Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

PFUNZIRO 4

Kodi Anyamuya Wathu Wali Kuponi?

Kodi Anyamuya Wathu Wali Kuponi?

1, 2. Kodi wazinji wambakhulupira ciani bza anyakufa?

 WANTHU wazinjisa wa mu Afrika, wambakhulupira kuti infa si kumala kwa moyo koma n’kucinja kokha, kuti moyowo ukapitirize kunango. Wazinji wambayesa kuti wanthu womwe wadafa, wadasiya dziko lakukhalidwa na wanthu, wacikakhala mizimu.

2 Wanthu wambakhulupira kuti mizimu ya anyamuyayo, imbacengeta moyo wa wadzinza wawo pansi pano. Mwakubverana na makumbukidwe yamweya, mizimu ya anyamuyayo ni axamwali wa mphamvu womwe wangawakhotcerere ku bzakuipa na kuwapasa thanzi labwino. Wakasaya kulemekezedwa ayai wakakalipisidwa, iwo wambabweresa mabvuto ninga matenda, kusauka na matsoka.

3. Kodi wanthu winango wambanamata tani anyamuya wawo?

3 Wanthu wambacita misinda yakulemekeza na kusunga uxamwali bwabwino na mizimu ya anyakufa. Misindayo imbacitika maka-maka pakupendesa nkhawa. Wanthu wambanamatambo anyamuya wawo mwa njira zinango zakusiyana-siyana. Mwa ciratizo, winango pomwe wakanati kumwa cinthu, iwo wambatoma wataya pansi pang’ono, wacimbati wankuthirira mizimu. Ndipo, winango wakamala kuphika, wambasiya cakudya m’poto kuti anyamuya wawo wadzadye.

4. Kodi wanthu wazinji wambakhulupira ciani pa nkhani ya mzimu?

4 Wanthu winango wambakhulupira kuti munthu akafa, mzimu umbacoka m’thupi, ucipitiriza kukhala na moyo. Kwa munthu omwe an’khala na moyo wabwino, iwo wambati iye an’dzayenda kudzulu ayai ku paraizo; tsono kwa omwe an’khala na moyo wakuipa, iwo wambati iye an’dzakatenthedwa na moto. Kawiri-kawiri, wanthu wambasanganiza nzeru imweyi na miyambo yawo. Mwa ciratizo, mu Radiyo pomwe wankupereka bzidziwiso bza nkhawa, nthawe zinango wambalewa kuti “mzimu wa nyamuya uwose mu mtendere.” Cikhulupiro cimweci cimbathandizidwa na nzeru yakuti thupi likafa, mzimu umbapitiriza kukhala na moyo. Kodi Bibliya limbalewa ciani pa nkhani imweyi?

Moyo na Mzimu

5, 6. Kodi Bibliya limbapfunzisa kuti moyo ni ciani?

5 Bibliya limbapfunzisa kuti munthu caiyeyo ndiye moyo. Mwa ciratizo, pomwe Mulungu adalenga Adamu, “munthuyo adakhala wamoyo.” (Ciyambo 2:7) Tenepo, Adamu, munthu mpulumirayo ndiye akhali moyo.

6 Tenepo, timbalewengambo kuti moyo umbabadwa. (Ciyambo 46:18) Moyo umbadya, ucicita mceps’o. (Mwambo 7:20; Psalymo 35:13) Moyo umbalira, ucitepa. (Jeremiya 13:17; Djona 2:7) Moyo ungabedwe, ungateweredwe, ucimangidwa na unyolo. (Bzakutonga 24:7; Psalymo 7:5; 105:18) M’mavesi yamweya, fala lakuti “moyo” m’cirewedwe ca Ciheberi, limbasandulizidwa m’maBibliya manango ninga “cakulengedwa” ayai “munthu.” Mafala yenseneya yan’thandauza bzibodzi-bodzi.

7. Mavesi yaponi ya m’Bibliya yambalatiza kuti moyo umbafa?

7 Pakuti munthu caiyeyo ndiye moyo, tenepo, munthu akafa, moyo wace umbafambo. Bukhu la Zakiyeri 18:4 limbati: “Moyo omwe uphonyeyo, —ndiwo un’dzafa.” Ndipo bukhu la Mabasa 3:23 limbati: “Munthu [ayai moyo] omwe asaye kubvera Mplofetayu, an’dzapfudzidwiratu pakati pa mbumba yace.”

8. Kodi mzimu wa munthu n’ciani?

8 Mzimu udasiyana na moyo. Mzimu wa wanthu, ni mphamvu ya moyo yomwe imbawacitisa kuphata mabasa ya nsiku na nsiku. Mzimu ungandendemezedwe na mphamvu ya magetsi. Mphanvu ya magetsi ingazungulirise ventuinya ayai kucitisa kuti jalera idjedjerese bzinthu; tsono mphanvu ya magetsiyo pa yokha ingazungulirise lini ventuinyayo ne kudjedjeresa bzinthu. Bzibodzi-bodzimbo, mzimu wathu umbacitisa kuti timbawone, timbabve na kukumbuka. Tsono ticicosa maso, makutu na ulupi, mzimuyo pa yekha ungacite lini cinthu. Ndipopa Bibliya limbati bza munthu: “Mzimu wace umbacoka, acibwerera ku thaka; nsiku imweyo, bzakukumbuka bzace bzimbamaliratu.”—Psalymo 146:4.

9. Kodi mzimu umbacita lini ciani?

9 Tenepo, mwakubverana na Bibliya, munthu akafa, palibe mzimu womwe umbacoka m’thupi, ucipitiriza kukhala na moyo.

Kodi Anyakufa Wali mu Mkhalidwe Uponi?

10. Kodi Bibliya limbalewa ciani bza mkhalidwe wa anyakufa?

10 Tsono, kodi anyamuya wali mu mkhalidwe uponi? Pakuti Yahova ndiye adalenga wanthu, iye an’dziwa bzomwe bzimbacitika munthu akafa. Fala Lace limbapfunzisa kuti anyakufa walibe moyo; iwo wambawona lini, wambabva lini, wambalewa-lewa lini ne kukumbuka cinthu. Bibliya limbati:

  •   “Anyakufa wan’dziwa lini cinthu na cibodzico.”—Mpalizi 9:5.

  •   “Ndipo lufoyi lawo, ciwengo cawo pabodzi na nsanje yawo, bzense bzidamala.”—Mpalizi 9:6.

  •   “Bzense bzomwe boko lako lagumana kuti licite, cita na mphanvu zako zense, pakuti komwe unkuyendako [ku thenje] , kulibe mabasa, ne kukumbuka bzakucita, ne cidziwiso ne nzeru.”—Mpalizi 9:10.

11. Pomwe Adamu adaphonya, n’ciani comwe Yahova adamuuza?

11 Kumbukirani bzomwe Bibliya limbalewa bza nyamuya wathu wakutoma, Adamu. Yahova adakonza Adamu “na pfumbi la pansi.” (Ciyambo 2:7) Adamu angadabvera cakutonga ca Yahova, iye angadakhala na moyo wakusaya kumala pansi pano mwakukondwa. Tsono Adamu alibe kubvera cakutonga ca Yahova, ndipo adapasidwa nyathwa ya infa. Kodi pomwe Adamu adafa, iye adayenda kuponi? Mulungu adati kwa iye: ‘Un’dzabwerera ku thaka, thangwe n’komwe udacokera. Pakuti iwepo ndiwe pfumbi ndipo ku pfumbiko un’dzabwerera.’—Ciyambo 3:19.

12. Pomwe Adamu adafa, n’ciani cidamucitikira?

12 Kodi Adamu akhali kuponi pomwe iye akhanati kulengedwa na Yahova kucokera ku pfumbi? Iye akhali lini ku cinthu, pakuti pakhalibe. Tenepo, pomwe Yahova adalewa kuti Adamu ‘angadabwerera ku thaka,’ Iye akhafuna kulewa kuti Adamu angadakhala pomwe wakusaya moyo, bzibodzi-bodzi ninga pfumbi. Adamu alibe kukhala mzimu. Alibe kuyenda ne kudzulu, ne ku moto. Iye adandokhala wakusaya moyo; alibe kuwoneka pomwe.

13. Pa infa, n’ciani cimbacitikira wanthu pabodzi na bzirombo?

13 Kodi bzimwebzi ndibzo bzimbacitikira wanthu wense? Inde. Bibliya limbafokotoza kuti: “[Wanthu na bzirombo] wense wambayenda ku mbuto ibodzi. Wense wadacokera ku pfumbi, ndipo ku pfumbiko, ndiko wambayenda.”—Mpalizi 3:19, 20.

14. N’cidikhiro ciponi ciripo kuna anyakufa?

14 Bibliya limbapicira kuti Mulungu an’dzalamusa anyakufa kuti wadzakhale na moyo m’paraizo pansi pano. (Juwau 5:28, 29; Mabasa 24:15) Tsono nthawe imweyo ikali kutsogoloku. Pakali pano, iwo wankugona pa tulo twa infa. —Juwau 11:11-14

15, 16. Kodi Sathani ambacita ciani kuti wanthu wakhulupire kuti anyakufa wakana moyo?

15 Nzeru yakuti wanthufe timbaferatu lini, ni gunkha lakumwazidwa na Sathani. Kuti wanthu wakhulupire gunkha limweri, Sathani na madimonyo yace, wambacitisa kuti wanthu wayese kuti matenda na mabvuto manango yambacitidwa na mizimu ya anyakufa. N’cadidi kuti mabvuto manango yambacitidwa na madimonyoyo. Ndipo n’cadidimbo kuti mabvuto manango yambacitisidwa lini na madimonyo. Tsono mpsakulongosoka lini kukumbuka kuti mabvuto yomwe yangatiwonekere, yambacitidwa na wale womwe wankugona pa infa.

16 Iripo njira inango yomwe madimonyo yambayeza kuphatisa basa kuti wanthu wayese kuti bzomwe Bibliya limbalewa bza anyakufa mpsakunama. Iwo wambanyengeza wanthu kukumbuka kuti wadawonana ayai wadalewa-lewa na anyakufa. Madimonyoyo yambaphatisa basa masomphenya, maloto, mizimu ya kuwombeza, na njira zinango. Tsono, wanthuwo wambalewa-lewa lini na anyakufa, koma madimonyoyo ndiyo yambabzicitisa kukhala mizimu ya anyakufa. Ndipopa Yahova ambawengeratu wanthu womwe wana mizimu ya kuwombeza na wale womwe wambalinga kulewa-lewa na anyakufa.—Bzakutonga 18:10-12; Zakariya 10:2.