1, 2. (a) Kodi tingapfunze ciyani pa kupirira kwa Gidiyoni pabodzi na amuna 300? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lino.) (b) Mwakubverana na Luka 21:19, thangwe ranyi kupirira n’kwakufunika?

NKHONDOYO ikhali yakunetesa. Acikunda wa Jirayeri mwakutsogoleredwa na muyeruzi Gidiyoni akhadatewera anyamadulanthaka wawo—anyankhondo wa Midiyani pabodzi na madziko yomwe yakhabverana nawo—usiku bwense adafamba mtantho wa makilometro 32! Bibliya limbafotokoza bzomwe bzidacitika patsogolo pace kuti: ‘Patsogolo pace Gidiyoni adafika ku Joridano aciyambuka mkuloyo. Iye pabodzi na amuna 300 wale akhadaneta.’ Na tenepo, Gidiyoni na amuna wace akhanati akunda nkhondoyo, pakuti akhadasala acikunda wakukwana 15.000 wa anyamadulanthaka wawo. Pambuyo pa kuboneresedwa kwa magole na Amidiyani, Ajirayeri akhadziwa kuti ikhali lini nthawe yakuti abwerere m’mbuyo. Tenepo, kuti apfudze anyamadulanthakawo, ‘iwo adapitiriza kuwathamangisa’ ndipo adakunda Amidiyaniwo.—Way. 7:22; 8:4, 10, 28.

² Ifembo tiri pa nkhondo yakunetesa. Anyamadulanthaka wathu ankuphatanidza Sathani, dziko lace na kuperewera kwathu. Winango wa ife tinkumenha nkhondo kuyambira kale-kale ndipo na thandizo la Yahova, timbakunda. Nthawe zinango, tingafike pakuneta pomwe tinkumenyana na anyamadulanthaka wathu ndipo tinganetembo, pomwe tinkudikhirira kumala kwa mkonzedwe uno wa bzinthu. Kulewa  cadidi, tikanati takundiratu nkhondo yensene. Jezu adacenjeza kuti ife womwe tinkukhala m’nsiku zakumalizira zino tingadadzagumana na mayezo yamphanvu pabodzi na kuboneresedwa, koma iye adalewambo kuti kuwina nkhondoyo kungadathemba kupirira kwathu. (Werengani Luka 21:19.) Kodi kupirira n’ciyani? Kodi n’ciyani comwe cin’dzatithandiza kupirira? Kodi tingapfunze ciyani kucokera kwa wale womwe adapirira? Ndipo tingacite tani kuti ‘kupirira kumalizise basa lace?’—Tiy. 1:4.

3. Kodi kupirira n’ciyani?

³ M’Bibliya, kupirira kumbathandauza bzizinji sikuti kulimbana kokha na mayezo ayai bzineso. Kupirira kumbaphatanidza makumbukidwe na mtima wathu, ayai momwe timbacitira bzinthu tikagumana na mabvuto. Munthu omwe ambapirira ambakhala wakukhwimika na wakulimba. Bukhu linango lidafotokoza kuti kupirira ni ‘mzimu omwe ungapirire bzinthu, sikuti thangwe ra kukakamizidwa, koma na cidikhiro camphanvu. Khalidweli limbalimbisa munthu kuti aleke kutepa akagumana na mabvuto. Limbacitisa kuti mayezo yakuwawa kwene-kwene yacinje yacikhala citumbizo thangwe limbawona bzabwino bzomwe bzimbabwera pambuyo pa mayezoyo.’

4. Thangwe ranyi tingalewe kuti kupirira kumbalimbisidwa na lufoyi?

⁴ Kupirira kwa Akristau kumbalimbisidwa na lufoyi. (Werengani 1 Wakolinto 13:4, 7.) Lufoyi kuna Yahova limbatilimbisa kuti tipirire cinthu ciri-cense mwakubverana na cakulinga cace. (Luka 22:41, 42) Lufoyi kuna abale wathu limbatithandiza kuti tipirire bzakuphonya bzawo. (1 Pe. 4:8) Lufoyi kuna mwanzathu wa m’banja limbaticitisa kupirira ‘bzineso’ na kulimbisa malowozi napo kuna mabanja yakukondwa.—1 Wak. 7:28.

5. Thangwe ranyi Yahova ngwabwino pa kutithandiza kuti tipirire?

⁵ Kumbirani Yahova kuti akulimbiseni. Yahova ni ‘Mulungu omwe ambapereka mphanvu ya kupirira na mtsangalazo.’ (War. 15:5) Iye ambabvesesa bwino sikuti kokha mabvuto yomwe timbagumana nayo, koma cikhalidwe cathu, makumbukidwe yathu, mpaka na kaumbidwe kathu. Tenepo, iye ngwabwino kwene-kwene pakutithandiza kuti tipirire. Bibliya limbalewa kuti: ‘Iye an’dzacita bzakukhumba bza wale womwe wambamugopa; Iye an’dzabva kukuwa kwawo kwakukumbira thandizo ndipo an’dzawapulumusa.’ (Psal. 145:19) Kodi Mulungu an’dzatawira tani mipembo yathu kuti atilimbise kuti tipirire?

6. Ninga piciro la m’Bibliya, kodi Yahova ‘an’dzafungula tani njira yakupulumukira’ pa mayezo yathu?

⁶ Werengani 1 Wakolinto 10:13. Tikakumbira Yahova kuti atithandize kulimbana na mayezo, iye ‘an’dzafungulambo njira yakupulumukira.’ Kodi Yahova ambacita ciri-cense kuti amalisiretu mabvuto? Pinango-pense. Kawiri-kawiri iye ambakonza njira ‘yakuti [ife] tikwanise kupirira.’ Inde, Yahova ambatilimbisa kuti ‘tikwanise kupirira bzinthu bzensene ticikhala wakukondwa.’ (Wakol. 1:11) Pakuti iye ambadziwa kakonzedwe ka thupi lathu, makumbukidwe na bzakutsangalaza bzathu bza mkati, Yahova ambalekerera lini mabvuto kukula mpaka pomwe tingakwanise lini kukhala wakukhulupirika.

7. Thangwe ranyi tin’funika cakudya cauzimu kuti tipirire? Perekani ciratizo.

⁷ Dyesani cikhulupiro canu na cakudya cauzimu. Pa phiri la Everest, lomwe ni litali pa dziko lense la pansi, anyakukwira mapiri ambacita masenzeka yakulimbisa thupi bzomwe bzimbacepesa mphamvu yakunenepesa m’maulendo 6.000 pa nsiku, kuposa momwe bzimbafunikira kwa munthu. Kuti apirire pakukwira mpaka kukwanisa cakulinga cawo, anyakukwira mapiri ambafunika kudya bzakudya bzakupasa mphanvu momwe angakwanisiremo. Mwa kundendemerana na bzimwebzi, kuti tipirire moyo wanthu wacikristau na kukwanisa cakulinga cathu, tin’funika kudya nthawe zense cakudya cauzimu momwe tingakwanisiremo. Timbafunikira kubzimana kuti tikhale na nthawe yakuwerenga, kucita pfunziro la patekha na kugumanika pa mitsonkhano yathu yacikristau.  Mabasaya yambadyesa cikhulupiro cathu na ‘cakudya comwe cin’khala ciripo mpaka ku moyo wa muyaya.’—Ju. 6:27.

8, 9. (a) Mwakubverana na Djobi 2:4, 5, kodi n’ciyani cinkuphatanidzidwa tikagumana mabvuto? (b) Mukagumana na mayezo, kodi n’cakucitika ciponi comwe mungakumbukire?

⁸ Kumbukirani nkhani zakukhala wakukhulupirika. Mtumiki wa Yahova akagumana na mayezo, bzimbakhala bzakunesa kwene-kwene kuposa kundogumana na mabvuto. Momwe timbacitira bzinthu tikakhala pa mayezo, timbalatiza kuti timbawona Yahova ninga ntongi wa cirengedwe cense. Sathani, nyamadulanthaka m’bodzi wa utongi bwa Yahova, adanyoza Yahova mwa kulewa kuti: ‘Munthu an’dzapereka ciri-cense comwe angakhale naco kuti apulumuse moyo wace. Tsapano futhulani boko lanu, mucikhuya mnonfu na mafupa yace [Djobi], muwone penu angaleke kukutukwanani m’maso muli gwa.’ (Djobi 2:4, 5) Ninga momwe Sathani adalewera, palibe ali-wense omwe ankutumikira Yahova na lufoyi cairo. Kodi Sathani ankucinja makumbukidweya kuyambira pomwe adayalewa? Ne napang’onopo! Kwa magole mazinji m’mbuyomu, pomwe iye adathamangisidwa kucokera kudzulu, Sathani adapitiriza kucemeredwa ‘nyakunamizira abale wathu . . . , omwe ambawanamizira usiku na masikati pamaso pa Mulungu wathu!’ (Cibv. 12:10) Sathani alibe kuyebwa bza nkhani ya kukhulupirika. Iye ankudikhira kutiwona kuti tinete kukhala wakukhulupirika na kutitazisa kuthandizira utongi bwa Mulungu.

⁹ Mukambalimbana na mabvuto, kumbukirani cakucitikaci. Sathani na madimonyo omwe ni ateweri wace ali ku mbali ibodzi, ankunyang’anisa mabvuto yanu acimbalewa kuti munineta mucitazira kupirira. Ku mbali inango, kuna Yahova, mwana wace ankutonga, anyakudzozedwa womwe alamusidwa na Anjo azinjisa. Iwo ankukondwa namwe, thangwe ra kupirira kwanu nsiku iri-yense pabodzi na kuthandizira kwanu utongi bwa Yahova. Imwepo mungaphatise basa mkumbiro wakufuliziridwa wa Yahova wakuti: ‘Mwanangu, khala wanzeru ucikondwesa mtima wangu, kuti ine ndimutawire ule omwe ambandinyaza.’—Mim. 27:11.

10. Kodi mungatewezere tani Jezu mukambakumbukira mabai-bai ya kupirira?

¹⁰ Kumbukirani bza mabai-bai yakukhala wakupirira. Yezezerani kuti, muli pa ulendo utali, ndipo mwaima pakati pa cidindi cikulu. Kuli kwense komwe munkunyang’ane, kuna mdima okha-okha. Tenepo, imwepo muna cikhulupiro cakuti mukapitiriza ulendobo mpaka kufika kuphampha kwa cidindico, ndipo mun’dzayamba kuwona ceza. Mwakundendemerana na bzimwebzi, nthawe zinango mungabzibve wakupanikizidwa na mabvuto yomwe munkugumana nayo. Napo Jezu adabzibvambo mu njira imweyi. Iye adalekerera ‘mafala yakunyoza yakucokera kwa wanthu wakuphonya,’ adacitisidwa manyazi, mpaka infa yakuwawa pa ‘muti wakuzunzikira’—kulewa cadidi imweyi ikhali nyengo wakuwawa kwene-kwene ya moyo wace pa dziko la pansi! Koma, Jezu adapirira bzinthu bzensebzi ‘thangwe ra cikondweso comwe adamuikhira patsogolo pace.’ (Weheb. 12:2, 3) Iye adakumbukira bza mabai-bai yomwe angadatambira thangwe ra kupirira, maka-maka kubzipereka kwace kuti dzina la Mulungu licenesedwe na kudziwikisa utongi bwa Yahova. Mazunzo mazinji yomwe Jezu adagumana nayo yakhali ya kanthawe kakucepa, koma mabai-bai yace ya kudzulu yangadakhala ya muyaya. Nsiku zino, mayezo yomwe mungagumane nayo yangakhale yakuwawa kwene-kwene. Koma kumbukirani kuti matsautso yomwe munkugumana nayo pa njira yakuyenda ku moyo wakusaya kumala njakanthawe kakucepa.

11. Thangwe ranyi tin’funika kucezerana bzakugumana nabzo bza ‘wale womwe adapirira’?

¹¹ Tingakwanise lini kupirira tekha. Kuti alimbise Akristau kukhala wakupirira mazunzo yakuikhidwa na Sathani, mpostolo Pedru adanemba kuti: ‘Khalani wakulimba m’cikhulupiro ndipo mulimbane naye, pakudziwa kuti anzanu m’gulu  lense la abale, wan’kugumanambo na matsautso ninga yamweya.’ (1 Pe. 5:9) Bzakugumana nabzo bza ‘wale womwe adapirira’ bzimbatipfunzisa momwe tingapitirizire kukhala wakupirira, bzimbatikhazika mtima pansi, ndipo bzimbatikumbusa kuti tin’dzafupidwa tikapitiriza kukhala wakukhulupirika. (Tiy. 5:11) Bwerani ticezerane bziratizo bzing’ono-ng’ongo. ^[1]

12. Kodi tingapfunze ciyani na ciratizo ca akerubi womwe adaikhidwa mu Edeni?

¹² Akerubi. Ciratizo ca bzakulengedwa bzinango bzakuyambirira bzauzimu bzomwe bzikhawonekera kuna wanthu bzingatipfunzise kukhala wakupirira napo pa mabasa yakunesa. Yahova Mulungu, ‘adaikha akerubi kumabvadzuwa kwa zunde la Edenilo. Adaikhambo mphanga yakugaka moto, yomwe yikhazwengerera mwakusaya kulekeza, kuti iphingize njira yakuyenda pa muti wa moyo.’ ^[2] (Ciy. 3:24) Akerubiwa alibe kulengedwa kuti acite basa limweli! Pambuyo pa bzensebzi, upanduki bukhacita lini mbali ya cakulinga ca Yahova kwa wanthu. Tenepo, palibe mbuto iri-yense yomwe timbawerenga yakulewa kuti akerubiwa akhadandaula kuti basalo likhawathemera lini, napo kuti iwo n’bzakulengedwa bzauzimu bzapadzulu. Ndipo iwo alibe kukumbuka bza kusiya basalo. M’mbuto mwace, iwo mwakubvera adapitiriza kucita basa lawolo ndipo adapirira mpaka pomwe basalo lidamalizidwa, pinango pense pa nthawe ya cigumula, papita magole 1.600!

13. Kodi Djobi adakwanisa tani kupirira mayezo?

¹³ Djobi. Mukakhumudwa na mafala yakusaya cilimbiso ya xamwali ayai ya wanthu wa m’banja mwanu, penu munkugumana na matenda makulu, ayai mwafedwa wacibale wanu, mungagumane cilimbiso na ciratizo ca Djobi. (Djobi 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Napo kuti iye akhadziwa lini komwe kukhacokera mabvutoyo, Djobi alibe kutaya cidikhiro thangwe ra kukhumudwa. Thangwe ranyi? Thangwe ‘iye akhagopa Mulungu.’ (Djobi 1:1) Djobi akhadatsimikiza kupitiriza kukondwesa Yahova pa nthawe zabwino napo zakunesa. Na thandizo la Mulungu, Djobi adakumbukira bza bzinthu bzakudabwisa bzomwe Yahova akhadacita mwakuphatisa basa Mzimu Wace Wakucena. Djobi adakhulupira kwene-kwene kuti Yahova angadamalisa mayezoyo pa nthawe yakuthemera. (Djobi 42:1, 2) Ndipo bzimwebzi ndibzo bzidadzacitika. ‘Yahova adacosa matsautso ya Djobi ndipo adamubwezera pomwe bzinthu bzabwino. Yahova adamupasa kubwerezera kawiri bzinthu bzomwe iye akhanabzo pakuyamba.’ Djobi adakhala na moyo ‘utali na wabwino.’—Djobi 42:10, 17.

14. Mwakubverana na 2 Wakolinto 1:6, kodi kupirira kwa Paulo kudathandiza tani winango?

¹⁴ Mpostolo Paulo. Kodi imwepo munkugumana na mayezo makulu, napo kuzunzidwa na anyamadulanthaka wa kunamata wa cadidi? Kodi imwepo ndimwe mkulu wa gwere ayai nyakunyang’anira dera omwe munkubva kulemera na maudindo  yanu? Kumbukira ciratizo ca Paulo. Iye adagumana na bzineso bzizinji bza ‘kunja kwa thupi’ na anyakuzunza wakuipa mtima ndipo iye adabzibva kuti akhali wakupanikizika nsiku zense thangwe ra thupo lomwe akhanalo ku magwere. (2 Wak. 11:23-29) Tenepo, iye alibe kubwerera m’mbuyo, ndipo ciratizo cace cidalimbisa winango. (Werengani 2 Wakolinto 1:6.) Mukambapirira mayezo, kumbukirani kuti ciratizo canu cimbalimbisa winango kuti apirire.

15, 16. (a) Kodi ni ‘basa’ liponi lomwe ndakufunika kuti kupirira kumalizise? (b) Perekani bziratizo bza momwe ‘tingalekerere kuti kupirira kumalizise basa lace.’

¹⁵ Mwa kufuliziridwa, Tiago adanemba kuti: ‘Lekani kuti kupirira kumalizise basa lace.’ Kodi ni ‘basa’ liponi lomwe lin’funika kuti limalizidwe na kupirira? Bzimwebzi bzintithandiza kuti ‘tikhale wakukwana na wakusaya cirema m’mbali zense, na wakusaya kuperewera m’ciri-cense.’ (Tiy. 1:4) Mayezo nthawe zizinji yambalatiza kutepa kwathu, mbali za unthu bwathu zomwe tin’funika kuzikonzesa. Tikapirira pa mayezo, unthu bwathu bwacikristau bun’dzakhala bwakukwana. Mwa ciratizo, tingakhale wakupirira kwene-kwene, wakutenda na wansisi.

¹⁶ Pakuti kupirira kumbacitisa kuti basa lakutiumba ninga Akristau likhale lakukwanira, iko kumbaticitisa lini kuti tiphonyere mitemo ya m’Bibliya na cakulinga cakumalisa mayezo yomwe yangabwere. Mwa ciratizo, tani penu munkulimbana na makumbukidwe yakuipa? M’mbuto mwa kugwa m’mayezo, kumbirani mu mpembo kuti mupirire mayezoyo. Tenepo mun’dzakwanisa kubziletsa. Kodi munkulimbana na mayezo ya munthu wa m’banja mwanu wakusaya kukhulupira? M’mbuto mwa kulekerera kugwera m’mayezoyo, tsimikizani kupitiriza kunamata kwacadidi. Kucita bzimwebzi, mun’dzalimbisa cikhulupiro canu kwa Yahova. Kumbukirani ibzi: Kuti tikhale wakufunidwa na Mulungu, tin’funika kupirira.—War. 5:3-5; Tiy. 1:12.

17, 18. (a) Perekani ciratizo ca kufunika kwa kupirira mpaka cimaliziro. (b) Pakuti tinkufendera cimaliziro, kodi tin’funika kukhulupira ciyani?

¹⁷ Tin’funika kupirira, sikuti kwa kanthawe kokha, koma mpaka cimaliziro. Mwa ciratizo: Tiyezeze kuti xitima ya m’madzi inkumira. Kuti apulumuke, anyakupakira an’funika kuyanca mpaka kufika pa nsuwa. Munthu omwe ambakwanisa kuyanca mtuntha utali na munthu omwe ambandokwanisa mtuntha ufupi wensene anfunika kulimbikira kuyanca kuti akafike kuphampha. Cibodzi-bodzimbo, ndife wakutsimikiza kupirira mpaka kufika m’dziko lipsa. Moyo wathu umbathemba kupirira kwathu. Tikhale na makhalidwe ninga ya mpostolo Paulo, yomwe adafotokoza kawiri kense kuti: ‘Tin’funika lini kubwerera mbuyo.’—2 Wak. 4:1, 16.

¹⁸ Tingakhale na cikhulupiro camphanvu cakuti Yahova an’dzatithandiza kupirira mpaka cimaliziro. Timbabverana na cikhulupiro ca Paulo cakufotokozedwa pa Waroma 8:37-39 pomwe pambalewa kuti: ‘Ifepano tinkukunda bzinthu bzensebzi, mwa kuthandizidwa na ule omwe adatifuna. Pakuti ndinkutsimikiza kuti ne infa, ne moyo, ne wanjo, ne maboma, ne bzinthu bzomwe bziripo, ne bzinthu bzomwe bzinkubwera, ne mphanvu, ne msinkhu, ne kuzika, ne cakulengedwa ciri-cense cin’dzakwanisa kutirekanisa na lufoyi la Mulungu lomwe liri mwa Kristu Jezu, Mbuya wathu.’ N’cadidi kuti nthawe zinango tingadzanete. Koma tingapirire mpaka mamaliziro, ndipo bzingadzalewedwembo ninga momwe bzidalewedwera na Gidiyoni pabodzi na amuna wace kuti: ‘Iwo adapitiriza kuwathamangisa.’—Way. 8:4.