Bibliya limbalewa kuti pambuyo pa wanthu wa ku Midiyani kutenga Zuze aciyenda naye ku Edjipito, baba wace Djakobo, pabodzi na banja lace adacoka ku Kanani acifulukira ku Edjipito. Ku Edjipitoko, iwo adakakhala m’dera la Goseni, kufupi na mkulo wa Nilo komwe umbakathira mu nyanza ya Mediteraniyo. (Ciy. 47:1, 6) Wana wa Jirayeri adapitiriza “kuwanda na kukhala wamphanvu.” Tenepo, Aedjipito adagopa, ndipo adayamba kuwaphatisa basa ninga akapolo.—Kuf. 1:7-14.

Wanthu winango akhambagaza nkhani ya m’Bibliyayi, ndipo akhalewa kuti iyo ikhali cidapi. Napo bziri tenepo, bulipo umboni bwakulatiza kuti mbadwa za Semu * zidakhala akapolo m’dziko la Edjipito.

Wanthu wakufufudza bzinthu bzakale adagumana bzinthu bzinango pa matere yakale-kale ku mpoto kwa dziko la Edjipito. Mdziwi wa nkhani za m’Bibliya, wakucemeredwa John Bimson adalewa kuti ku mpoto kwa Edjipito kuna matere 20 ayai kuposa, ya wanthu omwe akhali mbadwa za Semu. Ndipo mdziwi munango wakucemeredwa James K. Hoffmeier adalewa kuti: “Kucokera m’magole ya 1800 mpaka 1540, Jezu akanati kubwera, wanthu wa kumabvadzuwa kwa Asia omwe akhalewalewa cirewedwe ca mbadwa za Semu akhambafulukira ku dziko la Edjipito.” Ndipo adathimizira kuti: “Imweyi ni nthawe ibodzi-bodzi na yomwe adakhala na moyo Abalahamu, Izaki na Djakobo, mwakubverana na bzakucitika bzakufotokozedwa m’bukhu la Ciyambo.”

Umboni bunango bumbagumanika kummwera kwa Edjipito. Bzinthu bzinango bzakale bzakunembedwa, bza m’magole ya 2000–1600 Jezu akanati kubwera, bzina madzina ya akapolo omwe akhaphata basa pamui unango ku mmwera kwa dziko la Edjipito. Ndipo pa madzinayo, pana madzina 40 ayai kuposa yomwe njakundendemerana na madzina ya wanthu omwe akhali mbadwa za Semu. Akapolowo ayai atumikiwo, akhaphata mabasa yakusiyana-siyana ninga kuphika, kukonza bzakubvala na mabasambo yanango. Mdziwi omwe tamufotokoza m’mbuyomu, Hoffmeier adalewa kuti: “Pakuti wanthu wakupitirira 40 akhaphata basa pa nyumba ibodzi, ku Thebaid, kummwera kwa Edjipito, bzikuwonekeratu kuti wanthu omwe akhacita mbali ya mbadwa za Semu omwe akhakhala ku Edjipitoko akhali azinji.”

David Rohl, omwe ni nyakufufudza bzinthu bzakale, adanemba kuti madzina yanango ya akapolo yomwe yambagumanika pa lista, yadatengana na yale yomwe timbayawerenga m’Bibliya. Mwa ciratizo, bzipande bza tumatsamba twakufukulidwa bzina madzina yakutengana na yakuti Isakari, Aseri na Sifira. (Kuf. 1:3, 4, 15) Nyakufufudza bzinthu bzakaleyu adamaliza mwa kulewa kuti: “Bumwebu ni umboni bwakuti Ajirayeri adakhaladi ku Edjipito ninga akapolo.”

Mdziwi wakucemeredwa Bimson, adalewa kuti: “Nkhani ya m’Bibliya yakulewa bza ukapolo bwa wana wa Ajirayeri ku Edjipito, pabodzi na kucoka kwawo m’dzikolo, ina umboni bwakutsimikizika.”