Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

M’bale Rutherford akufotokoza nkhani pa mtsonkhano wa Cigawo ku Cedar Point, Ohio, 1919

1919—Magole 100 ya Mbuyomu

1919—Magole 100 ya Mbuyomu

MU GOLE LA 1919, nkhondo ikulu (yomwe idadzacemeredwa kuti nkhondo ya pa dziko lense), ikhadamala kale. Kuphampha kwa gole la 1918, pomwe padapita magole manai yakunesa kwa bzinthu, madziko yadaima kumenya nkhondo, ndipo pa 18 Janeiro, 1919, iyo yadatsonkhana ku Paris mu nyumba ya malamulo kuti yakhazikise mtendere. Pa mtsonkhanoyo, padanembedwa tsamba lakudziwika na dzina lakuti Versalhes lomwe lidamalisa nkhondo yomwe ikhali pakati pa Aliados na Alemanha. Tsambalo lidadindidwa pa 28 Junho, 1919.

Tsambalo lidacitisa kuti pawoneke bungwe lipsa la Liga das Nações. Cakulinga ca tsambali cikhali cakufuna “kukulisa mbverano na kukhazikisa mtendere na cisungiko pa dziko lense.” Ndipo bzipembedzo bzizinji bzidathandizirambo bungwero. Bungwe linango la Bzipembedzo Bzacikristau la ku América lidafika pakulicemera kuti “mafala ya ndale ya Utongi bwa Mulungu pa dziko la pansi.” Kuti lilatize kuti likhathandizira makonzedwe ya Liga das Nações, Bungweri lidatumiza omwe akhaliimikira ku nyumba ya malamulo yomwe imbakhazikisa mtendere ku Paris. M’bodzi wa iwo adatsimikizira kuti nyumba ya malamuloyo “idayambisa nthawe ipsa ya mbiri ya dziko la pansi.”

Nthawe ipsayo ikhayamba sikuti thangwe ra wanthu omwe adatsonkhana pa nyumba ya malamulo yomwe imbakhazikisa mtendere ire. Gole la 1919 lidakhala ciyambi ca nthawe ipsa pa basa lathu lakupalizira. Ndipo Yahova adapasa mphanvu wanthu wace kuti apalizire kuposa kale-kale. Koma cakuyamba Anyakupfunza wa Bibliya akhafunika kucinja bzinthu bzinango pa moyo wawo.

CAKUSANKHULA CAKUNESA

Joseph F. Rutherford

Cisankho ca amtsogoleri wa Sociedade Torre de Vigia ya ma Bibliya na tumatsamba, cikhadalinganizidwa pa nsiku ya malinkhuma pa 4 janeiro, 1919. Ndipo m’bale Joseph Rutherford ni omwe akhatsogolera wanthu wa Yahova pa nthawe imweyire. Koma iye pabodzi na abale winango anomwe akhadaikhidwa m’kawoko ku Atlanta, Geórgia, ku Estados Unidos pa mathangwe yakusaya kubveka bwino. Tsono mbvunzo omwe ukhalipo ngwakuti: Kodi bzingakwanisike kuti abale omwe ali m’kawoko asankhulidwe? Ayai pangafunike kusankhula winango kuti apite m’mbuto mwawo?

Evander J. Coward

Pomwe m’bale Rutherford akhali m’kawoko akhacita thupo kwene-kwene na tsogolo la gulu la Yahova. Iye akhadziwa kuti abale winango akhakumbuka kuti bzikhali bwino kusankhula munthu munango kuti akhale mtsogoleri. Tenepo iye adanembera tsamba omwe akhalipo pa cisankhoco ndipo pa tsambapo iye adalewa kuti m’bale Evander Coward ni omwe akhathemera kukhala mtsogoleri mupsa. Ndipo pa tsambalo m’bale Rutherford adalewa pomwe kuti Evander akhali m’bale “wakugwa nfuwa,” “wanzeru” na wakukhulupirika kwa Mbuya. Koma abale azinji akhana makumbukidwe ya kuimisa cisankhoco kwa minyezi mitanthatu. Ndipo omwe akhaimikira abale omwe akhali m’kawoko adabverana nabzo. Koma pomwe iwo akhacezarana kuti awone bzomwe angadacita, abale winango akhakomedwa lini na pang’onopo.

Richard H. Barber

Patsogolo pace, nkhani imweyi idafika pakunesa kwene-kwene mwakuti Richard Barber ni omwe adayimalisa. M’bodzi mwa abale omwe akhalipombo pamwepo adalewa kuti: “Ndine lini muimikiri wa munthu ali-wense, koma pakulewa bza momwe malamulo yambalewera pa nkhaniyi, palibe comwe ni mtaza. Kukhulupirika ni komwe Mulungu ambafuna. Tenepo, njira yabwino ya momwe tingalatizire kukhulupirika kwathu kwa Mulungu ni kusankhula m’bale Rutherford kuti akhale ninga prezidenti.”—Psalymo 18:25.

Alexander H. Macmillan

Alexander Macmillan omwe akhalimbo m’kawoko, na kupita kwa nthawe iye adadzalewa bzomwe bzidacitika pa nsiku yakutewera ya cisankho. M’bale Rutherford adagogodza parede ya kawoko yomwe akhadaikhidwa acilewa kuti: “Cosa boko lako panja.” Rutherford adapasa Macmillan tsamba lomwe abale adamutumizira, iro likhalewa bza momwe cisankho cidafambira. Macmillan adawerenga mafala yomwe yakhali pa tsambapo ndipo adabvesesa bzomwe iro likhalewa. Mafalayo yakhelewa kuti: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NA SPILL ATSOGOLERI ATATU WAKUYAMBIRIRA AMBAFUNA WENSE.” Bzimwebzi bzikhathandauza kuti atsogoleri wense akhadasankhulidwa ndipo m’bale Joseph Rutherford, na William Van Amburgh adapitiriza kukhala anyakunyang’anira. Tenepo m’bale Rutherford angadapitiriza kukhala prezidenti.

ADACOSEDWA M’KAWOKO!

Anyakupfunza wa Bibliya adakumbira wanthu kuti adzaze matsamba yakukumbira kuti boma litsudzule abale asere omwe akhali m’kawoko. Kukumbira wanthu omwe akhali lini anyakupfunza wa Bibliya, cikhali cinthu cakunesa kwene-kwene kucita. Tsono cakukondwesa n’cakuti wanthu wakukwana 700.000 adadzaza matsambayo. Pa citatu 26 Março, 1919, pomwe yakhanati kutumizidwa matsambayo, Rutherford pabodzi na abale winango adacosedwa m’kawoko.

Pomwe m’bale Rutherford adatambiridwa kumui, iye adafotokoza nkhani yakuti: “Ndatsimikiza kuti bzense bzomwe bzaticitikirabzi, bzatithandiza kukhala wakukonzekera bzinthu bzakunesa kwene-kwene bzomwe tin’gumana nabzo kutsogolo. Nyongo yanu iribe kundokhala yakucosa abale m’kawoko, cimweci cakhala cinthu caciwiri. Koma bzomwe mwacita bzapereka umboni bwa cadidi, ndipo wense omwe acita mbali pa bzomwe mwacitabzi an’dzatambira bzisimbo bzabwino kwene-kwene.”

Momwe bzinthu bzikhaliri mwakubverana na ciyeruzo comwe abale adatambira, pinango bzimbalatiza kuti Yahova ni omwe akhafambisa nkhani zomwe zikhacitika. Pa 14 Maio, 1919, nyumba ya mphala ikulu idalewa kuti: “Anyakumangidwa mulandu omwe ali pa tsambali, alibe kuyeruzidwa bwino ninga momwe bzikhafunikira, tenepo bzinthu bzacinja.” Abale akhadanamiziridwa mulandu ukulu kwene-kwene. Tenepo, bzingadakhala kuti iwo adandolekereredwa ayai kuuzidwa kuti alibe mulandu, iwo angadapitiriza kuwonedwa ninga anyakuphonya. Koma cakukondwesa n’cakuti bzinthu bzidacinja ndipo iwo alibe kupasidwa cirango ne kunamiziridwa pomwe mulandu. Tenepo Rutherford ninga Muyeruzi, alibe kuluza udindo bwace, ndipo pomwe adacosedwa m’kawoko adakhotcerera wanthu wa Yahova ku nyumba ya mphala ikulu ya ku Estados Unidos.

ADATSIMIKIZA KUPALIZIRA

M’bale Macmillan adalewa kuti: “Ifepano tiribe kundokhala manja lende, kudikhirira kuti Mbuya abwere kudzatitenga kuti tiyende kudzulu. Koma tidazindikira kuti tikhafunika kucita cinthu ciri-cense kuti tidziwe cakulinga ca Mbuya.”

Tsono abale pa Beteli akhakwanisa lini kucita basa lawo ninga momwe akhacitira kwa magole mazinji. Thangwe ranyi? Thangwe ndakuti pa nthawe yomwe abale asere akhali m’kawoko, mitcini yense yakudindira mabukhu ikhadadzongeka. Bzimwebzi bzikhali bzakusunamisa, ndipo bzidacitisa abale winango kukhala na makumbukidwe yakuti pinango basa lakupalizira lafika kuphampha.

Kodi akhalipo wanthu omwe akhafuna kupitiriza kubva bzipsa bzabwino bzomwe anyakupfunza wa Bibliya akhapalizira? Kuti ugumanike mtawiro wa mbvunzoyu, m’bale Rutherford adafotokoza nkhani, ndipo wanthu wense adacemeredwa kuti adzabvesere nkhaniyo. M’bale Macmillian adalewa kuti: “Munthu akasaya kubwera ku mtsonkhano, ndiye kuti basa la kupalizira lafika kuphampha.”

Cidziwiso ca nkhani yomwe iri pa jornal ya msolo wakuti “Cidikhiro kwa wanthu wakusunama” yakufotokozedwa na m’bale Rutherford ku Los Angeles, Califórnia, 1919

Pa nsiku ya mdzinga 4, Maio 1919, padafokozedwa nkhani. Napo kuti m’bale Rutherford akhaduwala pa nsiku imweyo, koma ndiye omwe adafotokoza nkhani ya msolo wakuti “Cidikhiro kwa wanthu wakusunama,” ku Los Angeles, Califórnia. Wanthu wakukwana 3.500 adagumanika pa mtsonkhano ndipo azinji alibe kukwanisa kupita mkati thangwe mbuto ikhadamala. Ndipo mangwana yace, wanthu wakuposa 1.500 adagumanikambo pa mtsonkhanoyo, tenepo bzikuwoneka kuti mbogo ya wanthuwo idathumizirika kwene-kwene. Mwakusaya kupenukira, mtawiro udagumanika wakuti akhalipo wanthu omwe akhafunisisa kubva bzipsa bzabwino!

Bzomwe abale adacita patsogolo pace, bzidacitisa kuti basa lakupalizira la Mboni za Yahova lifike mpaka nsiku zino.

MTSONKHANO OMWE UDAKONZEKERESA APALIZI

Nsanza ya Mulindiri ya 1, Agosto 1919, ya cingerezi, idadziwisa bza mtsonkhano omwe ungadadzacitika pa mwezi wa Setembro ku Cedar Point, Ohio. Tswaka linango la ku Missouri lomwe likhapfunza Bibliya, lakucemeredwa Clarence Beaty, lidati: “Wanthu wense omwe adabva bza cidziwisoci, adawona kuti bzikhali bwino kuyenda kumweko.” Abale wakupitirira 6.000 adagumanika pa mtsonkhanoyo, ndipo imweyi ikhali mbogo yomwe palibe omwe akhaidikhirira. Cinthu comwe cidacitisa mtsonkhanoyo kukhala wakutsangalaza kwene-kwene, ni kubatizidwa kwa wanthu wakuposa 200 mu mkulo wa Erie omwe ukhali pafupipo.

Tsamba lakuyamba la revista yakuti The Golden Age, lomwe nda 1 Outubro, 1919

Pa 5, Setembro 1919, pa nsiku ya cixanu ya mtsonkhano, m’bale Rutherford adafotokoza nkhani yakuti “Comunicado aos colaboradores.” Pa nthawe imweyi, iye adadziwisa bza kucosedwa kwa revista yakucemeredwa, The Golden Age (A Idade de Ouro). * Cakulinga ca revistayi, cikhali “cakubvekesa nfundo zakufinika za m’Bibliya zomwe zimbalatiza thangwe race mitsonkhanoyo ikhacitiwa.”

Anyakupfunza wa Bibliya wense, adalimbisidwa kuti akhale wakukhwimika kupalizira pa kuphatisa basa revista ipsayi. Tsamba lomwe likhapereka malango ya momwe angadacitira basa lakupalizira, lidalewa kuti: “Ali-wense wakubatizidwa akumbukire mwayi wa kutumikira omwe adapasidwa, ndipo alokotere mpata wa kumbacita mbali ya kupereka umboni kwa wanthu.” Wanthu azinji adabvuma mcemoyo. Pa mwezi wa Dezembro, apalizi wakukhulupirika wa Umambo wale adakwanisa kukhala na marevista yakupitirira 50.000.

Abale ku Brooklyn, Nova York, ana kanderendere omwe una marevista ya msolo wakuti The Golden Age

Kuphampha kwa gole la 1919, wanthu wa Yahova akhali wakulinganizidwa na wakulimbisidwa. Kuthumizira bzimwebzi, mapolofesiya yakufunika mazinji yakulewa bza nsiku zakumalizira yakhadakwanirisidwa kale. Mayezo na kucenesedwa kwa wanthu wa Mulungu komwe kumbalewedwa pa Malakiya 3:1-4, kukhadamala kale, wanthu wa Yahova akhadatsudzulidwa kale ku ‘Babulo Mkulu’ ndipo Jezu akhadaikha kale ‘kapolo wakukhulupirika na wanzeru.’ * (Cibvumbulutso 18:2, 4; Mateu 24:45) Tsapano, Anyakupfunza wa Bibliya akhadakonzeka kuphata basa lomwe Yahova angadawapasa kuti acite.

^ ndi. 22 Mu gole la 1937, dzina la revista lakuti The Golden Age lidacinjidwa licikhala Consolation (mu cipwitikizi, Consolação, 1938) ndipo mu 1946, Awake! (mu cipwitikizi, Despertai!, 1947).