1. N’thangwe ranyi Yahova ni Nyakuumba mkulu letu?

MU Novembro 2010 ku Inglaterra kudaperekedwa mphaso ya kobiri pafupi-fupi madola 70 midyau ya combo cakukonzedwa na dongo ca ku China ca m’magole 18 yapitaya. N’bzakuwonekeratu kuti nyakuumba angacinje cinthu cakudziwika bwino na cakusaya kunesa kugumanika ninga dongo cicikhala cinthu cakudeka na cakuumira. Koma palibe nyakuumba ali-wense omwe angandendemerane na Yahova. Pa nsiku yacitanthatu ya kulenga bzinthu, Mulungu adakonza munthu na ‘pfumbi [dongo] la pansiʼ munthu wakulungama ndipo adamupasa luso lakukwanisa kukhala na makhalidwe yakundendemerana na Nyakum’konzayo. (Ciy. 2:7) Munthu wakulungama, Adamu, wakukonzedwa padzikoyu akhathemeradi kucemeredwa ‘mwana wa Mulungu.’—Luka 3:38.

2, 3. Kodi tingatewezere tani bzicito bza Jirayeri womwe adakukungula?

² Na tenepo, Adamu adaluza kukhala mwana wa Mulungu pomwe iye adamupandukira ninga nyakumuumba wace. Napo bziri tenepo, m’badwo na m’badwo wa ‘mtambo ukulu’ wa mbadwe za Adamu umbasankhula kuthandizira utongi bwa Mulungu. (Waheb. 12:1) Mwa kubvera mwakubzicepswa M’lengi wawo, iwo ambalatiza kuti ambamufuna kuti akhale Baba na Nyakuwaumba wawo si kuti Sathani. (Ju. 8:44) Kukhulupirika kwawo kuna Mulungu kumbacitisa kukumbukira mafala  ya Zaiya pakulewa bza kukungula kwa Jirayeri, mafala yakuti: ‘Imwe Yahova, ndimwe baba wathu. Ife ndife dongo ndipo imwe ndimwe Wakutiumba; tensenefe ndife basa la manja yanu.’—Zai. 64:8.

³ Nsiku zino, wense womwe ambanamata Yahova mu mzimu na m’cadidi ambacita nyongo ya kukhalambo wakubzicepswa na wakubvera. Iwo ambalemekeza Yahova ninga Baba na kubvera iye ninga Nyakuwaumba wawo. Kodi imwepo mumbabziwona ninga ndimwe dongo lakufewa m’manja mwa Mulungu, mucibvuma kucinja mwa kukhala combo cakufunika m’maso mwace? Kodi imwepo mumbawonambo mpfumakazi ayai m’bale wanu wauzimu omwe ankuyenda patsogolo thangwe ra kubvuma kuumbidwa na Mulungu? Kuti tithandizike pa mbali imweyi, bwerani ticezerane mbali zitatu izi za basa la Yahova ninga Nyakutiumba: Momwe ambasankhulira wale womwe iye ambawaumba, thangwe lomwe iye ambawaumbira na momwe iye ambacitira bzimwebzi.

4. Kodi Yahova adasankhula tani wale womwe adawakwewa kuti abwere kumbali yace? Fotokozani bziratizo.

⁴ Yahova akambawona wanthu, iye ambanyang’anisa lini mawonekedwe ya kunja. M’mbuto mwace iye ambawona mu mtima, mkati mwa munthu. (Werengani 1 Samuweri 16:7b.) Cadidi cimweci cidawonekera pomwe Mulungu adakhazikisa gwere Lacikristau. Iye ambakwewera wanthu kwa iye na mwana wace, wanthu womwe angawoneke ninga wakusaya kufunika. (Ju. 6:44) M’bodzi mwa wanthu ninga amwewa ni m’Farizeu wakucemeredwa Saulo omwe akhali ‘wakunyoza, wakuzunza na wakusaya ulemu.’ (1 Tim. 1:13) Yahova, ‘nyakupenda mitima,’ alibe kuwona Sauli ninga dongo lakusaya phindu. (Mim. 17:3) M’mbuto mwace, Mulungu adawona kuti iye angadakhala ninga dongo lomwe ndakubvuma kuumbika licikhala combo cakufunika—inde, ‘combo cace cakusankhulidwa’ kuti acitire umboni kwa ‘wanthu wa mitundu inango, pabodzi na kwa wamambo na wana wa Jirayeri.’ (Mab. 9:15) Winango womwe Mulungu adawawona kuti angadadzakhala bzombo ‘bzakulemekezeka’ adaphatanidza wanthu womwe akhali bzidakwa, wa makhalidwe yakuipa na mbava. (War. 9:21; 1 Wak. 6:9-11) Pomwe iwo akhakhala na cidziwiso ca m’Fala la Mulungu na kulatiza cikhulupiro, adabvuma kuumbidwa na Yahova.

5, 6. Kodi kukhulupira kwathu Yahova ninga Nyakutiumba kungatokonye tani na momwe timbacitira na (a) wanthu wa mu gawo lathu? (b) abale wathu na mpfumakazi?

⁵ Kodi bzimwebzi bzingatithandize tani? Kukhulupira kwathu mphanvu ya kuwona mu mtima na ya kukwewera kwa iye wale womwe iye ambawasankhula, kun’funika kuticitisa kuleka kumbayeruza winango, pense pawiri, mu gawo ayai mu gwere lathu. Kumbukirani ciratizo ca mwamuna winango wakucemeredwa Michael. Iye adalewa kuti: “Pomwe Mboni za Yahova zidandifikira, ndidazithamangisa ndipo ndiribe kuzibvera pakuti ndikhaziwona ninga kuti izo kulibe. Ndikhalidi wakuuma mtima! Na kupita kwa nthawe pa cakucitika cinango, ndidagumana na banja linango ndipo ndidadabwisika thangwe ra khalidwe lawo labwino. Tsono nsiku inango ndidadzidzimuka, pomwe ndidabva kuti iwo akhali Mboni za Yahova! Khalidwe lawo lidandicitisa kupenda thangwe lomwe ndikhawawengera. Mwakusaya kucedwa, ndidazindikira kuti bzicito bzangu bzidabwera thangwe ra kunyoza pa bzinthu bzomwe ndikhandobva, koma ndikhadziwa lini cadidi cawo.” Kuti azindikire cadidi cawo, Michael adabvuma pfunziro la Bibliya. Na kupita kwa nthawe, iye adabatizidwa ndipo adapita mu utumiki bwa nthawe zense.

⁶ Kubvuma kwathu Yahova ninga Nyakutiumba kungatokonye momwe timbacitirambo bzinthu na akristau anzathu. Kodi mumbawona abale wanu ninga momwe Mulungu ambawawonera—si kuti ninga cinthu comwe camala kuphata basa koma ninga cinthu comwe cinkupitiriza kuphata basa? Iye angawone mkati mwa munthu na mtundu wa munthu omwe angakhale m’manja mwace. Na tenepo, Yahova ambanyang’anisa wanthu na cakulinga  cabwino sikuti pa kutaza kwawo kwakusaya kukhalisa. (Psal. 130:3) Tingamutewezere mwa kumbanyang’anisa atumiki wace na mtima wabwino. N’cadidi, tingathandizire nyakutiumba wathu mwa kumbathandiza abale wathu pomwe iwo ankucita nyongo kuti ayendese patsogolo bzinthu bzauzimu. (1 Wat. 5:14, 15) Akulu womwe ni ‘amuna ninga mphaso’ ambakhala wakuyambirira pa mbali imweyi.—Wayef. 4:8, 11-13.

7. Thangwe ranyi mumbatenda kulangidwa na Yahova?

⁷ Pinango mudabva kale munthu ankulewa mafala ninga yakuti: ‘Ndikhanati kuwona cirango comwe ndikhatambira na abereki wangu kukhala cakufunika kwene-kwene mpaka pomwe ndidadzakhalambo na wana wangu.’ Tikambadziwa bzizinji pa moyo, tingawone malango mu njira yabwino ndipo timbayamba kuwona bzimwebzi ninga momwe Yahova ambawonera. Iye ambatilanga thangwe ambatifuna. (Werengani Wahebereu 12:5, 6, 11.) Inde, kuthumizira pa lufoyi kwa wana wace, Yahova mwakupirira ambatiumba. Iye ambafuna kuti tikhale wanzeru na wakukondwa ndipo ticimufuna iye na lufoyi ninga lomwe iye analo na ifepano. (Mim. 23:15) Iye ambakomedwa lini na kubonera kwathu; iye ambafuna lini na pang’onopo kuti timbafe thangwe ra pikado yomwe tidatengera kwa Adamu—Wayef. 2:2, 3.

8, 9. Kodi Yahova ambatipfunzisa tani nsiku zino, ndipo kodi mapfunziso yamweya yan’dzapitiriza tani kutsogolo?

⁸ Thangwe ra pikado, ifepano tikhambalatiza makhalidwe mazinji yomwe yakhalemekeza lini Mulungu, pinango mwa bzicito bzakuipa! Koma tinkutenda kuti tidacinja na thangwe ra kuumbidwa na Yahova; tidakhala ninga mabira. (Zai. 11:6-8; Wakol. 3:9, 10) Na tenepo, njira yomwe Yahova ankutiumbira tsapano imbawonedwa ninga paraizo wauzimu womwe ulipo nsiku zino. Timbabva kuti tidakhotcerereka napo tiri m’dziko lakuipa. Kuthumizira bzimwebzi, wale womwe adakulira m’mabanja yomwe yakhalibe lufoyi, pakumalizira pace adagumana lufoyi cairo. (Ju. 13:35) Timbapfunza kulatiza lufoyi kuna winango. Kuposa bzense, timbafika pa kumudziwa Yahova na kubva lufoyi lace ninga baba.—Tiy. 4:8.

⁹ Mu dziko lipsa, tin’dzakhala na bzisimbo caibzo bza paraizo wauzimu. Patsogolo pace, paraizo wathu wauzimu un’dzakhala pabodzi na paraizo wakuthupi pansi pa utongi bwa Umambo bwa Mulungu. Mkati mwa nthawe imweyi ya kubwezeresedwa kwa bzinthu kwa pa dziko lense, Yahova an’dzapitiriza kuumba wanthu wakukhala pa dziko, kuwapfunzisa mu njira yomwe tingakwanise lini kuikumbukira. (Zai. 11:9) Kuthumizira bzimwebzi, Mulungu an’dzacitisa makumbuikidwe yathu na mathupi yathu kuti tidzakwanise kuphatisisa mapfunziso yace na kucita kufuna kwace mwakulungamiratu. Na tenepo, mbatikhaleni wakutsimikiza kupitiriza kukhala kumbali ya Yahova. Ndipo bwerani timbalatize kuna iye kuti timbazindikira kutiumba komwe iye ambacita kuti ni njira yomwe iye ambalatizira lufoyi lace kuna ife.—Mim. 3:11, 12.

10. Kodi Jezu adawonesa tani kupirira pabodzi na luso la Nyakuumba Mkulu?

¹⁰ Mwakundendemerana na nyakuumba dongo waluso kwene-kwene, Yahova ambadziwa mtundu wa ‘dongo’ lomwe iye ambafuna ndipo ambaliumba mwakubvenana na kufuna kwace. (Werengani Psal. 103:10-14.) Iye ambacita nafe bzinthu ninga munthu ali-wense payekha, kusamala kuphonya kwathu, kutaza kwathu na njira yomwe timbakulira mwauzimu. Momwe iye ambacitira bzinthu na atumiki wace wakuperewera bzidawonekera na Mwana wace. Kumbukirani momwe Jezu adacitira pa kuphonya kwa ateweri wace, maka-maka pomwe akhatsutsana pa nkhani ya udindo. Mungadakhala kuti mukhalipombo pomwe ateweri wacewo akhatsutsana, kodi mungadawawona ninga wanthu wakupfatsa na wakufulumiza kucinja? Tsono Jezu alibe kuwawona mwakuphonyeka. Iye akhadziwa kuti ateweri wace wakukhulupirikawo angadaumbidwa mwa kudeka mtima, mwa malango yabwino na mwa kuwona ciratizo cace ca kubzicepsa. (Mar. 9:33-37; 10:37, 41-45;  Lu. 22:24-27) Pambuyo pa Jezu kulamusidwa ku infa na pa kutsanulidwa kwa mzimu wakucena, ateweri wace akhawona si kuti pa udindo ayai kufuna kuwonekera, koma pa basa lomwe iye adawauza kuti acite.—Mab. 5:42.

11. Kodi Davide adalatiza kuti akhali ninga dongo lakufewa mu njira ziponi, ndipo tingamutewezere tani?

¹¹ Yahova ambaumba atumiki wace nsiku zino maka-maka mwakuphatisa basa Fala lace, mzimu wace wakucena na gwere Lacikristau. Fala la Mulungu lingatiumbe tikambawerenga cakulinga cace, kumbalikumbukira na kumbakumbira Yahova kuti atithandize kuti timbaphatise basa nfundo zace. Davide adanemba kuti: ‘Ndimbakukukumbukirani ndikakhala ndiri gone; Ndimbakumbukira bza imwepo pa nthawe ya ulindiri usiku.’ (Psal. 63:6) Iye adanemba pomwe kuti: ‘Ndin’dzatumbiza Yahova, omwe ambandipasa malango. Napo usiku, makumbukidwe yangu yakucokera pansi pa mtima yambandiyeruza.’ (Psal. 16:7) Inde, Davide adabvuma kuti malango ya Mulungu yaphate basa kwene-kwene mwa iye, kuti yaumbe nzeru na makumbukidwe yace yakuzikika napo yakhale yakuwawa malangoyo. (2 Sam. 12:1-13) Davide adatipasa ciratizo cabwino kwene-kwene ca kubzicepswa na kukhala wakubvera! Kodi imwepo mumbakumbukirambo Fala la Mulungu mucibvuma kuti liphate basa mkati mwa imwepo? Kodi mun’funika kuthumizira kucita bzimwebzi?—Psal. 1:2, 3.

12, 13. Kodi Yahova ambatiumba tani mwakuphatisa basa mzimu wakucena na gwere Lacikristau?

¹² Mzimu wakucena ungakwanise kutiumba mu njira zizinji. Mwa ciratizo, ungatithandize kukulisa makhalidwe Yacikristau, yomwe yambadziwika ninga bzisapo bza mzimu wa Mulungu. (Wag. 5:22, 23) Mbali ibodzi ya cisapoci ni lufoyi. Tina lufoyi na Mulungu ndipo timbafuna kumubvera na kubvuma kuti iye atiumbe, ticimbazindikira kuti mitemo yace njakunesa lini. Mzimu wakucena ungatithandizembo mwa kutipasa mphanvu zakuti tikwanise kulimbana na mzimu wakuipa wa dzikoli. (Wayef. 2:2) Mpostolo Paulo, pomwe akhali tswaka akhatsogoleredwa kwene-kwene na mzimu wakubzikuza wa atsogoleri wacipembedzo wacidjuda, tsono na kupita kwa nthawe adadzanemba kuti: ‘M’bzinthu bzense, ndimbagumana mphanvu kucokera kwa ule omwe ambandipasa mphanvu.’ (Waf. 4:13.) Na tenepo, bwerani tikhale ninga Paulo, mwa kupitiriza kumbakumbira mzimu wakucena. Yahova an’dzaleka lini kubva mikumbiro  yakucokera pansi pa mtima ya wanthu wakupfatsa.—Psal. 10:17.

¹³ Yahova ambaphatisa basa gwere Lacikristau na wanthu wakutsogolera kuti ambatiumbe patekha. Mwa ciratizo, penu akulu ankuwona kuti tinkukhala na bvuto mwauzimu, iwo ambayezera kutithanidiza—koma ambatithandiza lini na nzeru za umunthu. (Wag. 6:1) M’mbuto mwace iwo mwakubzicepswa ambanyang’ana kwa Mulungu, acimukumbira nzeru na cidziwiso. Pa kukumbukira bza bvuto lathulo, iwo ambacita mwakubverana na mipembo yawo mwa kufufudza mu Fala la Mulungu na m’mabukhu yathu Yacikristau. Bzimwebzi bzimbawakonzekeresa kuti atithandize pa bzakusaya bzathu. Iwo akakufikirani kuti akuthandizeni mwakudeka mtima na mwa lufoyi, ninga pa nkhani ya kabvalidwe kanu, kodi mun’dzabvuma malango yawo muciwona bzimwebzo ninga lufoyi la Mulungu kwa imwepo? Pa kucita bzimwebzo, mun’dzalatiza kuti ndimwe wakukonzeka kuumbidwa kuti mugumane phindu ninga dongo lakufewa m’manja mwa Yahova.

14. Napo kuti ngwamphanvu kwene-kwene kuposa ife, kodi Yahova ambalatiza tani kuti ambalemekeza ufulu bwathu bwa kusankhula?

¹⁴ Kubvesesa momwe Mulungu angatiumbire kungatithandize pa mbverano wathu na akristau anzathu na bzicito bzathu na wanthu winango wa mu gawo lathu, kuphatanidza mapfunziro yathu ya Bibliya. Mu nthawe za m’Bibliya, nyakuumba dongo akhandocera lini dongolo aciyambiratu kuliumba. Cakuyamba iye akhalikonza-konza, kucosa minyala na bzinthu bzinango bzakusaya kufunikira. Pa mbali ya uzimu, Mulungu ambathandiza wanthu wakufunisisa kuti iye akwanise kuwaumba. Iye ambawakakamiza lini kuti acinje, koma iye ambawauza mitemo yace yakulungama kuti iwo akwanise kucenesa moyo wawo ayai kuti acinje mwakufuna wokha.

15, 16. Kodi mapfunziro ya Bibliya yambalatiza tani kuti yankufuna kuti Yahova awaumbe? Fotokozani ciratizo.

¹⁵ Kumbukirani ciratizo ca Tessie, mpfumakazi ya ku Austrália. Mpfumakazi inango yomwe idam’pfunzisa idalewa kuti: “Tessie akhagumana cidziwiso ca cadidi ca m’Bibliya mwakusaya kunesa. Tsono iye akhayenda lini patsogolo mwauzimu ne akhagumanika lini pa mitsonkhano ya Gwere! Pambuyo pa kukumbukira na mpembo, ndidakumbuka bza kuimisa pfunzirolo. Koma padacitika cinthu cakudabwisa. Pomwe ndidakumbuka bza kuti nsiku imweyo ikhale yakumalizira kucita naye pfunzirolo, Tessie adandifotokozera bza ku mtima kwace. Iye adandiuza kuti akhabzibva ninga wacinyengo thangwe ra kubzina njuga. Koma tsapano iye adatsimikiza kusiya cizolowezi caceco.”

¹⁶ Mwakusaya kupita nthawe, Tessie adayamba kugumanika pa mitsonkhano Yacikristau na kulatiza mikhalidwe Yacikristau napo kuti akhanyozedwa na wanthu womwe akhabverana nawo. Mpfumakaziyo idathumizira kuti: “Na kupita kwa nthawe Tessie adabatizidwa ndipo patsogolo pace adayamba kutumikira ninga mpainiya wakukhazikika, napo kuti iye akhali mwana m’ng’ono.” Inde, pomwe wanthu womwe timbapfunza nawo Bibliya ankukhala na moyo wakucena kuti atumbize Mulungu, iye an’dzawafenderera, aciwaumba kuti akhale combo cakufunika.

17. (a) Kodi munkulimbisidwa kucitanyi thangwe ra kukhala na Yahova ninga Nyakukuumbani? (b) Kodi ni bzinthu bziponi pakulewa bza kuumba bzomwe tin’dzacezerana?

¹⁷ Nsiku zino, bzinthu bzinango bza dongo bzinkupitiriza kukonzedwa na manja pomwe nyakuumbayo ambaphatisa basa bwino bzinthu bzace bzakuphatira nabzo basa. N’bzibodzi-bodzi na Nyakutiumba wathu, ankuphata basa na ifepano mwapafupi, acimbatiumba na malango yace acimbawona momwe ifepano tinkuyaphatisira basa. (Werengani Psalymo. 32:8.) Kodi imwepo mumbakwanisa kuwona thupo lomwe Yahova analo na imwepo? Kodi mumbakwanisa kubziwona kuti munkuumbidwa m’manja mwace mwa lufoyi? Penu n’tenepo, kodi ni makhalidwe yaponi yomwe yan’dzakuthandizani kupitiriza kukhala ninga dongo lakufewa pamaso pa Yahova? Kodi ni bzicito bziponi bzomwe mun’funika kutcenkha penu ndimwe lini dongo lakuuma ayai lakufewa? Ndipo kodi abereki angathandizane tani na Yahova pa kuumba wana wawo? Nkhani inkutewerayi in’dzafotokoza bzimwebzi.