1. Kodi n’ciyani comwe Marta akhakhulupira kuti cingadadzacitika na m’bale wace Lazaro? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lino.)

MARTA, xamwali wa pamtima wa Jezu omwe akhalimbo nyakupfunza wace, akhadasunama kwene-kwene thangwe ra kufa kwa m’bale wace Lazaro. Kodi cikhalipo cinthu comwe cingadamutsangalaza? Inde, cikhalipo. Jezu adapicira Martayo kuti: ‘M’bale wako an’dzamuka.’ N’cadidi kuti mafalaya yangadamalisiratu lini msunamo wa Marta. Koma napo bzikhali tenepo, Marta adakhulupira mafala ya Jezuya ndipo adalewa kuti: ‘Ndin’dziwa kuti an’dzamuka, pakudzamuka anyakufa, pa nsiku yakumalizira.’ (Juwau 11:20-24) Marta akhakhulupira kuti anyakufa angadadzalamusidwa kutsogolo. Tsono Jezu adacita cakudabwisa. Iye adalamusa Lazaro pa nsiku imweyoletu.

2. Ninga Marta, kodi n’citsimikizo ciponi comwe imwepo mungakhale naco?

² Ifepano timbadikhira lini kuti Jezu ayai Baba wace anilamusa anyakufunidwa wathu omwe adafa m’nsiku zathu zino. Koma ninga Marta, kodi imwepo mumbakhulupirambo kuti anyakufunidwa wanu an’dzalamusidwa? Pinango imwepo mudafedwa mwamuna ayai mkazi wanu, mai, pai, yavu ayai mwana wanu. Mwakusaya kupenukira mumbadikhirira na mtima wense nthawe yomwe mun’dzawakumbatira, kuceza nawo na kuseka nawo. Ndipo ninga Marta, imwepo muna mathangwe mazinji yakulewera kuti: ‘Ndin’dziwa kuti nyakufunidwa wangu an’dzalamusidwa.’ Tsono, ni bwino kuti Mkristau ali-wense ambabzibvunze mathangwe yomwe yambamucitisa kukhulupira bzimwebzi.

3, 4. Kodi ni bzakudabwisa bziponi bzomwe Jezu adacita ndipo kodi bzimwebzi bzidalimbisa tani cikhulupiro ca Marta?

 ³ Marta akhakhala pafupi na mzinda wa Jeruzalemu, tenepo, pinango iye alibe kuwona, pomwe Jezu adalamusa mwana wa mkazi mansiwa ku Galileya, pafupi na ku Naini. Koma pinango iye adabva bza nkhaniyo. Ndipo pinango iye adabvambo kuti Jezu adalamusa mwana wacikazi wa Jairo. Ali-wense omwe akhalipo pa muipo ‘akhadziwa kuti iye akhadafa.’ Koma Jezu adaphata boko la mwanayo aciti: ‘Mtsikanawe, lamuka!’ Pa nthawe imweyo mtsikanayo adamukiratu. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Marta na Mariya akhadziwa kuti Jezu angadapoza anyakuduwala. Ndipopa iwo akhakhulupira kuti m’bale wawo Lazaro angadafa lini, bzingadakhala kuti Jezuyo akhalipo. Tsono pakuti Lazaro akhadafa, kodi n’ciyani comwe Marta akhadikhira? Onani kuti Marta adalewa kuti Lazaro angadadzalamusidwa kutsogolo, ‘pa nsiku yakumalizira.’ Kodi n’thangwe ranyi iye akhana cikhulupiro cimweci? Ndipo n’thangwe ranyi imwepo mungakhalembo na citsimikizo cense cakuti kutsogoloku kun’dzakhala kumuka kwa anyakufa, kuphatanidzambo anyakufunidwa wanu?

⁴ Tina mathangwe mazinji yakukhulupira kuti anyakufa an’dzalamusidwa. Tenepo, tin’cezerana yanango mwa mathangwe yamweya. Ndipo imwepo muniwona nfundo zinango za m’Bibliya zomwe pinango mumbazikumbukira lini kawiri-kawiri. Nfundozi zinilimbisa cikhulupiro canu ca kudzawonana pomwe na anyakufunidwa wanu.

5. Kodi n’thangwe ranyi Marta akhana citsimikizo cakuti Lazaro angadadzalamusidwa?

⁵ Onani kuti Marta alibe kulewa kuti: ‘Ndin’kumbuka kuti m’bale wangu an’dzamuka,’ koma iye adalewa kuti ‘Ndin’dziwa, kuti an’dzamuka.’ N’thangwe ranyi Marta akhana citsimikizo cimweci? Thangwe ndakuti iye akhadziwa bza nkhani za cilamuso, comwe cikhadacitika kale m’mbuyomo. Pinango iye adapfunza bza nkhanizi kumui ayai ku sinagoga pomwe akhali mwana. Mbatiwoneni m’Bibliya nkhani za wanthu atatu omwe adalamusidwa.

6. Kodi ni nkhani iponi yakulewa bza cilamuso yomwe Marta akhaidziwa?

⁶ Cilamuso cakuyamba cidacitika pa nthawe yomwe Yahova akhapasa mphanvu mpolofeta Eliya kuti ambacite bzinthu bzakudabwisa. Mkazi mansiwa munango omwe akhakhala mu mzinda wa Zarefati, omwe ukhali mu dera la Fenisiya ku mpoto kwa Jirayeri, akhatambira bwino mpolofetayu. Yahova adacita cakudabwisa. Iye adacitisa kuti ufa na mafuta ya mkaziyu yaleke kumala, ndipo bzimwebzi bzidacitisa kuti iye pabodzi na mwana wace aleke kufa na njala. (1 Wamambo 17:8-16) Na kupita kwa nthawe, mwanayo adadzaduwala, acifa. Kodi n’ciyani comwe Eliya adacita? Iye adapemba kwa Yahova kuti: ‘Imwe Yahova Mulungu wangu, ndaphata minyendo, citisani kuti moyo wa mwanayu ubwerere pomwe mwa iye.’ Ndipo ndibzo bzidacitikadi! Mulungu adabva mpembo wa Eliya ndipo mwanayo adakhala pomwe na moyo. Imweyi ni nkhani yakuyamba ya m’Bibliya yakulewa bza cilamuso. (Werengani 1 Wamambo 17:17-24.) Mwakusaya kupenukira, Marta akhadziwa bza nkhani imweyi.

7, 8. (a) Kodi Elizeu adatsangalaza tani mkazi omwe akhadafedwa mwanace? (b) Kodi cakudabwisa comwe Elizeu adacita cidalatiza ciyani pakulewa bza Yahova?

 ⁷ Nkhani yaciwiri yakulewa bza cilamuso yomwe imbafotokozedwa m’Bibliya, idacitika mu nthawe ya mpolofeta Elizeu. Mu mzinda wa Sunemu, mukhakhala mkazi munango omwe akhalibe mwana ne na m’bodziyo. Pakuti mkaziyu akhatambira bwino mpolofeta Elizeu, Yahova adasimba mkaziyo pabodzi na mwamuna wace wacikulire, mwa kuwapasa mwana wacimuna. Koma patondopita magole mang’ono-ng’ono, mwanayo adadzafa. Ndokumbukirani msunamo omwe maiyu adakhala nawo. Iye adawawidwa kwene-kwene, mwakuti adafamba mtantho wa makilometro 30, kuti akawonane na mpolofeta Elizeu ku Phiri la Karimelo. Anati kuyenda ku Sunemuko, Elizeu adatumiza mtumiki wace Gehazi kuti akalamuse mwanayo, koma iye alibe kukwanisa kumulamusa. Patsogolo pace, Elizeu adafika na maiyo kumuiko.—2 Wamambo 4:8-31.

⁸ Elizeu adapita m’nyumba momwe mukhana mwana wakufayo, ndipo adacita mpembo. Yahova adatawira mpembo wa Elizeuyo ndipo mwakudabwisa adacitisa kuti mwanayo akhale pomwe na moyo. Pomwe maiyo adawona mwanaceyo ana moyo, adakomedwa kwene-kwene! (Werengani 2 Wamambo 4:32-37.) Bzimwebzi, pinango bzidamukumbusa mafala ya mpembo wa Ana. Ana akhabereka lini koma Yahova adamusimba mwa kumupasa mwana wacimuna omwe adamupasa dzina lakuti Samuyeri. Ana adatumbiza Mulungu thangwe iye ‘ambayendesa ku Thenje na kulamusa anyakufa.’ (1 Samuweri 2:6) Mwa kulamusa mwana wa mkazi wa ku Sunemuyu, Yahova adalatiza kuti ana mphanvu yakulamusa anyakufa.

9. Fotokozani bza cilamuso cacitatu cakufotokozedwa m’Bibliya.

⁹ Cakudabwisa cinango cidacitika Elizeu atafa. Iye adatumikira ninga mpolofeta kwa magole 50 ndipo patsogolo pace iye ‘adaduwala matenda yomwe adadzafa nayo.’ Na kupita kwa nthawe, Elizeu adabvunda, ndipo yakhadandosala mafupa yokha. Nsiku inango, Ajirayeri akhayenda kukapendesa mtembo wa munthu munango. Mwadzidzidzi iwo adawona kuti kukhabwera akapondo. Ajirayeriwo adacita bzinthu mwakamfulumize kuti athawe akapondowo ndipo adathusa mtemboyo pa nthutu ya Elizeu. Bibliya limbati: ‘Pomwe mtemboyo udakakhuya mafupa ya Elizeu, munthuyo adakhala pomwe na moyo ndipo adalamuka.’ (2 Wamambo 13:14, 20, 21) Nkhani zimwezi zidacitisa Marta kutsimikizira kuti Yahova ngwamphanvu kwene-kwene kuposa infa, ndipo imwepo mungatsimikizembo kuti mphanvu za Yahova ziribe malire.

10. Kodi n’ciyani comwe Pedru adacita pomwe Dolika adafa?

¹⁰ M’Bzinembo bzacikristau bzacigirego, muna nkhani za wanthu omwe adalamusidwambo na atumiki wakukhulupirika wa Mulungu.  Tacezerana kale bza munthu omwe Jezu adalamusa kufupi na mzinda wa Naini na mwana wacikazi wa Jairo. Na kupita kwa nthawe, mpostolo Pedru adadzalamusa Dolika, omwe akhacemeredwambo kuti Tabita. Pedru adapita m’cipinda momwe mukhana mtembo wa Dolikayo, adapemba, ndipo adati: ‘Tabita, lamuka!’ Nthawe imweyo, iye adamuka ndipo Pedru ‘adamupereka ana moyo’ kwa Akristau omwe akhali pamwepo. Cakucitikaci cidakhala cakulimbisa kwene-kwene mwakuti wanthu azinji mu mzinda umweule ‘adakhala anyakukhulupira wa Mbuya.’ Mwakusaya kupenukira, anyakupfunza watsapanowa, adauzambo winango bzipsa bzabwino pakulewa bza Jezu na mphanvu zomwe Yahova anazo zakulamusa anyakufa.—Mabasa 9:36-42.

11. (a) Kodi n’ciyani comwe Luka adalewa bza Eutiko? (b) Ndipo kodi wanthu adabva tani atawona kulamusidwa kwa Eutiko?

¹¹ Ciripo ciratizo cinango ca cilamuso comwe cidacitika pa maso pa mboni zizinji. Nsiku inango, mpostolo Paulo adatsonkhana na abale winango m’cipinda capadzulu ku Trowa, komwe tsapano ni ku Turquia. Iye adafotokoza nkhani yace mpaka pakati pa usiku. Mulumbwana munango wakucemeredwa Eutiko, akhadakhala pa janera acimbatetekera nkhaniyo. Tsono iye adayamba kuwodzira, ndipo adagwa kucokera m’cipinda capadzuluco mpaka pansi. Pinango ni Luka omwe adayamba kufika pomwe pakhadagwera Eutiko. Na tenepo, ninga dotolo, iye adawona kuti Eutikoyo sikuti akhadandokomoka, koma akhadafa! Paulo, adabulukambo m’cipindamo, acibwera pomwe pakhana Eutikopo. Iye adakumbatira Eutikoyo ndipo adati kwa wense: ‘Iye ana moyo.’ Cakucitikaci, cidadabwisa ali-wense omwe adawona. Pakudziwa kuti mulumbwanayo akhadafa nakuti tsapano walamusidwa, iwo ‘adakukondwa kwene-kwene.’—Mabasa 20:7-12.

12, 13. Pakulewa bza kulamusidwa kwa anyakufa, kodi ni mibvunzo iponi yomwe tin’funika kumbabzicita?

¹² Nkhani za cilamuso zomwe tacezeranazi, zingakupasenimbo citsimikizo ninga comwe Marta akhanaco. Tin’funika lini kumbapenukira kuti Mulungu wathu, omwe adatipasa moyo, angalamuse munthu omwe adafa, acikhala pomwe na moyo. Cilamuso ciri-cense cakufotokozedwa m’Bibliya, cidacitidwa na atumiki wakukhulupirika wa Mulungu ninga Elizeu, Jezu na Pedru. Ndipo iwo adacita bzimwebzi pa nthawe yomwe Yahova akhambacita bzinthu bzakudabwisa. Tsono tani pakulewa bza wale omwe adafa pambuyo  pa Mulungu kuleka kumbacita bzakudabwisa? Kodi atumiki wakukhulupirika pa nthawe imweire akhadikhirambo kuti Mulungu angadadzalamusa anyakufa kutsogolo? Kodi iwo akhana citsimikizo ninga comwe Marta akhanaco pomwe adalewa kuti: ‘Ndin’dziwa kuti [m’bale wangu] an’dzamuka, pakudzamuka anyakufa, pa nsiku yakumalizira?’ Kodi n’thangwe ranyi Marta akhakhulupira kuti anyakufa angadadzalamusidwa ndipo n’thangwe ranyi imwepo mungakhulupirembo bzimwebzi?

¹³ M’Bibliya muna nkhani zizinji zomwe zimbalatiza kuti atumiki wakukhulupirika azinji wa Mulungu akhakhulupira bza cilamuso. Mbaticezeraneni winango mwa atumiki amwewa.

14. Kodi Abalahamu akhakhulupira ciyani?

¹⁴ Ndokumbukirani bzomwe Yahova akhadauza Abalahamu kuti acite na Izaki, mwana omwe iye adamudikhirira kwa nthawe itali. Iye adauza Abalahamu kuti: ‘Ndaphata minyendo, tenga Izaki mwana wako m’bodzi yekhayo, omwe umbamufuna kwene-kwene, uyende naye ku Moriya ndipo ukamupereke ninga nsembe yakupsereresa.’ (Ciyambo 22:2) Kodi imwepo munkumbuka kuti Abalahamu adabva tani pomwe Yahova adamuuza bzimwebzi? Yahova akhadapicira kuti wanthu wense angadadzasimbidwa thangwe ra mbeu ya Abalahamu. (Ciyambo 13:14-16; 18:18; Waroma 4:17, 18) Ndipo Yahova adalewambo kuti bzisimbobzo bzingadabwera kucokera ‘kwa Izaki.’ (Ciyambo 21:12) Tsono kodi bzimwebzi bzingadakwanisika tani pakuti Abalahamu angadapereka nsembe mwanaceyo? Paulo adafotokoza kuti Abalahamu akhakhulupira kuti Mulungu angadalamusa Izaki. (Werengani Wahebereu 11:17-19.) Kodi Abalahamu akhakumbuka kuti Izaki angadalamusidwa nsiku imweireletu, ayai mkati mwa nsiku zing’ono-ng’ono? Bibliya limbalewa lini ciri-cense bza nkhaniyi. Abalahamu akhalibe njira yakudziwira kuti ni lini pomwe Izaki angadalamusidwa, koma iye akhakhulupira kuti Yahova angadamulamusa.

15. Kodi Djobi akhana cikhulupiro ciponi?

¹⁵ Mtumiki wakukhulupirika wa Mulungu Djobi, akhadziwambo kuti anyakufa an’dzamuka. Iye  akhadziwa kuti muti ukagwatidwa, na kupita kwa nthawe umbaphukira, ucikula pomwe. Tsono bzimwebzi bzikhacitika lini na wanthu. (Djobi 14:7-12; 19:25-27) Pomwe munthu akhafa, akhalamuka lini acikhala pomwe moyo. (2 Samuweri 12:23; Psalymo 89:48) Koma bzimwebzi bzinkuthandauza lini kuti Yahova angatazire kulamusa munthu wakufa. Ndipopa Djobi akhakhulupira kuti napo acifa, Yahova angadadzamukumbukira. (Werengani Djobi 14:13-15.) Djobi akhadziwambo lini nthawe yomwe Yahova angadadzacita bzimwebzi. Koma napo bziri tenepo, iye akhadziwa kuti Mulengi wa moyo angadadzamukumbukira, acimulamusa.

16. Kodi n’ciyani comwe anjo munango adauza Danyeri?

¹⁶ Mtumiki munango wa Mulungu omwe akhakhulupira bza cilamuso akhali Danyeri. Iye adatumikira Yahova mwakukhulupirika moyo wace wense ndipo Yahova akhamuthandiza. Pa nthawe inango, anjo wa Mulungu adauza Danyeri kuti iye akhali ‘munthu wakufunika kwene-kwene’ ndipo adamuuza kuti ‘mtendere ukhale naye’ nakuti akhale ‘wakukhwimika.’—Danyeri 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Kodi n’ciyani comwe Yahova adapicira kwa Danyeri?

¹⁷ Pomwe Danyeri akhali kuphampha kwa moyo wace na magole pafupifupi 100 yakubadwa, pinango iye adayamba kukumbukira bza tsogolo lace. Kodi Danyeri akhadikhira kuti angadadzakhala pomwe na moyo? Inde! Ndipo kuphampha kwa bukhu lace, timbabva bzomwe Mulungu adamupicira kuti: ‘Pitiriza mpaka kuphampha ndipo un’dzapuma.’ (Danyeri 12:13) Danyeri akhadziwa kuti munthu akafa, ambayenda kukapuma ndipo akhadziwambo kuti ku thenje komwe iye angadayenda, kukhalibe ‘kukumbuka bzakucita, cidziwiso ne nzeru.’ (Mpalizi 9:10) Tsono sikuti moyo wa Danyeri ungadamalira pamwepo. Yahova adamupasa cidikhiro cabwino kwene-kwene.

¹⁸ Anjo wa Yahova adauza Danyeri kuti: ‘Kuphampha kwa nsikuzo un’dzalamuka kuti un’dzatambire gawo lako.’ Danyeri akhadziwa lini nthawe yomwe mafalaya yangadadzakwanisika, koma comwe iye akhadziwa n’cakuti angadafa, aciyenda kukapuma. Tsono pomwe iye adabva piciro lakuti ‘un’dzalamuka kuti udzatambire gawo lako,’ iye adazindikira kuti angadadzalamusidwa kutsogolo. Koma bzimwebzi bzingadadzacitika magole mazinji kutsogolo, pambuyo pa infa yace, ayai ‘kuphampha kwa nsikuzo.’ Ndipo pakufotokoza bza piciroli, Bíblia na Linguagem de Hoje limbati: ‘Iwepo unifa, koma patsogolo pace un’dzalamusidwa kuti udzatambire mabaibai yako.’

19, 20. (a) Kodi n’thangwe ranyi Marta akhakhulupira bza cilamuso? (b) Kodi tin’cezerana ciyani mu nkhani yakutewera?

¹⁹ Bziratizo bza Abalahamu, Djobi na Danyeri bzidacitisa Marta kukhala na cikhulupiro cakuti m’bale wace Lazaro angadadzamuka ‘pakudzamuka anyakufa, pa nsiku yakumalizira.’ Piciro lomwe Yahova adacita kwa Danyeri pabodzi na cikhulupiro cakulimba comwe Marta akhanaco pa cilamuso, bzingalimbisembo cikhulupiro cathu nsiku zino cakuti anyakufa an’dzamukadi.

²⁰ Mu nkhani ino, tapfunza bza wanthu azinji omwe adalamusidwa m’mbuyomu. Bzimwebzi, bzalatiziratu padeca kuti anyakufa angakhaledi pomwe na moyo. Ndipo tapfunza kuti atumiki wakukhulupirika wakale wa Mulungu, akhakhulupirambo kuti anyakufa an’dzalamusidwa kutsogoloku. Tsono pinango tingabvunze kuti: Kodi ciripo ciratizo comwe cinkuwonesa kuti Yahova adapicira kale kudzalamusa munthu ndipo bzimwebzi bzicicitikadi napo patapita magole mazinji? Penu mtawiro ngwakuti inde, ifepano tingakhale na mathangwe mazinji yakukhulupira kuti anyakufa an’dzamukadi. Kodi ni lini pomwe bzimwebzi bzin’dzacitika? Tin’gumana mitawiro ya mibvunzoyi mu nkhani yakutewerayi.