1. Kodi Abalahamu adalatiza tani kuti akhakhulupira kuti Yahova angadacita bzinthu mwacirungamo? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lino.)

NTHAWE inango Abalahamu adabvunza kuti: ‘Kodi Muyeruzi wa dziko lense la pansi an’dzacita lini bzinthu mwakulungama?’ (Ciyambo 18:25) Pomwe Abalahamu adacita mbvunzoyu sikuti akhapenukira, koma iye akhakhulupira kuti Yahova angadayeruza mizinda ya Sodoma na Gomora mwacirungamo. Iye akhadziwa kuti Yahova angadapha lini ‘munthu wakulungama pabodzi na wakuipa.’ Ndipo Yahova adabzilewa yekha kuti ni ‘Tsendwa, ndipo mabasa yace njakulungamiratu, pakuti njira zace zense ni cirungamo. Iye ni Mulungu wakukhulupirika, ndipo si wakusaya kulungama. Iye ngwakulungama.’—Bzakutonga 31:19; 32:4.

2. N’thangwe ranyi tingakhulupire kuti Yahova an’dzacita lini bzinthu mwakusaya cirungamo?

² N’thangwe ranyi Abalahamu akhakhulupira kuti Yahova nthawe zense angadacita bzinthu mwacirungamo? Thangwe ndakuti Yahova n’ciratizo cabwino kwene-kwene pa nkhani ya  cirungamo. Tenepo, pakuti mitemo ya Yahova nthawe zense njakulungama, iye nthawe zense an’dzayeruza mwacirungamo. Bibliya limbati: ‘Iye ambafuna cirungamo.’—Psalymo 33:5.

3. Kodi n’kusaya cirungamo kuponi komwe kulipo m’dzikoli?

³ Mpsakukondwesa kudziwa kuti Yahova nthawe zense ambacita bzinthu mwacirungamo. Tsono nsiku zino, dzikoli ladzala na kusaya cirungamo. Mwa ciratizo, wanthu winango ambamangidwa napo alibe kuphonya, ndipo iwo ambadzatsudzulidwa pambuyo pakukhala nthawe itali m’kawoko. Kusaya cirungamo kumweku, kungabwerese msunamo na ciwengo. Tsono, pana mtundu unango wa kusaya cirungamo, omwe ungakhale wakunesa kuupirira. Mbatiuwoneni.

4. Kodi n’ciyani comwe cingayeze cikhulupiro cathu?

⁴ Atumiki wa Yahova, ambadziwa kuti nthawe zinango angacitiridwe bzinthu bzakusaya cirungamo na wanthu omwe ni mboni lini. Koma cikhulupiro cathu cingayezedwe tikacitiridwa ayai tikawona bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere. Kodi bzimwebzi bzicikucitikirani, mungacite tani? Kodi mungasiye kutumikira Yahova?

5. N’thangwe ranyi timbadabwa lini tikawona ayai tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere?

⁵ Tensenefe ndife wakuperewera ndipo timbaphonya kazinji kense, ndipopa mwanzathu angatiphonyere, ayai ifepanombo tingaphonyere mwanzathu m’gwere. (1 Juwau 1:8) N’cadidi kuti bzimwebzi bzimbacitika lini kawiri-kawiri, tsono tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo na Mkristau mwanzathu, timbadabwa lini. M’Bibliya muna malango yomwe Yahova adatipasa, yomwe yangatithandize kupitiriza kukhala wakukhulupirika tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo na m’bale ayai mpfumakazi yathu.—Psalymo 55:12-14.

6, 7. Kodi ni bzinthu bzakusaya cirungamo bziponi bzomwe m’bale munango adacitiridwa, ndipo n’ciyani comwe cidamuthandiza kupirira?

⁶ Onani bzomwe bzidacitikira m’bale Willi Diehl. Kuyambira mu gole la 1931, m’baleyu adatumikira Yahova mwakukhulupirika pa Beteli ya ku Bern, ku Suíça. Mu 1946, iye adacita mapfunziro ya Xikola ya Gileyade ku Nova York, m’dziko la Estados Unidos. Pambuyo pakumaliza mapfunziro, iye adadzatumikira ninga nyakunyang’anira wa dera ku Suíça. Pakufotokoza nkhani ya moyo wace, m’bale Diehl adalewa kuti mu Maio 1949, adauza nthambi ya kumweko kuti akhafuna kulowola. Na tenepo, nthambiyo idamuuza kuti angadakhala lini pomwe na udindo buli-bwense koma angadatumikira kokha ninga mpainiya. M’baleyu adati: “Ndidaletsedwa kumbafotokoza nkhani mu gwere” ndipo “abale azinji akhambatimusa lini thangwe akhatiwona ninga wakucosedwa.”

⁷ Kodi n’ciyani comwe m’bale Diehl adacita? Iye adati: “Ifepano tikhadziwa kuti Bibliya limbaletsa lini kulowola, tenepo, tidapitiriza kupemba kwa Yahova ndipo tidasiya nkhaniyo m’manja mwace.” Pa nthaweyo, abale winango akhanati abvesesa momwe Yahova ambawonera pa nkhani ya malowozi, koma na kupita kwa nthawe iwo adadzabvesesa, ndipo m’bale Diehl adadzakhala pomwe na maudindo yace. Yahova adasimba m’bale Diehl thangwe ra kukhulupirika kwace. * (Onani mafala ya m’nyansi.) Tenepo,  tingabzibvunze kuti: ‘Ndicicitiridwambo bzinthu bzakusaya cirungamo ninga bzimwebzi, kodi ndin’dzapirira ndicidikhirira kuti Yahova asamalire nkhaniyo? Ayai ndinganyang’ane njira yakulimabana na bzimwebzi ndekha?’—Mimwani 11:2; werengani Mikeya 7:7.

8. N’thangwe ranyi nthawe zinango tingawone ninga kuti ifepano ayai anzathu ankucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo?

⁸ Pinango imwepo mungawone ninga kuti munkucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere, tsono, dziwani kuti nthawe zinango bzingakhale lini tenepoyo. Thangwe ranyi tinkulewa tenepo? Thangwe ndife wakuperewera, ndipo nthawe zinango tingabvesese lini, ayai tingadziwe lini mbali zense za nkhaniyo. Koma napo penu tinkuidziwa bwino nkhaniyo ayai ne, tin’funika kupemba kwa Yahova bza nkhaniyo, ticipitiriza kukhala wakukhulupirika kwa iye. Bzimwebzi bzin’dzatithandiza kusaya ‘kukalipira Yahova.’—Werengani Mimwani 19:3.

9. Kodi tin’cezerana bziratizo bziponi mu nkhani ino na yakutewera?

⁹ Mbatiwoneni bziratizo bzitatu bza m’Bibliya bza wanthu wa Yahova omwe adacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo. Mu nkhani ino tin’cezerana bzomwe bzidacitikira Zuze, omwe akhali mzukulu wa Abalahamu. Mu nkhani yakutewera, tin’dzacezerana momwe Yahova adacitira bzinthu na Mambo Akabe na bzomwe bzidacitikira mpostolo Pedru ku Antiyokiya wa ku Siriya. Pomwe tinkucezerana bziratizobzi, onani momwe mungapitirizire kukhala wakukhulupirika kwa Yahova, maka-maka pomwe munkuwona kuti munkucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo.

10, 11. (a) Kodi n’kusaya cirungamo kuponi komwe Zuze adacitiridwa? (b) Kodi n’ciyani comwe Zuze adacita pomwe akhali m’kawoko?

¹⁰ Zuze akhali mtumiki wakukhulupirika wa Yahova, ndipo adacitiridwa bzinthu bzizinji bzakusaya cirungamo na wanthu wakunja. Koma comwe cidamuwawa kwene-kwene ni kucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo na abale wace caiwo. Pomwe Zuze akhana magole 17, abale wace adamuba acimugulisa ninga kapolo. Patsogolo pace iye adayendesedwa ku Edjipito. (Ciyambo 37:23-28; 42:21) Pomwe akhali ku Edjipitoko, Zuze adanamiziridwa kuti akhafuna kupswitha mkazi wa Potifari, ndipo iye adaikhidwa m’kawoko napo akhalibe kuphonya. (Ciyambo 39:17-20) Kwa magole 13, Zuze adabonera ninga kapolo aciikhidwa m’kawoko. Kodi bzomwe bzidacitikira Zuze, bzingatithandize tani tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo na abale wathu m’gwere?

¹¹ Pomwe Zuze akhali m’kawoko, nyakumbapereka bzakumwa kwa mambo Farawo adaikhidwambo m’kawokomo. Nsiku inango  usiku, nyakupereka bzakumwayo adalota maloto, ndipo Yahova adathandiza Zuze kuyathumbudzula. Zuze adafotokoza kuti nyakupereka bzakumwayo angadatsudzulidwa ndipo angadakatumikira pomwe Mambo. Zuze adafotokozerambo mwamunayu bzomwe bzikhadamucitikira. Tingapfunze bzizinji sikuti kokha na bzomwe Zuze adalewa, koma na bzomwe alibembo kulewa.—Ciyambo 40:5-13.

12, 13. (a) Kodi tinkudziwa tani kuti Zuze alibe kundobvuma kucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo? (b) Kodi n’ciyani comwe Zuze alibe kuuza munthu ali-wense?

¹² Werengani Ciyambo 40:14, 15. Zuze adalewa kuti iye ‘akhadabedwa.’ Mwakusaya kupenukira, Zuze adacitiridwa bzinthu mwakusaya cirungamo. Zuze adalewambo kuti palibe ciri-cense comwe iye akhadaphonya, ndipopa adakumbira nyakumbapereka bzakumwayo kuti akalewembo bzimwebzo kwa Farawo. Kodi cakulinga cace cikhali ciponi? Iye adati: ‘Kuti ndibule m’kawoko muno.’

¹³ Kodi Zuze adabvuma kucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo ne kucitambo cinthu ciri-cense? Ne! Zuze akhadziwa kuti adacitiridwa bzinthu bzizinji bzakusaya cirungamo, ndipopa iye adafotokozera nyakupereka bzakumwa ule bzomwe bzidamucitikira na cakulinga cakuti amuthandize. Ndipo Bibliya limbalewa lini kuti Zuze adauza  munthu ali-wense bzomwe azibale wace akhadamucitira ne Farawo caiye. Pomwe abale wacewo adayenda ku Edjipito, acikakhazikisa mtendere na Zuze, Farawo adawatambira bwino, ndipo adawauza kuti akhale ku Edjipito, acipfatsa na ‘bzabwino bza dziko lense la Edjipito.’—Ciyambo 45:16-20.

14. Tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere, kodi n’ciyani comwe cingatithandize kuti tileke kulewa mafala yakuipa ayai kuuzambo winango nkhaniyo?

¹⁴ Tikawona ninga kuti tinkucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere, tingacite bwino kuleka kumbauza winango bza nkhaniyo. M’mbuto mwace, tin’funika kumbakumbira thandizo kwa akulu ayai kuwauza penu m’bale ayai mpfumakazi yacita pikado ikulu. (Mwambo 5:1) Koma bzikakhala kuti nkhaniyo njakundosaya kubvesesana, bzingakhale bwino kucezerana na m’baleyo kuti mukhazikise mtendere, m’mbuto mwa kukauza wanthu winango ayai akulu. (Werengani Mateu 5:23, 24; 18:15.) Bwerani tikhale wakukhulupirika ticimbaphatisa basa mitemo ya m’Bibliya pa nkhani zimwezi. Na kupita kwa nthawe, pinango tingazindikire kuti ifepano tikhalibe kubvesesa nkhaniyo, ndipo tiribe kucitiridwa bzinthu bzakusaya kulungama na pang’onopo. Tenepo, bzingakhale bzakukondwesa penu tikhalibe kuimwaza nkhaniyo mwa kupfudza m’bale wathuyo! Kumbukirani kuti kulewa mafala yakuipa kungakonze lini nkhaniyo, napo penu tinayodi mathangwe yakucitira bzimwebzo. Penu ndife wakukhulupirika kuna Yahova na abale wathu, tin’dzacita lini bzimwebzi. Nyakunemba psalymo adalewa kuti alipo munthu omwe ambafamba ‘mwakusaya kuphonyesa bzinthu.’ Ndipo munthu umweyo ambalewa lini ‘magunkha na lirime lace, ndipo ambacitira lini caikuipa mwanzace.’—Psalymo 15:2, 3; Tiyago 3:5.

15. N’thangwe ranyi kukhulupirika kwa Zuze kudakhala cisimbo?

¹⁵ Tingapfunze pomwe cinthu cinango na ciratizo ca Zuze. Kwa magole 13 yomwe adazunzidwa, Zuze adalatiza kuti akhawona bzinthu ninga momwe Yahova ambabziwonera. (Ciyambo 45:5-8) Ndipo iye alibe kupasa mulandu Yahova pa bzomwe bzidamucitikira. N’cadidi kuti Zuze alibe kuyebwa bzinthu bzakusaya cirungamo bzomwe bzidamucitikira, koma iye alibe kudzakhala na ciwengo. Kuposa bzense, iye alibe kubvuma kuti kuperewera kwa winango na bzinthu bzakuipa bzomwe akhadacitiridwa bzimulekanise na Yahova. Kukhulupirika kwa Zuze kudamucitisa kuti awone momwe Yahova adasamalirira nkhaniyo acisimbidwa iye pabodzi na banja lace.

16. Tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere, n’thangwe ranyi tin’funika kumbafenderera Yahova?

¹⁶ Ninga Zuze, ifembo tin’funika kumbalemekeza na kukhotcerera uxamwali bwathu  na Yahova. Tireke kumbabvuma kuti kuphonya kwa winango kutilekanise na Yahova Mulungu wathu, omwe timbamufuna na kumunamata. (Waroma 8:38, 39) M’mbuto mwace, tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere, tin’funika kufenderera Yahova, ninga momwe adacitira Zuze. Bwerani timbawone bzinthu ninga momwe Yahova ambawonera. Tikacita bzense bzomwe tingakwanise kuti timalise bvutolo mwakuphatisa basa mitemo ya m’Bibliya, tin’funika kusiya nkhaniyo m’manja mwa Yahova. Ndipo tikacita bzimwebzo, tingakhale na citsimikizo cakuti Yahova an’dzamalisa bvutolo pa nthawe yace.

17. Kodi tingalatize tani kuti timbakhulupira ‘Muyeruzi wa dziko lense la pansi’?

¹⁷ Pomwe tikali m’dziko lakuipali, tingadikhire kucitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo. Ndipo nthawe zinango, imwepo ayai mwanzanu angacitiridwe bzinthu bzomwe bzingawoneke ninga kuti mpsakusaya cirungamo m’gwere. Bzimwebzi bzikacitika, lekani kukhumudwa. (Psalymo 119:165) M’mbuto mwace, pitirizani kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu, mbapembani kwa iye ndipo mbamukhulupirani. Kumbukirani kuti thangwe ra kuperewera, imwepo pinango mungabvesese lini bwino nkhaniyo ayai mungadziwe lini mbali zense za nkhaniyo. Tenepo, mbatewezerani ciratizo ca Zuze, mucitcenkha kulewa mafala yakuipa yomwe yangacitise kuti bzinthu bziipiretu. Ndipo m’mbuto mwa kulimbana na bvutolo mwekha, pitirizani kukhala wakukhulupirika, mucidikhira Yahova kuti amalise bvutolo. Mukacita bzimwebzo, mun’dzabvumidwa na Yahova, acikusimbani ninga momwe adacitira na Zuze. Khulupirani kuti Yahova ‘Muyeruzi wa dziko lense la pansi,’ nthawe zense an’dzacita bzinthu mwacirungamo ‘pakuti njira zace zense ni cirungamo.’—Ciyambo 18:25; Bzakutonga 32:4.

18. Kodi tin’dzacezerana ciyani mu nkhani yakutewera?

¹⁸ Mu nkhani yakutewera, tin’dzacezerana pomwe bziratizo bziwiri bzakusaya cirungamo pakati pa atumiki wa Yahova wakale. Bziratizobzo bzin’dzatithandiza kuwona momwe kubzicepswa na kulekerera kungatithandizire kutewezera momwe Yahova ambawonera cirungamo.