KODI n’ciyani comwe cimbalemera kilu zitatu (1.4 kg) koma cimbafotokozedwa ninga “cinthu cakudabwisa comwe timbagumana m’cirengedwe cathu?” Ulupi bwa munthu. Kulewa cadidi cimweci ni cinthu cakufuliziridwa. Tikambapfunza bzizinji bza nkhaniyi tin’dzatenda kwene-kwene mabasa ‘yakudabwisa’ yomwe Yahova an’dzacita. (Psal. 139:14) Kumbukirani kokha mbali ibodzi yakufunika ya ulupi—yomwe ni kukumbuka.

Kodi kukumbuka n’ciyani? Bukhu lakuthandauzira mafala limbafotokoza ninga “luso lomwe muli nalo lomwe limbakonza bzithu-thunzi ayai nzeru m’makumbukidwe yanu bzinthu bzomwe n’bzatsapano na bzomwe bziripo kale ayai bzinthu bzomwe mukanati kubzicita.” Mwa kukumbukira bzimwebzi, kodi mungabvume lini kuti mumbaphatisa basa kukumbuka nthawe zizinji? Mwa ciratizo, kodi imwepo mudalewenga kale ayai kubva mbuto yomwe munati kuiwona? Kodi bzimwebzi bzingakutaziseni kuti mukumbukire bza mbutoyo? Kulewa cadidi, nthawe zense tikambakumbukira bza cinthu comwe tingaciwone lini, kubva, kulawidza, kukhuya ayai kununcira, makumbukidwe yathu yambakhala yankuphata basa.

Bibliya limbatithandiza kubvesesa kuti wanthu adakonzedwa m’cifanikiso ca Mulungu. (Ciy. 1:26, 27) Kodi bzimwebzi bzinkulatiza kuti Yahova caiyeyo ambakumbukambo? Kucokera pomwe iye adawona kuti bziri bwino kutilenga na luso limweri, iye ankudikhira kuti timbaliphatise basa na kubvesesa cakulinga cace. (Mpal. 3:11) Kodi tingaphatise tani bwino basa makumbukidwe yathu kuti ticite bzimwebzi, ndipo tingatcenkhe kaphatisidwe basa kaponi ka kukumbuka kaupsiru?

(1) Kukumbukira bzinango pa nthawe yakuphonyeka ayai kukumbukira bzinthu bzakuipa.

Kukumbukira pakokha nkwakuipa lini. Cadidi, pana umboni bwakuti kukumbukira kungakhale kwaphindu. Tenepo, pakuti Mpalizi 3:1 ambatithandiza kubvesesa kuti ‘ciri-cense cina nthawe yace,’ mpsakukwanisika kucita mabasa manango pa nthawe yakuphonyeka. Mwa ciratizo, tikalekerera makumbukidwe yathu kufambafamba mkati mwa mitsonkhano ya gwere ayai pa pfunziro la patekha, kodi makumbukidwe yathu njakuthandiza ayai njakutiphingiza? Jezu caiye adapereka cenjezo la kulatiza kuti ni ngozi kulekerera kukhala na makumbukidwe yakuipa. (Mat. 5:28) Bzinthu bzinango bzomwe tingabzilekerere m’makumbukidwe mwathu bzingakondwese lini Yahova. Kumbakomedwa na kukumbukira bza unzazi kungakhale ciyambi cakuti munthu acite upombo. Khalani wakutsimikiza mwa kuleka kubvuma kuti makumbukidwe yanu yakucitiseni kukhala patali na Yahova!

(2) Kukhulupira kuti cuma cakuthupi cingabwerese cisungiko kwamuyaya.

Bzinthu bzakuthupi n’bzakufunika. Na tenepo, tingadzakhumudwe tikayamba kukumbuka kuti cisungiko caico na cikondweso cingabwere thangwe ra bzinthubzo. Mwamuna wanzeru Salomau adanemba kuti: ‘Cuma ca munthu  wakudala ni mzinda wace wakulimba; ndipo m’makumbukidwe mwace ciri ninga mpanda wakukhotcerera.’ (Mim. 18:11) Mwa ciratizo, kumbukirani bzomwe bzidacitika pafupi-fupi mzinda wense wa Manila ku Filipina, udamira na madzi ya nvula ya mbvumbi mu Setembro 2009. Kodi womwe akhana bzinthu bzizinji adakwanisa kupulumuka? Mwamuna m’bodzi omwe adaluza bzinthu bzace adati: “Cigumulaci cidacitisa kuti wakudala na wakusauka akhale wakundendemerana thangwe wense akhabonera.” Bzingakhale bzakupusa kuwona ninga kuti cuma cakuthupi cingapereke cisungiko cacadidi. Koma cadidi n’cakuti cuma cipo cicibweresa cisungiko.

(3) Kukumbukira bzinthu bzakusaya kufunika bzomwe bzin’dzacitika lini.

Jezu adatipasa malango yakuti tileke ‘kumbacita thupo’ kwene-kwene. (Mat. 6:34) Munthu omwe ana thupo la kupitirira malire ambafunika kukhala na makumbukidwe yabwino. Tingaluze mwakusaya kucedwa mphanvu izinji tikambakhala na thupo la kumbakumbukira mabvuto yomwe yanati kuwonekera ayai yangacitike lini. Bzinembo bzimbalatiza kuti thupo limweri lingacitise munthu kukhala wakutaya mtima mpaka wakusunama. (Mim. 12:25) Mpsabwino kwene-kwene kuphatisa basa malango ya Jezu mwa kuleka kukhala na thupo lakunyanyirira na pomwe tinkulimbana na bzinthu bza nsiku na nsiku.

(1) Kukonzekera bzakucitika bzakuipa na kubzitcenkha.

Bzinembo bzimbatilimbisa kuti tikhale wakucenjera na kuti timbakumbukire bza mtsogolo. (Mim. 22:3) Tikaphatisa basa makumbukidwe yathu, tingakwanise kuwona bzakutewera bzace pomwe tinati kusankhula. Mwa ciratizo, penu imwepo mwacemeredwa kuti mukagumanike pa msinda, kodi makumbukidwe yanu yangakuthandizeni tani kuti mucite cakusankhula cabwino ca kugumanika pa msindayo? Pendani ibzi, mbani winango omwe acemeredwambo, un’dzatenga nthawe zingasi, mbuto na nsiku yomwe un’dzacitika, mukamala bzibvunzeni kuti: ‘Kodi n’ciyani comwe cinkacitika kumweko?’ Kodi mungakumbukire mkonkhano wamtsangalazo omwe un’dzakhala wakubverana na mitemo ya m’Bibliya? Bzimwebzi bzin’dzakucitisani kuti muwone msindayo m’makumbukidwe mwanu. Kuphatisa basa makumbukidwe yanu kuti mucite bzakusankhula bzabwino kun’dzakuthandizani kuti mutcenkhe bzakucitika bzakuipa bzomwe bzingatokonye uzimu bwanu.

(2) Konzekerani m’makumbukidwe mwanu momwe mungalimbanire na mabvuto makulu.

Makumbukidwe yambaphatanidza ‘luso la kulimbana na mabvuto.’ Tiyezeze kuti mwanyosana na m’bale ayai mpfumakazi m’gwere. Kodi  mungamufenderere tani kuti mukhazikise mtendere? Pana bzizinji bzomwe mungacite. Kodi ndinkalewalewa naye tani? Ni nthawe iponi yakuthemera yomwe mungacezerane bza nkhaniyo? Kodi ni mafala yaponi yomwe munkayaphatisa basa? Mwa kuphatisa basa makumbukidwe yanu, mungakonzekere njira zizinji za momwe mungamalisire nkhaniyo na kusankhula bzomwe bzin’dzakhala bzakuthandiza. (Mim. 15:28) Kupenda mwakusamala nkhani zakunesa kun’dzathandiza kukhazikisa mtendere m’gwere. Kamweka ni kaphatisidwe basa kabwino ka makumbukidwe.

(3) Kucitisa kuwerenga kwanu Bibliya kwa pamwekha na pfunziro kukhala kwa phindu.

Kuwerenga Bibliya nsiku zense n’kwakufunika. Tenepo, pambafunika bzizinji sikuti kuwerenga matsamba mazinji nsiku zense. Tin’funika kuzindikira mapfunziro yakufunikira yakugumanika m’Bibliya na kukhala wakulimbisidwa kuyaphatisa basa pa moyo wanthu. Kutenda kwathu njira za Yahova kumbafunika kuthumiziridwa mwa kuwerenga kwathu Bibliya. Kuphatisa basa makumbukidwe yathu kungatithandize kucita bzimwebzo. Mu njira iponi? Onani bukhu lakuti: Tsanzirani Chikhulupiriro Chawo. Kuwerenga nkhani za m’bukhuli kungalimbise makumbukidwe yathu mwa kutithandiza kukumbukira nkhaniyo na moyo wa munthu ali-wense wa m’Bibliya. Tin’dzathandizidwa kuwona, kubva, kununcira na kuzindikira makumbukidwe ya wanthu womwe ali mu nkhaniyo. Bzimwebzi bzin’dzatithandiza kuzindikira mapfunziro yakudabwisa na makumbukidwe yakulimbisa pa nkhani za m’Bibliya zomwe tingazibvesese bwino napo tikhazidziwa kale. Kuphatisa basa makumbukidwe yathu mu njira imweyi pomwe tinkuwerenga Bibliya ayai pa pfunziro la patekha, bzin’dzakhaladi bzaphindu.

(4) Kukulisa na kulatiza nsisi.

Nsisi ni khalidwe labwino kwene-kwene lomwe limbafotokozedwa ninga momwe timbabvera kuwawidwa kwa munthu munango mu mtima mwathu. Pakuti napo Yahova na Jezu ambalatiza nsisi, tingacite bwino kuwatewezerambo. (Kuf. 3:7; Psal. 72:13) Kodi tingakulise tani khalidweri? Njira ibodzi yamphanvu kwene-kwene yomwe tingakulisire nsisi imbaphatanidza kuphatisa basa makumbukidwe yathu. Pinango ifepano tikanati kugumana na mabvuto yomwe m’bale ayai mpfumakazi yathu ankugumana nayo. Tenepo, mungabzibvunze kuti: ‘Ndingadakhala ndine kodi ndingadabzibva tani? Kodi n’ciyani comwe ndingadacita?’ Kuphatisa basa makumbukidwe yathu kuti titawire mibvunzoyi kun’dzatithandiza kukhala wakuzindikira. Kulewa cadidi, mbali zense za moyo wathu wacikristau zin’dzakhala za phindu tikalatiza nsisi, kuphatanidza mu utumiki bwathu pabodzi na bzicito na Akristau anzathu.

(5) Kumbukirani momwe moyo un’dzakhalira m’dziko lipsa.

Bzinembo bzina nfundo zizinji zamphanvu zomwe zinkufotokoza bza moyo m’dziko lipsa lomwe Mulungu adapicira. (Zai. 35:5-7; 65:21-25; Cibv. 21:3, 4) Mabukhu yathu yambafotokoza bwino bzimwebzi na nfundo zizinji zakubveka. Thangwe ranyi? Kukhala na bzithunzi-thunzi m’makumbukidwe mwathu kun’dzatithandiza kuwona cikondweso caico ca bzisimbo bzakupiciridwa. Yahova Mulengi wa makumbukidwe, ambadziwa bwino kuposa winango ali-wense bza momwe makumbukidwe yaliri yamphanvu. Kuphatisa basa mphanvu ya makumbukidweyi pa mapiciro yace, bzingaticitise kukulisa cikhulupiro cathu pa kukwanisika kwa mapiciroyo ndipo kun’dzatithandiza kupitiriza kukhala wakukhulupirika, napo pomwe tinkupirira mabvuto ya pamoyo.

Yahova mwalufoyi adatipasa makumbukidwe yakudabwisa. Iyo yangatithandizedi kumutumikira bwino pa moyo wanthu wa nsiku na nsiku. Tin’funika kulatiza kutenda kwathu kwa omwe Adapereka mphaso yakudabwisayi, mwa kuiphatisa basa mwanzeru nsiku iri-yense.