamba pakudziwa Yahova. ‘Mphanvu yanu yakuzindikira’ in’dzapfunzisidwa pomwe mukuiphatisa basa. (Wahebereu 5:14) Cikumbu-mtima canu cakupfunzisidwa na Bibliya cin’dzakhala cisimbo kwa imwepo pa moyo wanu wa nsiku na nsiku. Ninga mbwaya yomwe imbauta pakati pa usiku kuti iticenjeze bza ngozi, cikumbu-mtima canu cin’dzakuthandizani kucita bzakusankhula bzomwe bzin’dzakondwesa Baba wanu wa kudzulu. Imweyi ni njira yabwino kuti mupitirize kufunidwa na Mulungu.

^ ndi. 5 M’bzinembo bza Ciheberi, mulibe fala cairo lakuti “cikumbu-mtima”. Tsono, pa ciratizo ninga comwe tamala kuwonaci, tinkuwona kuti cinkulewa bza cikumbu-mtima. Fala lakuti “mtima“ kawiri-kawiri limbalewa bza munthu wa mkati. Pa bziratizo bziwiribzi, bzinkuwonekeratu kuti bzinkulewa bza munthu wa mkati, cikumbu-mtima cace. M’bzinembo bza Cigirego, fala la Cigirego lakuti “cikumbu-mtima” limbagumanika kamakumatatu-kense.

^ ndi. 8 Bibliya limbalatiza kuti mpsakukwanira lini kundokhala na cikumbu-mtima cakucena. Mwa ciratizo, mpostolo Paulo adalewa kuti: ‘Ndiribe cinthu cakubzirewera ndekha. Tsono, ndiro lini thangwe kuti ndiwoneke ninga akulungama, pakuti mbani ambafufudza mitima ni Yahova.’ (1 Wakolinto 4:4) Napo wanthu omwe ambazunza Akristau, ninga momwe Paulo akhadacitirambo, iwo angacite bzimwebzo na cikumbu-mtima cakucena pakuyesa kuti Mulungu ankubvuma bzomwe ankucitabzo. Tenepo, mpsakufunika kuti cikumbu-mtima cathu cikhale cakucena, sikuti kwa ife tekha, koma cikhalembo cakucena pa maso pa Mulungu.—Mabasa 23:1; 2 Timotio 1:3.

^ ndi. 10 Adotolo azinji ambalewa kuti kwa wanthu winango bzingakwanisikiretu lini kumwa mwacikati-kati, tenepo, wanthu amwewa an’funika kusiyiratu kumwako.