Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Msolo 2

Kodi Tingacite Ciyani Kuti Tikhale na Cikumbu-mtima Cabwino?

Kodi Tingacite Ciyani Kuti Tikhale na Cikumbu-mtima Cabwino?

‘Pitirizani kukhala na cikumbu-mtima cabwino.’ —1 PEDRU 3:16.

1, 2. Tikakhala ku mbuto yomwe timbaidziwa lini, thangwe ranyi tingafunikire mtsogoleri? Kodi Yahova adatipasa ciyani kuti cimbatitsogolere?

BZIYEZEZERENI kuti munkufamba mu dambo likulu lomwe mukanati kulipita, ndipo kukucita conzi camphanvu. Imwepo mungatayike mwakusaya kunesa. Kodi mungadziwe tani komwe mun’funika kuyenda? Imwepo mungafunikire munthu omwe ambalidziwa bwino dambo limwelo ayai cinthu cinango kuti cikutsogolereni ninga busula, dzuwa, nyenyezi, mapa na GPS. Kukhala na mtsogoleri mpsakufunika kwene-kwene thangwe kudziwa komwe munkuyenda, kungapulumuse moyo wanu.

2 Tentsenefe timbagumana na bzineso bzizinji, ndipo nthawe zinango tingabzibve ninga kuti tatayika. Koma Yahova adatipasa cikumbu-mtima kuti cimbatitsogolere. (Tiyago 1:17) Tsapano mbatiwoneni kuti cikumbu-mtima n’ciyani ndipo cimbaphata tani basa. Patsogolo pace, tin’pfunza momwe tingapfunzisire cikumbu-mtima cathu, thangwe ranyi tin’funika kulemekeza cikumbu-mtima ca winango, nakuti kukhala na cikumbu-mtima cabwino kumbathandiza.

KODI CIKUMBU-MTIMA N’CIYANI NDIPO CIMBAPHATA TANI BASA?

3. Kodi cikumbu-mtima n’ciyani?

3 Cikumbu-mtima ni mphaso yakupambulika kwene-kwene yakucokera kwa Yahova. Ndipo ni cinthu comwe cimbatithandiza kuzindikira cabwino na cakuipa. Fala lacigirego lakuti ‘cikumbu-mtima’ lomwe limbaphatisidwa basa m’Bibliya, limbathandauza ‘kubzidziwa tekha.’ Cikumbu-mtima cikakhala cinkuphata basa bwino, cimbatithandiza kuzindikira kuti ndife munthu wa mtundu wanyi. Cingatitsogolere pa bzinthu bzabwino ticitcenkha bzinthu bzakuipa. Ndipo cingatithandize kukhala wakukondwa tikacita cakusankhula cabwino, ayai kubzipasa mulandu tikacita cakusankhula cakuphonyeka.—Onani Mafala Yakuthumizira 5.

4, 5. (a) N’ciyani comwe cidacitika pomwe Adamu na Eva adasankhula kusaya kubvera cikumbu-mtima cawo? (b) Kodi ni bziratizo bziponi bza m’Bibliya bzomwe bzimbalatiza momwe cikumbu-mtima cimbaphatira basa?

4 Tentsenefe tingasankhule kubvera cikumbu-mtima cathu ayai ne. Adamu na Eva adasankhula kusaya kubvera cikumbu-mtima cawo, ndipo bzakutewera bzace adacita pikado. Patsogolo pace iwo adayamba kubzipasa mulandu, tsono palibe comwe angadacita. Iwo akhadaphonyera Mulungu. (Ciyambo 3:7, 8) Koma iwo akhali wanthu wakulungamiratu ndipo akhadziwa kuti kusaya kubvera Mulungu, n’kuphonya. Napo bzikhali tenepo, iwo adasankhula kusaya kubvera cikumbu-mtima cawo.

5 Koma mwakusiyana na Adamu na Eva, pakhana wanthu wakuperewera omwe adabvera cikumbu-mtima cawo. Djobi akhali ciratizo cabwino. Pakuti adacita cakusankhula cabwino, iye adalewa na mtima wentse kuti: ‘Mtima wangu un’dzandimanga lini mulandu, ntsiku zentse za moyo wangu.’ (Djobi 27:6) Pomwe Djobi adalewa kuti ‘mtima wangu,’ iye akhalewa bza cikumbu-mtima cace comwe cikhamuthandiza kuzindikira cabwino na cakuipa. Koma mwakusiyana na Djobi, Davide pa nthawe inango adasankhula kusaya kubvera cikumbu-mtima cace ndipo adaphonyera Yahova. Patsogolo pace, iye adadzabzipasa mulandu mwakuti mtima wace ‘udayamba kumenya.’ (1 Samuweri 24:5) Cimweci cikhali cikumbu-mtima comwe cikhauza Davideyo kuti bzomwe akhadacitabzo bzikhali bzakuphonyeka. Mwakubvera cikumbu-mtima cace, Davide adapfunza kuleka kucita pomwe bzakuphonya bzibodzi-bodzibzo.

6. Thangwe ranyi tingalewe kuti cikumbu-mtima ni mphaso yakucokera kwa Mulungu?

6 Napo wanthu omwe ambadziwa lini Yahova, nthawe zinango ambazindikirambo bzinthu bzakuipa na bzabwino. Bibliya limbati: ‘Makumbukidwe yawo yambawagaza ayai kuwatawiriza.’ (Waroma 2:14, 15) Mwa ciratizo, wanthu azinji ambadziwa kuti kupha na kuba n’kuphonyeka. Pomwe iwo ambatcenkha kucita bzinthu bzimwebzi, iwo ambakhala ankubvera cikumbu-mtima comwe Yahova adaciyikha mu mtima mwawo. Iwo ambabvera cikumbu-mtima cawo mwakusaya kuzindikira. Ndipo iwo ambakhala ankutewezambo mitemo ya Mulungu, ayai cadidi ca m’Bibliya comwe Yahova adatipasa kuti cimbatithandize kucita cakusankhula cabwino.

7. Thangwe ranyi nthawe zinango cikumbu-mtima cathu cingaphonye?

7 Koma nthawe zinango cikumbu-mtima cathu cingaphonye. Pakuti ndife wanthu wakuperewera, cikumbu-mtima cathu cingadzongedwe na makumbukidwe yanthu mpaka kudzacita bzinthu bzakuipa. Cikumbu-mtima cabwino cimbabwera lini cokha. (Ciyambo 39:1, 2, 7-12) Koma tin’funika kucipfunzisa kuti cikhale cabwino. Yahova adatipasa mzimu wace wakucena na mitemo ya m’Bibliya kuti itithandize. (Waroma 9:1) Mbatiwoneni tsapano momwe tingapfunzisire cikumbu-mtima cathu.

KODI TINGAPFUNZISE TANI CIKUMBU-MTIMA CATHU?

8. (a) Kodi makumbukidwe na mtima wathu bzingadzonge tani cikumbu-mtima cathu? (b) Kodi tingabzibvunze ciyani tikanati kucita cakusankhula?

8 Wanthu azinji ambakumbuka kuti kubvera cikumbu-mtima, kumbathandauza kucita bzomwe mtima wawo umbafuna. Iwo ambakumbuka kuti akacita ciri-centse comwe mtima wawo ungafune, angakhale na moyo wabwino. Tsono mtima wathu ngwakuperewera ndipo ungatipumpse. Nthawe zinango makumbukidwe yathu yangakhale yamphanvu kwene-kwene mwakuti yangadzonge cikumbu-mtima cathu. Bibliya limbati: ‘Mtima umbapumpsa kwene-kwene kuposa cinthu ciri-centse, ndipo umbafuna kucita cinthu ciri-centse cakuipa. Mbani angaudziwe?’ (Jeremiya 17:9) Tenepo, tingakumbuke kuti cinthu cinango n’cabwino koma cadidi cace cicikhala kuti n’cakuipa. Mwa ciratizo, pomwe Paulo akhanati kukhala Mkristau, akhazunza atumiki wa Mulungu ndipo iye akhakumbuka kuti bzomwe akhacitabzo bzikhali bzabwino, ndipo cikumbu-mtima cace cikhamumanga lini mulandu. Koma na kupita kwa nthawe, iye adadzalewa kuti: ‘Pakuti omwe ambandifufudza ni Yahova.’ (1 Wakolinto 4:4; Mabasa 23:1; 2 Timotio 1:3) Pomwe Paulo adazindikira momwe Yahova akhabvera na bzomwe iye akhacita, adawona kuti akhafunikira kucinja. Bzimwebzi bzinkulatiza kuti tikafuna kucita cakusankhula ciri-centse, tiyambe tabzibvunza kuti: ‘Kodi n’ciyani comwe Yahova akufuna kuti ndicite?’

9. Kodi kugopa Mulungu kumbathandauza ciyani?

9 Tikambafuna munthu munango, timbafuna lini kumusunamisa. Pakuti timbafuna Yahova, timbafuna lini kucita cinthu ciri-centse comwe cingamusunamise. Kugopa kwathu Yahova kun’funika kukhala kukulu kwene-kwene kuti titcenkhe kumusunamisa. Nehemiya ni ciratizo cabwino pa nkhani imweyi. Iye alibe kufuna kuphatisa basa udindo bwace ninga mtongi kuti akhale na cuma. Thangwe ranyi? Iye adalewa kuti ni ‘thangwe ra kugopa Mulungu.’ (Nehemiya 5:15) Nehemiya akhafuna lini kucita cinthu ciri-centse comwe cingadasunamisa Yahova. Ninga Nehemiya, ifepano timbagopa kusunamisa Yahova mwa kutcenkha kumbacita bzinthu bzakuipa. Ifepano tingadziwe bzomwe bzimbakondwesa Yahova mwa kuwerenga Bibliya ntsiku zentse.—Onani Mafala Yakuthumizira 6.

10, 11. Kodi ni mitemo iponi ya m’Bibliya yomwe ingatithandize kucita cakusankhula cabwino?

10 Mwa ciratizo, Mkristau angasankhule kumwa mowa ayai ne. Tsono kodi ni mitemo iponi yomwe ingamuthandize kucita cakusankhula cabwino pa nkhani imweyi? Mbatiwoneni inango ya mitemoyo: Bibliya limbaletsa lini kumwa mowa. M’mbuto mwace, limbalewa kuti vinyu ni mphaso yakucokera kwa Mulungu. (Psalymo 104:14, 15) Koma Jezu adacenjeza ateweri wace kuti aleke ‘kumbamwa kwene-kwene.’ (Luka 21:34) Ndipo Paulo adauza Akristau winango kuti atcenkhe kumbafamba ‘m’maphwando ya baludya na kumwa mwaucidakwa.’ (Waroma 13:13) Iye adalewa kuti bzidakwa, bzin’dzapita ‘lini mu Umambo bwa Mulungu.’—1 Wakolinto 6:9, 10.

11 Akristau angabzibvunze kuti: ‘Kodi nimbawona mowa kukhala wakufunika kwene-kwene? Kodi nimbafunikira kumwa kuti ndiphe manyazi? Kodi nimbakondwa kokha ndikamwa mowa? Kodi nimbakwanisa kumala ntsiku zizinji ne kumwa? * Kodi nimbakwanisa kubziikhira malire pakumwa? Kodi nimbakondwa pakuceza na anzangu napo penu palibe mowa?’ Tingakumbire Yahova kuti atithandize kucita cakusankhula canzeru. (Werengani Psalymo 139:23, 24.) Mu njira imweyi, timbakhala tinkupfunzisa cikumbu-mtima cathu kuti cibvume kutsogoleredwa na mitemo ya m’Bibliya. Koma mbatiwoneni bzinango bzomwe tin’funika kucita pakulewa bza cikumbu-mtima ca winango.

THANGWE RANYI TIN’FUNIKA KUMBALEMEKEZA CIKUMBUMTIMA CA WINANGO?

12, 13. Thangwe ranyi cikumbu-mtima cathu n’cakusiyana na ca winango? Kodi n’ciyani comwe tingacite na munthu omwe ana cikumbu-mtima cakusiyana na cathu?

12 Palibe munthu omwe ana cikumbu-mtima cakundendemerana na ca winango. Cikumbu-mtima canu cingakubvumizeni kucita cinthu cinango pomwe winango cingawabvumize lini kucita. Mwa ciratizo, imwepo mungasankhule kumwa mowa, pomwe winango angasankhule kusaya kumwa. Thangwe ranyi pana kusiyana kumweku?

Cikumbu-mtima cakupfunzisidwa bwino cimbatithandiza kusankhula kumwa mowa ayai ne

13 Nthawe zizinji ni thangwe rakuti timbacita bzinthu mwakubverana na komwe tidabadwira, komwe tidakulira, momwe tidaleredwera, bzomwe bzidaticitikira kale pa moyo wathu na bzinango. Pa nkhani ya kumwa mowa, bzingacitike kuti munthu munango adagumana na bvuto likulu thangwe ra kumwa ndipo adakumbuka bzakusiyiratu kumwako. (1 Wamambo 8:38, 39) Tani mucipasa munthu mowa tsono iye mkulamba, kodi mungacite tani? Kodi mungakhumudwe? Kodi mungamukakamize? Kodi mungamukakamize kuti akuuzeni thangwe ranyi akulamba? Nee, thangwe imwepo mumbalemekeza cikumbu-mtima ca winango.

14, 15. Kodi n’ciyani comwe cidacitika mu nthawe ya Paulo? Kodi ni malango yabwino yaponi yomwe Paulo adapereka?

14 Mu nthawe ya mpostolo Paulo, kudacitika cinthu comwe cidalatiza padeca kuti ali-wentse ana cikumbu-mtima cakusiyana na camwanzace. Mu nthawe imweyire, wanthu akhambagulisa nyama zomwe zikhacoka pa kuperekedwa kwa milungu yakunama ninga ntsembe. (1 Wakolinto 10:25) Paulo akhagula nyama zimwezo acidya ndipo akhawona lini kuphonyeka na bzimwebzi thangwe kwa iye, cakudya centse cikhali cakucokera kwa Yahova. Koma abale winango omwe pakuyamba akhanamatambo bzifanikisobzo, akhawona bzimwebzi mu njira yakusiyana. Iwo akhawona kuti kugula na kudya nyama zimwezi, kukhali kuphonyeka. Tenepo, Paulo angadakumbuka kuti: ‘Ndina ufulu bwa kudya ciri-centse comwe ndin’funa, cikumbu-mtima cangu cinkundimanga lini mulandu.’ Kodi Paulo adakumbuka tenepo?

15 Nee. Paulo alibe kukumbuka tenepo. Kwa iye makumbukidwe na cikumbu-mtima ca abale wace bzikhali bzakufunika kwene-kwene. Paulo adalewa kuti ifepano tin’funika lini ‘kubzikondwesa tekha.’ Iye adathumizira kuti: ‘Napo Kristu caiye alibe kubzikondwesa yekha.’ (Waroma 15:1, 3) Ninga Jezu, Paulo akhacita thupo kwene-kwene na winango kuposa iye yekha.—Werengani 1 Wakolinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Thangwe ranyi tin’funika lini kuyeruza wale omwe cikumbu-mtima cawo cikuwabvumiza kucita cinthu comwe ifepano tikuwona ninga kuti n’cakuphonyeka?

16 Tsono tani tikawona kuti cikumbu-mtima ca m’bale munango cinkumubvumiza kucita cinthu comwe ifepano timbawona ninga n’cakuphonyeka? Ifepano tin’funika kusamala kwene-kwene kuti tileke kumuyeruza ne kuwona ninga kuti ifepano ndife omwe tikucita bwino, ndipo iye akuphonyeka. (Werengani Waroma 14:10.) Yahova adatipasa cikumbu-mtima kuti ciyeruze ifepano basi, sikuti ciyeruze winango. (Mateu 7:1) Tin’funa lini kuti cakusankhula cathu cidzonge ciphatano m’gwere. M’mbuto mwace, tin’funika kucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti tilimbise lufoyi na ciphatano pakati pathu.—Waroma 14:19.

KUKHALA NA CIKUMBUMTIMA CABWINO KUMBATHANDIZA

17. Kodi n’ciyani comwe cimbacitika na cikumbu-mtima ca wanthu winango?

17 Mpostolo Pedru adanemba kuti: ‘Pitirizani kukhala na cikumbu-mtima cabwino.’ (1 Pedru 3:16) Bzakupasa ntsisi mpsakuti, munthu akasaya kubvera mitemo ya Yahova, na kupita kwa nthawe cikumbu-mtima cace cimbadzasiya kuphata basa. Paulo adalewa kuti cikumbu-mtima ninga cimweci, ‘ciri ninga cipsazi cakudindidwa na simbi yakupsa.’ (1 Timotio 4:2) Kodi imwepo mudaxonthedwa kale na simbi yakupsa? Bzimwebzi bzikacitika, khanda lanu limbakhala na cipsazi. Napo cipsazico cicikhuidwa na cinthu, munthuyo ambabva lini. Mu njira ibodzi-bodziyi, munthu akapitiriza kucita cinthu cakuipa, cikumbu-mtima cace cin’dzakhala ninga ‘cipsazi’ ndipo nakupita kwa nthawe cimbadzaphata lini pomwe basa.

Cikumbu-mtima cakupfunzisidwa bwino cimbatithandiza kucita bzakusankhula bzabwino, ndipo cimbatibweresera mtendere na cikondweso ca m’mtima

18, 19. (a) Kodi n’ciyani cimbacitisa munthu kubzimanga mulandu? (b) Kodi tingacite ciyani tikakhala kuti tinkubzimanga mulandu pa pikado zomwe tidacita kale-kale ndipo tidakungula kale?

18 Tikakhala tinkubzipasa mulandu, pinango cikumbu-mtima cathu cimbakhala cinkutiuza kuti tacita cinthu cakuphonyeka. Bzimwebzi bzingatithandize kuzindikira kuti taphonya ticisiya kucita bzomwe tikhacitabzo. Tin’funika kupfunza na bzakuphonya bzathu ticileka kudzabwerezera pomwe. Mwa ciratizo, pomwe mambo Davide adacita pikado, cikumbu-mtima cace cidamuthandiza kuti akungule. Iye adayamba kumbawenga bzomwe adacitabzo ndipo adatsimikiza kubvera Yahova mpaka kale-kale. Davide adalewa na mtima wentse kucokera pa bzomwe bzidamucitikira kuti Yahova ni ‘wabwino ndipo ngwakukonzeka kulekerera.’—Psalymo 51:1-19; 86:5; onani Mafala Yakuthumizira 7.

19 Koma napo pambuyo pa munthu kukungula pikado yomwe adacita, angapitirize kubzipasa mulandu thangwe ra bzomwe akhadacitabzo. Bzimwebzi bzimbawawa kwene-kwene mwakuti bzingacitise munthu kubzibva ninga wakusaya kufunika. Penu imwepo mumbabzibva tenepo, dziwani kuti mungakwanise lini kucinja bzomwe bzidacitika kale-kale. Bziribe basa penu pa nthaweyo mukhadziwa ayai ne kuti bzomwe mukhacitabzo bzikhali bzakuipa, khalani na citsimikizo cakuti Yahova adapfudza pikado zanu. Kwa Yahova imwepo ndimwe wakucena ndipo dziwani kuti tsapano bzomwe munkucita mpsabwino. Napo kuti mtima wanu ungakumangeni basi mulandu, tsono Bibliya limbati: ‘Mulungu ni mkulu kuposa mitima yathu.’ (Werengani 1 Juwau 3:19, 20.) Bzimwebzi bzimbathandauza kuti lufoyi na kulekekerera kwace mpsamphanvu kwene-kwene kuposa makumbukidwe yentse ya kubzipasa mulandu ayai kubva manyazi komwe tingakhale nako. Mungakhale na citsimikizo centse cakuti Yahova adakulekererani. Munthu akabvuma kulekereredwa na Yahova, cikumbu-mtima cace cimbakhala pa mtendere, ndipo ambakhala wakukondwa pakutumikira Mulungu.—1 Wakolinto 6:11; Wahebereu 10:22.

20, 21. (a) Kodi bukhuli linkuthandizani kucita ciyani? (b) Kodi Yahova adatipasa ufulu buponi? Ndipo tin’funika kubuphatisa basa tani?

20 Bukhuli linkuthandizani kupfunzisa cikumbu-mtima canu, ndipo bzimwebzi bzinkucenjezani na kukukhotcererani mu ntsiku zakumalizira zino. Ndipo linkuthandizanimbo kuphatisa basa mitemo ya m’Bibliya pa bzakucitika bzakusiyana-siyana pa moyo wanu. Koma bukhuli lin’tipasa lini ndondomeko ya malamulo pa cinthu ciri-centse. Ifepano timbateweza ‘cakutonga ca Kristu,’ comwe cimbacokera m’mitemo ya Mulungu. (Wagalata 6:2) M’Bibliya mukakhala kuti mulibe lamulo lakuleweratu bzakucita pa nkhani inango timbawona lini kuti ni thangwe, ra kucitira bzinthu bzakuipa. (2 Wakolinto 4:1, 2; Wahebereu 4:13; 1 Pedru 2:16) M’mbuto mwace, timbaphatisa basa ufulu bwathu kuti tiratize lufoyi lathu kwa Yahova.

21 Tikambakumbukira mitemo ya m’Bibliya na kuiphatisa basa, timbapfunzisa ‘mphanvu’ zathu ‘zakuzindikira’ ndipo timbakumbuka ninga momwe Yahova ambakumbukirira. (Wahebereu 5:14) Tikapfunzisa cikumbu-mtima cathu cin’dzatithandiza kucita bzakusankhula bzabwino pa moyo wathu ndipo tin’dzapitiriza kufunidwa na Mulungu.

^ ndi. 11 Adotolo azinji ambalewa kuti mpsakunesa kwene-kwene kuti bzidakwa bzikwanise kumbabziikhira malire pa kumwa. Ndipopa, bzingadakhala bwino kuti andolekeretu na kumwako.