Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Nkhani Yakupfunza 12

Pana ‘Nthawe Yakunyamala na Nthawe Yakulewalewa’

Pana ‘Nthawe Yakunyamala na Nthawe Yakulewalewa’

‘[Pana] nthawe yakunyamala na nthawe yakulewalewa.’ — MPALIZI 3:1, 7.

NYIMBO 124 Kukhala Wakukhulupirika Nthawe Zense

BZOMWE TIN’PFUNZA *

1. Kodi tikupfunza ciyani na cinembo ca Mpalizi 3:1, 7?

WINANGO wa ifepano ambafuna kulewalewa kwene-kwene, koma winango ne. Ninga momwe msolo wa nkhani ino ukulatizira, pana nthawe yakunyamala na nthawe yakulewalewa. (Werengani Mpalizi 3:1, 7. *) Kodi mukutawiriza lini kuti nthawe zinango timbafuna kuti abale wathu winango ambalewelewe kwene-kwene ndipo winango ambalewelewe pang’ono?

2. Kodi ni mbani omwe adatipasa mphaso yakulewalewa, ndipo mu nkhani ino tin’pfunza ciyani?

2 Kulewalewa ni mphaso yomwe Yahova adatipasa. (Kufuluka 4:10, 11; Cibvumbulutso 4:11) Ndipo mwakuphatisa basa Fala lace, lomwe ni Bibliya, iye ambatithandiza kudziwa momwe tingaphatisire bwino basa mphasoyi. Tenepo, mu nkhani ino, tin’pfunza bziratizo bza m’Bibliya bzomwe bzin’tithandiza kudziwa nthawe yakulewalewa na nthawe yomwe tin’funika kunyamala. Tin’pfunzambo momwe Yahova ambabvera na mafala yomwe timbalewalewa na wanthu winango. Cakuyamba, mbatiwoneni kuti ni nthawe iponi yomwe tin’funika kulewalewa.

NTHAWE YOMWE TIN’FUNIKA KULEWALEWA

3. Mwakubverana na Waroma 10:14, kodi tin’funika kumbacita ciyani?

3 Ifepano ntsiku zentse tin’funika kukhala wakukonzeka kumbalewalewa bza Yahova na Umambo bwace. (Mateu 24:14; werengani Waroma 10:14. *) Tikacita bzimwebzi, timbakhala tikutewezera Jezu. Libodzi mwa mathangwe yomwe yadacitisa Jezu kubwera pano pa dziko la pantsi, likhali lakuuza winango cadidi cakulewa bza Baba wace. (Juwau 18:37) Tenepo, tin’funika kumbawonesesa momwe timbalewalewera. Ndipo tikambauza winango bza Yahova, tin’funika kumbawauza ‘mwakuderekha na mwa ulemu.’ Tin’funikambo kumbalatiza kuti timbabvesesa momwe ambabvera na kulemekeza bzomwe ambakhulupira. (1 Pedru 3:15) Bzimwebzi bzin’dzacitisa kuti tikwanise kulewalewa nawo mwakusaya kunesa, na kuwapfunzisa cadidi ca m’Bibliya acitokonyedwa mitima yawo.

4. Mwakubverana na Mimwani 9:9, kodi kalewelewedwe kathu kangathandize tani winango?

4 Akulu wa gwere akawona kuti m’bale ayai mpfumakazi akufunikira malango, iwo an’funika lini kuzeza kumupasa malangoyo. Napo bziri tenepo, iwo an’funika kupereka malangoyo kuna m’baleyo ayai kuna mpfumakaziyo ikakhala kuti iri payokha. Akulu ambafuna kuti bzinthu bzicitike mwa cintsintsi, ndipopa iwo ambasankhula nthawe yakuthemera kuti aceze na munthu akafuna kumupasa malango. Koma pakulewalewa na munthuyo, akuluwo ambalewalewa naye mwa ulemu. Ndipo pakupereka malangoyo, iwo ambaphatisa basa mavesi ya Bibliya kuti amuthandize kucita bzakusankhula bzanzeru. (Werengani Mimwani 9:9. *) Thangwe ranyi nthawe zinango bzimbafunika kuti munthu akhale wakukhwimika pakulewalewa? Mbatiwoneni bziratizo bziwiri bzomwe mpsakusiyana. Cakuyamba, n’ca baba omwe akhafunikira kutsimula wana wace. Caciwiri, n’ca mkazi omwe akhafunikira kulewalewa na munthu omwe angadadzakhala mambo.

5. Kodi n’ciyani comwe Eli akhafunika kucita pomwe wana wace akhacita bzinthu bzakuphonyeka pa tendi la mkonkhano?

5 Eli omwe akhali Mkulu wa Antsembe, akhana wana wace awiri wacimuna ndipo akhawafuna kwene-kwene. Tsono wanawo, akhalemekeza lini Yahova. Iwo akhana udindo bukulu kwene-kwene bwakutumikira ninga antsembe pa tendi la mkonkhano. Koma akhaphatisa basa udindo bwawobo mwakuphonyeka, akhalemekeza lini ntsembe zomwe wanthu akhapereka kwa Yahova, ndipo akhacita upombo mwakusaya kubisa. (1 Samuweri 2:12-17, 22) Ninga momwe Cakutonga ca Mozeji cikhalewera, wana wa Eli akhathemera kuphedwa thangwe ra bzomwe akhacitabzo. Tsono Eli adawalekerera kwene-kwene wanawo, mwa kuwapasa malango yakusaya mphanvu ndipo iye adabvuma kuti wanawo apitirize kutumikira pa tendi la mkonkhano. (Bzakutonga 21:18-21) Kodi n’ciyani comwe Yahova adacita na Eli pa bzomwe bzidacitikabzo? Yahova adabvunza Eli kuti: ‘Thangwe ranyi iwepo ukupitiriza kulemekeza kwene-kwene wana wako kuposa ine?’ Tenepo, Yahova adaleweratu kuti wana wa Eli angadafa.—1 Samuweri 2:29, 34.

6. Kodi tikupfunza ciyani na bzomwe Eli adacita?

6 Kodi tikupfunza ciyani na bzomwe Eli adacita? Tikawona kuti xamwali ayai m’bale wathu akuteweza lini bzomwe Bibliya limbalewa, tin’funika lini kundonyamala, koma timukumbuse malamulo ya Yahova. Ndipo tikamala tiwonesese kuti iye akutambira thandizo la Yahova kucokera kwa akulu wa gwere. (Tiyago 5:14) Tenepo, tin’funika lini kukhala ninga Eli, koma tin’funika kumbalemekeza kwene-kwene Yahova kuposa axamwali ayai wacibale wathu. Tsono kuti tikwanise kulewalewa na munthu akakhala waphonya, timbafunika kukhala wakukhwimika, ndipo kucita bzimwebzi kumbakhala na phindu kwene-kwene. Tsapano mbatiwoneni kusiyana komwe kukhalipo pakati pa bzomwe Eli adacita na bzomwe mkazi m’Jirayeri wakucemeredwa Abigayeli adacitambo.

Abigayeli ni ciratizo cabwino cakudziwa kusankhula nthawe yakuthemera yakulewalewa (Onani ndime 7-8) *

7. Thangwe ranyi Abigayeli adayenda kukalewalewa na Davide?

7 Abigayeli akhadalowodwa na munthu wakudala kwene-kwene omwe akhacemeredwa Nabali. Pomwe Davide na acikunda wace akhathawa Mambo Sauli, iwo adagumana na amakabusa wa Nabali, ndipo adakhala pabodzi acimbakhotcerera mabira ya Nabaliyo kuti mbava zireke kuba. Kodi Nabali adatenda thandizolo? Ne na pang’onopo. Kodi tikudziwa tani bzimwebzo? Tikudziwa kucokera pa bzomwe bzidacitika pomwe Davide adatumiza acikunda wace kuna Nabali kuti akakumbire cakudya na madzi, tsono Nabali adakalipa kwene-kwene ndipo adawatukwana. (1 Samuweri 25:5-8, 10-12, 14) Pomwe Davide adabva bzimwebzo, iye adakhumba kupha wanthu wentse omwe akhakhala pamui pa Nabaliyo. (1 Samuweri 25:13, 22) Kodi mulandu umweyu ungadamala tani? Pomwe Abigayeli adadziwa bza nkhaniyo adawona kuti ikhali nthawe yakuti akalewelewe na Davide. Tenepo, Abigayeli adayenda kukagumana na Davide pabodzi na acikunda wace wakukwana 400, ndipo acikundawo akhana njala, akhadakalipa ndipo akhadakonzeka kumenya nkhondo.

8. Kodi tikupfunza ciyani na bzomwe Abigayeli adacita?

8 Pomwe Abigayeli adagumana na Davide, adalewalewa naye mwakukhwimika na mwaulemu, ndipo bzimwebzi bzidacitisa Davideyo kucita bzomwe Abigayeliyo adalewa. Napo kuti Abigayeli akhalibe mulandu pa nkhaniyo, koma iye adapepesa Davide. Ndipo adamukumbusa makhalidwe yabwino yomwe Davideyo akhanayo na bzinthu bzabwino bzomwe akhacita, ndipo Abigayeli akhana citsimikizo centse cakuti Yahova angadamuthandiza. (1 Samuweri 25:24, 26, 28, 33, 34) Ninga Abigayeli, ifepanombo tin’funika kukhala wakukhwimika kuti tikwanise kulewalewa na munthu omwe wayamba kucita bzinthu bzakuphonyeka. (Psalymo 141:5) Koma pakucita bzimwebzo, tin’funika kumbalewalewa mwaulemu. Tenepo, tikambapereka malango kuna munthu, timbalatiza kuti ndife axamwali wacadidi.—Mimwani 27:17.

9-10. Kodi n’ciyani comwe akulu wa gwere an’funika lini kuyebwa akambapereka malango?

9 Akulu wa gwere an’funika kukhala wakukhwimika kuti akwanise kulewalewa na wale omwe ayamba kucita bzinthu bzakuphonyeka. (Wagalata 6:1) Akuluwo ambayebwa lini kuti mbakuperewerambo ndipo nthawe zinango iwo angafunikirembo malango. Koma bzimwebzi bzimbawatazisa lini kupereka malango kwa omwe akufunikira. (2 Timotio 4:2; Tito 1:9) Akulu akambapereka malangoyo, ambaphatisa basa luso lawo lakulewalewa ndipo ambathandiza m’bale ayai mpfumakazi mwaulemu na mwakudeka mtima. Iwo ambacita bzimwebzi thangwe ra kufuna abalewo. (Mimwani 13:24) Koma cinthu cakufunika kwene-kwene comwe cimbacitisa akuluwo kupereka malango, ni kucita thupo na kupswipizidwa kwa dzina la Mulungu. Ndipopa iwo ambakhotcerera malamulo yace pabodzi na gwere ku ngozi iri-yentse yomwe ingabwere.—Mabasa 20:28.

10 Mpaka pano tawona kuti ni nthawe iponi yomwe tin’funika kulewalewa. Napo bziri tenepo, nthawe zinango bzimbakhala bwino kuna ifepano kunyamala. Kodi ni bzineso bziponi bzomwe tingagumane nabzo pa nthawe imweyi?

NTHAWE YOMWE TIN’FUNIKA LINI KULEWALEWA

11. Kodi mpostolo Tiyago adalewa ciyani? Fotokozani ciratizo.

11 Nthawe zinango, bzingakhale bzakunesa kubziphata tikambalewalewa. Tenepo na thangwe limweri, mpostolo Tiyago adalewa kuti: ‘Penu munthu an’phonya lini m’mafala, iye ngwakulungamiratu, ndipo angakwanise kutonga thupi race lentse.’ (Tiyago 3:2, 3) Mwa ciratizo, bulu ambamangiriridwa bzingwe ku msolo na ku mulomo. Bzingwebzo, bzimbathandiza munthu nyakufamba na bulu kukwanisa kutsogolera na kuimisa buluyo. Tsono munthuyo akasaya kuphatisisa bzingwebzo, buluyo angapsidimule aciyamba kuthawa ndipo angabzipweteke ayai kupweteka munthuyo. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano, tikasaya kumbabziphata pakulewalewa tingabzibweresere mabvuto mazinji. Mbatiwoneni bziratizo.

12. Thangwe ranyi tin’funika kumbabziphata pakulewalewa ayai kundonyamala?

12 Kodi n’ciyani comwe imwepo mumbacita mukadziwa kuti m’bale ayai mpfumakazi ina nkhani yacintsintsi? Mwa ciratizo, tiyezezere kuti imwepo mwagumana na m’bale ayai na mpfumakazi yomwe imbakhala ku dziko lomwe basa lathu lakupalizira ndakuletsedwa, kodi bzingakhale bwino kumubvunza kuti akuuzeni momwe basalo likufambira ku dzikolo? Pinango imwepo mungamubvunze na mathangwe yabwino sikuti thangwe ra kufuna kumutapa mkamwa. M’cadidi kuti ifepano timbafuna abale wathu ndipo timbacita thupo na bzomwe bzimbawacitikira. Ndipo timbafunambo kuwaguma m’mipembo yathu. Napo bziri tenepo, bzimbafunika kuti timbakhale wakubziphata pakulewalewa ayai kundonyamala. Tsono tikangingimiza munthu kuti atiuze nkhani ya cintsintsi, bzingalatize kuti timbamufuna lini munthuyo ne abale na mpfumakazi omwe akumukhulupira kuti an’zimbula lini nkhaniyo. Kulewa mwakusaya kupenukira, palibe ne m’bodzi wa ifepano akufuna kuti bzinthu bzifikiretu pakuipa kuna abale wathu omwe akukhala m’madziko yomwe yambaletsa basa lathu lakupalizira. Ndipo palibe ne m’bale ayai mpfumakazi yomwe ikutumikira m’madzikoyo, ingafune kuzimbula momwe Mboni za Yahova zikupalizirira, momwe zikucitira mitsonkhano na mabasa yanango.

13. Mwakubverana na Mimwani 11:13, kodi akulu wa gwere an’funika kucita ciyani, ndipo thangwe ranyi?

13 Mpsakufunika kuti akulu wa gwere ambaphatise basa malango yomwe yali pa Mimwani 11:13. (Werengani. *) Iwo angacite bzimwebzi mwa kuleka kumbazimbulira winango nkhani zomwe an’themera lini kuzidziwa. Tsono kuna akulu wa gwere omwe adalowola, kukoya nkhani za cintsintsi bzingakhale bzakunesa. N’cadidi kuti banja lipitirize kukhala lakulimba, bzimbafunika kuti mwamuna na mkazi ambacezerane nkhani za cintsintsi, momwe ambabvera na nkhani zomwe zimbawacitisa thupo. Koma mkulu ali-wentse wa gwere ambadziwa kuti an’funika lini kumbauza mkazace nkhani za cintsintsi zomwe zimbacitika m’gwere. Mkuluyo akauza mkazaceyo, abale acidziwa bza nkhaniyo an’dzamukhulupira lini pomwe, ndipo mbiri yace in’dzaipa. Tenepo, omwe ana maudindo m’gwere an’funika lini kukhala munthu ‘wakulewa pawiri.’ (1 Timotio 3:8) Bzimwebzi bzikuthandauza kuti akulu wa gwere an’funika lini kukhala wa magunkha. Na tenepo, mkulu omwe ambafuna mkazace ambamuuza lini nkhani za cintsintsi zomwe mkaziyo an’funikira lini kuzidziwa.

14. Kodi mkazi wa mkulu wa gwere angathandize tani bayace kuti apitirize kukhala na mbiri yabwino?

14 Mkazi wa mkulu wa gwere angathandize bayace kuti apitirize kukhala na mbiri yabwino. Kodi angacite tani? Mwa kuleka kungingimiza bayaceyo kuti amuuze nkhani za cintsintsi. Ndipo akacita bzimwebzi ambakhala akuthandiza lini kokha bayaceyo, koma ambakhalambo akulemekeza abale ayai mpfumakazi zomwe zauza bayaceyo nkhaniyo. Ndipo kuposa bzentse, Yahova ambakomedwa kwene-kwene thangwe ra kuwona mkaziyo akuthandizira gwere kuti likhale pa mtendere na lakuphatana.—Waroma 14:19.

KODI YAHOVA AMBAYAWONA TANI MAFALA YOMWE TIMBALEWALEWA?

15. Kodi n’ciyani comwe Yahova adacita na bzomwe axamwali atatu wa Djobi adalewa, ndipo thangwe ranyi?

15 Na bukhu la Djobi, ifepano tingapfunze bzizinji pa nkhani ya momwe tingalewelewere na nthawe yomwe tingafunike kulewalewa. Pambuyo pa kubonera na mabvuto yakusiyana-siyana, Djobi adazungiridwa na amuna anai omwe adabwera kuti adzamutsangalaze na kumupasa malango. Pomwe amunawo adafika kumui kwa Djobi adamala nthawe izinji ne kulewa cinthu na cibodzico. Pa amunawo, atatu akhali Elifazi, Bilidadi na Zofari omwe alibe kulokotera nthawe imweyi kuti akumbukire momwe angadathandizira Djobi. Kodi tikudziwa tani bzimwebzi? Tikudziwa thangwe ra bzomwe iwo adadzalewa patsogolo pace, bzomwe bzikulatiza kuti pa nthawe yomwe adamala ne kulewa cinthu ire, akhanyang’ana njira yakuti agumanire mathangwe yakulewera Djobi kuti akhabonera thangwe rakuti akhadacita bzinthu bzakuipa. Bzinthu bzinango bzomwe amunawa adalewa bzikhali bzacadidi, koma bzizinji bzomwe iwo adalewa bza Djobi na Yahova bzikhali bzakuipa ndipo bzikhali lini bzakunama. Iwo adalewa kuti Djobi akhali munthu wakuipa. (Djobi 32:1-3) Kodi n’ciyani comwe Yahova adacita? Iye adakalipa kwene-kwene na bzomwe amunawo adalewa. Ndipo adawalewa kuti akhali wapezi-pezi, tenepo adauza Djobi kuti awapempherere.—Djobi 42:7-9.

16. Kodi tikupfunza ciyani na bzomwe Elifazi, Bilidadi na Zofari adacita?

16 Bzomwe adacita Elifazi, Bilidadi na Zofari, bzikutipfunzisa bzinthu bzizinji. Cakuyamba, tin’funika lini kumbayeruza abale wathu. (Mateu 7:1-5) Koma akambalewalewa tin’funika kumbawatetekera mwakusaya kuwagwata mafala. Tikacita bzimwebzi, tin’dzakwanisa kubvesesa mabvuto yomwe iwo akugumana nayo. (1 Pedru 3:8) Caciwiri, tikambalewalewa, tin’funika kumbawonesesa kuti tikulewa cadidi ndipo mafala yathu yana munyu. (Wayefezo 4:25) Cacitatu, Yahova ambafuna kuti bzomwe timbalewa kuna wanthu winango bzikhale bzabwino.

17. Kodi tikupfunza ciyani na bzomwe Eliu adacita?

17 Mwamuna wa cinai omwe adazungira Djobi, akhali Eliu wa dzinza la Abalahamu. Pomwe amuna atatu wale akhalewalewa na Djobi, Eliu akhandotetekera. Ndipopa pomwe idafika nthawe yakuti alewelewembo, Eliu adakwanisa kupereka malango yabwino, yomwe yadathandiza Djobi kucinja makumbukidwe yace yakuphonyeka. (Djobi 33:1, 6, 17) Cinthu cakufunika kwene-kwene comwe Eliu akhafuna, cikhali cakutumbiza Yahova, sikuti kubzitumbiza iye yekha ayai munthu winango. (Djobi 32:21, 22; 37:23, 24) Bzomwe Eliu adacitabzi, bzikutipfunzisa kuti pana nthawe yomwe tin’funika kunyamala na nthawe yakutetekera. (Tiyago 1:19) Ndipo tikupfunzambo kuti tikambapereka malango, tin’funika kumbakumbukira kuti cinthu cakufunika kwene-kwene ni kutumbiza Yahova sikuti kubzitumbiza tekha.

18. Kodi tingalatize tani kuti timbatenda mphaso yakulewalewa?

18 Tikambateweza malango ya m’Bibliya yomwe yambalewa momwe tingalewelewere na nthawe yomwe tingafunike kulewalewa, tin’dzalatiza kuti tikutenda mphaso yakulewalewa. Mambo Salomau adanemba kuti: ‘Mafala yakulewedwa pa nthawe yakuthemera yali ninga cisapo ca maçã ya oro mu mbale za siriva.’ (Mimwani 25:11) Tenepo, tikambatetekera bzomwe winango akulewalewa na kukumbuka tikanati talewa cinthu, mafala yathu yan’dzakhala ninga cisapo ca maçã ya oro yomwe njakufunika kwene-kwene na yakudeka. Na tenepo, bziribe basa kuti talewalewa kwene-kwene ayai pang’ono, mafala yathu yabwino yan’dzalimbisa kwene-kwene winango ndipo Yahova an’dzakomedwa nafe. (Mimwani 23:15; Wayefezo 4:29) Njira imweyi njabwino kwene-kwene thangwe imbatithandiza kulatiza kutenda mphaso yomwe Mulungu adatipasa!

NYIMBO 82 ‘Onesani Ceza Canu’

^ ndi. 5 M’Bibliya muna malango yomwe yangatithandize kudziwa nthawe yakulewalewa na yakunyamala. Tenepo, tikayadziwa na kuyaphatisa basa, bzomwe tin’dzalewa bzin’dzakondwesa Yahova.

^ ndi. 1 Mpalizi 3:1 Ciri-centse cina nthawe yace, ndipo ciri-centse cakucitika pa dziko la pantsi cina nthawe yace, 7 nthawe yakung’amba na nthawe yakusona. Nthawe yakunyamala na nthawe yakulewalewa.

^ ndi. 3 Waroma 10:14 Tsono an’dzacemera tani, wale omwe alibe kumukhulupira? Na tenepo, an’dzamukhulupira tani omwe anati kubva bza iye? Ndipo an’dzabva tani bza iye akasaya nyakuwapalizira?

^ ndi. 4 Mimwani 9:9 Pfunzisa munthu wanzeru, ndipo iye an’dzakhaliratu wanzeru kwene-kwene. Pfunzisa nyakulungama, ndipo iye an’dzathimizira cidziwiso cace.

^ ndi. 13 Mimwani 11:13 Nyamagunkha ambamwaza cintsintsi, tsono munthu wakukhulupirika ambakoya cintsintsico.

^ ndi. 66 BZOMWE BZINKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Abigayeli akulewalewa na Davide pa nthawe yakuthemera, ndipo bzinthu bzikumufambira bwino.

^ ndi. 68 BZOMWE BZINKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mpfumakazi inango ikupereka malango yakulewa bza kabvalidwe kuna mpfumakazi inzace. M’bale akupereka malango yakulewa bza khonkho kuna m’bale mwanzace.

^ ndi. 70 BZOMWE BZINKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Pa nthawe yakuthemera, Abigayeli adayenda kukalewalewa na Davide, ndipo adakhala na bzakutewera bzabwino.

^ ndi. 72 BZOMWE BZINKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Banja likulamba kuzimbula momwe basa lathu lakupalizira likufambira ku dziko lomwe basalo ndakuletsedwa..

^ ndi. 74 PBZOMWE BZINKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mkulu wa gwere akufundukira kuti mkazace aleke kubva nkhani za cintsintsi ca gwere pomwe akulewalewa pa mtedwe.