1. Kodi ni nyongo iponi yomwe azinji akucita, ndipo thangwe ranyi?

ATUMIKI azinji wa Mulungu akucita nyongo yakumutumikira. Abale azinji pabodzi na mpfumakazi, asankhula kupitiriza kuleka kulowola ayai kulowodwa. Mabanja yasankhula kuleka kukhala kamangu na wana. Ndipo mabanja yanango yasankhula kukhala na moyo wakusaya kufuna bzinthu bzizinji. Thangwe ranyi iwo asankhula kucita bzimwebzi? Ni thangwe ra kufuna kucita bzentse bzomwe iwo angakwanise pa basa la kutumikira Yahova. Iwo mbakukondwa na bzinthu bzomwe anabzo ndipo ambakhulupira kuti Yahova an’dzawapasa bzinthu bzentse bzomwe iwo ambafunikira. Kodi iwo angasuname thangwe ra bzomwe adasankhula kucita? Nee! Kodi tikudziwa tani bzimwebzi? Tikudziwa thangwe m’mbuyomu Yahova adathandiza atumiki wace pa bzomwe iwo akhafunikira. Mwa ciratizo, iye adasimba Abalahamu, ‘baba wa wale omwe ana cikhulupiro.’​—Waroma 4:11.

2. (a) Mwakubverana na Wahebereu 11:8-10, 16, thangwe ranyi Abalahamu akhali wakukonzeka kucoka mu mzinda wa Uri? (b) Kodi mu nkhani ino tin’gumana mitawiro ya mibvunzo iponi?

² Abalahamu akhana moyo wabwino mu mzinda wa Uri. Tsono iye adasiya bzinthu bzentse bzomwe akhanabzo. Thangwe ranyi? Thangwe iye akhadikhirira ‘mzinda wakukhala na aliserse ya cadidi.’ (Werengani Wahebereu 11:8-10, 16. *) Kodi ni ‘mzinda’ uponi? Kodi ni mabvuto yaponi yomwe Abalahamu adagumana nayo pomwe iye akhadikhirira  kumangidwa kwa mzindayo? Kodi tingatewezere tani Abalahamu pabodzi na Akristau wa ntsiku zathu zino omwe adatewezerambo cikhulupiro cace?

3. Kodi mzinda omwe Abalahamu akhaudikhirira n’ciyani?

³ Mzinda omwe Abalahamu akhaudikhirira ni Umambo bwa Mulungu. Yahova adasankhula Jezu pabodzi na Akristau wakudzozedwa wakukwana 144.000 kuti akhale atongi wa Umambobo. Mpostolo Paulo adalewa kuti Umambobo bukuimira ‘mzinda wa Mulungu wa moyo, Jeruzalemu wa kudzulu.’ (Wahebereu 12:22; Cibvumbulutso 5:8-10; 14:1) Jezu adapfunzisa anyakupfunza wace kuti ambapembe kuti Umambo bubwere nakuti kufuna kwa Mulungu kucitike pa dziko la pantsi ninga momwe bukucitira kudzulu.​—Mateu 6:10.

4. Mwakubverana na Ciyambo 17:1, 2, 6, kodi Abalahamu akhadziwa ciyani pakulewa bza mzinda, ayai Umambo bomwe Mulungu adalewa?

⁴ Kodi Abalahamu akhadziwa momwe bungadakhalira Umambo bwa Mulungu? Nee, iye akhadziwa lini. Thangwe kuyambira kale-kale nkhani imweyi ikhali ‘cintsintsi cakupambulika.’ (Wayefezo 1:8-10; Wakoloso 1:26, 27) Koma Abalahamu akhadziwa kuti wanthu wa mbadwo wace winango angadadzakhala wamambo, thangwe iye akhadauzidwa kale na Yahova. (Werengani Ciyambo 17:1, 2, 6. *) Abalahamu akhana cikhulupiro cakulimba pa bzomwe Mulungu adalewa kuti angadadzacita ndipo bzikhandokhala ninga kuti iye akuwona ule omwe angadadzakhala Mambo wa Umambo bwa Mulungu, Nyakudzozedwa ayai Mesiya. Ndipopa Jezu adauza Adjuda wa mu nthawe yace kuti: ‘Abalahamu, akhakondwa kwene-kwene pakudikhirira kudzawona ntsiku yangu, ndipo iye adaiwonadi acikomedwa.’ (Juwau 8:56) Kulewa mwakusaya kupenukira, Abalahamu akhadziwa kuti mbadwo zace zingadakhala wamambo omwe angadadzathandizidwa na Yahova, ndipo iye akhali wakukonzeka kudikhirira Yahovayo kukwanirisa bzomwe akhadalewa.

5. Kodi Abalahamu adalatiza tani kuti akhadikhiriradi mzinda, ayai Umambo bwakukhazikisidwa na Mulungu?

⁵ Kodi Abalahamu adalatiza tani kuti akhadikhiriradi mzinda, ayai Umambo bwakukhazikisidwa na Mulungu? Cakuyamba, Abalahamu alibe kucita tsantsa na maboma ya wanthu. Abalahamu adakhala mbuto zakusiyana-siyana, koma alibe kuthandizira boma liri-lentse la wanthu. Kuthimizira bzimwebzi, Abalahamu alibe kulinga kukhala na umambo  bwace. M’mbuto mwace, Abalahamu adapitiriza kubvera Yahova acidikhirira kuti iye akwanirise bzomwe adalewa. Mwakucita bzimwebzi, Abalahamu adalatiza kuti cikhulupiro comwe akhanaco kwa Yahova cikhali cakulimba kwene-kwene. Mbatiwoneni mabvuto yomwe iye adagumana nayo na kuwona bzomwe tingapfunze na ciratizo cace.

6. Kodi ukhali tani mzinda wa Uri?

⁶ Mzinda omwe Abalahamu akhakhala ukhali wakulimba, wabwino na wakudala. Mzindayo ukhali wakukhotcereredwa na malitsito matali-matali, ndipo mbali zitatu za mzindayo zikhana madzi yakuzika kwene-kwene. Wanthu wa mzinda wa Uri akhadziwa kunemba na kucita makonta. Ndipo bzikuwoneka kuti mu mzindamo wanthu azinji akhacita malonda, thangwe anyakufukula bzinthu bzakale-kale adagumana matsamba yakulewa bza malondayo. Mu mzindamo mukhana nyumba zomwe zikhadakonzedwa na matijolo, ndipo zikhadarebokaridwi na kupintaridwi na mtoto. Ndipo zinango mwa nyumbazo zikhana bzipinda 13 ayai 14, ndipo zikhadaziridwa pantsi na simenti.

7. Thangwe ranyi Abalahamu akhafunika kukhulupira Yahova?

⁷ Kuti asiye mzinda wakukhotcerereka na wakudala, Abalahamu akhafunika kukhulupira kuti Yahova angadamukhotcerera pabodzi na banja lace. Thangwe ranyi? Thangwe Abalahamu na Sara angadakakhala m’matendi padeca ku dziko la Kanani. Kumweko kukhalibe nyumba zamatijolo, zakuzunguliridwa na malitsito ayai na madzi yakuzika. Thangwe ra bzimwebzi, bzikhali bzakusaya kunesa Abalahamu kufikiridwa na anyamadulanthaka.

8. Kodi n’ciyani cidacitika na Abalahamu?

⁸ Napo kuti Abalahamu adacita bzomwe Mulungu akhafuna, iye adagumana na mabvuto mazinji. Nthawe inango, mu dziko lomwe Yahova adauza Abalahamu ayende, mudagwa njala yakuti bwerani mudzawone. Ndipo bzidakhala bzakunesa kuna Abalahamu kusamalira banja lace. Tenepo mwakusaya kutaya nthawe iye adafulukira ku Edjipito. Tsono bzomwe bzidacitika mpsakuti, pomwe iye akhali kumweko, Farawo omwe akhali ntongi wa dzikolo, adamutengera mkazace. Pomwe bzimwebzi bzidacitika, Yahova adauza Farawo kuti amubwezere mkaziyo. Kodi munkumbuka kuti Abalahamu adabva tani pomwe bzimwebzi bzidacitika?​—Ciyambo 12:10-19.

9. Kodi m’banja la Abalahamu mukhana mabvuto yaponi?

⁹ Bzikuwoneka kuti moyo wa Abalahamu ukhali wakunesa kwene-kwene. Mkazace Sara akhabereka lini. Ndipo iwo adapirira mabvutoyo kwa magole mazinji. Tenepo, Sara adapereka nyabasa wace Hagari kuna Abalahamu kuti akhale mkazace. Mwa njira imweyi, Sara adakumbuka kuti iye na bayace angadakhala na wana kucokera kwa nyabasa waceyo. Tsono pomwe Hagari adakhala na mimba ya Jimayeri, iye adayamba kunyoza Sara. Bzinthu bzidafika pakuipa mpaka Sara adafika pa kuthamangisa Hagari pamui.​—Ciyambo 16:1-6.

10. Kodi n’ciyani cidacitika na Izaki pabodzi na Jimayeri comwe cidayeza cikhulupiro comwe Abalahamu akhanaco kuna Yahova?

¹⁰ Na kupita kwa nthawe, Sara adadzakhala na mimba aciberekera Abalahamu mwana omwe iye adamupasa dzina lakuti Izaki. Abalahamu akhafuna kwene-kwene wana wace awiri, Jimayeri na Izaki. Tsono Jimayeri akhanyoza Izaki, tenepo Abalahamu adathamangisa Jimayeriyo pabodzi na Hagari. (Ciyambo 21:9-14) Na kupita kwa nthawe, Yahova adakumbira Abalahamu kuti apereke ntsembe mwana wace Izaki. (Ciyambo 22:1, 2; Wahebereu 11:17-19) Pa bzakucitika bziwiribzi, Abalahamu akhafunika kukhulupira kuti Yahova an’dzakwanirisa mpangano wakulewa bza wana wace omwe Yahovayo adacita na iye.

11. Thangwe ranyi Abalahamu akhafunika kudikhirira Yahova mwakupirira?

¹¹ Abalahamu akhafunika kupfunza kudikhirira Yahova mwakupirira pa moyo wace wentse. Pomwe iye adacoka na banja lace mu mzinda wa Uri, pinango-pentse akhana magole yakupitirira 70. (Ciyambo 11:31–12:4) Ndipo kwa magole 100, Abalahamu adakhala m’matendi ndipo adacita ulendo mu dziko la Kanani. Iye adafa pomwe akhana magole 175. (Ciyambo 25:7) Tsono iye alibe kuwona Yahova akukwanirisa mpangano omwe adacita naye, mpangano wakupereka dziko lomwe adamuuza kuti angadalipereka kuna mbadwo zace. Ndipo iye alibe kuwona kukhazikisidwa kwa mzinda, omwe ni Umambo  bwa Mulungu. Napo bziri tenepo, Bibliya limbalewa kuti pomwe Abalahamu adafa iye akhadakalamba ndipo akhana ‘moyo utali na wabwino.’ (Ciyambo 25:8) Napo kuti Abalahamu adagumana na mabvuto mazinji, iye adapitiriza kukhala na cikhulupiro cakulimba ndipo adadikhirira Yahova mwakukondwa. Kodi Abalahamu adakwanisa tani kupirira mabvuto yomwe adagumana nayo? Iye adakwanisa kupirira thangwe Yahova akhamukhotcerera na kumucitira bzinthu ninga xamwali.​—Ciyambo 15:1; Zaiya 41:8; Tiyago 2:22, 23.

12. Kodi tikudikhirira ciyani? Ndipo n’ciyani comwe tin’pfunza mu ndime zakutewerazi?

¹² Ninga Abalahamu, ifepano tikudikhirira mzinda omwe una aliserse ya cadidi. Koma tikudikhirira lini kumangidwa kwa mzindayo. Thangwe Umambo bwa Mulungu budakhazikisidwa kudzulu mu gole la 1914, ndipo tikulewa pano bukutonga kale kudzuluko. (Cibvumbulutso 12:7-10) Koma ifepano tikudikhirira kuti Umambo bwa Mulungubo butongembo pa dziko lentse la pantsi pano. Tsono pomwe tikudikhirira bzimwebzi kuti bzicitike, ifepano tin’funika kulimbana na mabvuto mazinji yakundendemerana na yomwe Abalahamu na Sara adagumana nayo. Kodi ntsiku zino atumiki wa Yahova akukwanisa kutewezera ciratizo ca Abalahamu? Nkhani za moyo wa abale zomwe zidafotokozedwa mu Nsanza ya Mulindiri, zikulatiza kuti abale azinji adalatiza cikhulupiro na kupirira ninga momwe Abalahamu na Sara adacitira. Mbatiwoneni zinango mwa nkhanizo na kuwonambo bzomwe tingapfunze nazo.

13. Kodi mwapfunza ciyani na nkhani ya moyo wa m’bale Bill? Fotokozani.

¹³ Khalani wakukonzeka kucita ciri-centse pakutumikira Mulungu. Penu ifepano tin’funa kuti Umambo bwa Mulungu bukhale cinthu cakufunika kwene-kwene pa moyo wathu, tin’funika kukhala wakukonzeka kucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti Mulungu akomedwe, ninga momwe adacitira Abalahamu. (Mateu 6:33; Marko 10:28-30) Onani ciratizo ca m’bale wakucemeredwa Bill Walden. * Mu gole la 1942, pomwe Bill akhadasala pang’ono kumaliza mapfunziro yace ya uinjinyeiro ku Estados Unidos, adayamba kupfunza Bibliya na Mboni za Yahova. Mpfunzisi wace akhafuna kumupitisa basa pambuyo pa kumaliza mapfunziroyo, tsono Bill adalamba. Iye adafotokozera mpfunzisiyo kuti akhafuna kuphatisa basa nthawe yace kuti atumikire Mulungu, m’mbuto mwakucita basa la uinjinyeirolo. Tsono mwakusaya kucedwa boma lidauza Bill kuti akapfunze basa la ucikunda. Mwa njira yabwino, iye adalamba. Thangwe ra kulambako, bomalo lidamuuza kuti apagali madola yakukwana 10.000 ndipo  adauzidwa kuti an’fungiridwa m’kawoko kwa magole maxanu, tsono adandokhala magole matatu yokha basi. Na kupita kwa nthawe iye adacemeredwa ku xikola ya Gileyade ndipo adatumikira ku África ninga misiyonario. Patsogolo pace, Bill adalowola mkazi wakucemeredwa Eva, ndipo wentse awiri adacita nyongo yakutumikira pabodzi ku África. Na kupita kwa nthawe, iwo adadzabwerera ku Estados Unidos kuti akasamalire mai wace wa Bill. Pakulewa bza nkhani ya moyo wace, Bill adati: “Ndine munthu wakukondwa ndipo nimbatenda thangwe ra mwayi omwe ndidakhala nawo, mwayi wakuphatisidwa basa na Yahova kwa magole 70. Nimbamutenda nthawe zentse thangwe ra kundithandiza kusankhula basa labwino.” Tanimbo imwepo, kodi ndimwe wakukonzeka kuwona utumiki bwa nthawe zentse kukhala basa la moyo wanu wentse?

14-15. Kodi imwepo mwapfunza ciyani na banja la Apostolidis?

¹⁴ Lekani kukumbuka kuti mun’gumana lini na mabvuto pa moyo wanu. Ifepano tapfunza na ciratizo ca Abalahamu kuti napo wale omwe ambaphatisa basa moyo wawo kuti atumikire Yahova, an’funika kulimbana na mabvuto yomwe angagumane nayo. (Tiyago 1:2; 1 Pedru 5:9) Onani bzomwe bzidacitikira Aristotelis Apostolidis. * Iye adabatizidwa ku Geresiya mu gole la 1946, ndipo mu gole la 1952 adakhala pa umakhadzi na mpfumakazi Eleni yomwe ikhana bzakulinga bzibodzi-bodzi na bzace. Eleni adaduwala matenda makulu ya kankro ya mu ulupi. Matendayo yadamala, tsono na kupita kwa nthawe yadadzabwerera pomwe pambuyo pakucita malowozi yawo. Adotolo adawoperari Eleni, tenepo iye adadjedjera bziwalo ndipo adakhala na bvuto lakusaya kukwanisa kulewalewa bwino-bwino. Tsono iye adapitiriza kutumikira Mulungu na nyongo napo kuti akhaduwala na kuzunzidwa na boma pa nthawe imweyire.

¹⁵ M’bale Aristotelis adasamalira mkazace kwa magole yakukwana 30. Pa nthawe yentseneyi, iye adatumikira ninga mkulu wa gwere, adatumikira mu komiti ya Mitsonkhano ya dera ndipo adathandizira pa basa la kumanga Nyumba ya Mitsonkhano mikulu-mikulu. Na kupita kwa nthawe, mu gole la 1987, pomwe Eleni akhapalizira iye akhadakhala pa msuwo wa nyumba yawo, ndipo pakuti msuwoyo ukhali wakulemera udamumenya ndipo iye adakwetekeka kwene-kwene. Pomwe bzimwebzi bzidacitika, iye alibe kudzakwanisa pomwe kucita cinthu ciri-centse kwa magole matatu ndipo patsogolo pace adasaika. Pakulewa bza nkhani ya moyo wace, Aristotelis adati: “Kwa magole mazinji, ndakhala ndikugumana na mabvuto mazinji ndipo yanango yakhandigwera mwadzidzidzi. Tenepo ndikhafunika kutsimikiza kuyapirira pabodzi na kuleka kubvuma kuti cinthu ciri-centse cinditazise kutumikira Mulungu. Nimbatenda kuti Yahova ambandipasa mphanvu  kuti ndikwanise kupirira mabvuto yentseneya.” (Psalymo 94:18, 19) Yahova ambafuna kwene-kwene wale omwe napo agumane tani na mabvuto, ambacita ciri-centse comwe angakwanise kuti amutumikire!

16. Kodi ni mafala yaponi yakulimbikisa yomwe m’bale Knorr adauza mkazawo?

¹⁶ Pitirizani kukumbukira bza kutsogolo. Abalahamu akhakumbukira mabai-bai yomwe Yahova angadamupasa, ndipo bzimwebzi bzidamuthandiza kupirira mabvuto yomwe iye akhagumana nayo. Mpfumakazi Audrey Hyde idapitiriza kukumbukira bza cidikhiro cace ca kutsogolo napo kuti Nathan Knorr omwe akhali bayace wakuyamba adasaika na matenda ya kankro ndipo bayace omwe adadzalowodwa naye kaciwiri, Glenn Hyde adabonera na matenda makulu ya (Alzheimer). * Iye adalewa kuti bzomwe bzidamuthandiza ni mafala yomwe m’bale Knorr adalewa pomwe akhadasala pang’ono kufa. Mpfumakaziyo idati: “Nathan adandikumbusa kuti: ‘Napo tife, tina cidikhiro cakuti tin’dzalamusidwa ndipo tin’dzabonera lini pomwe.’ Ndipo iye adandiuza kuti: ‘Nyang’anisa mabai-bai yomwe un’dzatambira kutsogolo.’ . . . Iye adandiuza pomwe kuti: ‘Khala wakutanganidwa​—ndipo phatisa basa mphanvu zako pa kuthandiza wanthu winango. Ukacita bzimwebzi un’dzakhala munthu wakukondwa.’” Mafala yakuti khala wakutanganidwa mwa kuthandiza winango, na yakuti ‘kondwani na cidikhiro, yadakhala yakulimbikisa kwene-kwene.’​—Waroma 12:12.

17. (a) Thangwe ranyi tingalewe kuti tina mathangwe yabwino yakuti tikumbukire bza kutsogolo? (b) Kodi kuphatisa basa mafala ya pa Mikeya 7:7, kungatithandize tani kukumbukira bza kutsogolo?

¹⁷ Ntsiku zino, ifepano tina mathangwe mazinji yomwe yambatithandiza kukumbukira bza kutsogolo. Mwakusaya kupenukira, bzinthu bzomwe bzikucitika m’dzikoli bzikulatiza kuti tiri kuphampha kwa ntsiku zakumalizira zakumala kwa dzikoli. Mwakusaya kucedwa, tin’dzadikhirira lini kuti mzinda wakukhala na aliserse ya cadidi utonge dziko la pantsi. Cinthu cibodzi pa bzinthu bzizinji bzomwe bzin’dzatikondwesa ni kuwona kulamusidwa kwa abale wathu omwe adafa. Ndipo pa nthawe imweyo, Yahova an’dzasimba Abalahamu thangwe ra cikhulupiro na kupirira kwace, mwa kumulamusa pabodzi na banja lace kuti adzakhale pomwe na moyo. Kodi imwepo mun’dzakhala mulipombo pa nthawe imweyo kuti mudzamutambire? Penu munti inde, khalani ninga Abalahamu mwa kukhala wakukonzeka kucita ciri-centse comwe mungakwanise kuti muthandizire Umambo bwa Mulungu, pitirizani kukhala na cikhulupiro napo mugumane na mabvuto, ndipo pfunzani kudikhirira Yahova mwakupirira.​—Werengani Mikeya 7:7. *