1. Kodi n’ciyani comwe ali-wentse wa ifepano an’funika kucita, ndipo thangwe ranyi nthawe zinango bzimbanesa?

JEZU adati: ‘anyakunamata wacadidi an’dzanamata Baba mu mzimu na cadidi, pakuti Babayo ankunyang’ana wanthu ninga amwewo kuti am’namate.’ (Juwau 4:23; 6:44) Ali-wentse wa ifepano an’funika ‘kutsimikiza kuti cinthu cakubvumizika kwa Mbuya n’ciponi.’ (Wayefezo 5:10) Nthawe zinango bzimwebzi bzimbanesa. Sathani an’funa kutipumpsa kuti ticite bzinthu bzomwe bzimbakalipisa Yahova.—Cibvumbulutso 12:9.

2. Fotokozani bzomwe bzidacitikira mtundu wa Ajirayeri pomwe akhali pafupi na Phiri la Sinai.

² Kodi Sathani ambatipumpsa tani? Njira ibodzi yomwe iye ambaphatisa basa ni kuticitisa kuti timbatazire kusiyanisa cabwino na cakuipa. Kumbukirani bzomwe bzidacitikira Ajirayeri pomwe akhali pafupi na Phiri la Sinai. Mozeji akhadayenda ku phiri, ndipo wanthu akhadikhirira kubwera kwace. Tsono Ajirayeriwo adaneta kudikhirirako ndipo adauza Aroni kuti awakonzere mulungu kuti ambamunamate. Iye adawakonzera kamphulu ka oro. Patsogolo pace wanthuwo adacita festa. Ndipo wanthuwo adayamba kubzina mwakuzungulira kamphuluko acikagodamira. Iwo akhakhulupira kuti kugodamira kamphulu ka oro kale, bzikhali ninga kunamata Yahova. Bzomwe iwo akhacitabzo bzikhali bzakuphonyeka napo iwo akhawona ninga kuti akucita festa ‘ya Yahova.’ Yahova adawona kuti iwo akhanamata bzifanikiso ndipo azinji wa iwo adaphedwa. (Kufuluka 32:1-6, 10, 28) Kodi tikupfunza  ciyani na bzimwebzi? Tikupfunza kuti tin’funika lini kupumpsidwa. Tin’funika lini ‘kukhuya ciri-centse comwe n’cakupswipa’ ndipo tibvume kuti Yahova atipfunzise kusiyanisa cabwino na cakuipa.—Zaiya 52:11; Zakiyeri 44:23; Wagalata 5:9.

3, 4. Thangwe ranyi mpsabwino kudziwa ciyambi ca mafesta yanango yomwe njakudziwika ntsiku zathu zino?

³ Pomwe Jezu akhali pa dziko la pantsi pano iye adapfunzisa apostolo wace njira yakuthemera yakunamatira Yahova. Ndipo pomwe Jezuyo adafa anyakupfunza wace adapitiriza kupfunzisa winango pakulewa bza Yahova. Tsono pomwe apostolowo adadzafambo apfunzisi wakunama adayamba kupfunzisa bzinthu bzakunama m’magwere na kumbalimbisa Akristau kuti ambacite miyambo na mafesta yomwe yakhali lini yacikristau. Ndipo iwo adacinja madzina ya mafesta yanango kuti yawoneke ninga ni yacikristau. (2 Watesalonika 2:7, 10; 2 Juwau 6, 7) Mafesta mazinji, yakadacitika ntsiku zino, ndipo yambacitisa kuti wanthu ambakhulupire bzipfunziso bzakunama pabodzi na kukhulupira mizimu. *—Cibvumbulutso 18:2-4, 23.

⁴ Pa dziko lentse la pantsi, wanthu azinji ambawona kuti mafesta na maferiyado ni bzinthu bzakufunika kwene-kwene pa moyo wawo. Tsono mukapitiriza kupfunza momwe Yahova ambawonera bzinthu, pinango imwepo mungawone kuti mu’funika kucinja momwe mumbawonera mafesta yanango. Pinango mungawone kuti mpsakunesa kucita bzimwebzi, koma Yahova an’dzakuthandizani. Mbatiwoneni momwe yadayambira mafesta yanango yomwe njakudziwika kwene-kwene ntsiku zino,  ndipo bzimwebzi bzin’tithandiza kuwona momwe Yahova ambawonera mafestayo.

5. Kodi n’ciyani comwe cikulatiza kuti Jezu alibe kubadwa pa 25 Dezembro?

⁵ Wanthu wa m’madziko mazinji ambacita mwambo wa Natale pa 25 Dezembro, ndipo azinji ambakumbuka kuti imweyi ni ntsiku yomwe Jezu adabadwa. Bibliya limbatiuza lini ntsiku ayai mwezi omwe Jezu adabadwa, koma limbandolewa bzinthu bzinango bzomwe bzimbatithandiza kudziwa nthawe yomwe iye adabadwa. Ndipo Luka adanemba kuti pa nthawe yomwe Jezu adabadwa ku Beremu, amakabusa ‘akhambakhala kubusa acimbalindira mabira yawo.’ (Luka 2:8-11) Mwezi wa Dezembro, ku Beremu kukhabvumba kwene-kwene, kukhagwa matalala ndipo kukhadjedjera, tenepo bzingadakwanisika lini kuti amakabusa ambagone kunja usiku pabodzi na bzifuwo bzawo. Kodi tikupfunza ciyani na bzimwebzi? Tikupfunza kuti Jezu alibe kubadwa nthawe ya kudjedjera ayai ya nvula, bzimwebzi bzikulatiza kuti Jezu alibe kubadwa mwezi wa Dezembro. Bibliya ayai mbiri yakale bzimbalatiza kuti Jezu adabadwa pakati pa mwezi wa Setembro na Outubro.

6, 7. (a) Kodi miyambo mizinji yomwe imbacitika pa Natale idayamba tani? (b) Kodi cakulinga cathu cin’funika kukhala ciponi pa kupereka mphaso?

⁶ Tsono mwambo wa Natale udayamba tani? Udayambira ku mafesta yacikunja, ndipo festa ibodzi pa mafestaya ni yomwe Aroma akhacita yakucemeredwa Saturnalia, yomwe akhacitira mulungu wa bzaulimi wakucemeredwa Saturno. Ndipo bukhu linango limbalewa kuti: “Miyambo mizinji yomwe imbacitika pa Natale idacokera ku mafesta ya Aroma yakucemeredwa Saturnalia yomwe yakhacitika m’mkati mwa mwezi wa Dezembro. Miyambo inango yomwe idacokera pa bzomwe wanthu akhacita pa mafestaya ni kupasana mphaso na kugasa vela.” Kuthumizira bzimwebzi festa inango  yomwe cikhacitika pa 25 Dezembro ikhali kusekerera kubadwa kwa mulungu wa dzuwa wa ku Perisiya wakucemeredwa Mitra.

⁷ Tsono wanthu azinji ntsiku zino omwe ambasekerera ntsiku ya Natale, ambakumbukira lini kuti mafestaya yadacokera ku miyambo yacikunja. Iwo ambandowona kuti ntsiku ya Natale ni nthawe yakupfatsa na adzinza, kudya cakudya cabwino na kupasana mphaso. N’cadidi kuti, timbafuna adzinza pabodzi na axamwali wathu, ndipo Yahova ambafuna kuti atumiki wace akhale wakupasa. Tsono cinembo ca 2 Wakolinto 9:7 cimbati: ‘Mulungu ambafuna munthu  omwe ambapereka mwakukomedwa.’ Bzimwebzi bzikulatiza kuti Yahova ambafuna lini kuti timbapase wanthu mphaso, kokha pa cakucitika cakupambulika. Atumiki wa Yahova, ambakomedwa kwene-kwene kupereka mphaso na kukhala pabodzi na adzinza ayai na axamwali wawo pa nthawe iri-yentse ndipo ambadikhirira lini kubwezeredwa cinthu. Iwo ambapereka mphaso thangwera lufoyi.—Luka 14:12-14.

8. Kodi anyakukhulupira nyenyezi adapasa mphaso Jezu pomwe iye akhali tcece? Fotokozani.

⁸ Pakufuna kufotokoza thangwe lakuperekera mphaso pa ntsiku ya Natale, wanthu azinji ambalewa kuti amuna atatu wanzeru adayenda kukapasa mphaso Jezu pomwe iye akhali tcece ndipo akhali mu thanga la ng’ombe. N’cadidi kuti thimu la amuna lidayenda kukawona Jezu acikamupasa mphaso. M’nthawe imweire bzikhali lini bzacirendo kupereka mphaso kwa wanthu wakubvekera. (1 Wamambo 10:1, 2, 10, 13) Kodi mukudziwa kuti Bibliya limbalewa kuti amuna atatu wale akhali anyakukhulupira nyenyezi, akhacita bza mizimu ndipo akhanamata lini Yahova? Kuthumizira bzimwebzi, iwo alibe kuyenda kukawona Jezu pomwe iye akhali tcece mu thanga la ng’ombe. Iwo adayenda kukawona Jezu patapita nthawe, pomwe Jezuyo akhali ‘mwana’ ndipo akhakhala m’nyumba sikuti mu thanga la ng’ombe.—Mateu 2:1, 2, 11.

9. Kodi Bibliya limbalewa bza wanthu aponi omwe adasekerera ntsiku ya kubadwa?

⁹ Ntsiku yomwe mwana ambabadwa imbakhala ntsiku ya cikondweso kwene-kwene. (Psalymo 127:3) Koma bzimwebzi bzikulatiza lini kuti tin’funika kumbasekerera ntsiku ya kubadwa. Kumbukirani ibzi: Bibliya limbandolewa kokha bza mafesta ya wanthu awiri basi omwe adasekerera ntsiku ya kubadwa. M’bodzi akhali Farawo wa ku Edjipito, ndipo munangoyo akhali Mambo Herode Antipa.  (Werengani Ciyambo 40:20-22; Marko 6:21-29.) Tsono pa wamambo wentsenewa, palibe ne m’bodzi omwe akhanamata Yahova. Kuthumizira bzimwebzi, Bibliya limbalewa lini ne bza mtumiki m’bodzi wa Yahova omwe adasekerera kale ntsiku ya kubadwa.

10. Kodi Akristau wakuyambirira akhayiwona tani nkhani ya kusekerera ntsiku ya kubadwa?

¹⁰ Bukhu linango lidalewa kuti Akristau wakuyambirira “akhakhulupira kuti mwambo wa kusekerera ntsiku yakubadwa ni mwambo wacikunja.” Ndipo mwambo umweyu udacokera ku bzipfunziso bzakunama. Mwa ciratizo, wanthu omwe akhakhala ku Grécia akhakhulupira kuti munthu ali-wentse ambakhotcereredwa na mzimu omwe ukhalipo pomwe munthuyo akhabadwa. Ndipo akhakhulupirambo kuti pakhana mbverano pakati pa mzimuyo na mulungu omwe adabadwa pa ntsiku yomwe munthuyo adabadwa. Kuthumizira bzimwebzi mafesta yakusekerera ntsiku ya kubadwa njakubverana na kukhulupirira nyenyezi.

11. Kodi Yahova ambafuna kuti timbakhale wanthu wakupasa pa ntsiku yakubadwa yokha?

¹¹ Wanthu azinji ambakumbuka kuti ntsiku yakubadwa njakupambulika kwene-kwene pa moyo wawo ndipo ambafuna kucitiridwa bzinthu mwa lufoyi na mwaulemu. Koma tingalatize lufoyi kwa abale na axamwali wathu ntsiku zentse sikuti kokha pa ntsiku yomwe adabadwa. Yahova ambafuna kuti nthawe zentse timbakhale wakupasa. (Werengani Mabasa 20:35.) Nthawe zentse timbakondwa thangwera moyo omwe Yahova adatipasa sikuti kokha pa ntsiku yomwe tidabadwa.—Psalymo 8:3, 4; 36:9.

12. Kodi ntsiku yakufa imbaposa tani ntsiku yomwe tidabadwa?

¹² Cinembo ca Mpalizi 7:1 cimbati: ‘Dzina labwino limbaposa mafuta yabwino, ndipo ntsiku yakufa imbaposa ntsiku yakubadwa.’ Tsono ntsiku yakufa imbaposa tani ntsiku yomwe tidabadwa? Tikabadwa, timbakhala tikanati kucita  cinthu ne na cibodzico, napo cabwino ayai cakuipa. Koma tikaphatisa basa moyo wathu pa kutumikira Yahova, na kucitira wanthu bzinthu bzabwino, timbakonza ‘dzina labwino’ ndipo tikafa Yahova ambatikumbukira basi. (Djobi 14:14, 15) Atumiki wa Yahova ambakumbukira lini ntsiku yawo yakubadwa ayai ya Jezu. Ndipo msinda omwe Jezu adalewa kuti timbacite ni msinda wa kukumbukira infa yace.—Luka 22:17-20; Wahebereu 1:3, 4.

13, 14. Kodi kusekerera Paskwa n’kwakubverana na ciyani?

¹³ Wanthu azinji akambasekerera Paskwa iwo ambakhulupira kuti akukumbukira kumuka kwa Kristu. Tsono kulewa cadidi, kusekerera Paskwa komwe kumbacitika ntsiku zino n’kwakubverana na mulungu mkazi wa m’madandakweca na nyengo ya mainza, dzina lace Eostre. Bukhu linango lidafotokoza kuti umweyu akhalimbo mulungu wakuberekesa. Miyambo inango ya Paskwa njakubverana kwene-kwene na bzimwebzi. Mwa ciratizo, bukhu linango pomwe, lidalewa kuti mazayi “njakufunika kwene-kwene thangwe yambaimirira moyo upsa na kumuka kwa anyakufa.” Ndipo asulo ambaphatisidwa basa kuti ambaimire kubereka. Pamwepa bzikuwonekeratu kuti kusekerera Paskwa kumbabverana lini na kumuka kwa Jezu.

¹⁴ Kodi Yahova ambakomedwa akambawona wanthu akusanganiza miyambo ya bzipembedzo bzakunama na kulamusidwa kwa Mwana wace? Bzikuwonekeratu kuti ne. (2 Wakolinto 6:17, 18) Kulewa cadidi, Yahova alibe kutiuza kuti timbakumbukire kulamusidwa kwa Jezu.

15. Kodi kusekerera gole lipsa kudayamba tani?

¹⁵ Bzomwe wanthu ambacita pa kusekerera gole lipsa bzimbakhala bzakusiyana-siyana. Ndipo m’madziko mazinji wanthu ambaphuphudza na cakulinga cakuti awone kumala kwa gole na kuwonambo kuyamba kwa gole lipsa. Ndipo usiku bumwebu, wanthu ambaledzera na kucita upombo. Kuthumizira bzimwebzi ciyambi ca festa imweyi njacikunja. Bukhu linango lidalewa kuti: “Wanthu wa ku Roma akhawona kuti ntsiku yakuyamba kwa gole ni ntsiku yakulemekeza Janus omwe akhali mulungu wa bzipata, misuwo, ciyambi  na cimaliziro. Dzina la mwezi wa Janeiro lidacokera ku dzina la Janus omwe akhana nkhope ziwiri, ibodzi yakunyang’anisa kutsogolo, inango yakunyang’anisa m’mambuyo.”

16, 17. Kodi tin’funika kukumbukira ciyani tikambakonzekera malowozi?

¹⁶ Malowozi ni msinda wakukondwesa kwene-kwene. Pa dziko lentse la pantsi wanthu ambacita msinda umweyu mu njira zakusiyana-siyana. Ndipo kawiri-kawiri, wanthu ambakumbuka lini momwe idayambira miyambo yomwe imbacitika pa malowozi, tenepo iwo ambadziwa lini kuti miyambo inango idacokera ku bzipfunziso bzacikunja. Tsono Akristau omwe akukonzekera malowozi, an’funika kuwonesesa kuti festa ya malowozi yawoyo yakondwese Yahova. Iwo akadziwa momwe miyambo inango idayambira, an’dzakwanisa kucita bzakusankhula bzabwino.—Marko 10:6-9.

¹⁷ Wanthu winango ambakhulupira kuti miyambo inango ya malowozi imbabweresa ‘mwayi’ kwa wale omwe akulowolana. (Zaiya 65:11) Mwa ciratizo m’mbuto zinango wanthu ambawaza mpunga ayai bzinthu bzinango kwa omwe akulowolanawo. Iwo ambakhulupira kuti kucita bzimwebzi kumbacitisa anyakulowolanawo kukhala na wana, kukhala wakukondwa, kukhala na moyo utali, ndipo ambakhotcereredwa ku mizimu ya kuipa. Tsono Akristau ambatcenkha miyambo ya mitundu iri-yentse yomwe imbabverana na bzipfunziso bza kunama.—Werengani 2 Wakolinto 6:14-18.

18. Kodi ni mitemo iponi ya m’Bibliya yomwe tin’funika kuikumbukira pomwe tikukonzekera malowozi?

¹⁸ Akristau ambafuna kuti festa ya malowozi yawo ikhale yakukondwesa na yakulemekezeka,  ndipo ambafunambo kuti wanthu omwe abwera pa malowozipo akomedwembo. Wanthu omwe acemeredwa ku malowozi yacikristau iwo an’funika lini kulewalewa mafala yakunyoza, yamaika na nthabwala zomwe zinganyazise anyakulowolanawo na wanthu winango. (Mimwani 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Akristau ambatcenkhambo kucita festa mwa ‘kubziwonesera pa bzinthu bzomwe munthu anabzo.’ (1 Juwau 2:16) Penu mukukonzekera kucita malowozi, onesesani kuti ntsiku ya malowozi yanu idzakhale ntsiku yakuti mudzaikumbukire mwakukondwa.—Onani Mafala Yakuthumizira 28.

19, 20. Kodi mwambo wa kumbadzusa makopo m’dzaulu udayamba tani?

¹⁹ Mwambo winango wakudziwika kwene-kwene omwe umbacitika pa malowozi na m’mafesta yanango ni mwambo wakumbamenyesa makopo ayai kumbayadzusa m’dzaulu. Pa mwambo umweyu munthu m’bodzi ambakhala akulatiza kuti akufunira bzabwino anyakulowolanawo, ndipo wanthu winangowo ambadzusa m’dzaulu makopo yawo pa kulatiza kuti akubverana na munthuyo. Kodi Akristau an’funika kumbauwona tani mwambo umweyu?

²⁰ Bukhu linango limbati: “Mwambo wakudzusa makopo m’dzaulu udacokera ku mwambo wacikunja wakupereka ntsembe kwa mirungu yakunama. Ntsembe zimwezi zikhakhala mulopa ayai vinyu ndipo akhazipereka pakufuna kukumbira bzisimbo. Akhapereka mpembo wacigwatho wakuti ‘moyo utali’ ayai wakulewa kuti ‘mukhale na thanzi la bwino.’” Kale-kale, wanthu akhadzusa makopo yawo m’dzaulu pa kukumbira bzisimbo kwa mirungu yawo. Koma Yahova ambapereka lini bzisimbo mu njira imweyi.—Juwau 14:6; 16:23.

21. Kodi Akristau an’funika kutcenkha mafesta ya mtundu uponi?

²¹ Mukanati kusankhula kugumanika pa festa inango ayai ne, mun’funika kubzibvunza kuti: Kodi festa imweyi ni  khalidwe liponi ayai makumbukidwe yaponi yomwe imbalimbisa? Mwa ciratizo mafesta yanango yambaphatanidza kubzina komwe kumbakulisa cikhumbo ca kugonana, kumwa kwene-kwene, na kucita upombo. Ndipo mafestaya yangacitise wanthu kukhala na mtima wakufuna kwene-kwene dziko lawo ayai khalidwe la kugonana amuna ayai akazi okha-okha. Tsono tikambacita nawo mafestaya, kodi tikulatiza kuti timbawenga bzomwe Yahova ambawenga?—Psalymo 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Kodi n’ciyani comwe cingathandize Mkristau kuwona penu angayende ku festa ayai ne?

²² Akristau an’funika kusamala kwene-kwene kuti aleke kumbacita nawo mafesta yomwe yambacitisa wanthu kusaya kulemekeza Mulungu. Mpostolo Paulo adanemba kuti: ‘Penu mukumwa, penu mukudya, ayai penu mukucita cinthu ciri-centse, citani bzinthu bzentse kuti mupase mbiri Mulungu.’ (1 Wakolinto 10:31; onani Mafala Yakuthumizira 29.) N’cadidi kuti mafesta yanango yambabverana lini na bzikhumbo bza kugonana, bzipfunziso bzakunama, ayai kufuna kwene-kwene dziko lawo. Penu mafesta yanango yakupitana lini na mitemo ya m’Bibliya, tingasankhule tekha kugumanika ayai kusaya kugumanika pa festapo. Ndipo tin’funikambo kukumbukira momwe wanthu winango angatokonyedwere na bzomwe tingasankhulebzo.

23, 24. Kodi mungafotokozere tani adzinza wanu thangwe lomwe limbakucitisani kusaya kugumanika m’mafesta yanango?

²³ Bzikuwoneka kuti imwepo mukugumanika lini pomwe pa mafesta yomwe Yahova ambayawenga. Tsono adzinza wanu omwe ni Mboni lini za Yahova angakumbuke kuti imwepo mukucita bzimwebzi thangwe mwasiya kuwafuna ayai mukufuna lini pomwe kumbacita nawo bzinthu. Pinango iwo angakumbuke kuti ni pa nthawe yokha ya festa yomwe adzinza ambakhala pabodzi.  Tenepo, kodi mungacite ciyani? Pana njira zizinji zomwe imwepo mungawatsimikizire nazo kuti mumbawafuna na kuti mumbawawona kuti mbakufunika kwene-kwene. (Mimwani 11:25; Mpalizi 3:12, 13) Mungawacemere kuti mudzaceze nawo pa nthawe zinango.

²⁴ Penu abale wanu akufuna kudziwa thangwe lomwe limbakucitisani kusaya kugumanika m’mafesta yanango, imwepo mungafufudze m’mabukhu yathu, ayai mungapite pa jw.org kuti mugumane nfundo zomwe zingawathandize. Tsono lekani kubziwonesera kuti mumbadziwa kwene-kwene cadidi, ayai kuwangingimiza kuti ambakumbuke ninga momwe mumbakumbukira. Thandizani adzinza wanu kuwona kuti imwepo mwaifufudza nkhaniyo, pomwe mukanati kucita cakusankhula. Cezeranani mwa ulemu na mwakugwa nfuwa ndipo ‘mafala yanu nthawe zentse yan’funika kukhala yabwino, yakuikhidwa munyu.’—Wakoloso 4:6.

25, 26. Kodi abereki angathandize tani wana wawo kufuna nfundo za Yahova?

²⁵ Mpsakufunika kwene-kwene kubvesesa thangwe lomwe limbaticitisa kusaya kugumanika pa mafesta yanango. (Wahebereu 5:14) Cakulinga cathu ni kufuna kukondwesa Yahova. Penu ndife abereki, tin’funika kunyang’ana nthawe kuti tithandize wana wathu kubvesesa na kufuna nfundo za m’Bibliya. Wanawo akayamba kuwona kuti Yahova ngwacadidi, an’dzafunisisa kucita bzinthu bzomwe bzingakondwese Yahovayo.—Zaiya 48:17, 18; 1 Pedru 3:15.

²⁶ Yahova ambakomedwa kwene-kwene akawona kuti tikucita nyongo ya kumunamata mu njira yakuthemera na mwa kusaya cinyengo. (Juwau 4:23) Tsono wanthu azinji ambakumbuka kuti mpsakunesa kukhala wakukhulupirika m’dziko la cinyengoli. Kodi bzimwebzi mpsacadidi? Tin’cezerana bzimwebzi mu nkhani ya kutewera.