Mibvunzo Yakucokera kwa Anyakuwerenga
Kodi Akristau angaphatise basa DIU (cirezi cakuikhidwa mu cibereko) ninga njira ya cirezi kuti mkazi aleke kutenga mimba?
Pa nkhani imweyi, Akristau wakulowolana an’funika kucita cakusankhula comwe cingawacitise kukhala na cikumbumtima cabwino. Kuti acite bzimwebzi, iwo an’funika kudziwa bwino momwe DIU imbaphatira basa na momwe angaphatisirembo basa mitemo ya m’Bibliya.
Yahova kawiri kense adapereka cakutonga cakuti: ‘Balanani, muwande.’ (Ciyambo 1:28; 9:1) Ulendo bwakuyamba adapereka kuna Adamu na Eva, ndipo ulendo bwaciwiri adapereka kuna Nowe pabodzi na banja lace cigumula ca madzi citamala. Tsono Bibliya limbalewa lini kuti Akristau an’funika kuteweza cakutongaci ayai ne. Tenepo anyakulowolana ali-wense an’funika kusankhula cirezi comwe angaphatisire basa pakufuna kuwona kuti angakhale na wana angasi ayai kuti ni lini pomwe angafune kukhala na mwana munango. Kodi ni nfundo ziponi zomwe an’funika kuzikumbukira?
Anyakulowolana wacikristau akafuna kusankhula njira iri-yense ya cirezi, iwo an’funika kuphatisa basa mitemo ya m’Bibliya yakulewa bza nkhaniyo. Akristau an’funika lini kuphatisa basa mtundu wa cirezi omwe ungagwatize moyo wa mwana omwe ankukula m’mimba. Ndipopa iwo an’funika kutcenkha kuphatisa basa cirezi comwe cingataise mimba, pakuti kutaya mimba ni pikado pa maso pa Mulungu. (Kufuluka 20:13; 21:22, 23; Psalymo 139:16; Jeremiya 1:5) Tsono tani bza kuphatisa basa cirezi ca mtundu wa DIU?
Nkhani imweyi idafotokozedwa mu A Sentinela ya 1 Janeiro, 1980 matsamba 31-32. Pa nthaweyo DIU kakhali kacinthu ka plastico komwe kakhaikhidwa m’cibereko kuti mkazi aleke kutenga mimba. Ndipo revistayi idalewa kuti pakhalibe cidziwiso cakukwanira ca momwe DIU imbaphatira basa. Masiyentista mazinji yakhalewa kuti kacinthuka kakhacitisa kuti bwamuna buleke kugumana na dzai m’cibereko. Bzimwebzi bzikhacitisa kuti moyo wa mwana uleke kuyamba.
Koma bzikhawoneka kuti nthawe zinango bwamuna bukhagumana na dzai m’cibereko ndipo kugumanako kukhacitisa kuti mkazi ayambe kukhala na mimba. Dzai lakugumana na bwamunalo likhakulira pambali ayai likhayenda kukakulira m’cibereko. Tsono DIU ikhatazisa dzairo kukhazikika m’mbali mwa cibereko, ndipo bzimwebzi bzikhacitisa kuti mimbayo icoke. Na tenepo, bzimwebzi bzikhawonedwambo kuti nkutaya mimba. Revistayo idalewa kuti: “Mkristau omwe akufuna kudziwa penu cirezi ca DIU n’cakuthemera, an’funika kukumbukira bwino-bwino nfundo za m’Bibliya zakulewa bza kulemekeza moyo.”—Psalymo 36:9.
Kucokera pomwe nkhani imweyi idacosedwa mu 1980 mpaka nthawe ino, kodi masiyentista yayenda patsogolo pa nkhani ya DIU?
Inde. Tsapano pana mitundu miwiri ya DIU. Mtundu ubodzi ngwa mkuwa ndipo udayamba kugumanika m’magole ya m’ma 1988 ku Estados Unidos. Ndipo mtundu munango ngwa hormona ndipo udayamba kugulisidwa mu gole la 2001. Kodi timbadziwanyi bza kaphatidwe basa ka ma DIU yamweya?
DIU ya mkuwa: Ninga momwe bzalewedwa kale, DIU imbacitisa kuti bwamuna butazire kugumana na dzai mu cibereko. Kuthumizira bzimwebzi, DIU ya mkuwa imbapha bwamunabo. * (Onani mafala ya m’nyansi.) Ndipo DIU ya mkuwayo imbacinjisa mkati mwa cibereko kuti mukhale mwakuterera.
DIU ya hormona: Ni mtundu munango wa DIU omwe umbweresa mkati mwa cibereko ma hormona yakundendemerana na yomwe yambagumanika mu cirezi ca pilula. Kaphatidwe basa ka DIU imweyi, kambandendemerana na ma DIU manango, koma yamweya yambabweresa ma hormona mu cibereko. Kwa akazi winango, bzimwebzi bzimbacitisa kuti mu cibereko cawo muleke kukonzeka mazai, ndipo bzimwebzi bzimbatazisa akaziwo kutenga mimba. Ndipo ma DIU ya hormona yambacitisa kuti mkati mwa cibereko mukhale mwakuterera. * (Onani mafala ya m’nyansi.) Kuthumizira bzimwebzi, ma hormona yambacitisambo kuti madzi ya m’ciberekero yakhale yakukhota, bzomwe bzimbacitisa kuti bwamuna butazire kucoka ku cidzo ca mkazi kupita mu cibereko.
Ninga momwe tawonera, mitundu miwiri ya DIU imbacinja m’mbali mwa cibereko. Tsono tani bzicicitika kuti mazai yakonzeka mu cibereko ndipo dzai libodzi laphatana na bwamuna? DIU imbacitisa kuti dzai litazire kuphatirira m’mbali mwa ciberekoco. Bzimwebzi bzikuthandauza kuti napo dzairo licipita mu ciberekomo, lin’kwanisa lini kukula ndipo bzingacitise kuti mimba imaliretu paciyambi. Tsono, masiyentista yambalewa kuti bzimwebzi bzimbacitika lini kawiri-kawiri, ndipo yambalewambo kuti bzimwebzi bzingacitikembo kwa omwe ambaphatisa basa cirezi ca mapilula.
Tenepo, palibe munthu omwe angatsimikize kuti DIU ya mkuwa ayai ya hormona ingatazisedi dzai kukhuyana na bwamuna. Mwakubverana na nfundo zomwe zafotokozedwa kale padzuluzi zomwe zabvekesa kuti DIU imbatazisa dzai liri-lense kukhuyana na bwamuna, masiyentista yambalewa kuti bzingakhale bzakunesa kuti mkazi atenge mimba.
Akristau omwe an’funa kuphatisa basa DIU, bzingakhale bwino kucezerana na dotolo wawo bza mitundu ya DIU yomwe iripo ku mbuto yomwe ambakhala. Bzingakhalembo bwino kubvunza bza phindu na mabvuto yomwe mkazi angakhale nayo. Tsono iwo an’funika lini kubvumiza kuti munthu munango ne dotolo, awasankhulire bzakucita. (Waroma 14:12; Wagalata 6:4, 5) Anyakulowolanawo ndiwo ana udindo bwa kucita cakusankhula. Iwo an’funika kucita cakusankhulaco ali pabodzi, ndipo cakulinga cawo cikulu cikhale kukondwesa Yahova na kukhala na cikumbu-mtima cakucena.— Ndendemezerani na 1 Timotio 1:18, 19; 2 Timotio 1:3.
^ ndi. 8 Kabukhu kanango ka Serviço Nacional de Saúde m’dziko la Inglaterra kambalewa kuti: “DIU yomwe ina mkuwa muzinji imbaphata bwino basa. Bzomwe bzikuthandauza kuti pa akazi wense omwe ambaphatisa basa cirezi ca DIU pa gole, pinango ni m’bodzi yekha omwe angakhale na mimba. Koma DIU yomwe ina mkuwa wakucepa, mphanvu yace njakucepambo.”
^ ndi. 9 Thangwe rakuti DIU ya hormona imbacitisa kuti mkati mwa cibereko mukhale mwakuterera, adotolo winango ambapereka DIU ya hormona kwa akazi wakulowodwa na wakusaya kulowodwa omwe ana bvuto la kusamba nsiku zizinji.
