NDIKADAKUMBUKIRA bzomwe bzidacitika nsiku inango pomwe ndikhali ku mzinda wa Brookings, ku South Dakota m’dziko la Estados Unidos. Bzikhacita kubveka kuti nthawe ya mphepo ikhafika. Inepano na anzangu tikhali m’nyumba ya m’munda winango yomwe ikhalibe mitcini yakubweresa mphepo yakupsa, ndipo tikhanjenjemera na mphepo. Kutsogolo kwathu kukhana tanki ya madzi yomwe yakhadadjedjera! Lekani ndikufotokozereni pang’ono bza moyo wangu kuti mudziwe bzomwe bzidacitisa kuti ndikagumanike pa mbuto imweyire.

Inepano ndidabadwa pa nsiku ya 7 Março, gole la 1936. Abereki wangu akhana wana anai, ndipo inepano ndikhali wakumalizira. Ifepano tikhakhala ku munda, pakuti tikhali alimi. Tsono kulimako kukhali lini kwakufunika kwene-kwene kuposa kutumikira Mulungu. Abereki wangu adabatizidwa ninga Mboni za Yahova m’gole la 1934. Iwo akhadabzipereka kwa Yahova, tenepo kumutumikira cikhali cinthu cakufunika kwene-kwene pa moyo wawo. Gwere lathu likhali mu mzinda wa Conde, ku South Dakota, ndipo pai wangu, omwe dzina lawo akhali Clarence, akhatumikira ninga nyakubveranisa bungwe la akulu, omwe kalero akhacemeredwa mtumiki wa gulu. Patsogolo pace, tiyu wangu, Alfred, adadzatumikirambo ninga nyakubveranisa bungwe la akulu.

Banja lathu likhambayenda ku mitsonkhano mwakukhazikika, ndipo tikhapalizira nyumba na nyumba, ticimbauzambo winango bza cidikhiro cathu cakutsogolo cakugumanika m’Bibliya. Ciratizo cabwino ca abereki wathu na kutipfunzisa kwawo, bzidatithandiza kuti timufune Yahova. Inepano na mpfumakazi yangu Dorothy tidakhala apalizi pomwe tikhana magole matanthatu yakubadwa. Mu gole la 1943 idafungulidwa Xikola ya Utumiki bwa Mulungu, ndipo inepano ndidabzinembesa pa xikolayo.

Mitsonkhano ya dera na ya cigawo ikhali mbali yakufunika kwene-kwene pa moyo wathu. Ndikadakumbukira mtsonkhano wa cigawo omwe tidakhala nawo m’gole la 1949 ku Sioux Falls, South Dakota.  M’bale Grant Suiter adafotokoza nkhani ya msolo wakuti: “Kodi Munkukumbuka Kuti Nthawe Yamala Kale?” Iye dafotokoza kuti Mkristau ali-wense wakubzipereka, an’funika kupalizira bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu. Pambuyo pa mtsonkhanoyo, ndidabzipereka kwa Yahova, ndipo ndidabatizidwa pa mtsonkhano wa dera wakutewera wace pa nsiku ya 12 Novembro, 1949, ku Brookings. Ndipopa inepano ndikhagumanika mu nyumba yakudjedjera ire ninga momwe ndafotokozera kumayambiriro kwa nkhaniyi. Inepano na anzangu atatu tikhadikhirira kuti tibatizidwe mu tanki.

Patsogolo pace, ndidasankhula kukhala mpainiya, ndipo ndidayamba upainiyabo pa nsiku ya 1 Janeiro, 1952, pomwe ndikhana magole 15 yakubadwa. Bibliya limbalewa kuti: ‘Omwe an’famba na wanthu wanzeru, an’dzakhala wanzeru.’ (Mimwani 13:20) Ndipo m’banja mwathu mukhana wanthu azinji wanzeru omwe adandidathandiza kukhala mpainiya. Kawiri-kawiri ndikhambayenda kapalizira na tiyu wangu, a Julius, omwe akhana magole 60 yakubadwa. Ndikhakomedwa kuphata nawo basa mu utumiki, napo iwo akhali akulu kwene-kwene kuposa inepano. Ndidapfunza bzinthu bzizinji na iwo. Mwakusaya kutenga nthawe, mpfumakazi yangu Dorothy idayambambo upainiya.

Pomwe ndikhali mwana, abereki wangu akhambacemera kumui kwathu anyakunyang’anira dera pabodzi na azikazawo. Banja libodzi la nyakunyang’anira dera lomwe lidandithandiza kwene-kwene ni m’bale Jesse na mkazi wace Lynn Cantwell. Iwo akhacita thupo na inepano, ndipo akhambandilimbisa. Pomwe iwo akhazungira magwere ya pafupi na kumui kwathu, iwo akhandicemera kuti ndikayende nawo pabodzi mu utumiki. Ndikhakomedwa kwene-kwene kukhala nawo! Ndipo ndidafuna kuthumizira utumiki bwangu mwa kucita upainiya ninga iwo.

Pomwe iwo adadzacinjidwa, nyakunyang’anira dera omwe adabwera akhali Bud Miller. Pomwe iye na mkazi wace Joan, adazungira gwere lathu, inepano ndikhana magole 18 yakubadwa. Pa nthawe imweyire, ndikhafunikira kukawonekera pa maso pa komiti yomwe ikhasankhula omwe akhathemera kuyenda ku nkhondo na omwe akhathemera lini. Iwo akhafuna kuti ndicite basa linango, koma inepano ndikhawona kuti basalo likhabverana lini na lamulo la Jezu lakulewa bza kuleka kupitira m’nkhani za ndale. Bzomwe inepano ndikhafuna, ni kupalizira bzipsa bzabwino bza Umambo. (Juwau 15:19) Tenepo, ndidakumbira kuti ndileke kucita basalo pakuti ndikhali mtumiki wa Mulungu.

 Ndidakomedwa pomwe m’bale Miller adandiuza kuti angadandiperekeza pa nsiku yomwe ndingadayenda kukawonana pomwe na komiti ire. Iye akhali m’bale wakulimba mtima, ndipo akhalibe mantha na munthu ali-wense. Ndipo iye akhalidziwambo bwino Bibliya. Bzimwebzo bzidandilimbisa mtima! Ninga bzakutewera bza kuwonana pomwe na komiti ire, kuphampha kwa cirimo ca gole la 1954, komitiyo idabvuma mkumbiro wangu. Tsapano ndikhali wakutsudzuka kuti ndicite bzinthu bzizinji mu utumiki bwa Yahova.

Mwakusaya kutenga nthawe, ndidacemeredwa kuti ndikatumikire pa Beteli, ndipo ndidakaphata basa m’munda wa Beteli omwe ukhali ku Staten Island, m’dziko la Nova York. Ndidatumikira kumweko magole matatu, ndipo ndidapfunza bzinthu bzizinji na abale na mpfumakazi omwe ndikhaphata nawo basa.

Nyumba ya cikasi ca mphepo ca WBBR ikhagumanikambo ku munda wa Beteliyu. Cikasi ca mphepoco cikhaphatisidwa basa na Mboni za Yahova kuyambira m’gole la 1924 mpaka 1957. Ku mundayu kukhakhala abale 15 ayai 20 okha wa m’banja la Beteli. Azinji wa ifepano tikhali maswaka, ndipo tikhadziwa lini bzinthu bzizinji. Koma Eldon Woodworth, omwe akhali m’bale wacikulire ndipo akhali wakudzozedwa, akhaphata nafe basa pabodzi. Iye akhali ninga pai kwa ifepano, ndipo adatipfunzisa bzinthu bzizinji. Nthawe zinango tikakhala tanesana, m’bale Eldon akhambalewa kuti: “Mpsakudabwisa kuwona bzomwe Mbuya ambakwanisa kucita na wanthu omwe iye ambawaphatisira basa.”

M’bale Frederick W. Franz akhakhalambo ku mundako, ndipo adatithandizambo kwene-kwene. Iye akhali m’bale wanzeru, akhadziwa kwene-kwene Bibliya, ndipo iye akhacita thupo na ali-wense wa ifepano. M’bale Harry Peterson ndiye omwe akhambatiphikira cakudya. Bzikhatipusira kucemera dzina la yavu wawo lakuti Peterson, m’mbuto mwa dzina la pai wawo lakuti Papargyropoulos. M’bale umweyu akhali wakudzozedwambo, ndipo akhafuna kwene-kwene kupalizira. M’bale Peterson, akhaphata bwino basa lawo pa Beteli, koma akhabvuma lini kuti basalo limutazise kuyenda mu utumiki bwa kumunda mwakukhazikika. Mwezi uli-wense iye akhagawira marevista 100. Iye akhadziwambo kwene-kwene Bibliya, ndipo adatawira mibvunzo mizinji yomwe tikhanayo.

Ku mundako, tikhambatca bzisapo na masamba, ticitumiza ku banja la Beteli. Tikhaphata basa kwene-kwene. Inepano ndikhaphata basa na  mpfumakazi Etta Huth, ndipo ikhali mpfumakazi ya nzeru kwene-kwene. Iyo ndiyo ikhambatipasa malango ya kasamaliridwe ka bzisapo na masamba yomwe tikhatcayo. Nthawe zinango, mpfumakazi zomwe zikhakhala pafupi na mundayo zikhambabwera kudzaphata basa nafe pabodzi ndipo mpfumakazi Etta akhalinganiza basa la mpfumakazizo. Napo a Etta akhadziwa bzizinji bza basa lakulongedza bzisapobzo, iwo akhalemekeza abale omwe akhatsogolera ku mundako. Iwo adakhala ciratizo cabwino kwa tensenefe.

Angela Romano akhali m’bodzi wa atsikana omwe akhabwera kudzatithandiza ku mundako. Ndipo mpfumakazi Etta ndiyo idathandiza Angela pomwe adapfunza cadidi. Inepano na Angela tidalowolana m’mwezi wa Abril 1958, ndipo tinkukondwa kutumikira pabodzi Yahova kwa magole 58. M’magole yenseneya, Angela akhali munthu wakukhulupirika kwa Yahova, ndipo bzimwebzi bzikhalimbisa malowozi yathu. Iye ni mkazimbo wanzeru, ndipo ndimbamukhulupira, bziribe basa mabvuto yomwe tigumane nayo.

Pomwe abale adagulisa nyumba ya cikasi ca mphepo ku Staten Island m’gole la 1957, ndidakatumikira ku Beteli ya ku Brooklyn kwa nthawe yakucepa. Tsono, ndidadzacoka pa Beteli pomwe ndidalowola Angela, ndipo kwa magole matatu, tidatumikira ninga apainiya ku Staten Island. Pa nthawe imweyo, ndidaphatambo basa mu nyumba ipsa ya cikasi ca mphepo, comwe cikhana dzina lakuti WPOW.

Inepano na Angela tidakhala na moyo wakusaya kufuna bzizinji kuti tikwanise kuyenda komwe kukhafunikira thandizo. Ndipo mu m’gole la 1961 tidacemeredwa kuti tikatumikire ninga apainiya wakupambulika ku Falls City, Nebraska. Titandofika kumweko, tidacemeredwa pomwe kuti tiyende ku South Lansing ku mzinda wa Nova York, kuti tikagumanike pa mapfunziro ya Xikola ya Utumiki bwa Umambo kwa mwezi m’bodzi. Tidakomedwa na mapfunziro yomwe tidatambira, ndipo tikhakumbuka kuti pambuyo pa mapfunziroyo tingadabwerera ku Nebraska. Tsono tidadabwa pomwe tidauzidwa kuti tingadayenda katumikira ninga amisiyonario ku dziko la Camboja! Dzikoli liri kummwera kwa Ásia, ndipo m’dziko labwinoli bzense bzomwe tikhawona, bzomwe tikhabva na bzomwe tikhadya bzikhali bzinthu bzipsa kwa ifepano. Tikhafunisisa kuti wanthu wa m’dzikolo abve bzipsa bzabwino bza Umambo.

Tsono nkhani za ndale zidacinja m’dzikomo, ndipo tidafunikira kuyenda ku dziko la Vietnã wa kummwera. Yatapita magole mawiri, ndidayamba kuduwala kwene-kwene, ndipo tidabwerera ku Estados Unidos kuti ndikatambire thandizo la ulapi. Pomwe ndidacira, ndidayamba pomwe kucita upainiya.

M’mwezi wa Março, m’gole la 1965, tidayamba kuzungira magwere ninga nyakunyang’anira dera. Inepano ndidamala magole 33 ndinkutumikira ninga nyakunyang’anira dera na nyakunyang’anira cigawo pabodzi na mkazangu Angela, ndipo tidathandiza pa mitsonkhano ya cigawo. Ndikhakomedwa kwene-kwene na basali, pakuti mitsonkhano ya cigawo imbakhala nthawe yakupambulika kwa inepano. Magole manango tidazungira magwere yomwe yakhali mu mzinda wa Nova York, ndipo mitsonkhano mizinji ya cigawo ikhambacitikira ku thambwe la mpira la ku Ianque.

Inepano na Angela tidapasidwa utumiki bwakusiyana-siyana, ndipo utumiki bunango bukhali  bwakunesa kwa magole yenseneya. Mu 1995, ndidacemeredwa kuti ndikakhale mpfunzisi wa Xikola Yakupfunzisa Utumiki. Yatapita magole matatu, tidacemeredwa kuti tikatumikire pa Beteli. Pambuyo pa magole 40, ndidakomedwa kwene-kwene kubwerera pomwe pa Beteli, komwe ndidayambira utumiki bwangu bwakupambulika bwa nthawe zense. Na nthawe, ndidaphata basa mu Depatimenti ya Utumiki, ndipo ndidapfunzisa m’xikola zizinji. Mu gole la 2007, Bungwe Lakutonga lidakhazikisa Depatimenti ya Xikola za Utumiki kuti imbasamalire xikola zense za pa Beteli, ndipo inepano ndidacita magole ndicimbanyang’anira Depatimentiyo.

M’magole yakumalizira yano, bzinthu bzinango bzacinja mu xikola za pa Beteli. Mu gole la 2008, idayambika Xikola ya Akulu wa m’Magwere. Ndipo mpaka mu gole la 2010, akulu wakupitirira 12.000 akhadacita xikola imweyi ku Beteli ya ku Patterson na ya Brooklyn. Xikola imweyi ikadapitiriza kucitika m’mbuto zakusiyana-siyana. Mu gole la 2010, dzina la Xikola Yakupfunzisa Utumiki idacinjidwa, ndipo idayamba kucemeredwa kuti Xikola ya Bibliya ya Abale Wakusaya Kulowola, ndipo padalinganizidwambo xikola yakucemeredwa kuti Xikola ya Bibliya ya Mabanja.

Mu Setembro 2014, xikola ziwirizi zidaphatanidzidwa, zicikhala xikola ibodzi ya dzina lakuti Xikola ya Apalizi wa Umambo. Ndipo mabanja, abale wakusaya kulowola na mpfumakazi zakusaya kulowodwa angapitembo ku xikola imweyi. Abale azinji wa pa dziko lense la pansi adakomedwa kwene--kwene pomwe adabva kuti xikola imweyi in’dzacitikambo m’dziko lawo. Mpsakukondwesa kuwona kuti azinji angakhale na mwayi wakupita mu xikola imweyi. Ndipo ndidadziwana na abale azinji omwe adacinja bzinthu pa moyo kuti akwanise kupita mu xikolayi.

Ndikambakumbukira bza moyo wangu kuyambira pa nsiku yomwe ndidabatizidwa ire mpaka lero, ndimbatenda Yahova thangwe ra wanthu wanzeru omwe ndidadziwana nawo wale. Iwo adandithandiza kumudziwa Yahova na kumutumikira bwino. Winango akhali ang’ono kuposa inepano, ndipo winango akhali akulu-akulu. Ndipo azinji akhana cikhalidwe cakusiyana na cangu. Tsono bzakucita bzawo na makhalidwe yawo bzikhalatiziratu kuti iwo ambafuna Yahova na mtima wense. Ndimbatenda kwene--kwene kukhala na axamwali wanzeru azinji pakati pa wanthu wa Yahova omwe adandipfunzisa bzinthu bzizinji.