1, 2. Kodi Yahova ambabva tani tikambacita nyongo ya kumbacita bzinthu mwakukhulupirika?

TIYEZEZERE kuti mulumbwana munango pakucokera ku xikola walokota cikhwama comwe cina kobiri zizinji. M’mbuto mwa kukoya cikhwama ca kobirico mulumbwanayo akupereka kwa mwenekaciro. Pomwe mai wace wadziwa bzimwebzo akukomedwa kwene-kwene thangwe rakuti mwanayo wacita bzinthu mwa cirungamo.

² Abereki azinji ambakomedwa kwene-kwene akawona wana wawo akucita bzinthu mwakukhulupirika. Baba wathu Yahova ni ‘Mulungu wacadidi’ ndipo iye ambakomedwa tikambacita bzinthu mwakukhulupirika. (Psalymo 31:5) Tin’funa kukondwesa Yahova ndipo ‘tikufuna kucita bzinthu bzentse mwa cirungamo.’ (Wahebereu 13:18) Mbaticezeraneni mbali zinai zakufunika kwene-kwene pa moyo wathu, zomwe tin’funikira kucita nyongo ya kucita bzinthu bzentse mwakukhulupirika. Ndipo tiniwonambo phindu la kucita bzinthu mwa kukhulupirika.

3-5. (a) Kodi munthu angabzinamize tani? (b) Kodi n’ciyani cingatithandize kuti tileke kumbabzinamiza?

³ Kuti tikwanise kucita bzinthu mwakukhulupirika na wanthu winango, tin’funika kutcenkha kubzinamiza tekha. Koma kucita bzimwebzi n’kwakunesa. Mu nthawe ya Akristau  wakuyambirira, abale wa ku Laodiseya akhabzinamiza kuti akhakondwesa Mulungu, koma kulewa cadidi iwo akhamukondwesa lini. (Cibvumbulutso 3:17) Ifepanombo tikasayakusamala tingabzinamize, ticimbawona ninga kuti tikucita bzinthu bzabwino.

⁴ Mpostolo Tiyago adanemba kuti: ‘Penu munthu ankubziwona ningati ambanamata Mulungu, koma ankukwanisa lini kutonga bwino lirime lace, munthu umweyo akunamiza mtima wace, ndipo kunamata kwace n’kwapezi.’ (Tiyago 1:26) Kungakhale kubzinamiza kukumbuka kuti penu timbacita bzabwino, Mulungu angakalipe lini nafe napo ticinama ayai kulewalewa mwakuipa kwa winango. Tenepo n’ciyani cingatithandize kuti tileke kumbabzinamiza?

⁵ Tikambanyang’ana pa supedyo timbakwanisa kuwona momwe ife tiriri kunja. Tsono tikambawerenga Bibliya timbakwanisa kuzindikira unthu bwathu bwa mkati. Bibliya limbatithandiza kudziwa bzomwe timbacita bwino na bzomwe timbaphonya. Limbatithandiza pomwe kudziwa bzomwe tin’funika kucinja m’makumbukidwe na bzakulewalewa bzathu. (Werengani Tiyago 1:23-25.) Tsono tikambabzinamiza kuti palibe cinthu comwe tikuphonyesa, tin’dzakwanisa lini kukonzesa bzakuphonyabzo. Tenepo, tin’funika kuphatisa basa Bibliya kuti tidziwe momwe ifepano tiriri. (Maliro 3:40; Hagai 1:5) Mpembo umbatithandizambo kudziwa momwe tiriri. Tingakumbire Yahova kuti atifufudze na kutithandizambo kudziwa bzomwe timbaphonya, na cakulinga cakuti ticinje. (Psalymo 139:23, 24) Mpsakufunika kukumbuka kuti ‘munthu wacinyengo Yahova ambaipidwa naye, tsono iye ambafuna munthu wakulungama.’—Mimwani 3:32.

6. Thangwe ranyi mwamuna na mkazi an’funika kucita bzinthu mwakukhulupirika m’banja?

⁶ Kucita bzinthu mwakukhulupirika n’kwakufunika kwene-kwene m’banja. Mwamuna na mkazi akambacezerana mwakutsudzuka, ali-wentse ambakhulupira mwanzace ndipo ambawona kuti mbakukhotcerereka. Pana bzinthu bzizinji bzomwe bzingalatize kuti munthu akucita lini bzinthu mwakukhulupirika m’banja. Mwa ciratizo, munthu wa pa banja angayambe kupupswana na munthu munango, kumbawona bzinthu bza maika ayai kuyamba umakhadzi na munthu munango. Munthu munango omwe adanembambo bukhu la Psalymo adalewa kuti: ‘Ndimbakhala lini pabodzi na wanthu wacinyengo. Ndipo ndimbabverana lini na wanthu omwe ambabisa unthu bwawo.’ (Psalymo 26:4) Penu mumbacita lini bzinthu mwakukhulupirika m’banja, napo pa bzinthu bzomwe mumbakumbuka, banja lanu lingadzongeke.

7, 8. Kodi abereki angaphatise tani basa Bibliya kuti apfunzise wana wawo kuti ambacite bzinthu mwakukhulupirika?

 ⁷ Wana an’funika kupfunza kuti kucita bzinthu mwakukhulupirika n’kwakufunika kwene-kwene. Abereki angaphatise basa Bibliya kuti apfunzise wana wawo bzimwebzi. M’Bibliya muna bziratizo bza wanthu omwe alibe kucita bzinthu mwakukhulupirika. Mwa ciratizo, Akani adaba, Gehazi adanama kuti agumane kobiri ndipo Juda akhaba kobiri patsogolo pace adagulisa Jezu na kobiri zasiriva zakukwana 30.—Djosuwe 6:17-19; 7:11-25; 2 Wamambo 5:14-16, 20-27; Mateu 26:14, 15; Juwau 12:6.

⁸ M’Bibliya muna bziratizo bzinango bza wanthu omwe adacita bzinthu mwakukhulupirika. Mwa ciratizo, Djakobi adawuza wana wace kuti akabweze kobiri zomwe akhadazigumana, Djafeti na mwana wace, adakwanirisa lumbiro lomwe adalicita kwa Mulungu, ndipo Jezu akhacitambo bzinthu mwakukhulupirika napo pomwe bzinthu bzikhali lini bwino. (Ciyambo 43:12; Wayeruzi 11:30-40; Juwau 18:3-11) Bziratizobzi bzingathandize wana kubvesesa phindu la kucita bzinthu mwakukhulupirika.

9. Abereki akambacita bzinthu mwakukhulupirika, kodi bzimbathandiza tani wana wawo?

⁹ Abereki angapfunze bzinthu bzizinji kucokera pa mtemo wa m’Bibliya uyu: ‘Iwe omwe umbapfunzisa winango, umbabzipfunzisambo lini wekha? Iwe omwe umbapalizira kuti, “Lekani kuba,” umbaba?’ (Waroma 2:21) Penu abereki ambapfunzisa wana wawo bzinthu bzinango, iwo acimbacita bzinthu bzinango, wanawo ambadziwa. Penu ifepano timbauza wana wathu kuti ambacite bzinthu mwakukhulupirika koma ticisaya kucitambo bzimwebzo, wanawo ambadzungaira. Mwa ciratizo, wana akawona kuti abereki wawo ambanama napo pa bzinthu bzing’ono-bzing’ono, wanawo ambayambambo kucita bzibodzi-bodzibzo. (Werengani Luka 16:10.) Tsono abereki akambacita bzinthu  mwakukhulupirika, wana wawo akakula ambadzacitambo bzinthu mwakukhulupirika.—Mimwani 22:6; Wayefezo 6:4.

10. Kodi tingacite tani kuti timbacite bzinthu mwakukhulupirika m’gwere?

¹⁰ Tin’funikambo kukhala wakukhulupirika na abale wathu wa m’gwere. Mpsakunesa lini kuti maceza yathu ya ntsiku na ntsiku yasanduke magunkha ayai yaipise mbiri ya munthu. Penu tikuuza munthu munango nkhani zomwe tabva kwa winango koma tikudziwa lini penu n’zacadidi, tingakhale tikumwaza nkhani zakunama. Tenepo mpsakufunikira kunyang’anira ‘mulomo’ wathu. (Mimwani 10:19) Tsono kucita bzinthu mwakukhulupirika kumbathandauza lini kuti tin’funika kuuza ali-wentse comwe tikukumbuka, tikudziwa ayai comwe tabva. Napo bzomwe tin’funa kulewabzo mpsacadidi, tingacite bwino kubzibvunza kuti: Kodi ni lufoyi kulewa? Kodi bzikunditokonya? Kodi bzin’funikadi kuti ndilewe? (1 Watesalonika 4:11) Wanthu winango ambalewa kuipa anzawo ndipo ambakumbuka kuti “palibe bvuto malinge bzikakhala kuti mpsacadidi.” Tsono atumiki wa Yahovafe timbacita nyongo kuti nthawe zentse mafala yathu yambakhale yabwino.—Werengani Wakoloso 4:6.

11, 12. (a) Kodi pangakhale mabvuto yaponi penu munthu omwe wacita pikado alibe kufotokoza cadidi kwa akulu wa m’gwere? (b) Penu tadziwa kuti mwanzathu wacita pikado ikulu, kodi tin’funika kutcenkha makumbukidwe yaponi, ndipo thangwe ranyi? (c) Kodi tingalatize tani kuti ndife wakukhulupirika m’gulu la Yahova?

¹¹ Yahova adapasa akulu udindo bwa kuti ambathandize abale m’gwere. Tsono bzimbakhala bzakusaya kunesa akulu kutithandiza penu tin’wafotokozera bzinthu bzentse mwa cirungamo. Thangwe ranyi? Tiyezezere kuti mwaduwala ndipo mwayenda ku nyumba ya ulapi, kodi mungabisire dotolo matenda yanango yomwe mukubva? Mwakusaya kupenukira penu mungacite tenepo, bzin’dzakhala bzakunesa kuti dotoloyo akuthandizeni bwino-bwino. Mpsibodzi-bodzimbo penu tacita pikado ikulu, tin’funika lini kuwanamiza akulu wa m’gwere  pakulewa bza pikadoyo. M’mbuto mwace, tin’funika kuwauza cadidi pakulewa bza pikado yomwe tacitayo. (Psalymo 12:2; Mabasa 5:1-11) Tsono tani penu tadziwa kuti xamwali wathu wacita pikado ikulu? (Mwambo 5:1) Kodi mun’dzakumbuka kuti: “Penu ndine xamwali wapamtima, nin’funika kusunga cinsinsi”? Ayai mun’dzazindikira kuti akulu an’funika kudziwa bza nkhaniyi kuti amuthandize kukonzesa pomwe uxamwali bwace na Yahova?—Wahebereu 13:17; Tiyago 5:14, 15.

¹² Ndipo tin’funikambo kucita bzinthu mwakukhulupirika m’gulu la Yahova pomwe tikunemba relatoriyo ya mu utumiki bwakumunda ayai marelatoriyo yanango. Tin’funikambo kunemba bzacadidi bzokha-bzokha pomwe tin’dzaza formulariyo ya upainiya ayai ya utumiki buli-bwentse.—Werengani Mimwani 6:16-19.

13. Kodi tingalatize tani kukhulupirika penu tanemba ayai tanembedwa basa na Mkristau mwanzathu?

¹³ Akristau an’funika lini kusanganiza nkhani za malonda na kunamata. Mwa ciratizo tin’funika lini kumbacita malonda pa Nyumba ya Umambo ayai mu utumiki. Tikanemba basa m’bale ayai abale akatinemba basa tin’funika kucita bzinthu mwa cirungamo. Mwa ciratizo, penu tanemba basa m’bale ayai mpfumakazi, tin’funika kumbawalipira pa nthawe yace yakuthemera mwakubverana na mpangano, ndipo perekani kobiri zentse zomwe mudapangana, na kumucitira bzentse bzomwe malamulo ya boma yambafuna. Bzimwebzi bzimbaphatanidza kupereka cithandizo ca ulapi pabodzi na ntsiku za feriya. (1 Timotio 5:18; Tiyago 5:1-4) Ndipo penu mwanembedwa basa na m’bale ayai mpfumakazi, lekani kudikhirira kuti ambakupaseni cisamaliro cakupambulika. (Wayefezo 6:5-8) Mbatsimikizirani kuti mukuphata basa lentse ndipo mukumala maora yentse yomwe mudapangana.—2 Watesalonika 3:10.

14. Kodi Akristau an’funika kucita ciyani akanati kuyamba kucita malonda na m’bale?

 ¹⁴ Apa tani penu mun’funa kucita malonda na m’bale ayai na mpfumakazi? Bzimwebzi bzingaphatanidze kufiyalisi kobiri. Pa bzinthu ninga bzimwebzi, mpsabwino kuphatisa basa nfundo ya m’Bibliya iyi: Mun’funika kunemba bzinthu bzentse bzomwe mwabverana. Pomwe mpolofeta Jeremiya adagula munda, iye adanemba matsamba mawiri yakufotokoza bzentse bzomwe adapangana, mboni ziwiri zidasinali matsambayo ndipo patsogolo pace adayakoya. (Jeremiya 32:9-12; onanimbo Ciyambo 23:16-20.) Wanthu winango ambakumbuka kuti kunemba bzomwe abverana kungalatize kuti akupenukira m’bale wawoyo; tsono ndibzo lini. Kunemba bzomwe mwabverana kungadzathandize kutcenkha kusaya kubvesesana, kukalipizana na kunesana. Napo pa nkhani za malonda, mumbakumbukire kuti mtendere wa m’gwere ngwakufunika kwene-kwene kuposa nkhani za malonda.—1 Wakolinto 6:1-8; onani Mafala Yakuthumizira 30.

15. Kodi Yahova ambabva tani akambawona wanthu akucita cinyengo pa malonda?

¹⁵ Ifepano tin’funika kukhala wakukhulupirika kwa ali-wentse kuphatanidzambo wale omwe ni Mboni lini za Yahova. Yahova ambafuna kuti timbacite bzinthu mwa kukhulupirika. ‘Balantsa yacinyengo imbamuipira Yahova, koma balantsa yacadidi imbamukondwesa.’ (Mimwani 11:1; 20:10, 23) Kale-kale wanthu akhaphatisa basa balantsa pakucita malonda. Koma anyakucita malonda winango akhaphatisa basa balantsa ya cinyengo ndipo akhabera wanthu omwe akhawagula. Ntsiku zino anyakucita malonda ambacitambo  cinyengo. Yahova akhawenga wanthu wa cinyengo, ndipo mpaka pano ambawengambo wanthu wacinyengo.

16, 17. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe bzingayeze cikhulupiro cathu?

¹⁶ Tentsenefe timbagumana na bzinthu bzomwe bzingaticitise kusaya kucita bzinthu mwakukhulupirika. Mwa ciratizo, kodi timbacita tani tikambapereka matsamba ya kunyang’anira basa, tikambadzaza maformulariyo ya boma ayai tikambanemba prova ayai exame ku xikola? Wanthu azinji ambawona kuti kunama kulibe bvuto, ambathumizira bzinthu ayai ambapereka mitawiro yomwe imbacitisa wanthu kubva bzinthu bzinango m’mbuto mwakubva thandauzo lace. Tsono bzimwebzi bzimbatidabwisa lini. Bibliya lidaleweratu kuti m’ntsiku zakumalizira wanthu ‘an’dzakhala wakubzifuna, wakufuna kobiri, . . . wakusaya kufuna ubwino.’—2 Timotio 3:1-5.

¹⁷ Nthawe zinango bzimbawoneka kuti wanthu omwe ambacita bzinthu bza cinyengo bzinthu bzimbawafambira bwino. (Psalymo 73:1-8) Mkristau angacosedwe basa, angabedwe kobiri, ayai kucitiridwa bzinthu bzakuipa pa basapo thangwe ambacita nyongo yakukhala wakukhulupirika. Koma kucita bzinthu mwa kukhulupirika kuna phindu. Thangwe ranyi tikulewa tenepo?

18. Thangwe ranyi kukhala na makhalidwe yabwino n’kwakufunika kwene-kwene?

¹⁸ Kudziwika ninga munthu wakukhulupirika na wacirungamo ni cinthu cakupambulika kwene-kwene ndipo ni wanthu ang’ono-ng’ono wokha omwe anayo makhalidwe yamweya. Tentsenefe tingacite nyongo kuti tikhale na makhalidwe yabwino. (Mikeya 7:2) Wanthu winango angambakusekeni na kukulewani kuti ndimwe wa kugona tulo thangwe ra nyongo yanu yakukhala wakukhulupirika. Tsono wanthu winango angakutendeni thangwe ra kucita kwanu bzinthu mwakukhulupirika ndipo angayambe kumbakukhulupirani. Pa dziko lentse la pantsi Mboni za Yahova zimbadziwika kuti zimbacita bzinthu mwakukhulupirika. Ndipo wanthu winango ambafuna kunemba basa Mboni za Yahova thangwe ambadziwa kuti iwo mbakukhulupirika. Nthawe zinango mapatrau  ambacosa wanthu wentse basa thangwera kusaya kukhulupirika, koma ambandosiya Mboni za Yahova.

19. Kodi Yahova ambabva tani tikambacita nyongo ya kukhala wakukhulupirika m’bzinthu bzentse?

¹⁹ Kucita bzinthu bzentse mwakukhulupirika kungakuthandizeni kukhala na cikumbu-mtima ca bwino pabodzi na mtendere wa mu mtima. Mungandendemere na Paulo omwe adanemba kuti: ‘Timbakhulupira kuti tina cikumbu-mtima cakulungama.’ (Wahebereu 13:18) Koma cakufunika kwene-kwene n’cakuti Baba wathu wa kudzulu Yahova, ambawona ndipo ambatenda kwene-kwene nyongo yomwe mumbacita ya kukhala wakukhulupirika m’bzinthu bzentse.—Werengani Psalymo 15:1,