Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO 14

Khalani Wakukhulupirika m’Bzinthu Bzense

Khalani Wakukhulupirika m’Bzinthu Bzense

‘Tikufuna kucita bzinthu bzense mwa cirungamo.’—WAHEBEREU 13:18.

1, 2. Thangwe ranyi Yahova ambakomedwa kwene-kwene akambawona kuti tinkucita nyongo yakumbacita bzinthu mwa cirungamo? Fotokozani ciratizo.

MAI ANKUCOKA mu loja pabodzi na mwana wace. Mwadzidzidzi, mwanayo ankuima, ndipo ankuwoneka wakukhumudwa kwene-kwene. Iye wanyamula boneka omwe watenga mu lojamo. Pinango iye wayebwa kubwezera bonekayo pa mbuto yace ayai wayebwa kukumbira mai wace kuti amugulire. Pakusaya bzakucita, mwanayo ankulira. Mai wacewo ankumuuza kuti aleke kudandaula, ndipo ankubwerera naye mu lojamo kuti akabwezere bonekayo na kupepesa anekacirowo. Pomwe ankubwezerapo, maiyo ankukondwa kwene-kwene, ndipo ankubzibva kukhala wakutumbizika. Thangwe ranyi?

2 Cinthu cibodzi comwe cimbakondwesa abereki ni kudziwa kuti wana wawo ambazindikira kufunika kwa kumbacita bzinthu mwa cirungamo. Ndipo, mpsibodzi-bodzimbo na Baba wathu wa kudzulu, omwe ni ‘Mulungu wa cadidi.’ (Psalymo 31:5) Iye ambakomedwa kwene-kwene akawona kuti tinkukula mwauzimu, ndipo tinkucita nyongo yakumbacita bzinthu mwa cirungamo. Pakuti timbafuna kumukondwesa na kupitirizambo kufunidwa na iye, timbafuna kucita ninga momwe mpostolo Paulo adalewera. Iye adati: ‘Tinkufuna kucita bzinthu bzense mwa cirungamo.’ (Wahebereu 13:18) Mbatiwoneni mbali zinai zomwe nthawe zinango bzingatinese kumbacita bzinthu mwa cirungamo. Ndipo, patsogolo pace tin’dzacezerana bzisimbo bzomwe tingakhale nabzo thangwe ra kumbacita bzinthu mwa cirungamo.

BZIPENDENI MWEKHA

3-5. (a) Kodi Fala la Mulungu limbaticenjeza tani bza ngozi ya kubzinamiza tekha? (b) Kodi n’ciyani cin’dzatithandiza kumbabzipenda tekha mwa cirungamo?

3 Bvuto lathu likulu ni kutazira kubzipenda tekha mwa cirungamo. Pakuti ndife wanthu wakuperewera, bzimbatinesa lini kubzinamiza tekha. Mwa ciratizo, Jezu adauza Akristau wa ku Laodiseya kuti iwo akhabzinamiza mwa kumbakumbuka kuti akhali wakudala, koma cadidi n’cakuti iwo akhali ‘wakusauka, azimola ndipo akhali pezi,’ mwauzimu. Kulewa cadidi, umweyu ukhali mkhalidwe wakupasa manyazi. (Cibvumbulutso 3:17) Kubzinamiza kwawoko kukhakulisa bvuto lawolo.

4 Pinango imwepo munkukumbukirambo cenjezo la mpostolo Tiyago lakuti: ‘Penu munthu ankubziwona ningati ambanamata Mulungu, koma ankukwanisa lini kutonga bwino lirime lace, munthu umweyo ankunamiza mtima wace, ndipo kunamata kwace n’kwapezi.’ (Tiyago 1:26) Tikakumbuka kuti tingaphatise basa lirime lathu mwakuphonyeka, ndipo pa nthawe ibodzi-bodziyo Yahova acibvuma kunamata kwathu, tingakhale tinkubzinamiza tekha. Kunamata kwathu Yahova kungakhale kwakusaya phindu. Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kutcenkha mkhalidwe wakuipayu?

5 Pa nkhani ibodzi-bodziyi, Tiyago adandendemeza cadidi ca m’Fala la Mulungu na supedyo. Iye adaticenjeza kuti timbapende bzakutonga bzakulungama bza Mulungu na kulungamiza mbali zomwe tinkucita lini bwino. (Werengani Tiyago 1:23-25.) Bibliya lingatithandize kumbabzipenda tekha mwa cirungamo na kulungamiza cinthu ciri-cense comwe tinkucita lini bwino. (Maliro 3:40; Hagai 1:5) Tingapembe kwa Yahova, ticimukumbira kuti atipende. Kucita bzimwebzi kun’dzatithandiza kubvuma kuti tina bzinthu bzakufunikira kulungamiza, ticicinja. (Psalymo 139:23, 24) Mwa tekha, bzingatinese kuzindikira kuti tinkucita lini bzinthu mwa cirungamo. Tsono, Baba wathu angatithandize kuiwona nkhaniyi ninga momwe iye ambaiwonera. Pa Mimwani 3:32 pambati: ‘Munthu wacinyengo Yahova ambaipidwa naye, tsono iye ambafuna munthu wakulungama.’ Yahova angatithandize kumbawona bzinthu ninga momwe iye ambabziwonera. Kumbukirani kuti Paulo adati: ‘Tinkufuna kucita bzinthu bzense mwa cirumgamo.’ Nsiku zino, tingakhale lini wanthu wakulungamiratu, koma timbafunisisa kucita bzinthu mwa cirungamo.

KUKHULUPIRIKA M’BANJA

Kukhala wakukhulupirika kumbatithandiza kutcenkha kucita bzinthu mwa kumbabisa

6. Thangwe ranyi wanthu wakulowolana an’funika kukhala wakukhulupirika, ndipo mwakucita bzimwebzo angatcenkhe ngozi ziponi?

6 Mabanja yacikristau yan’funika kumbadziwika ninga wanthu omwe ambacita bzinthu mwa cirungamo. Tenepo, mwamuna na mkazi an’funika lini kumbabisirana bzinthu. Akristau wakulowolana an’funika lini kumbacita bzinthu bzakuipa na bzakunyansa, ninga kusenzeka na mkazi ayai mwamuna omwe si wako, kucita umakhadzi na wanthu pa interneti mwakubisa ayai kuwona bzinthu bza maika bza mtundu uli-wense. Akristau winango, napo ali kale m’banja, iwo ambacita bzinthu bzimwebzi, acimbabisira mwanzawo wa m’banjamo. Kucita tenepoyo n’kucita lini bzinthu mwa cirungamo. Kumbukirani mafala ya Davide, mambo wakukhulupirika omwe adati: ‘Ndimbakhala lini pabodzi na wanthu wacinyengo. Ndipo ndimbabverana lini na wanthu omwe ambabisa unthu bwawo.’ (Psalymo 26:4) Penu muna banja, tcenkhani kucita bzinthu bzomwe bzin’dzacitisa kuti mumbabisire mwanzanu wa m’banja mtundu wa munthu omwe mulidi!

7, 8. Kodi ni bziratizo bziponi bza m’Bibliya bzomwe bzingathandize wana kudziwa kufunika kwa kumbacita bzinthu mwa cirungamo?

7 Kungakhale kwa nzeru abereki kuphatisa basa bziratizo bza m’Bibliya pakupfunzisa wana wawo kufunika kwa kumbacita bzinthu mwa cirungamo. Mungawafotokozere bza nkhani ya Akani, omwe adaba, ndipo adayezera kubisa bzomwe akhadacitabzo; Gehazi, omwe adanama kuti akwanise kukhala na bzinthu bza kuthupi; na Juda, omwe akhali mbava, ndipo adanamizira kukhala mwanzace wa Jezu.—Djosuwe 6:17-19; 7:11-25; 2 Wamambo 5:14-16, 20-27; Mateu 26:14, 15; Juwau 12:6.

8 Ndipo, mungafotokoze bziratizo bzabwino ninga bza Djakobi, omwe adakumbira kuti wana wace akabwezere kobiri zomwe adazigumana m’mabudu mwawo, pakuti akhakumbuka kuti pinango zidaikhidwa mwa kusaya kudziwa; Djafeti na mwana wace wacikazi, omwe adateweza piciro lawo lakunesa kwene-kwene; na Jezu, omwe mwa kulimba mtima adabzipereka kwa akapondo kuti ateweze mapolofesiya na kukhotcerera axamwali wace. (Ciyambo 43:12; Wayeruzi 11:30-40; Juwau 18:3-11) Bziratizo bzakucepabzi bzingathandize abereki kuwona nkhani za m’Bibliya zomwe zingawathandize kupfunzisa wana wawo kuwona kufunika kwa kumbacita bzithu bza cirungamo.

9. Kodi abereki an’funika kutcenkha kumbacita ciyani akafuna kukhala ciratizo cabwino kwa wana wawo? Thangwe ranyi mpsakufunika kwene-kwene kucita bzimwebzi?

9 Abereki ana udindombo bukulu bwa kupfunzisa wana wawo kuti ambacite bzinthu mwa cirungamo. Mpostolo Paulo adabvunza kuti: ‘Iwe omwe umbapfunzisa winango, umbabzipfunzisambo lini wekha? Iwe omwe umbapalizira kuti, lekani kuba, umbaba?’ (Waroma 2:21) Abereki winango ambadzonga wana wawo pakuwapfunzisa kuti ambacite bzinthu mwa cirungamo pomwe iwo ambacita lini bzimwebzo. Iwo angambabe bzinthu bzing’ono-bzing’ono ku basa, acimbati “patrau wathu ambadziwa kuti wanthu ambatenga bzinthu bzimwebzi”. Ayai ambanama mwa kulewa kuti “Ndikunamiratu lini. Ndipo imweyi si nkhani ikulu kwene-kwene.” Tsono, kulewa cadidi, kuba ni kuba basi, bziribe basa penu mwaba cinthu cikulu ayai cing’ono. Ndipo kunama, n’kunama basi, bziribe basa penu nkhaniyo njikulu ayai njing’ono. * (Werengani Luka 16:10.) Ndipo wana ambadiza lini kuzindikira kuti munthu ankucita bzinthu bzacinyengo, ndipo bzimwebzi bzingacitise kuti iwo adzakhalembo wanthu wakusaya kukhulupirika. (Wayefezo 6:4) Tenepo, wana akambapfunza kumbacita bzinthu mwa cirungamo, kucokera kwa abereki wawo, iwo ambakula bwino, acitumbiza Yahova m’dziko lakusaya cirungamoli.—Mimwani 22:6.

KUKHALA WAKUKHULUPIRIKA M’GWERE

10. Kodi tin’funika kusamala na ciyani pa nkhani ya kulewa bzinthu bzacadidi na Akristau anzathu?

10 Kutsonkhana na Akristau anzathu kumbatipasa mipata mizinji ya kumbacita bzinthu mwa cirungamo. Ninga momwe tidapfunzira mu Msolo 12, ifepano tin’funika kusamala kwene-kwene na momwe timbaphatisira basa mphaso yakulewalewa, pomwe tiri tekha, na pomwe tiri pabodzi na abale wathu wauzimu. Maceza yathu ya nsiku na nsiku yangasanduke magunkha! Tikambalewa nkhani yomwe tiribe nayo umboni, tin’dzakhala tinkuthandizira kumwaza magunkha, tenepo bzingakhale bwino kundonyamala. (Mimwani 10:19) Ndipo, napo tingadziwe cadidi pa nkhani inango, bzinkulewa lini kuti tin’funika kuimwaza kwa wanthu winango. Mwa ciratizo, pinango nkhaniyo njathu lini ayai kuimwaza kungakhale lini kudekera mtima mwanzathu omwe inkumutokonya nkhaniyo. (1 Watesalonika 4:11) Wanthu winango ambalewalewa na anzawo mwa makiriyado, acimbati ankundolewa cadidi. Tsono, ifepano nsiku zense tin’funika kumbakhala wanthu wakudeka mtima, ticimbalewalewa mwaulemu na anzathu.—Werengani Wakoloso 4:6.

11, 12. (a) Kodi wanthu winango ambakulisa tani mabvuto yawo pambuyo pakuti acita pikado ikulu? (b) Kodi ni magunkha yaponi yomwe Sathani ambatsatsa pa nkhani ya pikado zikulu-zikulu, ndipo tingayatcenkhe tani? (c) Kodi tingacite tani bzinthu mwa cirungamo m’gulu la Yahova?

11 Tin’funika kumbacita bzinthu mwa cirungamo maka-maka kwa wanthu wale omwe ambatitsogolera m’gwere. Wanthu winango ambakulisa mabvuto yawo akambagaza bza pikado ikulu yomwe acita akambabvunzidwa na akulu wa mu gwere. Ndipo, iwo ambadzakhala na moyo wacinyengo, pakunamizira kuti ankutumikira Yahova, ndipo pa nthawe ibodzi-bodziyo ankupitiriza kucita pikado zikulu-zikulu. Bzimwebzi bzimbacitisa kuti munthuyo ambaname. (Psalymo 12:2) Winango akabvunzidwa na akulu, iwo ambandolewa mbali ibodzi yacadidi ya nkhaniyo, acibisa nfundo zinango zakufunikira. (Mabasa 5:1-11) Kucita bzimwebzi, n’kucita lini bzinthu mwa cirungamo, ndipo wanthu ambacita bzimwebzi kawiri-kawiri thangwe ra kukhulupira magunkha yomwe Sathani ambayatsatsa.—Onani kwadru yakuti “ Magunkha ya Sathani Yakulewa Bza Pikado Zikulu-Zikulu.”

12 Mpsakufunikambo kucita bzinthu mwa cirungamo m’gulu la Yahova tikambadzaza matsamba. Mwa ciratizo, pomwe tinkunemba maora yathu ya mu utumiki, tin’funika kutsimikizira kuti bzense bzomwe tanembabzo mpsacadidi. Ndipo, pakudzaza formulariyo ya utumiki bwakupambulika buli-bwense, tin’funika lini kumbanemba bzinthu bzakunama pa nkhani ya thanzi lathu ayai cinthu ciri-cense cakubvunzidwa pa formulariyoyo. —Werengani Mimwani 6:16-19.

13. Kodi tingapitirize tani kumbacita bzinthu mwa cirungamo penu timbaphatira basa m’bale ayai penu tina anyabasa omwe ni abale wathu wauzimu?

13 Tin’funikambo kumbacita bzinthu mwa cirungamo pomwe tinkuphatira basa Akristau anzathu. Nthawe zinango, abale angambaphatirane basa. Tsono, iwo an’funika kusamala kuti aleke kumbasanganiza nkhani za basa na kunamata kwawo, pomwe ali ku mitsonkhano ayai mu utumiki bwa kumunda. Tikapitisa basa m’bale ayai mpfumakazi, tin’funika kumbamucitira bzinthu mwa cirungamo. Mwa ciratizo, tin’funika kumbamulipira pa nthawe yace na kumbamucitirambo bzinthu bzense bzomwe malamulo ya boma yambafuna. (1 Timotio 5:18; Tiyago 5:1-4) Ndipo, penu tinkuphatira basa m’bale ayai mpfumakazi, tin’funika kumbaphata basalo na nyongo, ticikumbukira kuti iye an’dzatilipira. (2 Watesalonika 3:10) Tin’funika lini kudikhira kumbasamaliridwa mu njira yakupambulika thangwe ra kuti iye ni m’bale wathu wauzimu. Ndipo, palibembo thangwe lakudikhirira kuti iye ambatipase nthawe itali yakupuma ayai kuti ambaticitire bzinthu bzinango bzomwe ambacitira lini anyabasa winango.—Wayefezo 6:5-8.

14. Kodi Akristau akafuna kucitira pabodzi malonda, bzingakhale bwino kucita ciyani, ndipo thangwe ranyi?

14 Kodi tani penu abale apangana kucitira pabodzi malonda ayai penu afiyalisana kobiri? M’Bibliya muna mtemo wakufunika kwene-kwene omwe umbathandiza pa nkhaniyi. Mtemoyo umbati: Mumbanembe pa tsamba ciri-cense comwe mubveraneco! Mwa ciratizo, pomwe mpolofeta Jeremiya adagula mbuto, iye adanemba matsamba pa maso pa mboni, ndipo adakoya matsambayo kuti yadzakhale ninga umboni kutsogolo. (Jeremiya 32:9-12; onanimbo Ciyambo 23:16-20.) Tikambacita malonda na Akristau anzathu, tin’funika kumbanemba bzense bzomwe bzingafunikire, ticibzikoya. Tikamala, ali-wense anembe dzina lace, ndipo mbonizo zicitembo bzibodzi-bodzi. Kucita bzimwebzi si kulatiza kuti timbakhulupirana lini, koma kumbathandiza kutcenkha kusaya kubvesesana, kukhumundwisana na kutcenkhambo kusaya kubverana komwe kungagawanise abale m’gwere. Akristau omwe ankucita malonda pabodzi an’funika kukumbukira kuti kukhala wakubverana na mwa mtendere na abale wawo ndibzo bzakufunika kwene-kwene kuposa malonda yawoyo. *1 Wakolinto 6:1-8.

KUCITA BZINTHU MWA CIRUNGAMO NA WANTHU WA KU DZIKO

15. Kodi Yahova ambaiwona tani nkhani yakucita cinyengo pa malonda? Kodi Akristau ambacita tani pa cinyengo comwe cawanda kwene-kwene m’dzikoli pakucita malonda?

15 Akristau an’funika lini kucita bzinthu mwa cirungamo mu gwere basi. Mpostolo Paulo adalewa kuti: ‘Tinkufuna kucita bzinthu bzense mwa cirungamo.’ (Wahebereu 13:18) Mulengi wathu ambafuna kuti timbacite bzinthu mwa cirungamo pomwe tinkucita malonda na wanthu winango. M’bukhu la Mimwani lokha, muna mbuto zizinji zomwe zimbalewa bza mphimo zacinyengo. (Mimwani 11:1; 20:10, 23) Kale-kale, wanthu pakucita malonda, akhaphatisa basa mphimo zakupimira bzinthu bzomwe wanthu akhagula, pabodzi na kobiri zomwe akhafunika kulipira. Nyamalonda wakusaya kukhulupirika akhaphatisa basa mphimo yacinyengo kuti ambabere wanthu omwe akhagula. * Yahova ambanyansidwa na malonda ya mtundu umweyu! Kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu, tin’funika kutcenkha mtundu uli-wense wa malonda yacinyengo.

16, 17. Kodi mpsiponi bzinthu bzacinyengo bzomwe bzawanda m’dzikomu? Kodi Akristau wacadidi mbakutsimikiza kucita ciyani?

16 Pakuti Sathani ndiye mtongi wa dzikoli, timbadabwa lini tikawona kuti dzikoli ladzala na kusaya cirungamo. Nsiku na nsiku timbayezedwa kuti ticite bzinthu bzomwe si bzacirungamo. Mwa ciratizo, wanthu akambafuna kunyang’ana basa, kawiri-kawiri iwo ambanemba bzinthu bzakunama pa matsamba yakunyang’anira basayo, ambathumizira bzinthu bzomwe alibe kucita, ninga mwa kunemba kalase yomwe alibe kuipfunza. Wanthu winango, pakutawira mibvunzo ya matsamba yakuyambukira boda, matsamba yakukhomesera msonkho pabodzi na matsamba manango, iwo kawiri-kawiri ambatawira bzinthu bzakunama kuti bzikwanisike bzomwe an’funabzo. Wana azinji ku xikola ambakabulari pa exame ayai akakhala ana basa la ku xikola iwo ambapita pa interneti, acikacosa basa lomwe ndakunembedwa na munthu munango, aciti ndiwo anemba basalo. Ndipo, kawiri-kawiri, wanthu ambamenya ku mphuno anyabasa wa ku boma kuti akwanise bzomwe an’funabzo. Bzimwebzi mpsakudabwisa lini, pakuti wanthu azinji m’dzikoli ‘mbakubzifuna, wakufuna kobiri, . . . [na] wakusaya kufuna ubwino.’—2 Timotio 3:1-5.

17 Akristau wacadidi ambatsimikiza kutcenkha bzinthu bzimwebzi. Nthawe zinango, comwe cimbacitisa kuti wanthu aleke kumbacita bzinthu mwa cirungamo, n’cakuti wanthu omwe ambacita bzinthu bzacinyengo, bzimbawoneka ningati bzinthu bzinkuwafambira bwino. (Psalymo 73:1-8) Ndipo, Akristau angabonere pa nkhani ya kobiri thangwe ra kumbafuna kucita ‘bzinthu bzense’ mwa cirungamo. Tsono, kodi kuna phindu kukhala munthu wakumbacita bzinthu mwa cirungamo? Inde, kuna phindu! Tsono, phindu lacero ndiponi?

PHINDU LAKUKHALA MUNTHU WACIRUNGAMO

18. Thangwe ranyi kukhala wakukhulupirika n’kwakufunika kwene-kwene?

18 Kukhala na mbiri yakuti ndife wanthu wakukhulupirika n’kwakufunika kwene-kwene kuposa cinthu ciri-cense comwe tingakhale naco pa moyo wathu. (Onani kwadru yakuti “ Kodi Ndimbacita Bzinthu Bzense mwa Cirungamo?”) Ndipo, kumbukirani kuti munthu ali-wense angakhale na mbiri imweyi! Kukhala na mbiri imweyi bzimbafuna lini kukhala na luso lakupambulika, cuma, mawonekedwe, komwe tidabadwira ayai bzinthu bzinango. Tsono, wanthu azinji ambatazira kukhala na mbiri yabwinoyi, yomwe ili ninga cuma cakufunika kwene-kwene. Wanthu wakukhulupirika mbang’ono-ng’ono m’dzikoli. (Mikeya 7:2) Ndipo, wanthu winango angakunyozeni mukambacita bzinthu mwa cirungamo. Tsono, winango angakutendeni thangwe ra bzimwebzo, ndipo bzingacitise kuti ayambe kumbakukhulupirani na kumbakulemekezani. Wanthu azinji omwe ni Mboni za Yahova azindikira kuti kukhala wakukhulupirika kumbathandiza pa nkhani ya cuma. Ndipo kumbathandizambo kuti aleke kucosedwa pa basa thangwe ra cinyengo ca anyabasa wawo. Iwo ambanesedwambo lini kubvumidwa pa basa penu imprezayo inkunyang’ana wanthu wakukhulupirika kuti ambawaphatire basa.

19. Kodi kukhala wakukhulupirika kungatokonye tani cikumbumtima cathu na uxamwali bwathu na Yahova?

19 Kukhala wakukhulupirika kumbathandizambo m’njira zinango. Kungakuthandizeni kukhala na cikumbu-mtima cakucena. Mpostolo Paulo adati: ‘Timbakhulupira kuti tina cikumbu-mtima cakulungama.’ (Wahebereu 13:18) Ndipo, mukambacita bzinthu mwa cirungamo, Yahova, Baba wathu wa kudzulu an’dzawona bzimwebzo, ndipo an’dzakufunani, pakuti iye ambafuna wanthu omwe ambacita bzinthu mwa cirungamo. (Werengani Psalymo 15:1, 2; Mimwani 22:1.) Tenepo, kukhala wakukhulupirika kumbathandiza kuti Mulungu apitirize kutifuna, ndipo palibe cinthu cabwino kwene-kwene kuposa bzimwebzi. Tsono, kodi Yahova ambaiwona tani nkhani ya kuphata basa? Tin’dzafotokozerana bzimwebzi mu nkhani inkutewerayi.

^ ndi. 9 M’gwere mukakhala muna munthu omwe ana cizolowezi ca kunama—kuti aipise wanthu winango—angafikire pa kuyeruzidwa na komiti ya akulu.

^ ndi. 14 Mukafuna kudziwa bzomwe mungacite penu malonda yomwe mwacita na m’bale yalibe kufamba bwino, onani Nkhani Zakuthumizira, pa msolo wakuti “Kumalisa Mulandu pa Nkhani za Malonda.”

^ ndi. 15 Iwo akhaphatisa basa mphimo zinango pakugula, ndipo pakugulisa akhaphatisa basa mphimo zakusiyana na cakulinga cakuti agule bzinthu bzizinji balato, acigulisa mwakuumira kwene-kwene. Ndipo, iwo akhaphatisambo basa mphimo ya mpsimbo itali ku mbali ibodzi ayai yakulemera kwene-kwene ku mbali ibodzi na cakulinga cakumbabera wanthu.