Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Msolo 6

Kodi Tingasankhule Tani Masenzeka Yathu?

Kodi Tingasankhule Tani Masenzeka Yathu?

‘Citani bzinthu bzentse kuti mupase mbiri Mulungu.’—1 WAKOLINTO 10:31.

1, 2. Thangwe ranyi tin’funika kusamala kwene-kwene pakusankhula masenzeka?

TIYEZEZERE kuti mukufuna kudya cisapo cibodzi, tsono mwazindikira kuti mbali ibodzi ya cisapoco idabvunda. Kodi mungacite tani? Mun’pitiriza kudya cisapoco? Munitaya cisapoco? Ayai munigwata mbali yakubvundayo muciyitaya, mucidya mbali yabwinoyo?

2 Mwa njira ibodzi-bodziyi, masenzeka yali ninga cisapoci. Masenzeka manango yangakhale yakutsangalaza, koma masenzeka mazinji njakubvunda thangwe yambalimbisa bza unzazi, ciwembo ayai bzamizimu. Tenepo, pomwe imwepo munkucita cakusankhula, mumbakumbuka kuti: “Ndina ufulu bwakucita cakusankhula ciri-centse comwe ndin’funa”? Ayai mumbakumbuka kuti: “Masenzeka yentse njakuipa”? Kodi mumbasankhula mwakusamala masenzeka yanu, ndipo mumbatcenkha masenzeka yakuipa, mucipfatsa na masenzeka yabwino?

3. Kodi n’ciyani comwe tin’funika kukumbukira pakusankhula masenzeka?

3 Tentsenefe timbafuna kusenzeka. Tsono, tin’funika kusankhula bwino masenzekayo. Tenepo, tikanati kusankhula masenzeka, tin’funika kubzibvunza kuti: Kodi masenzeka yomwe ndikusankhulaya, yangatokonye tani uxamwali bwangu na Yahova?

‘CITANI BZINTHU BZENSE KUTI MUPASE MBIRI MULUNGU’

4. Kodi ni mitemo iponi ya m’Bibliya yomwe ingatithandize kusankhula masenzeka mwanzeru?

4 Ifepano tikabzipereka kwa Yahova, timbakhala tinkupicira kuti tin’funa kutumikira Yahovayo pa moyo wathu wentse. (Werengani Mpalizi 5:4.) Timbakhala tinkupicirambo kuti tin’dzacita ‘bzinthu bzentse kuti [tipase] mbiri Mulungu.’ (1 Wakolinto 10:31) Bzimwebzi bzinkuthandauza kuti tidabzipereka kwa Mulungu napo pa nthawe ya kupuma ayai pakupfatsa na masenzeka, sikuti tikakhala pa mitsonkhano pokha ayai tikakhala mu utumiki.

5. N’ciyani comwe tin’funika kucita pa kunamata kwathu Yahova?

5 Bzinthu bzentse bzomwe timbacita, bzimbatokonya kunamata kwathu Yahova. Ndipopa mpostolo Paulo adabvekesa bwino nfundo imweyi pomwe adalewa kuti: ‘Mupereke mathupi yanu ninga ntsembe ya moyo, yakucena na yakubvumika kwa Mulungu.’ (Waroma 12:1) Jezu adalewambo kuti: ‘Umbamufune Yahova Mulungu wako na mtima wako wentse, na moyo wako wentse, na nzeru zako zentse, na mphanvu zako zentse.’ (Marko 12:30) Tenepo, tin’funika kucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti tikondwese Yahova. Kale-kale Ajirayeri akafuna kupereka ntsembe ya cifuwo kwa Yahova, akhafunika kupereka cifuwo cathanzi labwino. Angadapereka cifuwo cakupunduka, Mulungu angadatambira lini ntsembeyo. (Mwambo 22:18-20) Mwa njira ibodzi-bodziyi, Yahova angabvume lini kunamata kwathu penu tina bvuto linango. Bzingacitike tani bzimwebzi?

6, 7. Kodi masenzeka yathu yambatokonya tani kunamata kwathu Yahova?

6 Yahova an’dzabvuma kunamata kwathu pokha-pokha kunamata kwathuko kukakhala kwakucena. (Bzakutonga 15:21) Ndipopa iye adaleweratu kuti: ‘Khalani wakucena, thangwe inepano ndine wakucena.’ (1 Pedru 1:14-16; 2 Pedru 3:11) Kunamata kwathu kungakhale kwakupswipa tikambacita bzinthu bzomwe Yahova ambawenga, ninga kucita bzinthu bzaunzazi, bzaciwembo ayai kucita bzinthu bzamizimu. (Waroma 6:12-14; 8:13) Ndipo tingakalipise Yahova tikambakondwa na bzinthu bzomwe iye ambaipidwa nabzo. Bzimwebzi bzingapswipize kunamata kwathu ndipo kungabvumidwe lini na Yahova. Ndipo bzingadzonge uxamwali bwathu na Yahovayo.

7 Tenepo, kodi tingasankhule tani masenzeka yathu mwanzeru? Kodi ni mitemo iponi ya m’Bibliya yomwe ingatithandize kudziwa masenzeka yomwe njakubvumizika na yakusaya kubvumizika?

WENGANI CAKUIPA

8, 9. Kodi ni mtundu uponi wa masenzeka yomwe tin’funika kutcenkha, ndipo thangwe ranyi?

8 Ntsiku zino pana mitundu yakusiyana-siyana ya masenzeka. Yanango njakubvumizika kwa Akristau, tsono masenzeka mazinji njakusaya kubvumizika. Tsapano mbatiwoneni masenzeka yomwe tin’funika kuyatchenkha.

9 Mafilme mazinji, mawebisaite, TV, vidiyo-geime na nyimbo zizinji bzimbalimbisa unzazi, ciwembo na bzamizimu. Bzinthu bzakuipa kawiri-kawiri bzimbaoneka ninga bzabwino ayai bzakusekesa. Tsono Akristau wacadidi ambakhala tceru kwene-kwene kuti atcenkhe masenzeka yomwe yambabverana lini na mitemo ya Yahova. (Mabasa 15:28, 29; 1 Wakolinto 6:9, 10) Ndipo tikatcenkha masenzeka ninga yamweya, timbalatiza Yahova kuti timbawenga bzinthu bzakuipa.—Psalymo 34:14; Waroma 12:9.

10. Kodi kucita masenzeka yakuipa kumbakhala na bzakutewera bziponi?

10 Wanthu winango ambakumbuka kuti palibe cakuphonyeka kupfatsa na masenzeka yomwe yambalimbisa bzaciwembo, unzazi na bzamizimu. Iwo ambakumbuka kuti: ‘N’ciyani cakuphonyeka? Inepano cipo ndicicita bzinthu bzimwebzi.’ Penu timbakumbuka tenepo, tinkubzinamiza tekha. Bibliya limbati: ‘Mtima umbapumpsa kwene-kwene kuposa cinthu ciri-centse ndipo umbafuna kucita cinthu ciri-centse cakuipa.’ (Jeremiya 17:9) Penu ifepano timbacita bzinthu bzomwe Yahova ambawenga, kodi tingalewe kuti timbawenga bzinthu bzakuipa? Tikambasenzeka na bzinthu ninga bzimwebzi, timbadzafika pakuwona ninga kuti bziribwino. Patsogolo pace, cikumbu-mtima cathu cimbatepa ndipo cimbadzaleka kuticenjeza tikakhala tinkufuna kucita cakusankhula cakuphonyeka.—Psalymo 119:70; 1 Timotio 4:1, 2.

11. Kodi cinembo ca Wagalata 6:7 cimbatithandiza tani kuti tisankhule bwino masenzeka yathu?

11 Mafala ya Mulungu yambatiuza kuti: ‘Ciri-centse comwe munthu an’bzala, cimweco ndico comwe an’dzabvuna.’ (Wagalata 6:7) Mpsakupenukisa lini kuti tikasenzeka na bzinthu bzakuipa na kupita kwa nthawe tin’dzamalizira kucita bzinthu bzakuipabzo. Mwa ciratizo, wanthu winango akhana cizolowezi cakuwona mafilme yomwe yambawonesa bzinthu bzamaika, ndipo bzakutewera bzace bzacitisa kuti iwo acitembo bzinthu bza unzazi. Tsono Yahova ambatipasa thandizo kuti tikwanise kusankhula bwino masenzeka yathu.

PHATISANI BASA MITEMO YA M’BIBLIYA PAKUCITA CAKUSANKHULA

12. Kodi n’ciyani comwe cin’dzatithandiza kuti ticite cakusankhula ca bwino pa nkhani ya masenzeka?

12 Masenzeka manango yambanesa lini kudziwa kuti Yahova ambayawenga ndipo tin’funika kuyatcenkha. Tsono tani penu tin’dziwa lini bwino-bwino kuti masenzekaya ngabwino ayai ne? Yahova alibe kutipasa ndondomeko ya bzinthu bzomwe tin’funika ayai bzomwe tin’funika lini kuwona, kubva na kuwerenga. M’mbuto mwace iye ambafuna kuti tiphatise basa cikumbu-mtima cathu cakupfunzisidwa na Bibliya. (Werengani Wagalata 6:5.) Yahova ambatipasa mitemo yace yomwe ni ntsantsa ya cadidi yomwe imbatipfunzisa kuwona bzinthu ninga momwe iye ambawonera. Mitemo imweyi imbatithandiza kupfunzisa cikumbu-mtima cathu. Ndipo mitemoyo imbatithandiza ‘kuzindikira kufuna kwa Yahova’ komwe kumbatithandiza kucita bzakusankhula bzomwe bzimbakondwesa Yahovayo.—Wayefezo 5:17.

13. Thangwe ranyi Akristau ambakhala na bzakusankhula bzakusiyana pa nkhani ya masenzeka? Tsono n’ciyani comwe Akristau wentse an’funika kucita?

13 Kawiri-kawiri, bzomwe Mkristau angasankhule ninga masenzeka bzingakhale bzakusiyana na Akristau winango. Thangwe ranyi? Thangwe wanthu ambafuna bzinthu bzakusiyana. Ndipo masenzeka yomwe Mkristau munango angawone kuti ngabwino, munango angawone kuti ngakuipa. Na tenepo, Akristau wentse an’funika kutsogoleredwa na mitemo ya m’Bibliya kuti acite bzakusankhula bzabwino. (Wafiripo 1:9) Mitemoyi imbatithandiza kucita masenzeka yomwe njakubvumizika kwa Mulungu.—Psalymo 119:11, 129; 1 Pedru 2:16.

Mitemo ya m’Bibliya imbatithandiza pakusankhula masenzeka

14. (a) Thangwe ranyi mpsakufunika kukumbukira bza nthawe yomwe timbamala pakucita masenzeka? (b) Kodi ni malango yaponi yomwe mpostolo Paulo adapereka kwa Akristau?

14 Cinthu cinango comwe tin’funika kukumbukira, ni nthawe yomwe timbamala pa kucita masenzekayo. Bzimwebzi bzin’tithandiza kuzindikira kuti masenzeka ngakufunika kwa ifepano mpaka paponi. Ninga Akristau, kutumikira Yahova ni cinthu cakufunika kwene-kwene pa moyo wathu. (Werengani Mateu 6:33.) Koma mwakusaya kuzindikira, tingafike pakulekerera masenzeka yacimbatidyera nthawe itali kwene-kwene. Paulo adacenjeza Akristau kuti: ‘Samalani kuti mufambe, sikuti ninga wanthu wakusaya nzeru, koma ninga wanthu wanzeru, mucimbaphatisa bwino basa nthawe yanu.’ (Wayefezo 5:15, 16) Tenepo, tin’funika kumbabziyikhira malire pa nthawe yomwe tingamale pakucita masenzeka ndipo nthawe zentse tin’funika kutsimikiza kuti tinkuikha pa mbuto yakuyamba basa la Mulungu.—Wafiripo 1:10.

15. Kodi tin’funika kumbatcenkha kokha masenzeka yomwe timbadziwa kuti njakuipa?

15 Timbadziwa kuti tin’funika kutcenkha masenzeka yomwe Yahova ambayawenga. Tsono tani pakulewa bza masenzeka yomwe tinkupenukira kuti ngabwino ayai ne? Kodi tin’funika kupitiriza kukhala wakusamala? Kuti mubvesese, ndokumbukirani kuti munkufamba padzulu pa phiri, kodi mungafambe na mphepete paphiripo? Nee. Penu imwepo mumbalemekeza moyo wanu, mun’funika kukhala kutali na ngozi. Mpsibodzi-bodzimbo na momwe tingasankhulire masenzeka yathu. Fala la Mulungu limbatiuza kuti: ‘Fendeza kutali minyendo yako pa cinthu cakuipa.’ (Mimwani 4:25-27) Tenepo, ifepano tin’funika lini kundotcenkha masenzeka yomwe timbadziwa kuti ngakuipa, koma tin’funikambo kumbatcenkha masenzeka yomwe tinkuyapenukira kuti yangakhale yabwino ayai ne ndipo pinango yangadzonge uxamwali bwathu na Yahova.

MBAWONANI BZINTHU NINGA MOMWE YAHOVA AMBAWONERA

16. (a) Kodi bzinango pa bzinthu bzomwe Yahova ambawenga mpsiponi? (b) Kodi tingalatize tani kuti timbawenga bzomwe Yahova ambawenga?

16 Nyakunemba psalymo munango adalewa kuti: ‘Imwe omwe mumbafuna Yahova, wengani cakuipa.’ (Psalymo 97:10) Bibliya limbatipfunzisa bzomwe Yahova ambakumbuka na momwe ambabvera. Bzomwe timbapfunzabzi, bzingatithandize kumbawona bzinthu ninga momwe Yahova ambawonera. Mwa ciratizo, ifepano timbapfunza kuti Yahova ambawenga ‘lirime lakunama, manja yakucosa mulopa wa anyakusaya mulandu, mtima wakukonzera winango bziwembo, [na] nzayo zakuthamangira kucita bzakuipa.’ (Mimwani 6:16-19) Ndipo timbapfunzambo kuti tin’funika kumbatcenkha ‘unzazi, . . . kunamata bzifanikiso, kucita bzamizimu, . . . ntsanje, kufulumiza kukalipa, . . . njiru, kuledzera, madyo ya ciwowo, na bzinthu bzakundendemerana na bzimwebzi.’ (Wagalata 5:19-21) Kodi munkukwanisa kuwona momwe mitemoyi ingakuthandizireni kusankhula bwino masenzeka yanu? Tin’funika kuteweza mitemo ya Yahova pa cakucitika ciri-centse pa moyo wathu, bziribe basa penu tina anzathu ayai tiri tekha. (2 Wakolinto 3:18) N’cadidi kuti bzomwe timbacita pomwe tiri tekha, kawiri-kawiri bzimbalatiza kuti ndife munthu wa mtundu wanyi.—Psalymo 11:4; 16:8.

17. Kodi ni mibvunzo iponi yomwe tin’funika kubzibvunza pomwe tin’funa kusankhula masenzeka?

17 Tenepo, pomwe mun’funa kusankhula masenzeka, bzingakhale bwino kubzibvunza kuti: ‘Kodi cakusankhula canguci cin’tokonya tani uxamwali bwangu na Yahova? Kodi cakusankhulaci cin’tokonya tani cikumbu-mtima cangu?’ Mbatiwoneni pomwe mitemo inango yomwe ingatithandize kusankhula bwino masenzeka.

18, 19. (a) Kodi ni mcenjezo uponi omwe Paulo adapereka kwa Akristau? (b) Kodi ni mitemo iponi yomwe ingatithandize kusankhula bwino masenzeka?

18 Tikakhala tinkusankhula masenzeka yathu, timbakhala tinkusankhula bzinthu bzomwe tin’funa kumbabzikumbukira mu mtima mwathu. Paulo adanemba kuti: ‘Bzinthu bziri-bzentse bzomwe mpsacadidi, bziri-bzentse bzomwe mpsakufunika kwene-kwene, bziri-bzentse bzomwe mpsakulungama, bziri-bzentse bzomwe mpsakucena, bziri-bzentse bzomwe mpsakufunidwa, bziri-bzentse bzomwe n’bza mbiri yabwino, makhalidwe yali-yentse yomwe njabwino, na bzentse bzomwe bziripo bzomwe mpsakutumbizidwa, pitirizani kukumbukira bzinthu bzimwebzi.’ (Wafiripo 4:8) Tikadzaza mu mtima mwathu na bzinthu bzabwino bzomwe Paulo adanembabzi, tingalewe na mtima wentse kuti: ‘Mafala ya pa mulomo pangu na kukumbuka kwa mtima wangu, bzikhale bzakukudekerani, imwe Yahova.’—Psalymo 19:14.

19 Bzibvunzeni kuti: ‘Kodi ndimbadzaza bzinthu bziponi mu mtima mwangu? Pambuyo pa kuwona filme aya bzinthu bzinango pa TV, kodi ndimbakumbukira bzinthu bzabwino na bzakucena? Kodi ndimbapitiriza kukhala na mtendere wa mumtima ndicikhalambo na cikumbu-mtima cakucena? (Wayefezo 5:5; 1 Timotio 1:5, 19) Kodi ndimbabzibva wakutsudzuka kuti ndicite mpembo? Ayai ndimbacita manyazi? Kodi masenzekayo yambandicitisa kuti ndimbakumbukire bzinthu bzaciwembo na bzaunzazi? (Mateu 12:33; Marko 7:20-23) Kodi masenzeka yomwe ndimbasankhula yambandicitisa kuti ndiyambe “kutewezera mkonzedwe wa bzinthuyu”?’ (Waroma 12:2) Mtawiro wathu wakucokera pantsi pa mtima, ungatithandize kuwona kuti n’ciyani comwe tin’funika kucita kuti tipitirize kulimbisa uxamwali bwathu na Yahova. Tin’funika kumbapemba ninga momwe nyakunemba psalymo adapembera kuti: ‘Citisani kuti maso yangu yaleke kuwona bzinthu bzapezi-pezi.’ *Psalymo 119:37.

BZAKUSANKHULA BZATHU BZIMBATOKONYA WINANGO

20, 21. Thangwe ranyi tin’funika kumbalemekeza cikumbu-mtima ca winango pa kusankhula masenzeka?

20 Mtemo unango wakufunika kwene-kwene umbagumanika pa 1 Wakolinto 10:23, 24 omwe umbati: ‘Bzinthu bzentse mpsakubvumizika, koma si bzentse bzomwe mpsakulimbisa. Munthu ali-wentse apitirize kunyang’ana, sikuti phindu la iye yekha basi, koma la winangombo.’ Kukhala na ufulu bwakucita cinthu ciri-centse, bzinkuthandauza lini kuti tin’funika kucita cinthuco. Tin’funika kukumbukira mwakusamala kwene-kwene momwe bzakusankhula bzathu bzingatokonyere abale na mpfumakazi zathu.

21 Munthu ali-wentse ana cikumbu-mtima cakusiyana na winango. Mwa ciratizo, cikumbu-mtima canu cingakubvumizeni kumbawona bzinthu bzinango pa TV. Tsono tani mukadzazindikira kuti bzinthu bzimwebzo bzimbapweteka cikumbu-mtima ca m’bale munango ayai mpfumakazi, kodi mun’dzacita tani? Napo kuti cikumbu-mtima canu cimbakubvumizani, imwepo mungasankhule kuleka kucita bzimwebzo. Thangwe ranyi? Thangwe imwepo mun’funa lini kuphonyera ‘abale wanu’ maka-maka kuphonyera ‘Kristu.’ (1 Wakolinto 8:12) Ifepano tin’funika lini kucita cinthu ciri-centse comwe cingatepese cikhulupiro ca abale wathu.—Waroma 14:1; 15:1; 1 Wakolinto 10:32.

22. Kodi tingalatize tani kuti timbalemekeza cakusankhula ca winango?

22 Tsono tani bzikakhala kuti cikumbu-mtima canu ndico cimbakubvumizani lini kuwona, kuwerenga ayai kucita cinthu cinango, uko winango cikumbu-mtima cawo cimbawabvumiza. Kodi mun’dzacita tani? Pakuti mumbafuna ndipo mumbalemekeza abale wanu, imwepo mun’dzawangingimiza lini kuti ambasankhule bzinthu bzakundendemerana na bzomwe imwepo mumbafuna. Mwa ciratizo, anyakutekenya kandere-ndere ambadziwa kuti winango ambathamangisa kwene-kwene ndipo winango ambafambisa pang’ono-pang’ono, koma wentsenewo ambadziwa kutekenya kandere-ndereyo. Mwa njira ibodzi-bodziyi, imwepo na m’bale munango, mumbatewera mitemo ibodzi-bodzi ya m’Bibliya koma mungakhale na makumbukidwe yakusiyana pa nkhani ya kusankhula masenzeka.—Mpalizi 7:16; Wafiripo 4:5.

23. Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kusankhula bwino masenzeka yathu?

23 Tenepo, kodi n’ciyani comwe cingatithandize kusankhula bwino masenzeka? Tikambaphatisa basa cikumbu-mtima cathu cakupfunzisidwa bwino na Bibliya na kumbalemekezambo cikumbu-mtima ca abale na mpfumakazi zathu, tin’dzacita cakusankhula cabwino. Ndipo tin’dzakhala wakukondwa pakucita ‘bzinthu bzentse kuti [tipase] mbiri Mulungu.’

^ ndi. 19 Ifepano tingagumane mitemo mizinji yomwe ingatithandize kusankhula bwino masenzeka pa Mimwani 3:31; 13:20; Wayefezo 5:3, 4; na Wakoloso 3:5, 8, 20.