Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Kodi Muna Umboni Bwakukwanira?

Kodi Muna Umboni Bwakukwanira?

Kutawira nkhani yomwe ulibe kuibvesesa, n’kupusa ndipo umbanyala.’MIMWANI 18:13.

NYIMBO: 126, 95

1, 2. (a) Kodi n’ciyani comwe tin’funika kumbacita tikabva nkhani, ndipo n’thangwe ranyi? (b) Kodi tin’cezerana ciyani mu nkhani ino?

TENSENEFE tin’funika kumbapenda mwakusamala kwene-kwene nkhani zomwe tabva kuti tidziwe cadidi pakulewa bza nkhaniyo. (Mimwani 3:21-23; 8:4, 5) Bzimwebzi mpsakufunika kwene-kwene thangwe tikasaya kusamala, Sathani pabodzi na dziko laceri angatipumpse mwakusaya kunesa. (Wayefezo 5:6; Wakoloso 2:8) Tsono kuti tifike pakudziwa cadidi pa nkhani yomwe tabvayo, ifepano tin’funika kukhala na umboni bwakukwanira. Ndipopa pa Mimwani 18:13 pambati: ‘Kutawira nkhani yomwe ulibe kuibvesesa, n’kupusa ndipo umbanyala.’

2 Mu nkhani ino, tiniwona bzomwe bzingacitise kuti nthawe zinango bzikhale bzakunesa kukhala na umboni bwakukwanira pa nkhani yomwe tabva, ticifika pakudziwa cadidi pa nkhaniyo. Ndipo tiniwonambo nfundo na bziratizo bzinango bza m’Bibliya bzomwe bzingatithandize kumbapenda nkhani zomwe tabva.

LEKANI KUMBANDOKHULUPIRA ‘MAFALA YALI-YENSE’

3. Kodi nfundo yakugumanika pa Mimwani 14:15 ingatithandize tani? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lino.)

3 Nsiku zino, ifepano timbabva nkhani mwa njira zakusiyana-siyana. Mwa ciratizo, timbabva nkhani zizinji kucokera pa interneti, pa TV ayai mwa njira zinango zakumwazira nkhani. Ayai tingatambire nkhanizo pa e-mail, mensaje ayai kucita kubva na anzathu. Ndipo nthawe zinango, timbabva nkhani zakusiyana-siyana kabodzi na kabodzi. Tenepo, tin’funika kumbasamala kwene-kwene. N’cadidi kuti axamwali wathu ambakhala na cakulinga cabwino pakutitumizira nkhani zimwezi, tsono pana wanthu winango omwe ambacita utowa kutumizira anzawo nkhani zakunama ayai zomwe ziribe umboni bwakukwanira. Tenepo, ni nfundo iponi ya m’Bibliya yomwe ingatithandize kumbapenda nkhani zomwe timbabvazi? Pa Mimwani 14:15 pambati: ‘Munthu wakusaya kudziwa ambandokhulupira mafala yali-yense, tsono nyakucenjera ambawona bwino komwe ankuyenda.’

4. Kodi cinembo ca Wafiripo 4:8, 9 cingatithandize tani kusankhula nkhani zomwe tin’funa kuwerenga, ndipo n’thangwe ranyi mpsakufunika kwene-kwene kumbakhala na umboni bwakukwanira? (Onani kwadru yakuti “ Bzomwe Bzingatithandize Kukhala na Umboni.”)

4 Tin’funika kukhala na umboni bwakukwanira kuti ticite cakusankhula cabwino ayai kuti tidziwe bzakucita pa bzomwe tabva. Tenepo, tin’funika kukhala wakusamala kwene-kwene pakusankhula nkhani zomwe tin’funa kuwerenga. (Werengani Wafiripo 4:8, 9.) * Ndipo tireke kumbaluza nthawe yathu na kumbawona nkhani zapezi-pezi pa interneti ayai kuwerenga mensaje zakulewa bza nkhani zomwe ziribe umboni. Tin’funikambo kumbatcenkha kupita mu saite za anyakupanduka thangwe iwo ambafuna kutepesa cikhulupiro ca atumiki wa Mulungu na kulewa bzinthu bzakunama pa cadidi ca m’Bibliya comwe timbakhulupira. Nkhani zakunama zimbacitisa munthu kucita bzakusankhula bzakuipa. Tenepo, lekani kumbakumbuka kuti nkhani zimwezi zingakutokonyeni lini.—1 Timotio 6:20, 21.

5. Kodi ni gunkha liponi lomwe Ajirayeri adabva ndipo lidawatokonya tani?

5 Nkhani zakunama zingabwerese ngozi ikulu. Mwa ciratizo, Mozeji adatumiza azondi 12 kuti akazondere Dziko Lakupiciridwa. Tsono pomwe azondiwo adabwerera, 10 wa iwo adadzalewa bzinthu bzakunama. (Mirewengo 13:25-33) Iwo adalewa bzinthu bzizinji bzakunama ndipo Ajirayeri adabva mantha kwene-kwene, mwakuti adataya mtima. (Mirewengo 14:1-4) Kodi n’thangwe ranyi iwo adabva mantha? Pinango iwo akhakumbuka kuti bzomwe azondi 10 wale adalewa bzikhali bzacadidi, thangwe azinji wa iwo akhalewa bzibodzi-bodzi. Tsono pakhana azondi awiri omwe adalewa cadidi pakulewa bza Dziko Lakupiciridwalo, koma napo bzikhali tenepo, Ajirayeriwo alibe kuwakhulupira. (Mirewengo 14:6-10) Ndipo m’mbuto mwakunyang’ana umboni bwakukwanira pa nkhaniyo na kukhulupira Yahova, iwo adakhulupira magunkha yomwe adabvayo.

6. Tikabva nkhani zakupasa nsisi pakulewa bza atumiki wa Yahova, kodi n’thangwe ranyi tin’funika lini kudabwa?

6 Kodi n’thangwe ranyi tin’funika kukhala wakusamala maka-maka tikabva nkhani zakulewa bza atumiki wa Yahova? Lekani kuyebwa kuti Bibliya limbalewa kuti nyamadulanthaka wanthu Sathani ni ‘nyakunamizira abale wathu.’ (Cibvumbulutso 12:10) Ndipo Jezu adalewambo kuti anyakutsutsa angadatilewera ‘mwakunama bzinthu bzakuipa.’ (Mateu 5:11) Tenepo tikambakumbukira mafalaya, ifepano tin’dzadabwa lini na nkhani zakupasa nsisi zomwe tingabve pakulewa bza atumiki wa Yahova.

7. Kodi ni mibvunzo iponi yomwe tingabzicite pomwe tinati kutumiza e-mail ayai mensaje?

7 Kodi imwepo mumbafuna kutumizira axamwali wanu e-mail ayai mensaje? Ndipo tani mukabva bza nkhani ayai cakucitika cinango, kodi mumbabzibva ninga mtola nkhani omwe ambafuna kumwaziratu nkhaniyo pa nthawe imweyoletu? Tsono mukanati kutumiza e-mail ayai mensaje, mbabzibvunzani kuti: ‘Kodi nkhaniyi njacadidi? Kodi ndina umboni bwakukwanira pa nkhaniyi?’ Penu imwepo mulibe citsimikizo pa nkhaniyo, mungakhale munkumwaza magunkha. Tenepo, penu mulibe umboni bwakukwanira pa nkhaniyo, lekani kuitumiza, ipfudzeni.

8. Kodi n’ciyani comwe anyakutitsutsa adacita m’madziko manango, ndipo tingatcenkhe tani kumbathandizira magunkha ninga yamweya?

8 Pana thangwe linango la kukumbukira bwino pomwe tikanati kutumiza e-mail ayai mensaje. Mwa ciratizo, m’madziko manango, basa lathu lakupalizira limbaletsedwa. Tenepo, anyakutsutsa m’madziko yamweya ambamwaza utowa nkhani zakunama na cakulinga cakufuna kugopswa abale wathu ayai kuwacitisa kuti aleke kumbakhulupirana. Bzimwebzi bzidacitikambo m’mbuyomu pa nthawe ya União Soviética wakale. Pa nthaweyi pakhana gulu la mphanvu za umangi lakucemeredwa KGB, gululi lidamwaza gunkha lakulewa kuti abale winango wa udindo, akhadasiya kukhala Mboni za Yahova, acikhala ku mbali yawo. * (Onani mafala ya m’nyansi.) Mpsakupasa nsisi kuti abale azinji adakhulupira magunkhaya ndipo adasiya gulu la Yahova. Na kupita kwa nthawe, azinji wa iwo adadzabwerera, koma winango alibe. Bzimwebzi bzidacitika thangwe iwo adalekerera kuti nkhani zakunama zidzonge cikhulupiro cawo. (1 Timotio 1:19) Kodi tingatcenkhe tani kuthandizira magunkha ninga yamweya? Mwa kuleka kumbamwaza nkhani zakuipa ayai zomwe ziribe umboni. Ndipo tin’funikambo lini kumbakhulupira bzense bzomwe timbabva, m’mbuto mwace, tin’funika kumbakhala na umboni bwakukwanira pa bzomwe timbabvabzo.

NKHANI YOMWE IRIBE UMBONI BWAKUKWANIRA

9. Kodi n’ciyani comwe cingacitise kuti bzikhale bzakunesa kudziwa cadidi pakulewa bza nkhani inango?

9 Nthawe zinango, ifepano timbabva nkhani zomwe n’zacadidi koma ziribe umboni bwakukwanira. Bzimwebzi bzimbacitisa kuti bzikhale bzakunesa kudziwa cadidi ca nkhaniyo. Ndipopa tin’funika lini na pang’onopo kukhulupira nkhani yomwe inkundolewa mbali ibodzi yokha yacadidi. Tenepo, n’ciyani comwe tingacite kuti tireke kupumpsidwa na nkhani ninga zimwezi?—Wayefezo 4:14.

10. Kodi n’thangwe ranyi Ajirayeri winango akhafuna kukamenyana na abale wawo, tsono n’ciyani comwe cidawathandiza kuleka kucita bzimwebzo?

10 Tingapfunze bzizinji pa nkhaniyi kucokera pa bzomwe bzidacitikira Ajirayeri omwe akhakhala kumadokero kwa mkulo wa Joridano, mu nthawe ya Djosuwe. (Djosuwe 22:9-34) Iwo adabva kuti Ajirayeri winango omwe akhakhala kumabvadzuwa kwa Joridano, akhadamanga mphatso pafupi na mkuloyo. Bzimwebzi bzikhali bzacadidi, koma ikhali kokha mbali ibodzi ya nkhaniyi. Ndipo bzimwebzi bzidacitisa Ajirayeriwo kukumbuka kuti abale wawo wa kumabvadzuwa wale akhadapandukira Yahova, tenepo adacita makonzedwe yakuti akamenyane nawo. Tsono anati kuyenda kukamenyana nawo, Ajirayeri omwe akhakhala kumadokerowo adatumiza amuna winango kuti akafufudze nkhaniyo kuti akhale na umboni bwakukwanira. Kodi n’ciyani comwe iwo adazindikira? Iwo adawona kuti mphatso yomwe abale wawowo akhadamanga, ikhali lini yakuti ambaperekere nsembe kwa mirungu yakunama, koma ikhali umboni bwakuti iwo akhanamata Yahova. Kulewa cadidi, Ajirayeri winangowo adakomedwa kwene-kwene thangwe ra kuyamba kufufudza nkhaniyo kuti akhale na umboni bwakukwanira, anati kuyenda kukamenyana na abale wawowo.—Werengani Djosuwe 22:9-12. *

11. (a) Kodi Mefibozete adacitiridwa tani bzinthu bzakusaya cirungamo? (b) N’thangwe ranyi Davide adacitira Mefibozete bzinthu bzakusaya cirungamo?

11 Nthawe zinango, ifepano tingasuname thangwe rakuti wanthu ankumwaza nkhani inango yakulewa bza ife, yomwe inkulewa lini mbali zense. Bzimwebzi ndibzo bzomwe bzidacitikira Mefibozete. Mambo Davide akhadapasa Mefibozete munda wa yavu wace Sauli. (2 Samuweri 9:6, 7) Koma na kupita kwa nthawe, Davide adabva nkhani inango yakulewa bza Mefibozete. Tsono m’mbuto mwakufufudza nkhaniyo kuti akhale na umboni bwakukwanira, iye adatengera Mefibozete mundayo. (2 Samuweri 16:1-4) Pomwe Davide adagumana na Mefibozete aciceza naye bza nkhaniyi, iye adazindikira kuti akhadaphonyera kwene-kwene Mefibozeteyo. Tenepo iye adamubwezera pomwe mundayo, koma adamupasa mbali ibodzi yokha. (2 Samuweri 19:24-29) Bzingadakhala kuti Davide adayamba wafufudza nkhaniyo kuti akhale na umboni m’mbuto mwakucita bzinthu kokha mwa kundobva, Mefibozete angacitiridwa lini bzinthu bzakusaya cirungamobzi.

12, 13. (a) Kodi n’ciyani comwe Jezu adacita pomwe adanamiziridwa na wanthu? (b) Kodi n’ciyani comwe tingacite munthu akatinamizira cinthu?

12 Kodi n’ciyani comwe mungacite penu munthu ankumwaza magunkha pakulewa bza imwepo? Bzimwebzi ndibzo bzomwe bzidacitikira Jezu pabodzi na Juwau Batista. (Werengani Mateu 11:18, 19.) * Tsono n’ciyani comwe Jezu adacita? Iye alibe kuphatisa basa nthawe na mphanvu zace kuti awonese kuti bzomwe iye akhalewa bzikhali bzacadidi, m’mbuto mwace, adawauza kuti akhale na umboni bwakukwanira pa nkhanizo. Ndipo adacita bzimwebzi thangwe akhafuna kuti wanthuwo ambakhale tceru pa bzomwe iye akhacita na kupfunzisa. Ndipopa iye adalewa kuti: ‘Nzeru imbadziwika kuti njakulungama thangwe ra mabasa yace.’—Mateu 11:19.

13 Tingapfunze bzizinji na bzomwe Jezu adacitabzi. Nthawe zinango wanthu angatilewe kuipa ayai angatinamizire bzinthu, ndipo tingacite thupo kuti mbiri yathu ingadzongeke. Tsono momwe timbacitira bzinthu pa moyo wathu bzimbalatiza momwe ifepano tiriri. Ndipo tikambatewezera Jezu, khalidwe lathu labwino lin’dzalatiza kuti bzinthu bzense bzomwe tidanamiziridwa mpsakunama.

KODI MUMBABZITHEMBA KWENE-KWENE?

14, 15. Kodi n’thangwe ranyi tin’funika lini kumbathemba luso lathu lakukumbuka?

14 Tawona kale kuti nthawe zinango, bzingakhale bzakunesa kudziwa cadidi pakulewa bza nkhani inango. Tsono cinthu cinango comwe cimbacitisa bzimwebzi ni kuperewera kwathu. Pinango tingakhale kuti tinkutumikira Yahova kwa magole mazinji, ndipo thangwe ra bzimwebzi tina luso kwene-kwene. Ayai pinango tingambalemekezedwe na anzathu thangwe ra luso lathu lakukumbuka bwino lomwe tinalo. Tsono, kodi limweri lingakhale bvuto?

15 Inde, lingakhale. Pakuwona kuti wanthu ambatilemekeza thangwe ra luso lathu, ifepano tingayambe kumbabzithemba na kumbakhulupira kwene-kwene luso lathulo. Tenepo, tingafike pa kumbakumbuka kuti tinkubvesesa nkhani ayai cakucitika cinango, napo kuti tiribe umboni bwakukwanira pa nkhaniyo. Kulewa cadidi, imweyi ingakhale ngozi ikulu kwene-kwene! Ndipopa Bibliya limbaticenjeza kuti tin’funika lini kumbathemba luso lathu lakubvesesa bzinthu.—Mimwani 3:5, 6; 28:26.

16. Kodi n’ciyani comwe cinkucitika ku restaurante, ndipo n’ciyani comwe Tom ankukumbuka?

16 Mwa ciratizo ,tiyezeze kuti mkulu wa gwere omwe ngwacikulire na waluso kwene-kwene wakucemeredwa Tom, wayenda ku restaurante usiku ndipo kumweko iye ankuwona mkulu munango wakucemeredwa John adakhala ndipo ankuceza na mkazi omwe ngwace lini. Bzinkuwoneka kuti awiriwo apfatsa kwene-kwene ndipo iwo ankuceza, acimbaseka na kukolombexana. Pakuwona bzimwebzi Tom ankucita thupo kwene-kwene, ndipo ankubzibvunza kuti: ‘Kodi John wasiya kukhala wakukhulupirika kwa mkazace? Tsono akalambana na mkazace ule, kodi bzinthu bzin’khala tani na wana wale?’ Tom adawona kale bzimwebzi bzinkucitika m’mbuyomu, sikuti n’kuyamba. Tenepo bzingadakhala kuti imwepo ndimwe Tom, kodi mungadacita tani?

 17. Kodi n’ciyani comwe Tom wazindikira ndipo tinkupfunza ciyani na ciratizoci?

17 Mbatikumbukireni pang’ono bza cakucitikaci. Napo kuti Tom ankukumbuka kuti John wasiya kukhala wakukhulupirika kwa mkazace, kodi iye ana umboni bwakukwanira pa nkhaniyi? Usiku bumweboletu Tom ankupfuwira mtedwe John kuti adziwe bza mkazi omwe akhaceza naye ule, ndipo John ankumuuza kuti ni mpfumakazi yace yomwe yabwera kucokera kutali. John na mpfumakazi yaceyi akhawonana lini kwa magole mazinji. Ndipo pakuti mpfumakazi yaceyi ingadakhalisa lini ndipo John akhalibembo nthawe izinji, adandopangana kuti akawonane ku restaurante, acidyerambo pabodzi ndipo mkazace pakhalibe thangwe alibe kukwanisa kubwera. Tenepo, Tom ankukomedwa kwene-kwene pakuwona kuti alibe kuuza munthu bza cakucitikaci pabodzi na bzomwe iye akhakumbuka. Kodi tikupfunza ciyani na ciratizoci? Tinkupfunza kuti bziribe basa magole yomwe tinkutumikira Yahova, ifepano tin’funika kumbakhala na umboni bwakukwanira kuti tidziwe cadidi pa nkhani iri-yense.

18. Kodi n’ciyani comwe cingaticitise kukhulupira nkhani zakunama zakulewa bza abale wathu?

18 Nthawe zinango, bzingakhale bzakunesa kwene-kwene kukhala na umboni bwakukwanira pa nkhani inango yakulewa bza m’bale omwe timbabverana lini naye. Tikambandokumbukira bzomwe tidaphonyerana na abale wathu, ifepano tin’dzayamba kumbawawona kuipa. Ndipo bzimwebzi bzingacitise kuti ifepano tikhulupire nkhani iri-yense yomwe tingabve pakulewa bza m’baleyo, napo kuti tiribe umboni bwakulatiza kuti nkhaniyo njacadidi. Kodi tinkupfunza ciyani na nfundo imweyi? Tikambakumbukira ayai kuwona kuipa abale wathu, tin’dzakhulupira nkhani zomwe ziribe umboni bwakukwanira. (1 Timotio 6:4, 5) Tenepo, tin’funika kumbacoseratu makumbukidwe yakuipa yomwe tingakhale nayo mu mtima mwathu, ninga njiru na nsanje. Ndipo tireke kuyebwa kuti Yahova ambafuna kuti timbafune abale wathu na kumbawalekerera na mtima wathu wense.—Werengani Wakoloso 3:12-14. *

NFUNDO ZA M’BIBLIYA ZINGATITHANDIZE

19, 20. (a) Kodi ni nfundo ziponi za m’Bibliya zomwe zinkulatiza kufunika kwa kumbapenda nkhani zomwe tabva? (b) Kodi tin’dzacezerana ciyani mu nkhani yakutewera?

19 Nsiku zino mpsakunesa kwene-kwene kukhala na umboni bwakukwanira na kudziwa cadidi pa nkhani zomwe timbabva. Thangwe ranyi? Thangwe rakuti nkhani zizinji zomwe timbabva zimbakhala lini na umboni bwakukwanira ayai zimbandolewa mbali ibodzi yokha ya nkhaniyo, ndipo thangwe linango ndakuti ndife wakuperewera. Tsono n’ciyani comwe cingatithandize? Ni kuphatisa basa nfundo za m’Bibliya. Mwa ciratizo, nfundo ibodzi imbalewa kuti n’kupusa munthu kutawira nkhani yomwe alibe kuibvesesa. (Mimwani 18:13) Nfundo inango imbatithandiza kuwona kuti tin’funika lini kumbakhulupira bzense bzomwe timbabva tinati tawona penu mpsacadidi ayai ne. (Mimwani 14:15) Ndipo tin’funika lini kumbathemba kwene-kwene luso lathu la kubvesa bzinthu, bziribe basa magole yomwe tinkutumikira Yahova. (Mimwani 3:5, 6) Nfundo za m’Bibliya zin’dzatithandiza tikambafufudza umboni kuti tidziwe cadidi pakulewa bza nkhani zomwe timbabva na kucita bzakusankhula mwanzeru.

20 Tsono pana thangwe linango lomwe lingacitise kuti bzikhale bzakutinesa kudziwa cadidi pa cakucitika cinango. Ninga wanthu, ifepano kawiri-kawiri timbayeruza anzathu thangwe ra bzomwe timbawona. Mu nkhani yakutewerayi tin’dzawona bzomwe bzingaticitise kumbayeruza anzathu ndipo tin’dzawonambo momwe tingatcenkhere kucita bzimwebzi.

^ ndi. 4 Wafiripo 4:8 Pakumalizira abale, bzinthu bziri-bzense bzomwe mpsacadidi, bziri-bzense bzomwe mpsakufunika kwene-kwene, bziri-bzense bzomwe mpsakulungama, bziri-bzense bzomwe mpsakucena, bziri-bzense bzomwe mpsakufunidwa, bziri-bzense bzomwe mpsambiri yabwino, makhalidwe yali-yense yomwe njabwino na bzense bzomwe bziripo bzomwe mpsakutumbizidwa, pitirizani kukumbukira bzinthu bzimwebzi. 9 Bzinthu bzomwe mudapfunza na kubzibvuma, bzomwe mudabva na bzomwe mudabziwona kwa ine, citani bzimwebzo; ndipo Mulungu wa mtendere an’dzakhala namwe.

^ ndi. 8 Onani Anuário das Testemunhas de Jeová ya 2004, matsamba 111-112 na ya 2008, matsamba 133-135.

^ ndi. 10 Djosuwe 22:9 Pambuyo pa bzimwebzi, wana wa Rubeni, wa Gadi na mbali ibodzi ya dzinza la Manase, adacoka ku Silo komwe kukhana Ajirayeri winango m’dziko la Kanani, acibwerera ku dziko la Gileyade, dziko lomwe adapasidwa na Mozeji mwakuuzidwa na Yahova kuti akhale. 10 Pomwe adafika m’cigawo ca Joridano, ku dziko la Kanani, dzinza la Rubeni, la Gadi pabodzi na mbali ibodzi ya dzinza la Manase adamanga mphatso pafupi na Joridano. Ndipo mphatsoyo ikhali ikulu kwene-kwene. 11 Patsogolo pace, Ajirayeri winango wale adabva bzimwebzo, ndipo adalewa kuti: ‘Onani! Wana wa Rubeni, wa Gadi na mbali ibodzi ya dzinza la Manase amanga mphatso m’malire mwa dziko la Kanani, m’cigawo ca Joridano ku mbali ya Ajirayeri.’ 12 Pomwe Ajirayeriwo adabva bzimwebzo, gulu lawo lense lidakonkhana pabodzi ku Silo kuti likamenyane nawo.

^ ndi. 12 Mateu 11:18 Mwakundendemerana na bzimwebzi, Juwau adabwera, ndipo akhadya lini ne kumwa. Tsono wanthu akhambamulewa kuti: ‘Ana madimonyo.’ 19 Kudabwera Mwana wa munthu ndipo akhadya na kumwa, koma wanthu akhati: ‘Onani! Munthu omwe n’nyamingululi na nyakufunisisa vinyo, xamwali wa anyakukhomesa mitsonkho na wa anyakucita pikado.’ Mwa njira iri-yense, nzeru imbadziwika kuti njakulungama thangwe ra mabasa yace.

^ ndi. 18 Wakoloso 3:12 Tenepo ninga wanthu wakucita kusankhulidwa na Mulungu, wakucena na wakufunidwa, bvalani lufoyi likulu, kucitira winango nsisi, kudeka mtima, kubzicepswa m’makumbukidwe, kufatsa na kupirira. 13 Pitirizani kupirirana na kulekererana na mtima wense napo penu alipo omwe ana mathangwe yakudandaulira mwanzace. Ninga momwe Yahova adakulekererani na mtima wense, imwepo mucitembo tenepoyo. 14 Tsono kuthumizira pa bzensenebzi, bvalani lufoyi, pakuti limbaphatanidzisa wanthu mwamphamvu kwene-kwene kuposa cinthu ciri-cense.