Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Nkhani Yakupfunza 31

‘Tikubwerera Lini M’mbuyo’!

‘Tikubwerera Lini M’mbuyo’!

‘Tenepo tikubwerera lini m’mbuyo.’—2 WAKOLINTO 4:16.

NYIMBO 128 Tipirire Mpaka Kuphampha

BZOMWE TIN’PFUNZA *

1. Kodi n’ciyani comwe Paulo adakumbusa Akristau wa ku Firipo?

AKRISTAU ali pa mapici yakuthamanga kuti akatambire moyo. Penu tayamba kuthamanga tsapanopali ayai tikuthamanga kale kwa magole mazinji, tin’funika kupitiriza kuthamanga mpaka kuphampha. Malango yomwe mpostolo Paulo adapereka kwa Akristau wa ku Firipo, yangatilimbise kupitiriza kuthamanga mapiciyo mwakusaya kuneta. Pomwe Akristau wa ku Firipo adatambira tsamba lomwe Paulo adawatumizira, winango wa iwo akhatumikira kale Yahova mwakukhulupirika kwa magole mazinji. Koma Paulo adawakumbusa kufunika kwa kupitiriza kuthamanga mwakupirira. Iye akhafuna kuti iwo atewezere ciratizo cace na kucita nyongo kuti akagumane ‘malipo’ yawo.—Wafiripo 3:14.

2. Thangwe ranyi malango ya Paulo yadafikira Akristau wa ku Firipo pa nthawe yakuthemera?

2 Malango ya Paulo yadafikira Akristau wa ku Firipo pa nthawe yakuthemera. Thangwe ranyi? Thangwe ndakuti wanthu wa ku Firipo akhazunza Akristauwo kuyambira pomwe gwere lidakhazikisidwa. Bzense bzidayamba mu gole la 50 mu nthawe ya Jezu, pomwe Mulungu adatsogolera Paulo na Sila kuyenda ku ‘Masedoniya.’ (Mabasa 16:9) Kumweko iwo adagumana mkazi munango wakucemeredwa Lidiya, omwe akhambawatetekera ndipo ‘Yahova adafungula mtima wace kuti abvesese’ bzipsa bzabwino. (Mabasa 16:14) Ndipo mwakusaya kutenga nthawe, iye pabodzi na wanthu wa m’banja mwace adabatizidwa. Koma Dyabu mwakusaya kucedwa, adabweresa mabvuto kwa Paulo na Sila. Wanthu wa mu mzinda adawakwekweta aciyenda nawo kwa akulu-akulu wa boma, ndipo adawanamizira mulandu wakuti akhabweresa phiringu mu mzindamo. Ndipo ninga bzakutewera bzace, Paulo na Sila adamenyedwa, adaikhidwa m’kawoko ndipo adauzidwa kuti acoke mu mzindamo. (Mabasa 16:16-40) Kodi iwo adabwerera mbuyo? Ne alibe! Apa tani bza abale na mpfumakazi zomwe zikhali za gwere lomwe likhadakhazikisidwa tsapanopa? Mwakusaya kupenukira, iwo adalimbisidwa kwene-kwene na ciratizo ca Paulo na Sila. Tenepo, iwo adapirirambo!

3. Kodi n’ciyani comwe Paulo akhadatsimikiza, ndipo tin’cezerana mibvunzo iponi?

3 Paulo akhadatsimikiza kuleka kubwerera mbuyo. (2 Wakolinto 4:16) Iye akhadziwa kuti akhafunika kuikha makumbukidwe yace pa malipo yomwe angadadzatambira, kuti apitirize kutumikira Yahova mwakukhulupirika mpaka moyo wace wense. Kodi tingapfunze ciyani na ciratizo ca Paulo? Kodi mpsiponi bziratizo bza abale wakukhulupirika nsiku zino, bzomwe bzinkulatiza kuti ifepano tingakwanise kupirira mabvuto yakusiyana-siyana? Kodi cidikhiro cathu cingatithandize tani kuleka kubwerera mbuyo?

KODI TINGAPFUNZE CIYANI NA BZOMWE PAULO ADACITA?

4. Kodi Paulo adapalizira tani pomwe akhali m’kawoko?

4 Kumbukirani bzinthu bzomwe Paulo akhacita pomwe adanembera tsamba Akristau wa ku Firipo. Iye akhali m’kawoko mu nyumba inango ku Roma ndipo angadakwanisa lini kucoka kuti akapalizire. Tenepo iye akhambapalizira wanthu omwe akhabwera kudzamuwona ndipo akhanembera matsamba magwere yapatali. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano nsiku zino, abale azinji ambakwanisa lini kucoka pamui kuti akapalizire thangwe ra madede yakusiyana-siyana, koma napo bziri tenepo, iwo ambapalizira wale omwe ambabwera kumui kwawo kudzawazungira. Ndipo iwo ambanemberambo matsamba wanthu omwe ambagumanika lini pamui tikakhala tinkupalizira nyumba na nyumba.

5. Mwakubverana na cinembo ca Wafiripo 3:12-14, kodi n’ciyani comwe cidathandiza Paulo kupitiriza kuthamanga pa mapici?

5 Paulo alibe kubvuma kuti bzinthu bzabwino ayai bzakuipa bzomwe akhadacita bzimutazise kutumikira Yahova. Iye adalewa kuti kuyebwa ‘bzinthu bzakumbuyo’ kudamuthandiza kuti akagumane ‘bzinthu bza kutsogolo’ ayai kukwanirisa macipi yakuthamanga. (Werengani Wafiripo 3:12-14. *) Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe bzingadatazisa Paulo kuthamanga? Cakuyamba, Paulo akanati kukhala Mkristau adacita bzinthu bzizinji bzakudabwisa. Koma iye adawona bzinthubzo ninga ‘mudu wa thukuta.’ (Wafiripo 3:3-8) Caciwiri, iye alibe kubvuma makumbukidwe yakuti adazunza Akristau kale-kale yamutazise kutumikira Yahova. Ndipo cacitatu, iye alibe kukumbuka kuti bzinthu bzense bzabwino bzomwe akhadacitira Yahova bzikhali bzakukwanira kuti aleke kucita nyongo yakutumikira Yahovayo. Paulo adacita bzinthu bzizinji pa basa lakupalizira napo kuti adaikhidwa m’kawoko, adamenyedwa, adabomedwa na minyala, adalubzika m’madzi, adabonera na njala na usiwa. (2 Wakolinto 11:23-27) Ndipo pa bzense bzomwe iye adacita na kubonera komwe adagumana nako, Paulo akhadziwa kuti akhafunika kupitiriza kutumikira Yahova. Ifepano tin’funika kucitambo bzibodzi-bodzibzi.

6. Kodi ‘bzinthu bza m’mbuyo’ bzomwe tin’funika kubziyebwa mpsiponi?

6 Kodi ifepano tingatewezere tani Paulo mwa kuyebwa ‘bzinthu bza m’mbuyo’? Azinji wa ifepano akulimbana na makumbukidwe yakubzipasa mulandu thangwe ra pikado zomwe adacita kale-kale. Penu bzimwebzi bzinkukucitikirani, kodi bzingakhale lini bwino kukhazikisa pfunziro lanu la pamwekha lakulewa bza nsembe ya cakulombolera ya Jezu? Mukambacita pfunzirolo, mbakumbukirani ndipo mbaipemberani nkhaniyo. Bzimwebzi bzin’dzakuthandizani kuleka kumbabzipasa mulandu thangwe ra pikado zomwe Yahova adakulekererani kale. Kumbukirani cinthu cinango comwe tingapfunze na Paulo. Abale winango adasiya basa lomwe likhawapasa kobiri zizinji, kuti atumikire Yahova mwakukwanira. Penu imwepo ndimwe bodzi wa iwo, comwe cingakuthandizeni kuyebwa ‘bzinthu bzakumbuyo’ ni kuleka kumbakumbukira phindu lomwe mungadaligumana thangwe ra bzinthu bzomwe mudasiya. (Mirewengo 11:4-6; Mpalizi 7:10) ‘Bzinthu bza m’mbuyo’ bzingaphatanidzembo bzinthu bzabwino bzomwe tidacita mu utumiki bwa Yahova na mayezo yomwe tidayapirira mbuyomu. Kulewa cadidi, tikambakumbukira momwe Yahova adatithandizira mbuyomu, tingalimbise uxamwali bwathu na iye. Tenepo, tin’funika lini kumbakumbuka kuti bzinthu bzizinji bzomwe tidacitira Yahova mpsakukwanira.—1 Wakolinto 15:58.

Lekani kubvuma kuti cinthu ciri-cense cikutaziseni kuthamanga pa mapici ya kukatambira moyo (Onani ndime 7)

7. Mwakubverana na cinembo ca 1 Wakolinto 9:24-27, kodi Paulo adandendemezera moyo wa Mkristau na ciyani? Fotokozani ciratizo.

7 Paulo akhabvesesa mafala ya Jezu yakuti: ‘Citani nyongo kuti mupite pa msuwo wakupapatiza.’ (Luka 13:23, 24) Iye akhadziwa kuti, ninga Kristu, akhafunika kucita nyongo kuti afike kuphampha kwa moyo wace. Ndipopa iye adandendemezera moyo wa Mkristau na mapici yakuthamanga. (Werengani 1 Wakolinto 9:24-27. *) Anyakucita mapici yakuthamanga, akambathamanga ambaikha makumbukidwe yawo yense pa nzere wakumalizira omwe umbaikhidwa ndipo ambanyang’anisa lini cinthu cinango comwe cingawaceukise. Mwa ciratizo, omwe ambathamangira mu mzinda pinango iwo angafunike kutewera nsewu omwe m’mphepete mwace muna maloja na bzinthu bzinango bzomwe bzingawaceukise. Kodi munkukwanisa kuwona nyakucita mapici yakuthamanga adaima ndipo akunyang’anisa bzinthu mu loja pomwe anzace ankupitiriza kuthamanga? Iye angacite lini bzimwebzo! Thangwe ranyi? Thangwe ndakuti iye angawine lini mapiciyo. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano omwe tiri pa mapici yakuthamanga kuti tikatambire moyo, tin’funika kutcenkha bzinthu bzomwe bzingaticeukise. Tenepo, tikapitiriza kuikha makumbukidwe yathu pa malipo yomwe tinkuyadikhirira kutsogolo na kutumikira Yahova na nyongo, tin’dzatambira mabaibai ninga momwe Paulo adacitira!

KODI TINGATUMIKIRE TANI YAHOVA NAPO TIKAGUMANA NA MABVUTO?

8. Kodi tin’cezerana mabvuto yaponi?

8 Tsapano tinicezerana mabvuto matatu yomwe yangacepese mphanvu yathu pa mapici yakuthamanga yomwe tinkucita kuti tikatambire moyo. Mabvutoyo ni aya: (1) bzinthu bzikasaya kucitika ninga momwe tikhadikhirira, (2) matenda ayai kukalamba ndipo (3) kubonera na mabvuto kwa nthawe itali. Cinthu comwe cingatithandize ni kuwona bzomwe abale winango adacita pomwe akhalimbana na mabvuto ninga yamweya.—Wafiripo 3:17.

9. Kodi n’ciyani comwe cingacitike bzinthu bzomwe tinkubzidikhirira bzikasaya kucitika?

9 Bzinthu bzikasaya kucitika ninga momwe tikhadikhirira. Tensenefe tinkudikhirira na mtima wense kuwona bzinthu bzabwino bzomwe Yahova watipicira. Makumbukidwe yamweya njakuphonyeka lini. Mwa ciratizo, pomwe mpolofeta Habakuki adalewa kuti akhafunisisa kuwona Yahova akumalisa uipi bomwe bukhalipo mu mzinda wa Juda, Yahovayo adamuuza kuti: ‘Pitiriza kuyadikhirira.’ (Habakuki 2:3) Koma nthawe zinango, bzinthu bzomwe tinkubzidikhirira bzingawoneke ninga bzikucedwa kucitika. Bzimwebzi bzingatisunamise. (Mimwani 13:12) Ndipo bzimwebzi bzidacitikambo na Akristau wakudzozedwa kumayambiriro kwa gole la 1914. Pa nthawe imweyire, azinji wa iwo akhadikhirira kuyenda kudzulu mu gole limweri. Tsono n’ciyani comwe Akristau wakukhulupirika adacita pomwe bzomwe akhadikhirira bziribe kukwanisika?

Bzomwe Royal na Pearl Spatz akhadikhirira bziribe kucitika mu 1914, koma iwo adapitiriza kukhala wakukhulupirika (Onani ndime 10)

10. Kodi n’ciyani comwe banja linango lidacita pomwe bzinthu bziribe kucitika ninga momwe likhadikhirira?

10 Kumbukirani ciratizo cabwino ca Akristau awiri wakukhulupirika wakucemeredwa Royal na Pearl Spatz omwe adasunama thangwe rakuti bzinthu bzomwe akhadikhirira bziribe kukwanisika. Royal adabatizidwa mu 1908 pomwe akhana magole 20 yakubadwa. Iye akhana citsimikizo cense cakuti mwakusaya kucedwa angadayenda kudzulu. Ndipo mu 1911 pomwe adabvunzira Pearl kuti amange naye banja, adamuuza kuti: “Iwepo ukudziwa bzomwe bzin’citika mu 1914. Tsono penu tin’funa kulowolana, bziri bwino tilowolaneletu tsapanopapa!” Koma pomwe gole la 1914 lidafika iwo alibe kuyenda kudzulu. Kodi bzimwebzi bzidacitisa banjali kusiya kuthamanga komwe likhacita kuti likatambire moyo? Ne na pang’onopo. Thangwe ranyi? Thangwe ndakuti cakulinga cawo cikulu cikhali cakutumikira Mulungu mwakukhulupirika, sikuti kutambira mabaibai. Iwo adatsimikiza kupitiriza kuthamanga mwakupirira. Bzimwebzi bzidacitisa banjali kupitiriza kukhwimika na kukhulupirika mpaka kumaliza moyo wawo wa pano pa dziko la pansi magole mazinji m’mbuyomu. Ifepanombo tinkudikhirira na mtima wense nthawe yomwe Yahova an’dzacenesa dzina lace, kulatiza kuti utongi bwace m’bwakuthemera na kukwanirisa bzense bzomwe wapicira. Tenepo tsimikizani kuti bzinthu bzimwebzi bzin’dzacitika pa nthawe yomwe Yahova adaikhazikisa. Tsono nthawe imweyi ikanati kufika, pitirizani kutanganidwa na basa la kutumikira Mulungu, ndipo lekani kubvuma kuti mphanvu yanu yakuthamanga kuti mukatambire moyo icepe thangwe bzinthu bzinkucitika lini ninga momwe mukhadikhirira.

Napo akhadakalamba, Arthur Secord (kumadzere) akhadatsimikiza kucita bzense bzomwe angadakwanisa kuti atumikire Yahova (Onani ndime 11)

11-12. Kodi tingapitirize tani kutumikira Yahova mwakukhulupirika napo thanzi lathu linkutibvumiza lini? Fotokozani ciratizo.

11 Matenda ayai kukalamba. Anyakuthamanga mapici ambafunikira mphanvu zakukwanira kuti akwanise kuthamanga bwino, koma kuti munthu akule mwauzimu bzinthu bzimwebzi mpsakufunikira lini. Kulewa cadidi, abale wathu winango ambapitiriza kucita bzomwe angakwanise kuti apitirize kutumikira Yahova napo kuti mbakukalamba ayai ambaduwaladuwala. (2 Wakolinto 4:16) Mwa ciratizo, m’bale Arthur Secord * adatumikira pa Beteli kwa magole 55, tsono pomwe adapfitsa magole 88 yakubadwa adayamba kuduwala kwene-kwene. Nsiku inango, mulapi omwe akhamusalira adafika pafupi na kama yace kuti amuthandize. Mulapiyo adamunyang’anisisa ndipo mwansangala adamuuza kuti: “M’bale Arthur, imwepo mwakhala munkucitira Yahova bzinthu bzizinji.” Koma Arthur akhakumbukira lini bzomwe adacita mbuyo. Iye adanyang’anisa mulapiyo acimwetulira, ndipo adalewa kuti: “Inde n’cadidi. Tsono bzomwe tidacita mpsakufunika lini kwene-kwene. Koma bzomwe tingacite kuyambira lero kuyenda kutsogolo.”

12 Pinango imwepo mwakhala munkutumikira Yahova kwa magole mazinji, koma tsapano thanzi lanu linkukubvumizani lini kucita bzinthu ninga momwe mukhacitira kale-kale. Penu bziridi tenepo, lekani kutaya mtima. Lekani kuyebwa kuti Yahova ambakumbukira bzense bzomwe mudamucitira mbuyomu ndipo ambabziwona kukhala bzakufunika. (Wahebereu 6:10) Ndipo kumbukirani kuti ni kuwanda lini kwa bzinthu bzomwe timbacitira Yahova bzomwe bzimbalatiza kuti timbamufuna kwene-kwene. Mbuto mwace, ifepano timbalatiza kuti timbafuna kwene-kwene Yahova tikakhala na makumbukidwe yabwino na kumucitira bzense bzomwe tingakwanise. (Wakoloso 3:23) Yahova ambadikhirira lini kuti ticite bzinthu bzomwe tingakwanise lini kucita.—Marko 12:43, 44.

Anatoly na Lidiya Melnik adapirira mwakukhulupirika napo akhagumana na mabvuto mazinji (Onani ndime 13)

13. Kodi ciratizo ca Anatoly na Lidiya cikutilimbisa tani kupitiriza kutumikira Yahova napo penu tikugumana na mabvuto kwa nthawe itali?

13 Kubonera na mabvuto kwa nthawe itali. Abale wathu winango ankupirira mabvuto na mazunzo kwa magole mazinji. Mwa ciratizo, Anatoly Melnik, * wa ku Moldávia, akhana magole 12 yakubadwa pomwe baba wace adaphatidwa aciyendesedwa ku kawoko ya ku Sibéria, ndipo pakhana ntantho wa makilometro 7.000 na komwe kukhana banja lawo ku Moldávia. Pomwe padapita gole libodzi, Anatoly, mai wace na aziyavu wace adayendesedwambo ku kawoko ya ku Sibéria. Na kupita kwa nthawe, iwo adakwanisa kumbatsonkhana mu dera linango, koma akhambafamba ntantho wa makilometro 30 ndipo akhabonera na kudjedjera thangwe ra pfulere. Patsogolo pace, Anatoly adamala magole matatu ali m’kawoko, ndipo akhadatalikirana na mkazi wace, Lidiya, na mwana wace mkazi wa gole libodzi. Napo kuti Anatoly pabodzi na banja lace adagumana na mabvuto kwa magole mazinji, iwo adapitiriza kutumikira Yahova mwakukhulupirika. Tsapano Anatoly ana magole 82 yakubadwa ndipo ankutumikira mu komiti ya mthambi ya ku dziko linango ku Ásia Central. Ninga Anatoly na Lidiya, ifepano tin’funika kucitambo bzense bzomwe tingakwanise kuti tipitirize kutumikira Yahova na kupirira ninga momwe tidacitira mbuyomu.—Wagalata 6:9.

PAULO ADALIMBISIDWA NA CIDIKHIRO CACE CA KUTSOGOLO

14. Kodi n’ciyani comwe Paulo adacita kuti agumane malipo yace?

14 Paulo akhana citsimikizo cense cakuti angadamaliza mapici yakuthamanga yomwe akhacita acitambira malipo yace. Pakuti akhali Mkristau wakudzozedwa, malipo yomwe iye akhalinga yakhali ya ‘kucemeredwa na Mulungu.’ Tenepo, iye akhadziwa kuti agumane malipoyo akhafunika kulimbikira. (Wafiripo 3:14) Kuti athandize Akristau wa ku Firipo kupitiriza kukumbukira malipo yawo, Paulo adaphatisa basa ciratizo cinango cabwino.

15. Kodi Paulo adathandiza tani Akristau wa ku Firipo kuti apitirize kulimbikira?

15 Paulo adakumbusa Akristau wa ku Firipo kuti unzika bwawo bukhali kudzulu. (Wafiripo 3:20) Thangwe ranyi iwo akhafunika kumbakumbukira bzimwebzi? Mu nthawe imweyire, wanthu akhafuna kwene-kwene kukhala nzika za Roma thangwe akhagumana phindu. * Koma unzika bwa Akristau wakudzozedwa bukhali bwabwino kwene-kwene, ndipo bungadawabweresera phindu lizinjisa. Ndipo kundendemezera unzika bwa kudzulu na unzika bwa Roma, bzinkuwonekeratu kuti bwa Roma bukhali lini cinthu! Ndipopa Paulo adalimbisa Akristauwo kuti: ‘Khalani na makhalidwe yakuthemera bzipsa bzabwino pakulewa bza Kristu.’ (Wafiripo 1:27) Mwakundendemerana na Akristau wakudzozedwa wa mu nthawe imweyire, wa nsiku zinombo ni ciratizo cabwino ca wanthu omwe akupitiriza kulimbikira kuti akagumane malipo yawo.

16. Kodi tin’funika kucita ciyani, mwakubverana na Wafiripo 4:6, 7?

16 Bziribe basa penu cidikhiro cathu n’cakudzakhala na moyo wakusaya kumala kudzulu ayai pano pa dziko la pansi, tensenefe tin’funika kupitiriza kulimbikira kuti tidzagumane malipo yathu. Tin’funika lini kumbakumbukira bzinthu bzakumbuyo ayai kubvuma kuti cinthu cinango cititazise kutumikira Yahova mwakukhulupirika. Napo bzinthu bzikasaya kucitika ninga momwe tikhadikhirira, ayai thangwe ra matenda tikukwanisa lini kucita bzomwe tikhacita kale-kale, ayai tikubonera na mabvuto kwa nthawe itali, tin’funika kudikhirira kuti Yahova an’dzakwanirisa bzomwe wapicira pa nthawe yace. Bziribe basa mabvuto yomwe munkugumana nayo, ‘lekani kumbacita thupo na cinthu ciri-cense.’ M’mbuto mwace, citisani kuti bzakukumbira na madandaulo yanu bzidziwike kwa Mulungu, ndipo iye an’dzakupasani mtendere omwe umbaposa cinthu ciri-cense comwe mungacikumbukire.—Werengani Wafiripo 4:6, 7. *

17. Kodi tin’dzapfunza ciyani mu nkhani yakutewera?

17 Ninga anyakucita mapici yakuthamanga omwe ambalimbikira akakhala akufika kuphampha kwa mapici yawo, ifepanombo tin’funika kuikha makumbukidwe yathu yense pa mapici yakuthamanga pomwe tikufika kuphampha kuti tikatambire moyo. Tsono n’ciyani comwe tin’funika kucita kuti tipitirize kuthamanga mwakusaya kuneta? Mu nkhani yakutewera tin’dzapfunza momwe tingaikhire pa mbuto yakuyamba na kutsimikiza ‘kuti mpsiponi bzinthu bzakufunika kwene-kwene.’—Wafiripo 1:9, 10.

NYIMBO 79 Apfunziseni Kuti Akhale Wakulimba

^ ndi. 5 Bziribe basa nthawe yomwe takhala tinkutumikira Yahova, tin’funika kupitiriza kukula mwauzimu na kumutumikira. Mpostolo Paulo adalimbisa Akristau anzace kuti aleke kusiya kucita bzimwebzi. Tikambawerenga tsamba lomwe iye adanembera Akristau wa ku Firipo, timbalimbisidwa kupitiriza kuthamanga mapici kuti tikatambire moyo. Nkhani ino in’tilatiza momwe tingaphatisire basa mafala yomwe Paulo adafuluziridwa kuyanemba.

^ ndi. 5 Wafiripo 3:12 Bzikufuna lini kulewa kuti ndatambira kale, ayai ndine kale wakulungama, koma ndimbacita nyongo yakuti bzikakwanisika ndikhale comwe Kristu Jezu adandisankhulira. 13 Abale, inepano ndimbabziwona lini ningati ndatambira kale malipo, ne. Koma pana cinthu cibodzi comwe inepano ndinkucita: Ndikuyebwa bzinthu bzakumbuyo ndicicita nyongo kuti ndikagumane bzinthu bza kutsogolo. 14 Ndinkulimbikira kucita bzimwebzi kufikira nditagumana malipo ya kucemeredwa na Mulungu kuyenda kudzulu, mwa Kristu Jezu.

^ ndi. 7 1 Wakolinto 9:24 Kodi imwepo mumbadziwa lini kuti wensene omwe ambacita mapici yakuthamanga, wense ambathamanga, koma ni bodzi yekha omwe ambatambira mabaibai? Tenepo thamangani ninga momwe iwo ambathamangira kuti mukatambire mabaibaiyo. 25 Wense omwe ambagumanika pa mapici ambakhala wakubziretsa mu bzinthu bzense. Inde, iwo ambacita tenepo kuti atambire nsinga-msolo yomwe ingadzongeke, koma ifepano yomwe in’dzongeka lini. 26 Tenepo, ndikundothamanga lini ningati ndikudziwa lini komwe ndikuyenda. Momwe ndikuthusira mafaiti yangu sikuti ndikundomenya mphepo ne. 27 Koma ndimbalimenya thupi langu, na kulitsogolera ninga kapolo, kuti pambuyo pa kupalizira wanthu winango, inepano ndireke kukhala wakusaya kubvumidwa mwa njira iri-yense.

^ ndi. 11 Onani nkhani ya moyo wa m’bale Secord mu Nsanza ya Mulindiri ya 15 Janeiro 1966, Cipwitikizi, pa msolo wakuti A minha parte no progresso da adoração correta.”

^ ndi. 13 Onani nkhani ya moyo wa m’bale Melnik, mu Mukani! wa 8 Novembro 2004, Chichewa, pa msolo wakuti, Ndinaphunzitsidwa Kukonda Mulungu Kuyambira Ndili Mwana.”

^ ndi. 15 Abale wa ku Firipo adabvesesa ciratizo ca Paulo, thangwe mzinda wa Firipo ukhatongedwa na boma la Roma, ndipo wanthu wace akhatambirambo ugo bunango bomwe nzika za Roma zikhatambira.

^ ndi. 16 Wafiripo 4:6 Lekani kumbacita thupo na cinthu ciri-cense, koma pa ciri-cense na mpembo na kudandaulira pabodzi na kutenda, bzakukumbira bzanu bzidziwike kuna Mulungu; 7 ndipo mtendere wa Mulungu, omwe umbaposa makumbukidwe yense un’dzakoya mitima yanu pabodzi na luso lanu lakukumbuka mwa Kristu Jezu.