1, 2. (a) Kodi wanthu azinji adapulumuka na cenjezo liponi? (Onani cithunzi-thunzi cakuyamba.) (b) Kodi wanthu wa Mulungu ana citsogozo ciponi comwe cingapulumuse moyo wawo?

“IMA, NYANG’ANISA, TETEKERA.” Mafalaya yapulumusa wanthu azinji. Kupitirira magole 100 m’mbuyomu, ku mpoto kwa América kudaikhidwa bzikwangwani bzomwe bzikhana mafala yamweya m’misewu ya kanderenere yakupitana na ya xitima yakunja. Tsono thangwe ranyi? Kuti kanderendere aleke kupita mu msewu wa xitima pa nthawe yakusaya kuthemera, acigudzana na xitimayo pomwe inkuthamanga kwene-kwene. Tenepo kubvera mafala yacenjezoya kunkupulumusa moyo wa wanthu.

² Yahova ambacita cinthu cikulu kwene-kwene kuposa kuikha bzikwangwani bza bzizindikiro. Iye ali pabodzi na wanthu wace, ninga kuti ankuwauza njira ya ku moyo wakusaya kumala omwe un’dzakhala ulibe ngozi. Kuposa bzimwebzi, iye ali ninga m’busa wa lufoyi omwe ambatsogolera mabira yace ku njira ya bwino na kuyacenjeza kuti yatcenge njira za ngozi.—Werengani Zaiya 30:20, 21.

3. Kodi bzidacitika tani kuti wanthu wakhale mu njira ya infa?

³ Kuyambira kale-kale, Yahova wapereka malango yakufunikira.  Mwa ciratizo, mu zunde la Edeni, Yahova adapereka malango yakufunika yomwe yangadatsogolera wanthu kuti akhale na moyo wamuyaya na wakukondwa. (Ciy. 2:15-17) Adamu na Eva angadabvera malango yace, iwo angadagumana lini na bzakutewera bzakuipa, moyo wakudzala na kuwawidwa ndipo pakumalizira pace infa yakusaya cidikhiro. Mbuto mwa kubvera Mulungu, Eva adatetekera malango yomwe yakhawoneka ninga kuti yankucokera kwa cirombo cakubzicepswa. Adamu adabvera fala la mkazi wace. Wense adaleka kubvera malango ya Baba wawo wa lufoyi. Bzakutewera bzace, wanthu wense akhali mu njira ya infa.

4. (a) Thangwe ranyi malango yakuthumizira yomwe yadaperekedwa pambuyo pa cigumula yakhali yakufunika? (b) Kodi kucinja kwa bzinthu kudalatiza tani makumbukidwe ya Mulungu?

⁴ Pa nthawe ya Nowe, Mulungu adapereka malango kuti apulumuke. Pambuyo pa cigumula, Yahova adalungama pa nkhani ya kuletsa mulopa. Thangwe ranyi bzimwebzi bzikhali bzakufunika? Pakhana malango yatsapano. Yahova adabvumiza kuti nyama ikhale cakudya ca wanthu. Tenepo, malango yatsapanoyo yakhalewa kuti: ‘Tsono lekani kudya nyama pabodzi na mulopa wace, omwe ni moyo wace.’ (Ciy. 9:1-4) Kucinja kwa bzinthuku kudawoneseratu padeca makumbukidwe ya Mulungu kuti moyo n’gwace. Ninga Mulengi na Nyakupasa Moyo, ndiye wakuthemera kutonga moyoyo. Mwa ciratizo, iye adalewa kuti munthu an’funika lini kupha munthu mwanzace. Mulungu ambawona moyo na mulopa kukhala bzinthu bzakufunika kwene-kwene, ndipo iye an’dzalanga ali-wense omwe an’phatisa basa kuipa bzinthu bzimwebzi.—Ciy. 9:5, 6.

5. Kodi tin’cezerana ciyani tsapano, ndipo thangwe ranyi?

⁵ Mbaticezeraneni bziratizo bzinango bza momwe Mulungu adapitirizira kupereka malango na kupita kwa magole. Bzimwebzi bzinilimbisa kutsimikiza kwathu kuteweza malango ya Yahova yakutitsogolera mpaka mu dziko lipsa.

6. Thangwe ranyi bzikhafunika kuti wanthu wa Mulungu abvere bzakutonga bzomwe bzikhaperekedwa na Mozeji ndipo kodi n’ciyani comwe Ajirayeri akhafunika kucita?

⁶ Mu nsiku za Mozeji, pakhafunika malango yakubveka bwino ya kukhala na khalidwe labwino na njira yabwino yakunamatira. Thangwe ranyi? Bzinthu bzidacinja pomwe. Kupitirira magole madzana mawiri, mbadwe za Djakobi zikhali pansi pa utongi bwa Edjipito mu dziko lakudzala na kunamata anyakufa, kuphatisa basa bzifanikiso pabodzi na bzikhulupiro na bzicito bzakusaya kukondwesa Mulungu. Pomwe wanthu wa Mulungu adacoka mu dziko la Edjipito lomwe likhawaboneresa, iwo akhafunikira malango yatsapano. Wanthu wa Mulungu angadakhala lini ninga gulu la anyakuphatidwa ku nkhondo, koma ninga mtundu wakutsudzuka kokha kuti ukhale pansi pa malamulo ya Yahova. Bukhu linango limbalewa kuti fala lacihebereu lakuti “cakutonga” limbabverana na thandauzo la mafala yakuti “kulungama, kutsogolera, kupfunzisa.” Cakutonga ca Mozeji cidakhala ninga mpanda wakukhotcerera pa makhalidwe yakuipa na bzicito bza bzipembedzo bza mitundu inango. Pomwe Ajirayeri akhatetekera Mulungu, mtunduyo ukhasimbidwa. Tsono pomwe iwo akhaleka kumubvera, akhagumana na mabvuto makulu.—Werengani Bzakutonga (Deuteronomo) 28:1, 2, 15.

7. (a) Fotokozani thangwe lomwe Yahova adaperekera malango kwa wanthu wace. (b) Kodi Cakutonga cidakhala tani mtsogoleri kuna Ajirayeri?

⁷ Malango yakhafunika pomwe pa thangwe linango. Cakutonga cikhatsogolera pa mbali inango yakufunika kwene-kwene ya cakulinga ca Yahova. Mbali imweyo ni kubwera kwa Jezu Kristu ninga Mesiya. Cakutonga cidawoneseratu padeca kuti Ajirayeri akhali wakusaya kulungama. Cidawalatizambo kufunika kwa cakulombolera, nsembe yakulungama yomwe ingadakwanisa kumpsinkha pikado. (Wag. 3:19; Waheb. 10:1-10) Kuthumizira bzimwebzi, cakutonga  cidathandizira kukoya mzere wa mbadwo womwe udakafikisa mpaka kubadwa kwa Mesiya na kuzindikirisa nthawe yomwe iye angadabwera. Inde, cakutonga cidaphata basa ninga makayaya, ayai ‘mtsogoleri,’ wakufikisa mpaka kuna Kristu.—Wag. 3:23, 24.

8. Thangwe ranyi tin’funika kutsogoleredwa na nfundo za m’Cakutonga ca Mozeji?

⁸ Ninga Akristau, ifepano tingagumanembo phindu likulu na malango yomwe yadaperekedwa m’cakutonga kuna mtundu wa Ajirayeri. Mwa njira iponi? Tingaime ticiwona thangwe likulu la cakutonga. Napo kuti tiri lini pansi pa bzakutongabzo, ibzo bzingatithandize mwa kutitsogolera pa moyo wathu wa nsiku na nsiku na pakunamata kwathu Yahova, Mulungu wakucena. Iye adacitisa kuti bzakutongabzo bzinembedwe mu Bibliya kuti timbabzipfunze, ticimbatsogoleredwa na mpfundozo na kukhala na makhalidwe yapadzulu yacikristau. Bvani bzomwe Jezu adalewa: ‘Imwepo mudabva kulewa kuti: “Lekani kucita upombo.” Tsono ine ndikukuuzani kuti ali-wense wakunyang’anisisa mkazi mpaka kumukhumba, wacita naye kale upombo mumtima mwace.’ Tsono tin’funika lini kutcenkha kucita upombo kokha, koma kutcenkha cikhumbo ciri-cense comwe cingaticitise kucita bza unzazi.—Mat. 5:27, 28.

9. N’ciyani cidacitisa kuti pakhale na kucinja kwa malango yatsapano ya Mulungu?

⁹ Kufika kwa Jezu ninga Mesiya, kudacitisa kuti pakhale kufunika kwa malango yatsapano ya Mulungu na kuzimbula cakulinga ca Yahova. Bzimwebzi ni thangwe rakuti, bzinthu bzikhadacinja pomwe. Mu 33 EC, Yahova adaleka kutsogolera gwere la Jirayeri wacaiye koma adayamba kutsogolera gwere Lacikristau.

10. Thangwe ranyi padaperekedwa malamulo yapsa m’gwere lacikristau, ndipo yakhadasiyana tani na yomwe yadaperekedwa kwa Ajirayeri?

¹⁰ Mkati mwa magole dzana yakutoma, wanthu wa Mulungu womwe akhabwera mu gwere lacikristau, adatambira malango yapsa ayai yakuthumizirika pa nkhani ya kunamata na kakhalidwe. Atumiki wa Mulungu wakubziperekawa akhali pa mpangano upsa. Cakutonga ca Mozeji cidaperekedwa ku mtundu wa Jirayeri wakuthupi. Mwa kusiyana, Jirayeri wauzimu adakonzedwa na wanthu wa mitundu mizinji na bzikhalidwe bzakusiyana-siyana. Kulewa cadidi, ‘Mulungu alibe tsankhulo, Iye ambabvuma munthu wakucokera ku mtundu uli-wense, omwe ambamugopa na kucita cirungamo.’ (Mab. 10:34, 35) Cakutonga ca Mozeji cidatonga Jirayeri wakuthupi ku dziko lakupiciridwa pabodzi na malamulo yomwe yakhadanembedwa pa mwala. Kwa Jirayeri wauzimu, ‘cakutonga ca Jezu’ cikhacokera m’mitemo yakunembedwa m’mitima. ‘Cakutonga ca Jezu’ cingadaphatisidwa basa na kubweresa phindu kwa Akristau, kuli-kwense komwe iwo angadakhakhala.—Wag. 6:2.

11. Kodi ni mbali ziwiri ziponi za moyo Wacikristau zomwe zidatokonyedwa na ‘cakutonga ca Jezu’?

¹¹ Jirayeri wauzimu angadagumana phindu likulu thangwe ra malango yakucokera kwa Mulungu mwa kuphatisa basa Mwana wace. Pomwe Jezu akhanati kukhazikisa mpangano upsa, iye adapereka malamulo mawiri yakufunika kwene-kwene. Libodzi ndakubverana na basa lakupalizira. Ndipo linango lidabvekesa bza khalidwe la ateweri wa Jezu na momwe iwo akhasamalira anyakukhulupira anzawo. Malangoya yadayenda kwa Akristau wense; ndipo yankuphata basa kwa anamati wense wacadidi nsiku zino, napo penu cidikhiro cawo n’cakudzulu ayai pansi pano.

12. Kodi n’ciyani cikhali cipsa pa basa lakupalizira?

¹² Kumbukirani upalizi bwa bzipsa bzabwino bomwe Jezu adauza ateweri wace kuti acite. Njira na komwe angadapalizira, bzikhali bzatsapano. Kumayambiriro kwa magole dzana yakutoma, wanthu wamitundu adatambiridwa, pomwe adayenda ku Jirayeri kuti akatumikire Yahova.  (1 Wam. 8:41-43) Bzimwebzi bzidacitika pomwe Jezu akhanati kupereka cakutonga cakugumanika pa Mateu 28:19, 20. (Werengani.) Anyakupfunza wa Jezu adauzidwa kuti ‘ndokoni’ kwa wanthu wense. Pa nsiku ya pentekoste mu 33 EC, pakhana umboni bwakuyamba bwakuti Yahova akhadacinja kacitidwe ka bzinthu pa basa la upalizi la padziko lense. Mzimu wace wakucena udatsanukira kwa wanthu 120 wa m’gwere lipsa kuti alewelewe mwakudabwisa m’bziredwe bzakusiyana-siyana kwa Wajuda na kwa anyakutembenukira kucijuda. (Mab. 2:4-11) Patsogolo pace, gawolo lidakula mpaka kuna Asamaria. Tenepo mu gole la 36 EC, wanthu wacikunja wakusaya kugwatidwa adaphatanidzidwambo. Tenepo imwepo mungakwanise kulewa kuti basa lakupalizirali lidakula kucokera ku mtundu wacijuda wokha mpaka ku mitundu yense ya wanthu.

13, 14. (a) Kodi ‘cakutonga cipsa’ ca Jezu cimbaphatanidza ciyani? (b) Kodi tingapfunze ciyani na ciratizo ca Jezu?

¹³ Tsapano mbationeni momwe timbacitira na anyakukhulupira anzathu. Jezu adapereka ‘cakutonga cipsa.’ (Werengani Juwau 13:34, 35.) Cakutongaci cimbaphatanidza sikuti kumbandofunana winango na mwanzace pa moyo wathu wa nsiku na nsiku basi, koma kukhala wakufunisisa napo mpaka kupereka moyo wathu wense kuti tithandize m’bale wathu. Bzimwebzi ni bzinthu bzomwe mu Cakutonga ca Mozeji mukhalibe.—Mat. 22:39; 1 Ju. 3:16.

¹⁴ Jezu akhali ciratizo cikulu. Iye akhafuna anyakupfunza wace mwakubzipereka. Lufoyi limweri lidathandauza kufera anyakupfunza wace, ndipo Jezu akhadakonzeka kucita bzimwebzo. Iye akhadikhirira kuti anyakupfunza wace kuphatanidzambo na ifepano, ticitembo bzibodzi-bodzi mwakubzipereka. Thangwe ra lufoyi na Akristau anzathu, tingafambe ticigumana na bzineso ndipo pinango mpaka kufa.—1 Wat. 2:8.

15, 16. Kodi bzinthu bziri tani kwa ifepano tsapano, ndipo kodi Mulungu ankutitsogolera tani?

¹⁵ Kuyambira pomwe ‘kapolo wakukhulupirika na wanzeru’ adakhazikisidwa, Jezu ankupereka cakudya cauzimu kwa wanthu wace pa nthawe yakuthemera. (Mat. 24:45-47) Cakudyaci cimbaphatanidza malango yakubverana na momwe bzinthu biziriri pa nthaweyo.

¹⁶ Tinkukhala mu nthawe yomwe Bibliya limbacemera ‘nsiku zakumalizira,’ zomwe zinkulungama pa citsautso cikulu comwe palibe cinango cakundendemerana naco. (2 Tim. 3:1; Mar. 13:19) Kuthumizira bzimwebzi, Sathani na madimonyo yace adathothedwa kudzulu ndipo ali pafupi na dziko la pansi bzomwe bzabweresa mabvuto kuna wanthu. (Cibv. 12:9, 12) Tidapasidwambo basa likulu lomwe likhanati kucitika kale la kupalizira wanthu wa bzirewedwe bzakusiyana-siyana!

17, 18. Kodi tingalatize tani kuti tinkuteweza malango yomwe tapasidwa?

¹⁷ Timbafunika kuphatisa basa bzinthu bzakupalizirira bzakukonzedwa na gulu la Mulungu. Kodi imwepo mumbafuna kucita bzimwebzo? Kodi imwepo mumbakhala tceru pa malango yomwe yambaperekedwa pa mitsonkhano yathu ya momwe tingaphatisire basa bzinthu bzimwebzi na momwe tingacitire bzimwebzo mwakuphata mtima? Kodi imwepo mumbawona bzimwebzi ninga malango yakucokera kwa Mulungu?

¹⁸ N’cadidi, kuti titambire cisimbo ca Mulungu, tin’funika kukhala tceru pa malango yense yakuperekedwa mwakuphatisira basa gwere lacikristau. Kukhala na mzimu wakubvera tsapano bzin’dzatithandiza kuteweza malango pa nthawe ya ‘citsautso cikulu,’ comwe cin’dzamalisa mkonzedwe wensene wa Sathani. (Mat. 24:21) Patsogolo pace, tin’dzafunika malango yatsapano ya momwe tingadzakhalire na moyo mu dziko lipsa lomwe lin’dzakhala liribiretu mapumpso ya Sathani.

19, 20. Kodi ni mipukutu iponi yomwe in’dzafungulidwa, ndipo bzakutewera bzace bzin’dzakhala ciyani?

 ¹⁹ Malango yatsapano yakhafunika kwa mtundu wa Jirayeri mwakutsogoleredwa na Mozeji ndipo patsogolo pace ku gwere Lacikristau mwakutsogoleredwa na ‘cakutonga ca Kristu.’ Mwakundendemerana na bzimwebzi, Bibliya limbatiuza bza mipukutu yomwe in’dzafungulidwa kuti itipase malango m’dziko latsapano. (Werengani Cibvumbulutso 20:12.) Mipukutuyi mwakusaya kupenukira in’dzalewa bzomwe Yahova an’dzafuna kuna wanthu pa nthawe imweyo. Mwa kupfunza mipukutuyi, wanthu wense kuphatanidza womwe an’dzalamusidwa an’dzadziwa cakulinga ca Mulungu kuna iwo. Mipukutuyi in’dzatidziwisa makumbukidwe yakuzika ya Yahova. Womwe an’dzakhala m’paraizo, an’dzacitira bzinthu anzawo mwa lufoyi na mwa ulemu mwakutsogoleredwa na mafala yakufuliziridwa na Mulungu yomwe tin’dzayabvesesa bwino pabodzi na bzomwe bzin’dzazimbulidwa m’mipukutu ipsa. (Zai. 26:9) Kumbukirani bza mapfunziro yomwe tin’dzakhala nayo mwa kutsogoleredwa na Mambo, Jezu Kristu!

²⁰ Moyo wakusaya kumala ukudikhirira wale womwe ankucita mwakubverana na ‘bzomwe bzidanembedwa mu mpukutumo.’ Omwe an’dzapitiriza kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu pa mayezo yakumaliza, dzina lawo lin’dzanembedwa kwa muyaya na Yahova mu ‘mpukutu wa moyo.’ Umweyu ni mwayi wathu ukulu! Tenepo TIKAIMA kuti tikumbukire Mafala ya Mulungu, TIKANYANG’ANISA kuti tibvesese thandauzo lace kwa ifepano ndipo TIKATETEKERA mwa kubvera malango ya Mulungu tsapano, tingakwanise kunyang’ana kutsogolo kuti tidzapulumuke pa citsautso cikulu, mwa kupfunza mpaka kale-kale bza Mulungu wathu Yahova, wa cidziwiso cense na wa lufoyi.—Mpal. 3:11; War. 11:33.