Kodi Kukhala Munthu Wauzimu Kumbathandauza Ciyani?
‘Mulungu omwe ambapereka mphanvu ya kupirira na mtsangalazo, akupasenimbo makumbukidwe mabodzi-bodzi na yomwe Jezu akhanayo.’—WAROMA 15:5.
1, 2. (a) Kodi kukhala wanthu wauzimu kudathandiza tani abale na mpfumakazi zinango? (b) Kodi ni mibvunzo iponi yomwe tin’cezerana mu nkhani ino?
MPFUMAKAZI inango ya ku Canadá idalewa kuti kukhala wauzimu ayai wa makumbukidwe yauzimu, kudathandiza mpfumakaziyo kupirira mabvuto yomwe ikhagumana nayo pa moyo wace na kukhala wakukondwa. M’bale munango ku Brasil omwe ali m’banja kwa magole 23, adalewa kuti kukhala na makumbukidwe yauzimu kudathandiza iye pabodzi na mkazi wace kukhala na malowozi yakukondwa. Ndipo m’bale munango wa ku Filipinas adalewa kuti kukhala na makumbukidwe yauzimu kumbamucitisa kukhala na mtendere wa mu mtima na kubverana na abale na mpfumakazi zakusiyana-siyana.
2 Bzinkuwonekeratu kuti tingagumane phindu likulu tikakhala na makumbukidwe yauzimu. Kodi n’ciyani comwe tingacite kuti tikhale na makumbukidwe yauzimu, ticikondwa na phindu lace? Cakuyamba, tin’funika kubvesesa bzomwe Bibliya limbalewa pakulewa bza wanthu wauzimu. Iro limbalewa kuti wanthu wauzimu ni wale omwe ambatsogoleredwa na mzimu wakucena wa Mulungu ndipo ambakumbuka ninga momwe Yahova ambakumbukira. Mu nkhani ino, tin’cezerana mitawiro ya mibvunzo mitatu iyi: (1) Kodi kukhala munthu wauzimu na wa makumbukidwe yauzimu kumbathandauza ciyani? (2) Kodi ni bziratizo bziponi bzomwe bzingatithandize kukulisa uzimu bwathu? (3) Kodi nyongo yomwe tingacite kuti tikhale na ‘makumbukidwe ya Kristu’ ingatithandize tani kukhala munthu wauzimu?
KODI TINGAMUZINDIKIRE TANI MUNTHU WAUZIMU?
3. Kodi Bibliya limbasiyanisa tani munthu wakuthupi na wauzimu?
3 Mpostolo Paulo ambatithandiza kubvesesa kusiyana komwe kulipo pakati pa ‘munthu wauzimu’ na ‘munthu wakuthupi.’ (Werengani 1 Wakolinto 2:14-16.) * Iye adalewa kuti munthu wakuthupi ‘ambabvuma lini bzinthu bza mzimu wa Mulungu, pakuti iye ambabziwona ninga upsiru; ndipo iye angakwanise lini kubzidziwa.’ Koma munthu wauzimu ‘ambafufudza bzinthu bzense’ ndipo ana ‘makumbukidwe ya Kristu,’ bzomwe bzinkuthandauza kuti iye ambacita nyongo yakukumbuka ninga Kristu. Na mafalaya Paulo ankutilimbisa kukhala wanthu wauzimu. Kodi ni kusiyana kunango kuponi komwe kulipo pakati pa munthu wakuthupi na wauzimu?
4, 5. Kodi tingamuzindikire tani munthu wakuthupi?
4 Kodi munthu wakuthupi ambakumbuka ciyani? Munthu wakuthupi ambafunisisa kuteweza khalidwe la dziko, ndipo iye ambaikha bzikhumbo bzace pa mbuto yakuyamba. Paulo adafotokoza kuti khalidweri liri ninga ‘mphuwe yomwe tsapano inkuphata basa kwa wana wakusaya kubvera.’ (Wayefezo 2:2) Khalidwe limweri limbacitisa wanthu azinji kutewezera wanthu wa ku dzikoku. Iwo ambandocita bzinthu bzomwe bzimbawadekera, ndipo ambakhala alibe basa na mitemo ya Mulungu. Munthu wakuthupi ayai wa makumbukidwe yakuthupi, ambandokumbukira bzinthu bzakuthupi ndipo kawiri-kawiri ambawona udindo bwace, kobiri, ayai bzakufuna bzace kukhala bzakufunika kwene-kwene kuposa cinthu ciri-cense.
5 Munthu wakuthupi, kawiri-kawiri ambacita bzinthu bzomwe Bibliya limbalewa kuti ni ‘mabasa ya thupi.’ (Wagalata 5:19-21) Mu tsamba lakuyamba lomwe Paulo adanembera Akristau wa ku Kolinto, iye adafotokoza bzinthu bzinango bzomwe munthu wakuthupi ambacita. Iye adalewa kuti munthu wakuthupi ambayambisa migawano, ambacitisa wanthu kusaya kubverana, ambalimbisa winango kupanduka, ambayendesa anzace ku nyumba ya mphala, ambalemekeza lini omwe ankutsogolera ndipo ambawona kudya na kumwa kukhala bzinthu bzakufunika kwene-kwene pa moyo wace. Munthu wakuthupi ambaneseka kupirira akayezedwa kucita bzinthu bzakuipa. (Mimwani 7:21, 22) Ndipo Juda adalewa kuti munthu wakuthupi angafike pakuluza mzimu wa Yahova.—Juda 18, 19.
6. Kodi tingamuzindikire tani munthu wauzimu?
6 Mwakusiyana na munthu wakuthupi, munthu wauzimu ambawona uxamwali bwace na Mulungu kukhala bwakufunika kwene-kwene. Iye ambabvuma kutsogoleredwa na mzimu wakucena wa Mulungu ndipo ambacita nyongo ya kutewezera Yahova. (Wayefezo 5:1) Iye ambacita nyongo yakupfunza makumbukidwe ya Yahova na kuwona bzinthu ninga momwe Yahovayo ambabziwonera. Ndipo ambawona Mulungu kukhala mwanzace caiye. Mwakusiyana na munthu wakuthupi, munthu wauzimu ambalemekeza mitemo ya Yahova pa mbali zense za moyo wace. (Psalymo 119:33; 143:10) Iye ambacita lini ‘mabasa ya thupi’ koma ambakulisa ‘cisapo ca mzimu.’ (Wagalata 5:22, 23) Kuti tibvesese thandauzo la kukhala munthu wa makumbukidwe yauzimu, mbatikumbukireni nfundo iyi: Munthu omwe wazolowera kucita malonda, kawiri-kawiri timbalewa kuti malondayo yam’pita m’thupi, ndipo munthu omwe ambafuna kwene-kwene bza kunamata Mulungu timbalewa kuti ngwauzimu.
7. Kodi n’ciyani comwe Bibliya limbalewa pa nkhani ya kukhala na makumbukidwe yauzimu?
7 Jezu adalewa kuti munthu omwe ana makumbukidwe yauzimu mgwakukondwa. Pa Mateu 5:3 pambati: ‘An’kondwa ni wale omwe ambazindikira bzakusaya bzawo bzauzimu, thangwe Umambo bwa kudzulu ni bwawo.’ Ndipo pa Waroma 8:6 pambafotokoza kuti moyo wanthu umbathemba ifepano kukumbuka ninga momwe Yahova ambakumbukira. Vesiri limbati: ‘Kuikha makumbukidwe pa bzinthu bzakuthupi kumbathandauza infa, koma kuikha makumbukidwe pa bzinthu bzauzimu kumbathandauza moyo na mtendere.’ Tenepo, tikakhala na makumbukidwe yauzimu, tin’dzakhala pa mtendere na Mulungu, ndipo tin’dzakhalambo na mtendere wa mu mtima pabodzi na cidikhiro ca moyo wakusaya kumala.
8. N’thangwe ranyi kukhala munthu wauzimu kungakhale kwakunesa?
8 Tinkukhala m’dziko lakuipa ndipo wanthu wa m’dzikoli alibe makumbukidwe ya Mulungu, ndipopa tin’funika kucita nyongo kuti tikhotcerere makumbukidwe yathu. Tikasaya kudzaza makumbukidwe yathu na makumbukidwe ya Yahova, dzikoli lin’dzadzaza makumbukidwe yathuyo na makhalidwe yakuthupi pabodzi na makumbukidwe yace. Kodi tingacite ciyani kuti titcenkhe bzimwebzo? Kodi tingakule tani mwauzimu?
BZOMWE TINGAPFUNZE KUCOKERA KWA WANTHU WAUZIMU WAKALE
9. (a) Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kukhala na makumbukidwe yauzimu? (b) Kodi ni bziratizo bzabwino bziponi bzomwe tin’cezerana?
9 Mwana ambapfunza bzizinji kwa abereki wace ndipo ambatewezera ciratizo cawo cabwino. Ifepanombo tin’funika kupfunza bza wale omwe ali pa uxamwali bwakulimba na Yahova, ticiwatewezera. Tikacita bzimwebzi, tin’dzapfunza kukhala na makumbukidwe yauzimu, ayai kulewa kunango, tin’dzacita lini bzinthu bzomwe wanthu wa makumbukidwe yakuthupi ambacita. (1 Wakolinto 3:1-4) Mu Bibliya muna bziratizo bzabwino na bzakuipa. Tenepo, bwerani ticezerane bzinango mwa bziratizo bzabwino, ticiwona bzomwe tingapfunze kucokera kwa Djakobi, Mariya na Jezu.
Kodi tingapfunze ciyani na ciratizo ca Djakobi? (Onani ndime 10)
10. Kodi Djakobi adalatiza tani kuti akhali munthu wauzimu?
10 Djakobi akhagumana na mabvuto mazinji pa moyo wace ninga momwe bziriri na azinji wa ifepano. M’bale wace caiye Esau, akhafuna kumupha. Ndipo mibzala wace wacimuna adamupumpsa. Koma cikhulupiro ca Djakobi cidapitiriza kukhala cakulimba thangwe akhakumbukira bza mafala yomwe Yahova akhadauza Abalahamu. Djakobi akhadziwa kuti banja lace lingadacita mbali pa kukwanirisa mafala ya Yahovaya, tenepo iye adayaphatisisa. (Ciyambo 28:10-15) Djakobi alibe kubvuma kuti makhalidwe yakuipa ya wanthu omwe akhali m’dzikolo yamucitise kuyebwa bza mafala yomwe Yahova akhadayalewa. Mwa ciratizo, pomwe Djakobi adazindikira kuti m’bale wace akhafuna kumupha, iye adakumbira Yahova mu mpembo kuti amupulumuse. Iye adati: ‘Ndimwe omwe mudalewa kuti: “Mwakusaya kupenukira ine ndin’dzakusamalira, ndipo ndin’dzacitisa kuti mbeu yako iwande ninga mcenga wa ku nyanza omwe umbalewengeka lini thangwe ra kuwanda kwace.”’ (Ciyambo 32:6-12) Djakobi akhana cikhulupiro camphanvu pa mafala yomwe Yahova akhadalewa ndipo iye adalatiza bzimwebzi na bzicito bzace.
Kodi tingapfunze ciyani na ciratizo ca Mariya? (Onani ndime 11)
11. Kodi timbadziwa tani kuti Mariya akhali munthu wauzimu?
11 Ciratizo cinango ca munthu wauzimu ni Mariya. Yahova adamusankhula kuti akhale mai wa Jezu thangwe iye akhali munthu wauzimu. Onani bzomwe Mariya adalewa pomwe adayenda kukazungira acibale wace Zakariya na Elizabeti. (Werengani Luka 1:46-55.) * Mavesiya yankulatiza kuti Mariya akhafuna kwene-kwene Fala la Mulungu ndipo akhadziwa bwino Bzinembo bza Cihebereu. (Ciyambo 30:13; 1 Samuweri 2:1-10; Malakiya 3:12) Mariya na Zuze alibe kugonana mpaka Jezu kubadwa napo kuti akhadalowolana kale, kulatiza kuti iwo akhawona udindo bwawo kukhala bwakufunika kwene-kwene kuposa bzikhumbo bzawo. (Mateu 1:25) Pomwe Jezu akhakula, Mariya adakhala tceru kuti awone bzense bzomwe bzikhacitika na Jezuyo ndipo akhatetekera bzinthu bzense bzomwe iye akhapfunzisa ‘acimbakoya mafala yace yense mwakusamala mu mtima.’ (Luka 2:51) Bzimwebzi bzinkulatiza kuti iye akhakumbukira mafala ya Mulungu yakulewa bza Mesiya. Kodi tingatewezerembo Mariya mwa kumbacita bzomwe Mulungu an’funa kuti timbacite?
12. (a) Kodi Jezu adatewezera tani Baba wace? (b) Kodi tingatewezerembo tani Jezuyo? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba 16.)
12 Pa wanthu wense omwe adakhala na moyo, Jezu ni ciratizo cabwino pa nkhani yakukhala munthu wauzimu. Bzomwe iye adacita pa moyo wace pomwe akhali pansi pano, bzidalatiza kuti akhafuna kutewezera Baba wace. Ndipo Jezu akhakumbuka, akhabvera nsisi winango na kucita bzinthu ninga momwe Yahova ambacitira. Iye akhacita kufuna kwa Mulungu na kulemekeza mitemo yace. (Juwau 8:29; 14:9; 15:10) Mwa ciratizo, onani momwe Cinembo ca Zaiya cimbafotokozera bza nsisi za Yahova na momwe Cinembo ca Marko cimbafotokozera bza nsisi za Jezu. (Werengani Zaiya 63:9; Marko 6:34.) * Kodi tingatewezere tani Jezu mwa kubvera nsisi wale omwe ankufunikira thandizo? Kodi timbawona basa lakupalizira na kupfunzisa bzipsa bzabwino kukhala lakufunika ninga momwe Jezu adacitira? (Luka 4:43) Wanthu wauzimu ambabvera nsisi winango ndipo ambacita ciri-cense kuti awathandize.
13, 14. (a) Kodi n’ciyani comwe abale na mpfumakazi winango ambacita kuti atewezere Jezu? (b) Fotokozani ciratizo.
13 Nsiku zino, kuna abale wauzimu azinji omwe ankucita nyongo yakutewezera Kristu. Ndipo iwo ambalatiza nyongo yawoyi mu utumiki bwakumunda, pa kutambira anzawo na kuwabvera nsisi. Napo mbakuperewera, iwo ambacita nyongo yakukulisa makhalidwe yabwino na kucita bzomwe Yahova ankufuna kuti iwo acite. Mpfumakazi inango ya ku Brasil yakucemeredwa Rachel, idalewa kuti: “Ndikhafuna kwene-kwene kabvalidwe katsapano ka wanthu wa ku dziko, ndipopa bzikhandinesa kubvala mwakuthemera. Koma kupfunza Bibliya kudandithandiza kukhala munthu wauzimu. Bzikhandinesa kucinja, koma pomwe ndidakwanisa ndidakhala wakukondwa ndipo moyo wangu udakhala wathandauzo.”
14 Reylene, omwe ni mpfumakazi ya ku Filipinas, ikhana bvuto linango. Napo mpfumakaziyi ikhali m’cadidi, iyo ikhafuna kucita mapfunziro yapadzulu na kugumana basa lomwe lingadamupasa kobiri zizinji. Na nthawe, bzakulinga bzace bzauzimu bzidayamba kukhala bzakusaya kufunika pa moyo wace. Iye adalewa kuti: “Ndidayamba kuzindikira kuti bzinthu bzikhali lini bwino pa moyo wangu, ndidawona kuti pakhana cinthu cinango cakufunika kwene-kwene kuposa basa langu.” Reylene adacinja makumbukidwe yace ndipo adayamba kuwona kutumikira Yahova kukhala cinthu cakufunika kwene-kwene pa moyo wace. Tsapano iye ambakhulupira mafala ya Yahova yomwe yali pa Mateu 6:33, 34, ndipo iye adati: “Ndimbadziwa kuti Yahova an’dzandisamalira!” Pinango imwepo mumbadziwa abale na mpfumakazi za m’gwere lanu omwe ambakumbukambo tenepo. Ndipo tikambawona momwe iwo ambatewezerera Kristu, timbafunambo kutewezera cikhulupiro cawo.—1 Wakolinto 11:1; 2 Watesalonika 3:7.
KHALANI NA ‘MAKUMBUKIDWE YA KRISTU’
15, 16. (a) Kodi tin’funika kucita ciyani kuti timbakumbuke ninga Kristu? (b) Kodi tingatewezere tani Kristu?
15 Kodi tingatewezere tani Kristu? Pa 1 Wakolinto 2:16 pambalewa kuti tin’funika kukhala na ‘makumbukidwe ya Kristu.’ Ndipo pa Waroma 15:5 pambatiuza kuti tin’funika kukhala na ‘makumbukidwe mabodzi-bodzi na yomwe Jezu akhanayo.’ Kuti tikhale ninga Kristu, tin’funika kumbakumbuka, kumbabvera nsisi winango na kumbacita bzinthu ninga momwe iye akhacitira. Jezu akhawona uxamwali bwace na Mulungu kukhala bwakufunika kwene-kwene kuposa cinthu ciri-cense. Tenepo, kutewezera Jezu kungaticitise kutewezerambo Yahova. Ndipopa mpsakufunika kwene-kwene kumbakumbuka ninga momwe Jezu akhakumbukira.
16 Kodi tingacite tani bzimwebzi? Anyakupfunza wa Jezu akhawona momwe iye akhacitira bzakudabwisa, akhatetekera pomwe iye akhapfunzisa thimu la wanthu, akhawona momwe iye akhacitira bzinthu na wanthu wakusiyana-siyana ndipo akhawonambo momwe iye akhatsogoleredwera na makumbukidwe ya Yahova. Iwo adati: ‘Ifepano ndife mboni za bzinthu bzense bzomwe iye adacita.’ (Mabasa 10:39) Nsiku zino, tingamuwone lini Jezu. Koma tikambawerenga na kukumbukira bza mabukhu ya Mateu, Marko, Luka na Juwau, timbafika pa kumudziwa bwino Jezuyo pabodzi na makumbukidwe yace. Bzimwebzi bzimbatithandiza kutewera ‘mathanya ya Jezu,’ bzomwe bzingaticitise kukhala ‘na makumbukidwe’ ninga yace.—1 Pedru 2:21; 4:1.
17. Kodi tin’dzagumana phindu liponi tikambakumbuka ninga Kristu?
17 Kodi tin’dzagumana phindu liponi tikambakumbuka ninga Kristu? Ninga momwe cakudya ca thanzi cimbapasira mphanvu thupi, kudzaza makumbukidwe yathu na makumbukidwe ya Kristu kumbalimbisa uzimu bwathu. Ndipo pang’ono na pang’ono, tin’dzafika pa kudziwa bzomwe iye angadacita pa cakucitika ciri-cense. Tikacita bzimwebzi, tin’dzakwanisa kucita bzakusankhula bza nzeru bzomwe bzin’dzakondwesa Mulungu, ticikhala na cikumbu-mtima cakucena. Kodi yamweya ni mathangwe lini yabwino yakuticitisa kubvala ‘Mbuya Jezu Kristu?’—Waroma 13:14.
18. Kodi n’ciyani comwe tapfunza pa nkhani ya kukhala munthu wauzimu?
18 Mu nkhani ino tawona thandauzo la kukhala munthu wauzimu. Tapfunzambo bziratizo bzabwino bza wanthu omwe adatsogoleredwa na mzimu wakucena wa Mulungu. Tapfunza pomwe kuti kukhala na ‘makumbukidwe ya Kristu,’ kumbatithandiza kukumbuka ninga momwe Yahova ambakumbukira, bzomwe bzingaticitise kukhala pa uxamwali bwakulimba na iye. Koma pana bzinthu bzizinji bzomwe tingapfunze. Mwa ciratizo, kodi tingadziwe tani penu ndife munthu wauzimu ayai ne? Kodi tingacite ciyani kuti tikhale wakukhwima mwauzimu? Ndipo kodi kukhala munthu wauzimu kumbatokonya tani moyo wathu? Nkhani yakutewera in’dzatawira mibvunzoyi.
^ ndi. 3 1 Wakolinto 2: 14 Tsono munthu wakuthupi, ambabvuma lini bzinthu bza mzimu wa Mulungu, pakuti iye ambabziwona ninga upsiru; ndipo iye angakwanise lini kubzidziwa, pakuti ibzo bzimbafufudzidwa mwauzimu. 15 Tsono munthu wauzimu ambafufudza bzinthu bzense, koma iye ambafufudzidwa lini na munthu ali-wense. 16 Pakuti “mbani adafika pakuyadziwa makumbukidwe ya Yahova kuti amupfunzise?” Koma ife tina makumbukidwe ya Kristu.
^ ndi. 11 Luka 1:46 Pamwepo Mariya adati: “Moyo wangu unkutumbiza Yahova, 47 ndipo mzimu wangu ungaleke lini kukondwa kwene-kwene na Mulungu, mpulumusi wangu, 48 thangwe wawona kubzicepswa kwa kapolo wace. Ndipo onani! Kuyambira tsapano mibwadwo yense in’dzalewa kuti ndine wakusimbidwa, 49 thangwe rakuti Wamphanvuyo wandicitira bzinthu bzikulu kwene-kwene, ndipo dzina lace ndakucena, 50 ndipo ku mibadwo na mibadwo nsisi zace zimbakhala kwa omwe ambamugopa. 51 Iye wacita bzinthu mwamphanvu na boko lace, wabalalisira kutali wanthu wakubzikuza m’makumbukidwe ya m’mitima yawo. 52 Wacosa wanthu wamphanvu pa mipando ya umambo, ndipo wakuza wanthu wakusauka; 53 Wakhutisa wanthu omwe akhana njala na bzinthu bzabwino, ndipo wanthu omwe akhana cuma awabweza cimanjamanja. 54 Iye wathandiza mtumiki wace Jirayeri, pakukumbukira piciro lace lakuti an’dzalatiza nsisi kwa muyaya, 55 ninga momwe adauzira abereki wathu wa kale-kale, Abalahamu na mbewu yace kwa muyaya.
^ ndi. 12 Zaiya 63:9 Pomwe iwo akhabonera m’matsautso yawo, iye akhabonerambo. Ndipo mtumiki omwe akhadawatumizira adawapulumusa. Thangwe ra lufoyi na nsisi zace, iye adawalombola; ndipo adawalamusa na kuwanyamula nsiku zense zakalezo.
Marko 6:34 Pomwe akhabuluka, adawona thimu likulu la wanthu, ndipo iye adawabvera nsisi wanthuwo, thangwe rakuti akhali ninga mabira yakusaya m’busa. Ndipo iye adayamba kuwapfunzisa bzinthu bzizinji.
